No. 48.
Zaterdag 15 Juni 1907.
4e Jaargang.
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Wees 11 Zelf!
Directeur WerRhelm.
Lezing-Thomson.
FEUILLETON.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Kortegraeht 1.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
PHJs der a<l ver teil tien
Van 1 tot 5 regels0.40
vooi iederen regel meer0.08
Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Woensdagavond, aan den vooravond
van de verkiezing voor de Provinciale
Staten had de Eiesvereeniging „Amers
foort" een openbare vergadering belegd
in de Kroon, waarin als spreker optrad
de lieer L. W. J. K. Thomson, lid van
de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
De zaal was stampvol.
Nadat de voorzitter de heer F. M. van
Veen met een kort woord de vergade
ring geopend had, begon de heer Thom
son zijn teleurstelling er over uit te
spreken, dat Zuid-Ilolland zooveel blijde
verwachtingen had te niet gedaan. De
rechtsche partijen hebben in Zuid-JIol-
land gewonnen, dat is helaas een feit
en het kan slechts nog als spoorslag
dienen voor de. vrijziunigen in andere
provinciën om in zoo groote getale
mogelijk op te komen.
Spr. wijst op de groote beteekenis
van de verkiezingen voor de Provinciale
Staten en dat wel om de dubbele rol,
die de Staten hebben te vervullen.
In de eerste plaats, die als bestuurs
lichaam der provincie, omdat de wijze,
waarop een gewest wordt geregeerd,
afhangt van de stuwende kracht, die van
de Statenvergadering kan uitgaan; slechts
wanneer dat college bezield is door een
levenwekkend beginsel, zal het mogelijk
wezen, dat er nieuw leven uit voortkomt.
Uc Statenvergadering is niet meer,
wat ze eertijds was: een zuiver admini
stratief samenstel, dat terecht in de dagen
van Groen van Prinsterer vergeleken
kon worden bij een onmondig kind. Zij
heeft zich onder den heilrijken invloed
der vrijzinnige opvattingen in onze staats
instellingen weten op te heffen tot een
college, dat een zelfstandige taak heeft
te vervullen met een eigen roeping.
Spreker gaat uitvoerig na de taak van
de Provinciale Staten, in het bijzonder
van de Gedeputeerde Staten. Zal deze
taak van handelen zoowel als van leiden,
Alle deugd met voorbedachten rade deugt
niet veel; gevoel of geivoonte is hef waar
't op aankomt.
Vrij naar 'f Duitsvh
VAN
MORITZ VAN REICIIENBACH.
18
Meta besteedde voor dezen avond nog
grootere zorg aan haar toilet dan ge
woonlijk. En met liet resultaat kon zij
tevreden zijn. Kostbare Venetaanschc
kant lag rond haar mooie borst, sneeuw
wit kwamen hare schouders bij het
fluweel dat haar lichaam omsloot en een
sterrenhemel van brillanten schitterde
in haar blonde haar en rond haar hals.
Onder de kroon van de schilderijen
zaal trad Sontheim, dien zij verzocht had
dien avond „de zoon des huizes" te
spelen en daarom wat vroeger gekomen
van wetgeven, besturen en uitvoeren
beheerscht kunnen worden door een
vooruitstrevenden geest, zal levens kun
nen blijken, dat het sociale element bij
do uitvoerende taak der zelfstandige
provincie besturen meer en meer tot zijn
recht komt, dan is het noodig, dat de
mannen, tot die waardigheid geroepen
zijn van vooruitstrevende beginselen, van
vrijzinnige opvatting.
Daarom is het allereerst, voor de
provincie zelve dus, noodig en goed, dat
de verkiezing der Staten geleid wordt
door staatkundige beginselen. Niet mag
worden gedoogd, voor zoover men innig
overtuigd is, dat slechts ware vrijzinnig
lieid al onze handelingen behoort te
kenmerken, dal het kerkelijk exclusivisme
zich meester maakt van onze bestuurs
lichamen, het exclusivisme, hetwelk vrije
overtuiging op staatkundig en godsdien
stig gebied belet.
Doch in de tweede plaats is de samen
stelling van de Statenvergadering van
groot gewicht, om den invloed van dat
college op het algemeen landsbestuur,
om haar taak als verkiezingscollege voor
de Eerste Kamer, een taak, die na de
staatkundige gebeurtenissen der laatste
maanden meer nog zich op den voorgrond
heeft geplaatst.
