No. 32.
Zaterdag 20 April 1907.
4e Jaargang.
Wees 11 Zelf
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Directeur Weriholm.
De crisis-comedie.
FEUILLETON.
Gezonde woningen.
DE EEMLAHDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Kortegracht 1.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der adverteutiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
In de Tweede Kamer hoeft de tijde
lijke Voorzitter van den Ministerraad
een verklaring afgelegd omtrent het
verloop der kabinetscrisis, welke nader
aangevuld werd door mr. A. F. de Sa-
vornin Lohman, die uit naam der geheelc
rechterzijde eene schriftelijke verklaring
voorlas. De voorzitter der kleinste groep
schijnt dus thans de erkende leider der
geheele rechterzijde te zijn.
Wat is nu uit die toelichting in de
eerste plaats gebleken? Dat de hoofd
redacteur van de „Standaard", die steeds
volhield dat er nimmer van een opdracht
tot kabinets-formeering aan een lid der
rechterzijde sprake geweest is, of onwe
tend werd gehouden omtrent hetgeen er
voorviel, öf onwaarheid gesproken heeft.
Immers ten duidelijkste bleek uit de
mededecling van den heer Lohman, dat
door H. M. tot tweemaal toe aan den
heer Schimmelpenninck, voorzitter der
Eerste Kamor, de opdracht werd ver
strekt tot vorming van een kabinet uit
de rechterzijde, en dat deze tot tweemaal
toe, na raadpleging met de heeren Heems
kerk, Talma, Loeff, Kolkman en Lohman
verzocht van de opdracht te worden
ontheven, de eerste maal op 1 Maart,
de tweede maal op den 23sten d. a. v.
De motieven waarop de rechterzijde
zich beriep om zich te onttrekken aan
hare verplichting om het door haar be
stelde gelag te betalen, werpen een
eigenaardig licht op wat van die zijde
als hooge politiek wordt beschouwd.
Den 21 Februari werd het Kabinet
door H. H., op grond van de ingewon
nen adviezen, uitgenoodigd op zijn ont
slagaanvrage terug te komen.
liet Kabinet antwoordde op 25 Fe-
biuari, dat in elk geval eerst aan de
rechterzijde een opdracht tot kabinetsfor
matie moest worden gegeven, desverlangd
met bevoegdheid tot Kamerontbinding.
Alleen als de rechterzijde weigerde, zou
De gevaarlijkste onwaarheden zijn waar
heden, matig verdraaid.
Vrij naar 't Daitseh
VAN
MOR1TZ VAN REICHENBACH.
Werkholm ging bij haar staan, sloeg
zijn arm om haar heen; en 't was of hij
in het hart gestoken werd toen hij voelde
dat ze zich daar tegen verzetten wilde.
Hij trok haar dichter naar zich toe;
maar zij maakte zich los en toen bleef
hij tegen over haar staan.
Mijn zuster Metais je moeder, zcide
hij, maar heeft je aan mij en mijn vrouw
afgestaan toen je nauwelijks een jaar
ond was, omdat je vleezelijke vader ge
storven was en zij naar 't tooneel
wilde.
Ik was arm Ebba, viel Meta in de
er van een terugkomen op de ontslag
aanvrage sprake kuunen zijn.
De Koniiigin gaf aan dit advies gevolg
en belastte den 27en Februari den heer
Schimmelpenninck met de Kabinetsfor
matie, volgens den heer Lohman daar
mede bedoelend, dat dan door de
rechterzijde een voorstel zou worden
gedaan omtrent den persoon aan wien
de vorming van een Kabinet zou worden
toevertrouwd.
In overleg nu met de genoemde
heeren heeft de heer Schimmelpenniuck
geantwoord op den eersten Maart dat
indien de loop, dien de zaak heeft ge
nomen, het Kabinet tot ontslagaanvraag
bewoog, daaruit nog niet volgt dat de
rechterzijde geroepen is het bewind over
te nemen. Een beslissing omtrent het
Rcgeeringsprogram toch is niet gevallen.
Het aftreden van het Kabinet kon slechts
ten gevolge hebben dat de toestand van
1905 weder intrad.
