INO. 23.
Woensdag 21 Maart 1906.
3e Jaargang.
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Wees U Zelf!
Een weerstandsfonds - - - -
- - voor de Openbare School.
FEUILLETON.
Dolende Ridder.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28,
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post0.90
Prijs der advertentiëii
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Zij, die zich met
ingang van 1 APRII.
a.s. op ous blad abonueeren
ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers
GRATIS.
Hl.
De lagere school, die tengevolge van
de wetswijziging op het lager onderwijs,
hier en daar het meest in het gedrang
zal komen, heeft natuurlijk het meest
de hulp van het Nut noodig.
Geen wonder, dat er zijn geweest, die
gemeend hebben, dat de maatschappij
beter gedaan hadde zich daartoe te
beperken.
Het H.-B. heeft echter met groote
warmte en met benijdbaar idealisifie haar
grootsche plannen verdedigd.
„Ge neemt te veel hooi op Uw vork"
heeft men het toegeroepen.
„Niet één vork, maar honderd en meer,
zooveel als er departementen zijn, klonk
moedig het antwoord, dat met geestdrift
dooreen talrijke'vcrgaderingwerd begroet.
Vakonderwijs en hoogcr volks-
o n d o r w ij s staan als laatste punt op
het programma van het „Nieuwenhuyzen-
fonds." Hot lager onderwijs vormt alleen
den grondslag voor de opvpeding van het
volk, door middel van onderwijs.
Op dien grondslag dient te worden
voortgebouwd, naar de eischen van
het practische leven.
Dit is mede door de Maatschappij,
vooral in de laatste jaren erkend, blijkens
de ook van harentwege gegeven model
cursussen voor herhalingsondcrwijs, als
voorbereidend vakonderwijs, de
door haar hier en daar gegeven steun
Wij hebben meer vertrouwen in de gewoon
ten en in de overleveringen onzer voorvaderen
dan in ons eigen doorzicht.
Uit het Engelsch
van
EDNA LYALL.
21.
Maar Mevrouw Ritter wilde heni niet
toestaan te vertrekken voor de hitte van
den dag" voorbij was en het was al laat toen
hij aan zijne vriendelijke verpleegsters kon
ontsnappen, en aan de Piliero een boot
nemend, stevende hij op huis aan. Hij ge
voelde zieh zeer ontsteld door alles wat hij
had doorstaan, en gaarne had hij zich ge
heel overgegeven aan het genot van dien
heerlijken Juni avond, de dreigende toekomst
vergetend, doeh een inwendige stem waar
schuwde hem den tijd te gebruiken tot
overdenking, daar hij wellicht niet meer
zoo'n ongestoorde rust zou genieten.
In zijne gedachten bezag hij de zaak van
beide kanten. Wat zou kapitein Britton
zeggen? Zou hij zich niet te recht beklagen
over eene schikking, die het huwelijk van
zijne dochter moest uitstellen? Zou hij niet
verstoord zijn, dat hij die betrekking koos?
aan de oprichting van ambachtsscholen
en cursussen voor vakteckenondcrwijs,
enz. Maar in dien steun heeft zij slechts
partieel en hier en daar geholpen.
Leiding aan dat onderwijs heeft zij
alleen gegeven in thcoretischen
zin, o. a. door het doen samenstellen er.
uitgeven van het rapport over het Leer
lingwezen. Die leiding moet ook in
practischcn zin door haar worden aan
vaard. En steeds meer blijkt noodig, dat
met name aan het lager vakondei-
w ij s de leiding worde gegeven, welke
noodig is, om den vakman en ambachts
man de noodigc zoo theoretische als
practischc opleiding te verzekeren, welke
hem in staat stelt, voor de uitoefening
van zijn vak bekwaam en geschikt
te worden en :e blijven.
Daarom moet dan ook, naar liet oordeel
van het hoofdbestuur, de Maatschappij,
wat zij vroeger deed ten aanzien van
het lager onderwijs, nu ook ten opzichte
van het lagere vakonderwijs ter hand
nemen: in de scholen, cursussen
en instellingen van hare depar
tementen, voorbeelden stellen,
van wat dit door den Staat
later te regelen vakonderwijs
z ij n moe t.
Neemt zij ook deze lagere vakoplei
ding ter hand, zóó deugdelijk en breed,
als wcnschelijk is, dan zal in dien arbeid
6teuu van Regeeringswege allicht te ver
krijgen zijn, zoolang dc regeling van
Staatswege uitblijft.
