WEERBERICHT.
BINJNENLAND.
«TADSJNIEUWS.
Uit de Omgeving.
Thermometerstand
STATEN-GENERAAL.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 21 Mei 1908.
Hoogste barometerstand 773.3 m.H.
te Horta; laagste 751.0 m.M. te Stor-
noway.
Verwachting tot den avond van 22
Mei 1908.
Wind Veranderlijke, later matige
W.lijke wind.
Gesteldheid van de luchtHeden
regen of onweer, daarna opklarend.
Temperatuur lager.
Barometerstand] j te AMERSFOORT.
uur 760 m.M.
Vorige stand te 12 uur 707 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 63
Laagste hedennacht F. 46
Hedenmiddag 12 uur F. 72
AMERSFOORSCHE
BAD- EN ZWEMINRICHTING.
Temperatuur van het water op
Donderdag 21 Mei des morgens 7 uur:
62° F.
verheugd, dat de vertroebeling der
Russisch-Finsche verhoudingen heeft
■opgehouden te bestaan en hopen, dat
de Doema de Regeering in dit streven
zal steunen. De onafhankelijke bladen
erkennen de noodzakelijkheid de
Russisch-Finsche verhoudingen te re
gelen, maar zjj achten het ongewenscht,
dat de Regeering de Finscbe quaestie
te berde brengt al vorens andere ernstige
quaesties te hebben opgelost als daar
zijn de bevestiging van den constitu-
tioneelen regeenngsvorm. De Retch
zegt zelfs minder welwillend, dat de
Regeering met het opperen van
quaesties als over Finland, den
Amoerspoorweg en Polen op handige
wijze de aandacht van do Doema van
de binnenlandsche politiek afleidt.
Te Moskou heerscht in hevige
mate typhus. Dagelijks doen zich 75
h 100 nieuwe gevallen voor. De
ziekenhuizen zijn overvol. Het stads
bestuur heeft aan de militaire auto
riteiten gevraagd de zoraerkazernes
als hospitalen beschikbaar te stellen.
ENGELSCH-INDIË.
Een groothandelaar uit Calcutta, die
op het oogenblik te Londen vertoeft,
heeft zich in een interview over den
toestand in Bntsch-Indië als volgt uit
gelaten. Het zou verkeerd zijn den
toestand al te donker op te vatten,
maar het is minstens even verkeerd
den toestand niet ernstig onder de
oogen te zien. De toestand is ernstiger
dan men zich van hoogerhand verbeeldt.
Het kwaad zit voornamelijk in de weinig
gelukkige keuze van de hooge ambte-
naron, den onderkoning inbegrepen,
die te weinig van de zeden en behoeften
der bevolking op de hoogte zijn. Offi
cieels personen en ambtenaren van
de administratie komen te weinig in
contact met de inlandsche bevolking
zjj kennen zelfs dikwijls de taal niet.
Bovendien brengen de ambtenaren
gemeenlijk den zomer buiten in de
bergen door, waardoor het uitgebreide
Rijk gedurende meer dan zes maanden
van het jaar geheel ontbloot is van
een werkelijke administratie. Men zou
dus moeten beginnen de administra
tieve machine geheel te hervormen,
om haar beter te doen functionneeren
in het belang der bevolking. Het geheel
hangt af van de energie die de Regee
ring betoont, en de zaak is daarom
zoo belangryk, omdat van haar op
treden in groote mate het al of niet
slagen van de revolutionnaire bewe
ging afhangt.
TWEEDE KAMER.
Gisteren werd, zooals wij reeds
meldden, de beraadslaging voortgezet
over de motie-Bos omtrent Staats
exploitatie van Spoorwegen.
Het voor en tegen is reeds zoo vaak
in de Pers en in brochures behandeld,
dat er feitelijk niet veel nieuws meer
te berde wordt gebracht. Toch heeft
men met belangstelling geluisterd naar
eene rede van den heer Lely, die zijn
bewijsgronden vóór staatsexploitatie
putte uitzijn eigen rijke ervaring als
minister van Waterstaat. De heer
Lely gaf eene beschouwing geheel van
het standpunt uit van den Nederland-
schen Staat als medecontractant der
spoorwegmaatschappijen en als be
hartiger van het algemeen belang.
Wat is het risico van den Staat, welke
is zijn macht in het spoorwegbedrijf
Men zou zulks nog anders kunnen
formeeren, te weten: Hoe staat een
Minister die de maatschappijen als
organen der volkswelwelvaart be
schouwt er tegenover?
De heer Lely sloot vergelijkingen
met het buitenland onmiddellijk buiten
de deur. In ons land is de toestand
geheel anders dan in andere Staten,
men heeft dus de quaestie op zich
zelve te beoordeelen.