Juist liet feit, dat de Staten zeggen
schap hebben in de afvaardiging van de
leden der Eerste Kamer, noopt, nu voor
al, dat men slechts hen tot Statenlid
verkieze, in wier politieke denkwijze de
waarborg gelegen is, dat zij, wanneer
het oogenblik daar is, slechts vooruit
strevende mannen naar de Hooge Ver
gadering in het -Binnenhof zullen af
vaardigen.
Dat is het vooral, wat aan de a.s. ver
kiezingen overwegend belang schenkt.
Na liet gebeurde met de oorlogsbegroo-
ting en met hetgeen te wachten staat
straks bij het arbeidscontract en later
nog als de eiseh van het kiesrechtvraag-
stuk zich doet hooi en, heeft zich op den
voorgrond gedrongen de noodzakelijk-
was dan de andere gasten, haar tege
moet.
Ebba ziet er prachtig uit," zeide
hij Jiaar de hand kussende. „IJ zult
succes van haar hebben."
Geen woord van bewondering voor
haar zelf.
Is Ebba er dan al?" vroeg zij,
terwijl een wolkje over haar gezicht trok.
Zij had zich nog willen overtuigen dat
de ontvangkamer in orde was en dan
bij het aankteeden van Ebba willen zijn.
Zij had ook het rollen van Sonthciin's
rijtuig gehoord en had hem willen ont
moeten voor de anderen kwamen.
Ebba is in de bibliotheek" ant
woordde hij, ze kwam er zoowat vijf
minuten geleden, we maakten nog iets
voor de cotillon in orde."
Hij glimlachte en op het zelfde oogen
blik kwam Ebba door de deur van de
bibliotheek binnen. Zij droeg een luch
tige roze japon met een nauwsluitend
satijnen keurslijf van de zelfde kleuren
een enkele roos in het haar zij zag
er uit als de verpersoonlijking van de
jeugd. Achter haar kwam Werkholm, van
wiens aanwezigheid Sontheim uiets gezegd
had, daar Ebba voor hem verre de hoofd
persoon was.
Kijk eens, ziet Papa er niet netjes
uit in zijn nieuwe rok? ik ben trotsch
op hem!" babbelde Ebba eu terwijl Meta
bjj zich zelf dacht dat Ebba in haar bal
toilet mooier was dat zij verwacht had,
lieid, dat ons volk zich althans dat aan
deel behoort te verzekeren in de samen
stelling der Eerste Kamer, hetwelk bij
de getrapte verkiezing althans bereikbaar
is. Spreker erkentdat aandeel is niet
groot; het feit, dat de kiezers beginnen
te beseffen, hoe noodig hun medezeg
genschap is, veroordeelt die getrapte
verkiezing.
Men kan er van zekere zijde op af
geven, dat de kiezers van Baarderadcel
aan den vooravond der Statenverkiezin
gen den wensch hebben te kennen ge
geven, dat de Statenleden niet tot een
herkiezing van mr. van Houten, een der
principiecle bestrijders van Staal, zullen
medewerken - - en inderdaad strookt
een dergelijke optreden niet met de be
doeling van de Grondwet niettemin
valt een dergelijk symptoom, naar sprekers
meening, ten zeerste toe te juichen, om
dat het een duidelijke aanwijzing is, hoe
het politiek leven onder ons volk aan
kracht wint en hoe in de samenstelling
der Eerste Kamer indien althans dat
lichaam door de meerderheid van het
volk nog in de toekomst geduld wordt
noodzakelijkerwijs verandering be
hoort te komen.
Evenals men vrijzinnige mannen kiest
in de Staten, omdat men de overtuiging
heeft, dat zij weer mannen van diezelfde
politieke gezindheid naar de Eerste Ka-
mor zullen zenden, zoo ligt het precies
in dezelfde lijn, dat men'waar het leger-
vraagstuk in de eerstvolgende toekomst
om hervorming roept, heel verkeerd zou
doen om volgelingen van 'l Hooft, van Ver
meulen of van Houten als Eerste Kamer
kiezers een mandaat Ie schenken. Slechts
op hen, die geheel de vrijzinnige opvat
tingen deelen, moet de keuze gericht
worden, want slechts door hunne bemid
deling zal op den duur een krachtig en
vast liberaal beleid mogelijk worden.
