No. 49. Woensdag 19 Juni 1907. 4e Jaargang. Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". Directeur Werfihelm. Flecti, non Frangi. FEUILLETON. Een nieuwe industrieschool. DE EEMLANDER. Verschijnt i Woensdags en Zaterdags.; Bureau Kortegracht 1. Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertentlën Van 1 tot 5 regels0.40 vooi iedercn regel meer0.08 (Bij abonnement aanmerkelijke korting.) Zij, die zich met ingang van 1 Juli a.s. op ons blad abou- neercu, ontvangen de tot dien datum verschijnende nummers gratis. De verkiezingen hebben «veer overduidelijk bewezen, hoe broodnoodig een Vrijzinnig orgaan voor onze streek is. Vrijzinnigen, wilt ge niet ge heel in de macht van Kome en Dordt vallen, steunt dan ons blad, dat steeds de algemcene liberale beginselen heeft ver dedigd, zoudcr daarbij een eng partijstandpunt in te nemen, en dat steeds den strijd heeft aangebonden tegen conserva tisme en clericalisiuc. Tevens herinneren we eraan, dat met September ons blad driemaal per week zal ver schijnen, zonder dat de prijs verhoogd wordt. „Ik buigdoch br*>ek niet". Nu de uitslag der Statcn-verkiezingeu volledig bekend is, en de vrijzinnigen in staat zijn de geleden verliezen, die in de plaats zijn getreden van de gedroomde overwinningen, met cenige zekerheid na te gaan, zal ook het sprookje 7an een vredelievende rechterzijde, alleen dooi den verwoeden stormloop van links tot verweer geprikkeld, wel hebben afge daan. Men zal nu wel tot het iDzicht zijn gekomen, dat, terwijl de vrijzinnigen met veel vertoon paradccren, dc rech terzijde reeds lang tevoren de nieuwe rekruten had ingelijfd en geoefend, dc mobilisatie tot in de puntjes had voor bereid, in alle stilte de behecrschende stellingen had bezet en gereed stond tot den aanval. 't Was zeker een min-aangename ver- Niet de trots, een edele hartstochtis blind voor eigen gehreken} maar de hoog moed. Vrij naar 'f Duitsch VAN MORITZ VAN REICHENBACH. 19 Waar bleef nu dc brug? Het was hem als of al zijn met moeite bijeengebrachte balken in een pcilloozen afgrond vielen. De muziek hield op. Ilka ging voorbij aan den arm van haar danseur.Zij zaghem glimlachendaan. Zij lacht oin den lomperd die zich op de parketvloer niet thuis voelt," dacht hii en stond op om naar de rookkamer te" gaan. Die danszaal was hem onver- dragelijk. Er stonden ecnige andere hceren met goede sigaren om een pas aangeslagen rassing, eensklaps en te laat te bespeu ren, dat dc groote aanwas van kiezers gedurende de laatste jaren voor de overgrootc meerderheid is ten goede gekomen aan dc rcchtscho partijen en de sociaal-democratie. Verwonderen moet men zich daarover zoo min, als over het feit der nederlaag. Beide tegenstanders der vrijzinnige partijen toch beschikken over ecne krachtige, nimmer verslappende organi satie, haudelcnd naar een vaststaand, weloverwogen plan en onder beproefde, vertrouwde leiding. Wat hebben de vrijzinnigen daartegen over te stellen: Tweedracht, verdeeldheid, onsamen hangend optreden. De groote fout der scheuring na li95 heeft zich thans opnieuw gewroken, zooals geschiedde in 1897 en 1901. De wigge, onder goedkeurend knikken van dr. Kuyper in het liberale blok gedre ven; de splijtzwam, onder zijn toezicht, met zooveel zorg gekultivecrd, zij heb ben goed werk gedaan voorde rcchtsche coalitie! Het is ditmaal dc leermeester, die zijnen leerlingen dank verschuldigd is. Na elkaar bij de stembussen van 1897 en 1901 op 't vinnigst te hebben be streden vrijzinnig-democraten tegen vooruïtstrevenden (die naam heeft nu al uitgediend) en liberalen, en omgekeerd, meende men thans, hoopvol gestemd door den uitslag van 1905, eens heel verstandig te doen door de Duitsche tactiek toe te passen: getrennt marchircn