Een zuivere particuliere exploitatie
hebben wjj in Nederland niet, omdat
de drie voornaamste kenmerken daar
voor bjj onze spoorwegmaatschappijen
ontbreken: Zjj missen de vrijheid per
soneel aan te stellen, te bezoldidigen
en te ontslaan, gelijk huar goeddunkt;
zij dragen niet het risico barer onder
nemingen, zij derven door de naastings
clausule in de spoorwegcontracten de
zekerheid van het voortbestaan.
In 1903 heeft de Minister Oijens
het spoorwegpersoneel met ambtena
ren gelijk gemaakt. Tegenover de
strafrechterlijke aansprakelijkheid als
„ambtenaren" van het personeel,
heeft de Staat de volle verantwoor
delijkheid voor de dienstvoorwaarden
aan zich getrokken. Het Koninklijk
Besluit van April 1903 laat te dien
opzichte geen twijfel. Nu slaat dit
niet te loochenen feit den tegenstan
ders van Staatsexploitatie een argu
ment, dat heden nog door de heeren
Pierson en Van Citters werd ontwik
keld, uit de hand. De vrees, dat de
Staatsexploitatie, welke ons land
30.0U0 ambtenaren méér bezorgen
zou, ten ambtenarenoverwicht op de
politiek, op de stembus-resultaten en
op het geweten der volksvertegen
woordigers zou doen ontstaan, moge
gegrond zijnzij komt te laat.
Feitelijk staat het spoorwegpersoneel
geheel met het ambtenaarskorps ge
lijk en reeds heeft in het Parlement
een ampele bespreking over zijn be
langen plaats gevonden. In 1903
hadden de heeren met hun twijfel
aan het karakter hunner collega's
moeten aankomen thans is er niets
meer aan te doen. De Regeering
schrijft de maatschappijen de dienst
voorwaarden voor en dusver hebben
deze ze getrouwelijk opgevolgd. Dus
vermaar de macht van den Staat
is ten deze volstrekt niet zoo zeker
als zjj schijnt. De wettigheid van
Minister Oyen's Algemeenen Maatregel
wordt vaak in twijfel getrokken en
de spoorwegdirecties, tot nu toe
uiterst gedwee, zullen wei niet aar
zelen die onwettigheid te poneeren,
zoodra zulks in haar kraam te pas
komt. Mocht zulks gebeurendan
staat de Regeering machteloos
en kan zij de belangen, die zij op
zich nam te behartigen, niet voorsaan.
De maatschappijen loopen een uiterst
beperkt risico en hebben daarom geen
be lang bij de verzekering van haar
kapitaal, de handhaving der kapitaals-
waarde van haar bedrijven. De ver
plichte naastingsclausule immers draagt
het grootste risico op den Staat over.
De spoorwegcontracten komen, kort
gezegd, hierop neer, dat de maatschap-
pyen, zoodra ze gedurende twee jaren
minder dan 31/a pCt. dividend uitge
keerd hebben hetgeen, waar de
Staat over de balans en de winst-en
verliesrekening niets te zeggen heeft,
van eigen goedvinden afhankelijk is,
de bestaande contracten kunnen
opzeggen en den Staat tot naasting
dwingen. Slechts moeten de maatschap
pijen dan nog twee jaar doorgaan met
de exploitatie, opdat de Regeering tijd
hebbe de naasting ,voor te bereiden.
De staat naast tegen de volle (vol
gens vele „de overvolle") waarde. Ge
volg dier bepaling is eenvoudig, dat
zoodra door oeconomische toestanden,
malaise in handel en industrie, nieuwe
uitvindingen op verkeersgebied of wat
dan ook, met voldoende zekerheid een
achteruitgang van het bedrijf in uit
zicht te stellen is, de maatschappijen
het bijltje er bij neer leggen. Zij
keeren dan gedurende twee jaren één
percent dividend.minder uit dan thans,
één procent van het aandeelenkapitaal
ad plm. 45 millioen wel te verstaan,
moeten nog twee jaren, die ander
maal een derving van plm. 1 procent
dividend mee zullen brengen met de
expioitatie doorgaan.
Het gansche risico der maatschap
pijen is mitsdien opruim anderhalf
millioen gulden te taxeerendaartegen
over staat het risico van den Staat
van plm. zes honderd millioen kapitaal.
Genaast of niet, voor de spoorwegen
rust de financieele verantwoordelijk
heid op den Staat.
Het spreekt vanzelf, dat onder
zulke omstandigheden de maatschap
pijen het oog niet op de toekomst
gevestigd houden, doch voor het
heden „halen wat te halen is," dat
zij een „contract exploiteeren, niet
een spoorwegwet", gelijk mr. Treub
geestig heeft opgemerkt. Maar kan
men nu nog van particuliere exploi
tatie gewagen
De Staat heeft zich bij de spoor
wegcontracten invloed voorbehouden
op den aanleg van nieuwe werken,
op de exploitatie.