De rechterzijde zou dus niet tot aftre
den van het Kabinet medewerken, dan
uadat gebleken was dat de partijen, die
in 1905 de meerderheid behaalden, geen
parlementair of extra-parlementair Kabi
net konden vormen. De heer Schimmel
penninck verzocht mitsdien van zijn op
dracht ontslagen te worden.
Om deze verklaring naar hare juiste
waarde te schatten, moet men zich her
inneren wat „de Standaard" en andere
organen der coalitie in October en No
vember 1906 schreven naar aanleiding
van de militaire voorstellen en waar
tegen toen „de Nederlander" in verzet
kwam.
Den 26en Maart heeft de heer Schim
melpenninck een opdracht ontvangen om
aan de rechterzijde de voorwaarden voor
te leggen waaronder het demissionair
Kabinet, behalve minister Staal, zich
geroepen achtte zijn ontslagaanvraag
terug te nemen. Uit een medegedeeld
schrijven van het Kabinet dd. 16 Maart
bleek dat het bereid was op zijn ontslag
aanvrage terug te komen, doch dat
rede, met jou had ik gebrek geleden
en ik had een sterke en mooie stem,
en ik wist dat zij mij een schitterende
toekomst bezorgen zou, als ik er geld
van maakte de natuur heeft me niet
sterk genoeg gemaakt om met werken
de kost te verdienen ik zou gestor
ven zijn in het kleine leven dat ik moest
leiden; ik moest er uit, ik moest vrijheid
en pracht hebben.
Werkholm wenkte met de hand.
Zwijg! ik beschuldig je niet bij je
dochter dan hoef jij je niet te verdedi
gen Ebba behoeft slechts de directe
verhoudingen te kennen
Nu spieok dan en laat mij dan
zoggen wat ik op het hart heb!"
Meta ging naar een hoek van de
kamer en liet zich in een stoel bij het
raam vallen, het hoofd naar den anderen
kant gewend, alsof ze niets van hen
wou hooren of zien tot dat het haar
beurt was om te spreken.
We hadden geen kinderen, moeder
en ik," begon Werkholm „en jij zou
ons kind zijn, onze schat, op wie niemand
eenig recht had dat wij zoo hadden
we met je vleezelijke moeder afgesproken.
Meta die alles hoorde wat gezegd
werd trok haar schouders op, zonder er
zich verder in te mengen.
En met jou kwam het geluk in
huis" zei Werkholm toch weder zijn
handen op Ebba's schouders leggende.
Je was onze „alles" van den eersten dag
minister Staal in elk geval bij zijn
ontslagaanvraag wilde volharden en dat
het Kabinet wenschte voor te dragen
een hoofdofficier, geestverwant van mi
nister Staal, die mede voor het overige
instemde met de beginselen van het
Kabinet, en dat deze zoo spoedig moge
lijk, liefst te gelijk met het ontwerp
tot definitieve vaststelling der Oorlogs-
begrooting voor 1907, de quaestie van
het blijvend gedeelte opnieuw zou aan
de orde stellen in een afzonderlijk wets
ontwerp met een behoorlijke toelichting.
In de benooming van zulk een minis
ter zou het Kabinet dan een bewijs zien
van H. M.'s gezindheid om een zoodanig
wetsontwerp te doen indienen en, bij
aanneming door de Staten Generaal, het
door haar handteekening te bekrachtigen.
Volgens schrijven van den heer. De
Meester aan de Koningin werd hiermede
alleen bedoeld zich jvau de medewerking
van II. M. te verzekeren.
De 6 heeren maakten er echter iets
anders van. Zij stelden het dus voor, dat
H. M. zich nu reeds stilzwijgend zou
hebben te verbinden tot bekrachtiging
van een wetsontwerp, waarvan zij den
inhoud nog niet kende, voordat do Raad
van State er over was gehoord en de
Staten-Generaal een beslissing hadden
genomen. Welke veranderingen er ook
in zouden zijn gebracht, zij zou het ont
werp moeten goedkeuren zoodra slechts
een meerderheid het zou hebben aange
nomen.
In dat stelsel zou de landsverdediging
ondergeschikt ku nnen worden gemaakt aan
politieke overwegingen van partijen en
zou liet veto-recht der,Kroon geheel ver
vallen.