vercint sehlagen. Dat klonk zoo echt taktisch. Maar het werd: vercint gecehlagen werden! Want al hadden de leiders dit nu zoo bepaald, zij zagen voorbij, dal hunne volgelingen nog niet in die nieuwe tactiek waren ingeleefd en er dienten gevolge aan het verband veel, neen alles ontbrak. D.e Duitsche tactiek is uitstekend, mits die gescheiden marcheerende troe- vat bier en verdiept in een debat over politiek, waar hij weldra in werd ge haald, waarvan hij eerst niets wilde weten, doch waaraan hij tenslotte leven dig deelnam. Het was over de middelen tot bctcu- geliug der steeds toenemende Poolsche beweging. Dat onderwerp had Werkholui in den laatstcn tijd veel beziggehouden en hoe meer hij zich in de balzaal over tollig en er buiten staande voelde, met des te meer genoegen voelde hij hier vasten grond onder de voeten en toonde hjj bij dc wisseling van gedachten op do hoogte van het onderwerp te zijn. In de balzaal volgde dans op dans. Eindelijk kwam de pauze. De heeren gingen naar de zaal om dc dames naar het buffet te leiden. Werkholm ging achter de anderen mee, hij vroeg niemand, maar het hin derde hem toch dat Ilka aan den arm van een ander hem voorbij ging. Weet U dat ik U vandaag voor tafelcavalier verwacht had?" zei de zij later, toen hij in haar weg kwam. Ach U hebt IJ met een ander al licht beter geamuseerd antwoordde hij geprikkeld. Verbaasd zag zij hem aan. Dan trok zij de schouders op en ging verder. Zij was boos op hem, want zij had hem voor een te erustigen en waren vriend gehouden om deze kleine prikkelbaarheid te begrijpen en met gefronst voor pen handelen onder één hoogste leidiug. Maar waar wordt deze onder ons, vrij zinnigen, gevonden? Wij worden of ge scheiden, óf vcreenigd, geslagen omdat er onder ons geen éénheid bestaat En dat gemis aan eenheid wordt nog een andere oorzaak van zwakte: het stoot af. In iedere sterkere partij-formatie, bestaan verschillende strooiningen. Nu eens zal deze, dan gene de overheer- schcnde zijn; maar als dc nood dringt, vereenigen zich die boven- en onder- stroomingen tot één sterke, krachtige, alles trotsende. In ééne groote liberale partij zou plaats zijn voor allerlei groepceringen, toch allen samengehouden door dezelfde beginselen, en eenzelfde doel. Wij, daarentegen, de gcloovigen aan dogma's veroordeelend, bereikten met onze papieren programs precies het zelfde: uitstootend of afstootend wie niet precies viel binnen het kader van een vcclartikelig program. Met het gevolg dat onze tegenstanders duizenden tot zich hebben getrokken, de rechtsche partijen de meer behoudende, de soc.- dewocraten de meost vooruitstrevende, die bij minder bekrompen opvatting van het partijwezen, in de gelederen der liberale partij thuis behoorden. Zoomin er van de drie groepen der vrijzinnigen, ondanks beginselen, ijver, bekwaamheid, kracht uitgaat, zoomin kan ecu Regecring uit hun voortge komen, sterk staan, waar telkens het gevaar dreigt dat een dier groepen zich terugtrekken en weigeren zal verder steun te verlecnen. De parlementaire geschiedenis na 1905 heeft dit voldoende bewezen. Nu weten wc bij ervaring maar te goed wat daartegen wordt ingebracht: Spot over het „allegaartje", verwijt van beginselloosheid, enz. Maar men heeft ook gespot met het „samengaan van Rome en Dordt", en ziet nu hoe het „monsterverbond" steeds krachtiger en inniger wordt. Na Utrecht en Haarlem hoofd zag hij haar na. Hij was misschien onbeleefd geweest maar dan had zij, zoo als zij met elkaar waren, 't hem moeten zeggen. Was hij dan voor haar slechts „een van de velen" iemand voor wien men dc schouders optrekt, die liet niet de moeite waard is een woord om vuil te maken? En werkelijk daar was Sontheim al weder naast haar met zijn verblindend