Dat dc Maatschappij daarbij het begin
sel van het leerlingwezen, in ver
band met het onderwijs aan de vakscholen
cn vakcursussen, tevens toepasse en
daarbij o. a. het toezicht op de
leerlingen en op hun leven
g e d r a g evenzeer opneme als de c o n-
tróle op het onderwijs van den
patroon, ligt in de c t h i s c h-p a e d a-
g o g i s c h e strekking van de gansche
volksopvoeding, zooals de Maatschappij
zich tot taak heeft gesteld deze te be
vorderen.
Eu hoe moest hij hem bekend maken met
de redenen, waarom hij juist dat beroep
koos, zonder Nita's geschiedenis geheel
bekeud te maken? En dan was er nog het
beroep zelf. Piale dacht alleen aau een
goeden naam, dien hij eenmaal zou verwer
ven, Carlo dacht ook aan den goeden naam,
dien hij zou verliezen. Hij wist heel goed, hoe
zijne vrienden over zijne keuze zouden denken
en hij kon zich de uitdrukking van oom
Guido's gelaat reeds voor den geest halen
als hij uitriep: „Wat! een Donati wil acteur
worden
En dan nog was Francesca daar. Zijn
borst werd benauwd, ziju blik beneveld, en
ware de roeier niet aanwezig gewoest, dan
was hij in een luid gesnik uitgebarsten. En
toch had Pialc eenigszins gelijk. Als
Francesca overtuigd was. dat hij werkelijk
Nita redden kon, dan zou zij de eerste zijn
hein aan te moedigen om te doen zooals hij
dacht dat goed was en de smart verdragen
als een kleine heldin.
De eenige moeielijkheid lag bij hem zelf
de verschrikkelijke beslissing.
Moest hij haar die smart aandoen?
„Wij zullen stormachtig weer krijgen van
avond, Signer44, zeide de roeier, zeewaarts
ziende, toen zij om Posilipo heenvoereu.
Deze bemerking leidde Carlo's gedachteu
een oogenblik af. De zee was als glas, heel
in de verte kon hij een jacht zien liggen in
de windstilte, met hare mooie witte zeilen
tegen de masten flapperend.
Zonsondergang was juist voorbij en de
de korte schemering ging reeds over in den
zomernacht. Na een drukkende heete dag
stak er oen koele wind op en langs den
horizon teekeude zich een donkere lijn
scherp af, die op verandering' wees en dat
de tijd van niets doen voorbij was.
Was het ook niet zoo in zijn leven Hij
had zijn rustige dagen gehad; zijne kalme
dagen zonder gebeurtenissen of iets anders
Op welke wijze deze leiding van het
vakonderwijs, ook voor den volwassen
ambachtsman, van wege de Maatschappij
zal geschieden, kan later in bijzonder
heden worden ontwikkeld door hen, die
tot de uitvoering van dit deel van het
plan van actie zullen worden geroepen.
In dc eerste plaats zullen dat natuurlijk
de Departementen of Commissies uit hun
midden zijn, die aan de uitvoering zullen
moeten meewerken, nu eenmaal het
beginsel door de algemeene vergadering
is aangenomen.
Ten slotte moet in het plan van actie,
wil dit de gehecle volksopvoeding, voor
zoover deze door onderwijs kan
plaats vinden, nog worden opgenomen:
het h o o g e r e v o 1 k s o n d e r w ij s.
Een krachtig ter hand nemen van dit
hoogere'volksonderwijs (University-Exten
sion, Yolkshochschule, Oeuvres post-
scolaires, Universiteits-cursussen, weten
schappelijke leergangen voor volwasse
nen) l), wordt door het hoofdbestuur
wenschelijk geacht, tot voorbereiding, in
verstandelijkon en zedelijken zin, van
de velen, welke in de breede volks
kringen vooraan komen te staan of
invloed verkrijgen.
De proeven, met dit hooger volks
onderwijs genomen, zijn in sommige
departementen uitstekend geslaagd, o. a.
in Amsterdam, Rotterdam, Dordrecht,
Koog-Zaandijk.
Wat tot heden partieel geschiedde
in sommige departementen, moet voort
aan met kracht en meer algemeen wor
den ter hand genomen, onder de leiding
van een daarvoor bekwame commissie
welke leerplannen ontwerpt, leiders voor
deze cursussen aanwijst en aan de ge-
heele beweging steun verleent, zoo
moreel als financiëel.
En tot een krachtig aangrijpen van
d i t middel tot volksontwikkeling bestaat
1) Zie het door de Maatschappij in Ï899
uitgegeven rapport „Wetenschappelijke leer
gangen voor volwassenen".
dat zijn vredig geluk kon verwoesten. Toen
was de donkere voorbode van een naderende
storm verschenen en nu was deze losge
broken. Moest hij dit leveu van voortdurende
storm kiezen Of kon hij de veilige haven
nemen, waar hij zoozeer verlangde te zijn
Moest hij werkelijk die koude, onsmakelijke
wereld ingaan?