Maar bij beide is de Staat even
machteloos, als bij de behartiging der
belangen van het personeel.
Uit eigen ervaring toonde de heer
Lely aan, hoe de Regeering haar wil
alleen dan vermag te doen zegevieren,
als de spoorwegmaatschappijen het
met haar eens zijn. De Staat kan
evenmin het aanleggen van werken
bevorderen als beletten. En nu zullen
ook dit werd in den breede aan
getoond in de eerstvolgende 30
jaren millioenen noodig zijn voor ur
gente werken, 100, 200 millioen, het
juiste cijfer is niet te taxeeren. De
maatschappijen hebben geen zin zoo
veel geld uit te geven, waarvan de
rentelast hun exploitatierekening ge
heel in de war zou sturende Staat
kan ze niet dwingende voor de
ontwikkeling van handel en verkeer
dringend noodwendige werken zullen
dus niet kunnen worden uitgevoerd
onder de vigueur der huidige con
tracten.
Met de exploitatie doet zich hetzelfde
voor. Tot bevordering van belangen
van reizigers en van den landbouw
vermag de Staat niets te doen. Lage
tarieven voor arbeiders en school
gaande kinderen, van zoo uitnemend
gewicht, in verband met het woning
vraagstuk, zijn niet te verkrijgen.
Op het aantal treinen dat loopen
moet kan de Regeering geen invloed
oefenen.
Waartoe ook besloten worde, in
elk geval zal het tot wijziging van de
bestaande spoorwegcontracten moeten
komen, verklaarde dr. Lely en der
Regeering vroeg h(j met nadruk haar
meenmg op dit stuk.
Maar indien de Staat meer macht
wil verkrijgen, dan zal hij daartegen
over een nieuwe concessie moeten
doen. Wat kan hjj der maatschappijen
nog beloven? Eigenlijk slechts, dat
ook de rente van 't kapitaal in 't
vervolg gegarandeerd zal worden. Dan
heeft de Staat al het risico van het
bedrijf, nagenoeg alle machtbe
hoeft het betoog, dat alsdan een con
tract met een maatschappij, hoe wei
nig particulier z(j ook zjjn moge, geen
raison meer zou hebben en dat men
dan in elk geval tot Staatsexploitatie
zou moeten overgaan, om gewichtige
redenen van staatkundigen aard.
Thans is de Minister niemand ver
antwoording schuldig van de uitgaven
der spoorweg-maatschappijen, welke
hjj goedkeurt. Tonnen gouds, die toch
voor 't risico van den Staat komen,
kan hjj doen uitgeven; het Parlement
heeft de koorden dier beurs niet in
handen. Zoo zou dus een vorm moe
ten worden gevonden om ook den
Minister, represteerende de Staats
macht, bij liet spoorwegbedrijf aan
controle te onderwerpen.
De rede van den heer Lely heeft
grooten indruk gemaakt, volgens de
overzichtschrijver in het Vaderland,
op de Kamer.
Toch zal de motie denkelijk worden
verworpen. De heer Aalberse, die
van principieel standpunt uit de nood
zakelijkheid van Staatsexploitatie ver
dedigde, gaf den voorstellers der motie
deswege in overweging da redactie te
verzachten, slechts het beginsel te
bewaren en de onmiddellijke uitvoering
te laten vervallen.
De Koningin-Moeder is gisteren
avond te 6J uur te Kopenhagen aan
gekomen en heeft haar intrek in het
Hotel d'Angleterre genomen. De aan
het station bijeengekomen menigte
begroette haar met gejuich.
Openbare inzamelingen.
Naar aanleiding van het verslag over
het wetsontwerp houdende bepalingen
omtrent inzamelingen, beeft de mi
nister van binnenlandsche zaken een
nota ingediend vergezeld van een
gewijzigd wetsontwerp.
Bljjkens laatstgenoemd ontwerp zal
een verlof voor periodieke inzamelingen
geweigerd worden, indien niet bjj
voorbaat kan wcfdtn aangenomen,
dat er grond zal zijn voor een her
haald beroep op de ingezetenen.
Van hem die de inzameling zal
houden wordt geëischt een getuig
schrift van zedelijk gedrag.
Het beroep tegen de stuiting wordt
in dien zin geregeld, dat alleen in de
twee gevallen, die den burgemeester
aangaan, op hem een mondeling beroep
kan worden gedaan. In alle andere
gevallen behoort do beslissing tot den
werkkring van B. en W. In dien zin
is het betrekkelijk artikel aangevuld.
Voorts bepaalt thans het ontwerp,
dat in de beschikking waarbij het
verlof voor periodieke inzamelingen
wordt verleend, ook het aantal jaren
wordt genoemd, waarvoor dat verlof
gelat.