Ziedaar, in enkele woorden de groote
beteekenis van de verkiezingen voor de
Provinciale Staten, verkiezingen, die
vooral relief hebben gekregen door de
was er iets prikkelends in haar borst,
een gevoel, dat zij niet wilde erkennen,
maar dat er was en een schaduw bracht
op haar mooie trekken, waardoor dezo
ouder en scherper schenen.
llka kwam met de overige logécs De
dames bewonderden elkanders toiletten.
„Vereeniging van wedcrzijdsche be
wondering" zeide Werkholm tot llka
in het Fransch met een spottend glim-
lachtjc. Hij had door zijn reizen in
Frankrijk en Engeland de talen van die
landen tamelijk vlot loeren spreken eu
hij hield er van ze te gebruiken, zooals
hij ook gaarne citaten van de classieken
aanhaalde. „Dat heb ik mij alles zelf
geleerd, niemand heeft me ooit aangezet
om het te leeren, daarom houd ik er
van" placht hij te zeggen.
llka, wie hij dit eens gezegd had, zag
hem nu lachend aan.
Plichtplegingen zijn ook iets, wat
men zelf kan leeren zonder en toe aan
gespoord te worden" zeide zij, „en
waarom zou men elkaar niet in de beste
luim brengeu, door te toonen dat je een
aangename indruk maakt?"
Ik geloof toch met dat een kun
stige opwekking van ijdelheidbaccillen
cenige reden van bestaan hoeft,"zeidehij.
Plagend straalden haar groote blauwe
oogen hem tegen.
O, U bent in een kwade bui,"
iep ze „maar dat mag niet. Een ge
zellig samenzijn zooals dit is een op-
laatste Kabinetscrisis en hetgeen met de
plannen van legerhervorming heeft plaats
gevonden. En daarom acht spreker het
van gewicht bij deze kwestie meer in
het bijzonder stil te staan.
Mogelijk heeft men dat van spreker
ook wel verwacht, waarom men juist
hem, zelf militair zijnde, voor een garni
zoensplaats als Amersfoort heeft uitge-
noodigd.
Spr. moet dan beginnen met te waar
schuwen tegen de vcle|waanvoorstellingen,
die ten opzichte van het volksleger in
het leven zijn geroepen.
Het tegenwoordige leger staat buiten
hot volk en oen volksleger is juist een
leger dat niet staat buiten hot volk,
maar dat geboren is uit het volk, en
alles wat leeft in de natie moet in dat
leger worden teruggevonden.
Ecu vergelijking als nu bijv. Dr.
Kuyper, geen elfderangs journalistje
nietwaar, maakt ten opzichte van het
Roeniconsche leger gaat geheel niet op.
Het leger in Roemenië is niets nnderi
dan een groote politicmacht, in dat land
met zijn, economisch achterlijk zijn,
noodzakelijk om het volk in toom te
houden. Dat is nu zoo'n waanvoorstel
ling scheppen, als of zoo'n leger een
volksleger zou zijn.
Spreker zet hierna iu den brecde zijn
denkbeelden omtrent legerhervorming
uiteen, toout aan met een aantal gre
pen uit de historie, hoe het steeds de
volksweermacht was, die als nationale
kracht wonderen kon verlichten, en
vermeldt uitvoerig de groote gebrekeu
vau de staande legers. In het bijzonder
vestigde hij de aandacht op de nadeden
van een lang kazerncvcrblijf. De staande-
legerbegrippen inoeten verdwijnen, om
dat ze voor den tegenwoordigen lijd
geen reden meer van bestaan hebben.
Dat dit niet zoo geheel gemakkelijk
gaat, bewijst nog de tegenstand, die in
de Tweede Kamer bij iccht6 bestond,
toen dezer dagen bij motie werd voor
gesteld, het kleine hoofdwachtje van do
wekking van het schoone in allerlei vorm
en de schoonheid heeft toch ook ethische
waarde."
Hij wilde tegenspreken, maar lachend
hield zij hem een der nette dansbookjes,
die zij in een mandje droeg, voor.
Niet brommen en phtlosophceren,
dat past niet bij een balzaal" riep ze.
„Neem U liever een van die boekjes en
schrijf dan mijn naam achter dc eerste
Fran^aise. -
Wou U dan dansen?" Hij zag haar
verbaasd aan.
Natuurlijk" zeide zij „en een
Franfaiso zal bij U ook nog wel gaan!"