Hij was niet lui of zelfzuchtig van aard,
doch hij had die echt Italiaansche afschuw
van zorg en moeite, die zoo onbegrijpelijk
is voor noordelijke naturen. In een leven
te gaan vol verleiding, en waarschijnlijk
vol verbittering was voor hem erger dan
voor ieder ander, daar hij niets zoo zeer
vreesde als zijne zelfbehoersching- te ver
liezen. Wat zou er gebeuren als hij dit
aanbod aannam, Nita's beschermer werd, en
zelf te kort schoot? In dat geval was alles,
zelfs de eer verloren. Hij kon alles niet op
't spel zetten voor een ijdele hoop, een enkele
kans. Men kon toch niet verwachten, dat
een man zijn huis, huwelijksplannen, be
roep, ja alles, waar hij om gaf, zou op ge
ven om één vrouw te redden? Neen dat
kon men niet verwachten. De wereld zou
er hem om uitlachen. Als iemand anders in
zoo'n geval had verkeerd, dan had hij er
ook om geglimlacht en hij zou dien andere
een echte Don Quiehot genoemd hebben.
Die oude schipper zou hein zeker dwaas
noemen als hij, in plaats vau de boot naai
de veilige haven te sturen ze naar het woe
lige ruime sop had gewend.
Hij rilde even, on trok zijn jas over zijn
borst, en om zijne gedachten af te Jeiden
begon hij te brommen op de oude mevrouw
Ritter, die hem zoo lang had opge
houden uit augst voor een zonnesteek en
die hem nu eene malaria op den hals joeg,
maar boven dit alles, hoorde hij voortdurend
die stem, die hem niet verlaten wilde: „De
inensch is niet meer geneigd het leven
van den Gekruisigde te leiden.4*
bijzondere aanleiding in de bepaling van
de nieuwe wet op het hooger onderwijs
van 1905, waarbij reeksen van
voordrachten kunnen worden gege
ven aan onze universiteiten en deze op
de „series lectionum" mogen worden
aangekondigd. De universiteiten en de
aan haar verbonden hoogleeraren zullen
dus voortaan meer dan tot heden aan
dit hooger volksonderwijs hunne mede
werking kunnen verleencn.
Vakken, als „geschiedenis", „staathuis
houdkunde", „handelsrecht", „natuur
kunde", „scheikunde", „wijsbegeerte",
zullen op het programma moeten komen,
opdat aan de behoefte aan breedere en
diepere ontwikkeling, die bij de besten
en meest oegaafden onder het volk zich
steeds meer doet gevoelen, ook in ver
band met de door hen beoefende levens
praktijk, vclerwegen kan worden voldaan.
Al komt dit onderwijs in de eerste
plaats ten goede aan#de meer begaaf
den onder het volk, deze kunnen daar
door te beter optreden als bekwame
leiders van de onder hunnen invloed
staande kringen, hetgeen o. a. aan de
ontwikkeling en werking van de vakver
eenigingen wederom bevorderlijk zal zijn.
Om deze plannen ten uitvoer te bren
gen is op voorstel van het Hoofdbestuur
besloten een Nutscommissie voo
o n d e r w ij s in het leven te roepen,
waarin verschillende deskundigen zitting
zullen nemen.
In verband met het voorgaande is
door de algemeene vergadering besloten
het hoofdbestuur te machtingcn.
„1°. a) bijeen te brengen: een
„door het hoofdbestuur te be-
„heeren Nieuw en hu ij zenfonds
„voor o n d e r w ij s;
„b) voor de instandhouding
„van dit fonds te vragen de
j a a r 1 ij k 8 c h e b ij dragen van
„departementen, Vereeniging en
„en b ij zon der e personen;
„c) uit dat fonds telken jare
Hij hield op met te brommen op
mevrouw Ritter eri ueurede een liedje, doch
natuurlijk was het eene aria uit „Don
Giovanni.1' De stem, die hij tot zwijgen
wide brengen, sprak steeds duidelijker. Don
Giovanni was als vergif voor hem, hij zou
hot niet meer zingen. En weer trachtte hij
de onaangename gedachten uit zijn hoofd
te verbannen met het eerste lied dat hem
in 't hoofd kwam en luid klonk iu de zomer
lucht het hartstochtelijk verzoek van
Valentino aan Mephistopheles. Het tooneel
in de opera kwain hem levendig voor den
geest, de soldaat, met het zwaard mot kruis
gevest opgeheven, die moedig op den duivel
losgaat, welke hem zooeven veel kwaad had
berokkend, doeh nu voor hem hulpeloos en
bevend terugdeinst. Goede hemel! onjuist
door die woorden wilde hij Gods stem uit
zijn harl verdrijven en plaats laten maken
voor het kwade.