Toen nu het Kabinet, gezien het niet
slagen van den heer Cort van der Lin
den tot vorming van een gemengd Kabi
net en de weigering der rechterzijde,
zich bereid verklaarde op zijn ontslag
aanvraag terug te komen, werd hiervan
opnieuw mededeeling gedaan aan den
heer Schimmelpenninck, waarop deze te
kennen gaf dat, naar het oordeel der 6
heeren artikel 71 2e lid der Grondwet,
de Koningin onvoorwaardelijk en onder
alle omstandigheden het recht toekent
al dan niet een wetstontwerp te be
krachtigen en dat indien het demissionair
Kabinet dit betwist of betwijfelt, er
voor de rechterzijde eerst dan aanleiding
bestaat de bestuurstaak over te nemen.
Zoo wist men opnieuw het gevaar te
ontkomen om met de vorming van een
nieuw Kabinet te worden belast, en be
proefde daarbij tevens tegenover de
Kroon do mooie rol te spelen, door hot
te doen voorkomen dat zij de hoeders
waren van haar door de liberale be
dreigde rechten.
Terecht protesteerde Minister De Mees
ter met een enkel woord togen de pro-
portiën die de heer Lohman toekende
aan een zaak die ten slotte niets is ge
bleken dan een misverstand dat spoedig
en volledig is opgehelderd. Niemand van
de raadslieden der Kroon zou er een
oogenblik aan kunnen denken om de
rechten, die H. M. zijn toegekend bij
de Grondwet, ook maar een oogenblik
te verkorten.
Maar de zes heeren hadden dit vuur
werk noodig, om hunne onverantwoor
delijke houding op het gunstigst te be
lichten.
Wat intusschen uit deze geheele ge
schiedenis duidelijk blijkt is, dat het
liberale Kabinet te kampen heeft gehad
met nog anderen tegenstand, buiten dien
van de rechterzijde in do Staten-Generaal
alleen.
afaan, voor jon heb ik gewerkt en ge
leefd, jou terwille was ik trotsch en blij,
toen ik bemerkte dat ik nog verscheidene
sporten op de ladder van het geluk
mocht beklimmen. We verlieten ons
Westfaalsch vaderland; ik bond een
werkkring in een industriezaak in Boven
Silezie aan en ik deed't des te liever,
omdat in die nieuwe toestanden niemand
van je moeder zou sprekenWeer
trok Meta haar schouders op, maar zij
bleef bij het raam zitten, en zonder één
oogenblik naar haar op te kijken, ver
volgde Werkholm:
Eu ik heb nooit berouw gehad van
die verandering, want mijn nieuwe woon
plaats werd mij een vaderland, dat ik
hielp groot worden door mijn arbeid en
inspanning maar ook niet een gunstig
gevolg, terwijl er mijn geheele kunnen
en streven aan gewijd waren. En je
moeder en jij, jullie waren mijn zonnetje,
dat mijn leven verlichtte en mij steeds
nieuwe kracht gaf, als verslapping dreigde.
Eu sinds moeder er niet meer is, was
jij mij mijn zonneschijn," mijn geluk,
mijn levensdoel en nu moet jc zelf
zeggen ben ik niet altijd een vader
voor je geweest?.... en óf ik 't zal
blijven?"
Zijn oogen zochten die van Ebba; toen
keek ze op en de armen oin zijn hals
slaande, liet ze zonder een woord te
zeggen haar hoofdje weer op zijn borst
rusten.
(Ontleend aan „Tuberculose", uitgege
ven door het Bestuur van het Nederl,
Centr. Comité tot bestrijding der tuber
culose.)
Tot verbetering van den
toestand der woningen heeft
de ziekenkas van Leipzig en omgeving de
Op 't zelfde oogenblik stond Meta
naast hen.
Laat mij nu ook eens zeggen, wat
ik op het hart heb", vroeg ze, „iedere
misdadiger heeft toch het recht zich te
verdedigen en ik weet nog niet of
ik werkelijk wel zoo schuldig ben.