lachje. Brommend keerde Werkholm weer terug uaar de heeren die nog bij een glas wijn in de rook kamer zaten. Het gesprek aan deze tafel werd telkens luider en Werkholm's stem klonk weldra boven die der anderen uit. Eenige der heeren kwamen gedurende de bloemcnwals in de zaal. Die directeur Werkholm is be paald een man van beteekenis" zcide de een „een geboren volksredenaar, en ik ben overtuigd hij heeft kans als hij zich candidaat laat stellen." De ander schudde het hoofd. Men moet niet inet je zelf geuren en de man weet geen maat te houden," zeide hij. Ilka stond cr bij en als tot bcvestigiug van het zoo net gehoorde oordeel klonk Werkholm's stem, boven de andere uit, uit de open deur van de rookkamer. Ilka kreeg een kleur. Ja dat was 't: inaat te houden is voornaam, en Werk holm kon geen maat houden noch in de aanspraken die hij op haar vriend schap had, noch in de beoordeeling van werd herhaaldelijk het uiteenspatten der S. D. A. P. voorspeld op grond van beginselverschil; bij deze verkiezing kon men zicli overtuigen van haar toene mende kracht. Zoo valt er, naar onze stellige over tuiging, op eene blijvende zege der liberale beginselen niet te hopen, aleer dc drie thans losse schakels, nu en dan eens vastgehecht, om dan weder los te glippen, tot één vaste, sterke keten zijn aaneengesmeed De liberale partij moet tusschen hamer en aambeeld. Wellicht dat déze verkiezing daartoe den stoot geeft en 1909 het proces vol tooid ziet. Maar zoo niet, toch wanhopen we niet aan de eindclijke zegepraal. Voor de vrijzinnige beginselen past de spreuk aan het hoofd vermeld; politieke stor men mo'jen dreigen en voor korter of langer tijd tot buigen dwingen, steeds richten zij zich weder ongebroken omhoog. Op hou doelde Gladstone, toen hij de fiere woorden sprak: Gij kunt niet tegen dc toekomst strijden; de tijd staat aan onze zijde Het moge u gelukken onze banier te doen nedeizinkeu, doch slechts voor een poozc; dan rijst zij weder omhoog, gedragen door nieuwe handen, leidend tot een wellicht niet gemakkelijke, door zekere zegepraal! N. A. Ct. Door Burg. en Wethouders is een Rapport en voorstel aan den Raad ge zonden, betreffende een verzoek van de Amersfoortsche Industrie- en Huishoud school tot meerderen steun van Ge meentewege. Het rapport en dc adressen laten we hier volgen. Onder wederjanbiediug van dc ver schillende adressen van het Bestuur van dc Vereeniging „Amerafoortsche- Indu strie- en Huishoudschool" hebben wij de eer het volgende te rapporteeren. Waar het gezellig verkeer, waar hij nu toch midden in zat en nu ook niet in het beheorschcn van zijn stem en misschien ook niet in 't drinken. Zij was opge wonden, en zij week op zijde toen hij, \crvuld van liet politiek debat waar in hij dc vrouwenboel had getracht te ver geten, uit dc rookkamer kwam gevolgd door vcrschillendclieeren, die het program van den candidaat bespraken; hij vond geen tijd om Ilka aan te spreken. De maan was reeds lang ondergegaan en de sterren schitterden nog flauw, toen de laatste gasten Roditz verlieten. Meta had haar brillanten afgelegd en haar kamenier naar bed gezonden. Zij lag in een witte peignoir op de divan in haar toiletkamer, dc oogen op het uit dovende vuur in de kachel gericht. Het was haar of zij zich zelf zag, zich zelf in dc dagen van den triomph harer jeugdige overwinnende schoonheid. En in een droom voerde de herinnering voor haar voorbij de mannen die haar van liefde hadden gesproken. Zij zag zich de gevoelens die zij opgemerkt had gelijk verdeden, naar zij meende, en dan weer alle illusie vernietigd worden; zij zag dat naarmate haar schoonheid en roem zich boven het gewone verhieven, haar hart gevoelloozer en kouder was ge worden. Zij had langzauicrhaud