Een afschuw, een groote donkerheid kwam
in hem op. Het was de crisis voor zijn
geheele leven.
Later als hij die angst in ziji\ geheugen
terugriep, kwam hem het geheele tooneel
weer duidelijk voor den geest, do parpere
wateren, die groote donkere wolk, die steeds
nader en nader kwam, de hopelooze duister
nis van den nacht, die alleen verbroken
werd door het kustlicht op kaap Miseno en
door dc roodfi seinlantaarn van het jacht.
Geen geluid werd gehoord dan het geplas
van de riemen en nu en dan een soort
van schorre kreet in de verte, waarschijnlijk
de stem van den kapitein van het jacht, die
bevelen gaf aan het scheepsvolk, maar voor
Carlo was deze stilte een tumult. Hij was
zeeman genoeg oin te zien, dat, nog een
paar minuten en de storm zou heu hebben
bereikt, doeh het beteekende weinig, dam
de kust dicht bij was, hot was de storm In
zijn binnenste, die hem van al het andere
aftrok.
„de noodige gelden toe te staan
„ten behoeve van het volgende
„plan van actie in zake on de r-
*w ij s:
„I het bevorderen van het
„on der wijs in het algemeen;
en meer in het bijzonder, door
„a. het verdedigen en bevor
deren van d e ugdo 1 ijk open-
„baar lager onder w ij s;
„b. het stichten van voor
„allen toegankelijke bijzon
dere nutsscholen in den guest
„der Maatschappij;
„c. het verbeteren van de
„opleiding van dc onderwijs
krachten voor het lager o n-
der wij s.
„H. het bevorderen van het
„lager v a k o n d e r w ij s.
„Hl. het bevorderen van
„hooger onderwijs voor het volk.
„2°. in te stellen een „Nuts-
„commissie voor o n d e r w ij s,"
„met subcommissiën, als boven
„omschreven, aan welke zal
w or d e n opgedragen, over-
„eenkom6tig een door het
„hoofdbestuur vast te stel
den reglement, de uitvoe
ring van het sub 1°, genoemde
„plan yan actie ter beharti
ging van de belangen sub I,
„a, b en e (lager onderwijs),
„sub H (vakonderwijs) en sub
„IJl (hooger v o 1 k s o n d e r w ij s)
„genoemd;
„3°. uit de kas der Maat
schappij jaarlijks i n h e t „N i c u-
wen hu ij zenfonds" te storten
„een bedrag, telken jare door
„de algemeene vergadering
„vast te stellen;
„4°. voor de stichting van dit
„fonds uit het kapitaal der
„M a a t s c h a p p ij b ij te dragen
„een bedrag van f 10.000."
Vaag, als op grooten afstand, hoorde hij
den roeier San Genuaro prijzen, dat zij in
veiligheid waren voor de storm hen over
vallen had, flauw herinnerde hij zich dat
hij den man dubbel loon gaf en hem zeide
dien nacht bij Florestano te blijven, en toen
snelde hij voort in de duisternis, langs het'
strand, den heuvel op langs dichte wijn
gaarden en zijn smart werd verergerd door
de herinnering, dat de laatste maal, toen hij
dit pad had geloopen, Francesca er bij was
geweest. Moest het zoo ook met zijn leven
gaan? Moest hij zieh met die korte droom
van geluk tevreden stellen en lange, een
zame jaren doorworstelen langs de ruwe
wegen van een openbaar leven Het was
onmogelijk - onmogelijk! Nog sneller ijlde
hij voort, als kou hij zoodoende de dwing-
landij van dit denkbeeld ontloopen.
Juist toen hij de olijftuin bereikt had,
brak do storm los. De wind gierde over
het land en schudde de boomen woest heen
en weer; de regen viel in stroomen, de
bliksem wierp zijne schelle schichten over
de schuimende zee, do witgekuifde golven
en het natte, glimmende strand. Carlo
wierp zich op den grond ouder do dikste
olijfboom, een schuilplaats zoekend voor dep
uitwendigen storm en hulp zoekend voor
de moedige worsteling. Hij wilde niet langer
vluchten voor de stem die hem vervolgde,
hij wilde er naar luisteren, trachtten ze te
verstaan. Wat was het leven van den Ge
kruisigde? In die vraag lag geheel zijn
ziel en de verwarring van binnen werd
minder als hij zich het antwoord duidelijk
maakte, te midden van liet gehuil van den
wind en het doffe gebrom van den donder,
iets op deze wijze.
Het leven van den Gekruisigde werd
geleid door Een, die er behagen in schepte
ods wil te doen. Hij sloot het genoegen
niet uit en schepte alleen behagen in smart,
hij dacht er ia 4t geheel niet aan orn zich