Ten eerste, Ebba, ik wilde niet niet je
honger lijden nu dan, ik meende dat
ik beter voor je zorgde door je aan mijn
broeder af te staan, dan door je in een
onzekere toekomst mee te nemen. Toen
beloofde ik van mijn rechten als moeder
op je afstand te doen. 't Was dwaas
maar ik was toen twintig jaar ik
kende mijn eigen hart niet; en ik had
zooveel zorg om mij door den eersten
nood heen te slaan, dat ik geen tijd
vond om er over na te denken. Toen
werd het leven zoo afwisselend, zoo
schitterend voor mij, als een droom. In
dien tijd, te Parijs op het toppunt van
mijn roem, schreef ik je Oskar. Mijn
brief bleef onbeantwoord. Ik schreef nog
eens ongeopend stuurde je dien brief
terug."
Werkholm bewoog de lippen om te
antwoorden. Maar hij onderdrukte de
woorden, die zich opdrongen, terwille
van Ebba.
Je zei dat wij niets met elkaar te
maken hadden, ging Meta op zachte
droevige toon voort zonder de stem te
verheffen, „ik stond alleen in de wereld,
ik was jong, mooi en had talent, en ik
volgende wenken ter kennis van hare
leden gebracht.
Bekend is het, dat vochtige huizen in
verschillende opzichten nadeelig en on
aangenaam voor de bewoners kunnen zijn.
7o. Ziekten van verschillende aard,
vooral rheumati8mus;
2o. Onaangename kille atmosfeer, ook
al wordt in 't vertrek gestookt;
3o. Een vochtige kamer is moeilijker
te verwarmen dan een droog vertrek,
daar droge, versche lucht spoediger
warm wordt, dan gebruikte, die meer
waterdamp bevat;
4o. Do vocht slaat op muren, deuren,
ramen, vloer en meubelen neer. Op do
muren komen natte donkere vlekken of
blazen, de vloeren worden week, spons
achtig, krijgen reten, terwijl deuren en
vensters niet goed meer te sluiten zijn, en
de meubelen bederven;
5. Op de vochtige plekken vinden
zwammen een geschikten voedingsbodem,
die in het vertrek een muffe bedompte
lucht verspreiden.
Do oorzaken eener vochtige woning
kunnen zijn:
lo. Dat de grond, waarop het huis ge
bouwd is, vochtig is
2o. Dat de woning te vroeg betrokken
is, voor dat het huis goed droog was:
3o. Dat de bewoners het huis ondoel
matig behandelen.
Waardoor wordteen aanvankelijk droge
woning vochtig?
lo. Door overbevolking, te geringe
ruimte;
2o. Doordat huiselijke bezigheden, die
veel waterdamp aan de lucht afgeven,
als koken, wasschen, waschdrogen, in het
woonvertrek worden verricht;
3o. Door onvoldoende ventilatie, zoo
dat de gebruikte vochtige lucht niet door
droge, frissche vervangen wordt.
De beste luchtverversching is do ra
men geopend te houden en wil men snel
kwalijk riekende dampen verwijderen,
tevens de deur te openen.
Opent men 's zomers over het algemeen
trachtte te vergeten dat ik een broeder
en een dochter had. Ik hertrouwde
ook de mededeeling daarvan bleef on
beantwoord. Ik werd ouder en voor de
tweede maal weduwe, en alle glans en
rijkdom die mij omringde scheen mij
waardeloos, De groote kring van vrien
den die mijn huis in Frankfurt omgaf
bevredigde mij niet meer. Ik wou wel
weer naar het tooneel zijn gegaan om
een werkkring te hebben maar ik
had mijn stem verloren. Ik bleef in de
salon wereld die mij koud liet. Met steeds
grooter verlangen dacbt ik aan hen, die
mij door den bond des bloeds het naast
waren, aan U beiden. Maar mijn trots
verzette er zich tegen, nog eenmaal te
vergeefs te verzoeken: neem mij weer
op. Toevallig moest ik Roditz koopen,
om een grootere som, die daarop stond
en anders verloren was gegaan, te red
den. Mijn zenuwen waren overspannen, ik
had rust noodig en ontspanning. De dok
ter schreef me voorop het land te wonen,
zoo kwam ik in Roditz, En naar mate
ik meer tot mij zelve kwam, groeide
mijn verlangen. Het scheen me een be
schikking van het noodlot dat ik zoo in
jullie nabijheid was gekomen; en de ge
dachte aan mijn kind en aan mijn eenigen
broer lieten mij geen rust.
f Wordt vervolgd).