haar macht leeren kennen en leuren gebruiken. Een liefdesiutrige liet slechts het gevoel van een bespottende slimheid over. wij een langen tijd gewacht hebben met het uitbrengen van ons rapport, moge hier medegedeeld worden, op welke wijze in deze aangelegenheid werkzaam ge weest zijn. Bij adressen van 28 April 1906 en 25 Juni 1906 verzocht der Vereeniging: a onder hypothecair verband op dc eigendommen der Vereeniging, zooals die bestemd worden voor Industrie- en Huishoudschool, tegen een annuïteit van f 2500, te betalen gedurende 24 jaren, in 1907 eene leoning te verstrekken van f40 000; b. aan dc Vereeniging voor het jaar 1907 ineens eene subsidie toe te kennen van f 1000, als bijdrage in dc kosten van inrichting; c. ter tegemoetkoming in de kosten van exploitatie de subsidie van f 1750 te verhoogen tot f 2500. De bij deze adressen behoorende be grootingen werden gewijzigd bij schrijven van het Bestuur van 17 Juli d. a. v. Na een onderzoek van deze adressen en de daarop volgende correspondentie en be sprekingen met het Bestuur der school kregen wij ondanks dc tegenoverge stelde meening van het Bestuur de overtuiging, dat, bij inwilliging van het verzoek en uitvoering van dc ontworpen plannen, zeer spoedig om verhoogden financieclcn steun van de Gemeente ge vraagd zou moeten worden. Naar onze mecning n.l. bestond geen zekerheid, dat de bouwkosten gedekt waren, waren geen gelden aanwezig voor volledige aanschaf fing van meubilair en zouden de uitgaven der exploitatie van dc nieuwe inrichting dc inkomsten jaarlijks overtreffen. Het behoeft geen betoog, dat wij onder deze omstandigheden geen vrijheid von den, U inwilliging van het gevraagde voor te stollen. Hiermede stelden wij liet Bestuur in kennis bij ons schrijven van 12 September 1906, afdceling I, no. 1725. Aangezien evenwel ook ons college do overtuiging had, dat ccnc betere huis vesting voor do school van veel belang was, zagen wij naar andere middelen uit om de Vereeniging te helpen. Wij heb ben daarna onderzocht, of eene financieel niet te bezwarende regeling te maken zou zijn, volgens welke het tegenwoor- digo schoolgebouw van dc Hoogcre Burgerschool aan dc Industrie- en Huis houdschool verhuurd en een nieuw schoolgebouw voor de Iloogere Burger school gesticht zou worden. Aauvankelijk In haar tweede huwelijk had zij ge vonden wat zij dacht te moeten hebben: een rijken en zekeren achtergrond voor haar schoonheid. Daarvoor had zij zich laten beminnen en was zij haar man trouw gebleven, zonder het gevoel te verliezen dat zij slechts de hand had uit te strekken om nieuwe bloemen in haar lauweren te vlechten. Haai schoon heid had haar stem overschaduwd, dat wist zij, ook toen zij voor dc tweede maal weduwe werd. Maar haar gevoelens >c!iencn afgestorven, haar eerzucht was des te sterker geworden. Zij wilde aan Sontheim, die zij liefhad, haar dochter geven: zijn levensgeluk zou hij uit haar hand ontvangen, haar dochter zou zijn ouden adellijken naam voeren, en zij zelf, aan wie zijne jonge liefde had toebe hoord, zou bij hem blijven. Zoo had zij de kaarten geschud, en het toeval scheen haar spel tc willen begunstigen. Zij fronsde de wenkbrauwen. Zij zag Ebba naa6t zich, omstraald door de glorie van haar fris.chc jeugd en zij voelde't dc man die deze bruid uit de handen van zijn godin zou ontvangen, zou de godin tcrwillo van de bruid vergeten. Mcta zou spoedig voor Sontheim niet meer de eerste aller vrouwen zijn zij had 't zelf gewild, maar nu zij de vervulling van haar wensch nabij zag, nu wilde zij niet dat zij op den achtergrond zou staan, dut zij iets moest opgeven, wat haar eerst niet de. moeite waard scheen te bezitten.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1907 | | pagina 1