Hij maakte een afwerende beweging
met zijn hand.
Geen denken aan," zei hij in 't
Engelsch. „Ik zou veel lijken op een
beer op de kermis.
Op 't zelfde oogenblik trad Sontheim
nader eu verzocht om de door Werk
holm versmaadde Franjaisc. llka schreef
zijn naam op en met een vriendelijke
buiging van haar mooi kopje ging zij
verder over de gladde parketvloer
zwevend alsof zij die nauwelijks aanraakte.
Werkholm zag haar na.
Ik ben een ezel dat ik hier ben
gekomen," dacht hij „ik ben niet geschikt
voor die dwaasheden."
Hij sprak niet veel eu bleef onopge
merkt. Een steeds wederkeerende phrase,
waarmede zijn zuster hem en Ebba voor
stelde, verveelde en vermoeide hem. En
Tweede Kamer te doen verdwijnen.
De tijd is trouwens voorbij, dat met
vertoon en gekunsteldheid nog iets wordt
bereikt. Het bostant weliswaar nog veel
in ons leger, maar het zou zich bloedig
wreken, wanneer naar de grenzen zou
moeten worden getrokken.
Het beroepsleger houdt zich kramp
achtig vaat aan al dat vertoon. Niette
genstaande allen tegenstand gaan we
echter vooruit, alle genomen maatregelen
van den laatstcn tijd wijzen in de
richting van het volks leger.
Van dc zijde van het wapen te paard,
van de mannen met de mooiste uni
formen komt de meeste tegenstand, zij
voelen zoo goed, wanneer ze gaan
toegeven aan de nieuwere richting, dat
er dan voor vele onnutte kunstenarijen
geen gelegenheid meer zal zijn. Vandaar
hun tegenstand tegen minister Staal.
Er moet hervorming komen, want met
den soldaat automaat is niets meer aan
te vangen. De tucht in het leger moet op
hoogere beginselen berusten, op mede
werking van den soldaat en die tucht
kan niet wordeu aangekweekt door
stramme exercities, zooals in de legers
b.v. van Frederik den Grooten en van
Napoleon. Zulke exercities laat men uit
voeren door hen, die aanspraak maken,
om als men ach behandeld te worden.
De oefeningstijd moet bekort;dezo moet
slechts zoo lang duren, dat de soldaat
zijn wapenen voldoende kan hantccren,
om zijn plicht als landsverdediger naar
belmoren te kunnen volbrengen. Ziedaar
de strijd, die sedert jaren duurt tusschen
de conservatieve elementen in het leger
en do voorstanders van legerhervorming
in democratischen zin. En zoo kwam
spreker vanzelf tot een bespreking van
de kwestie-Staal, waarbij hij in een
krachtige verdediging trad van diens
maatregelen tot vermindering van liet
blijvend gedeelte en zich een beslist voor
stander toonde van de invoering van een
volksleger. Lotsverbetering van lien, die
in den militairen stand litiu middel van
toch was zij goed gekozen:
„Mijn broeder, mijndirecteur Werk
holm en de dochter mijns huizes Ebba
Werkholm" zeide Meta telkens weer.
„Comcdie, Comedie," bromde
Werkholm in zich zelf, eu hij maakte
zich zelf er een verwijt van dat bij die
comedie meespeelde; toch wist hij er
niets aan te veranderen.
Het gezelschap was nu voltallig. De
muziek begon met een geliefde wals eu
dc paartjes vlogen rond.
Werkholm was op een tabouret onder
een groep palmen gaan zitten en zag
alles met een spottenden blik aan.
Meta zat met cenige andere dames in
de andere hoek van de zaal.
God zij dank dat zij tenminste niet
danst, dat toont tenminste eenig verstand"
dacht Werkholm. Daar vloog llka in
Sonthciin's arm hem voorbij. Hij fluister
de haar iets toe en zij zag er zoo op
gewekt uit dat het Werkholm door liet
hart sneed. Maar hij riep zich zelf tot
de orde. Als llka zooveel in dien Sont
heim ziet, dan is zij iu den grond van
haar hart even opervlakkig als hij. Men
kon het duidelijk zien hoe zij zich in
dit gezelschap thuis voelde, hoe zij voor
de onbeduidende praatjes hetzelfde lachje
over had dat Werkholm zoo gelukkig
maakte.
(Wordt vervolgdj.