De andere wijzigingen betreffen
voornamelijk de redactie.
Door een misverstand was in
het Handelsblad de lijst der cadetten
opgenomen, die eerlang examen zullen
doen. Wij hadden daaruit de namen
der Amersfoorters genomen. De uit
slag dier examens is echter eerst einde
der maand te wachten.
Naar wij vernemen, zal het
omnibusplau, wegens gebrek aan mede
werking in de Bergwjjk, dus van hen
die bij de instelling van een dienst
het meest gebaat zouden zjjn, geene
uitvoering kunnen vinden. Daar niet
alleen geene toezegging van financi-
eelen steun werd gedaan, maar velen
zelfs zeiden toch van een omnibus-
dienst geen gebruik te zullen maken,
mocht de administratie, naar zij
meende, de plannen niet ten uitvoer
brengen.
De weinige medewerking, om niet
te spreken van den tegenstand der
bewoners van het Bergkwartier, zal
vermoedelijk oorzaak vinden in afkeer
van vervoermiddelen, die eigenlijk uit
den tjjd zijn. Wij zijn ervan overtuigd,
dat, indien de tram door dat kwartier
werd gelegd, wel degelijk velen daar
van gebruik zouden maken. En ook
ons wil het voorkomen, dat by eene
verlegging van de tram, deze zelf
daarvan ten zeerste zou profiteeren.
Zoo enorm groot zullen de kosten
van eene verlegging toch niet zijn,
aangezien men de rails, die langs
Stationsweg en Vlasakkerweg liggen,
toch weer kan gebruiken.
Dinsdagavond 19 dezer hield de
heer G. J. Bosch uit Amsterdam,
Voorzitter van de „Vereeniging van
Levens- en Pensioensverzekering van
Spoor- en Tramwegpersoneel" gevestigd
te Amsterdam, in de Keizerskroon
een lezig voor het spoorwegpersoneel
te Amersfoort over het onderwerp
„Levensverzekering van Spoorweg
personeel."
Spreker begon met het nut en doel
aan te toonen van Levensverzekering
en de wijze waarop de verschillende
Maatschappijen werken.
Reeds meermalen werd door perso
neel der Spoorwegmaatschappijen aan
gedrongen op stichting van een Ver
eeniging van Levens- en Pensioens
verzekering, totdat in Maart j.l.
definitief een Vereeniging werd op
gericht.
Het Bestuur, na van bevoegde zijde
inlichtingen verkregen te hebben,
wendde zich tot de onderlinge Levens
verzekering Maatschappij „'s Graven-
hage".
Van gen. Maatschappij werden de
volgende gunstige voorwaarden ver
kregen voor het spoorwegpersoneel.
lo. Vrijstelling van dokterskeuring
tot jn bedrag van f300.
2o. Verzekering tot elk bedrag met
een minimum van f 100.
3o. Speciale en goedkoops tarieven
met recht van premiebetaling per
week, per halve maand en per maand.
4o. Vrijstelling van poliskosten.
Spreker zette een en ander nog
duidelijker uiteen en wees tevens op
de voordeelen by sluiting van ver
zekeringen van f 100 bij de Vereeni
ging als zoogenaamd begrafenisfonds,
in tegenstelling van de vele bestaande
fondsen, daar de door de Vereeniging
verstrekte polis waarde verkrijgt, ter
wijl dit niet het geval is bjj sluiting
van een verzekering by een begrafe
nisfonds.
Na eenige vragen beantwoord te
hebben werd de vergadering gesloten,
na de aanwezigen nogmaals opgewekt
te hebben tot aansluiting by de Ver
eeniging.
De fourier G. J. Dankbaar van
het le Reg. Huzaren alhier, wordt
bevorderd tot opperwachtmeester by
het Eskadron Ordonnansen, ter ver
vanging van opperwachtmeester A.
J. P. Peters, die bevorderd wordt tot
adjudant-onderofficier te Millingen.
De zwanenfarailie, die vorige
jaren nog al eens verzorgd werd nabij
de Utrechtsche brug, heeft gedurende
den laatsten tijd een veel rustiger en
tevens veel veiliger verblijfplaats ge
kregen. De beschermende matten, die
een soort huisje voor de dieren vor
men, staan nl. aan den beekkant op
de oude begraafplaats] waar de dieren
ongestoord kunnen nestelen en broeden.
De muziektent in het plantsoen
is nu ook voorzien van houten schot
ten, die bij winderig weer in de tent
kunnen geplaatst worden. De Amersf.
Muziekvereeniging zal zich dus voort
aan niet meer met een armelijk zeil
behoeven te behelpen.
De afdeelingen der Eerste Kamer
hebben benoemd tot rapporteurs over
het wetsontwerp tot toepassing van
art. 32 der Burgerlijke Pensioenwet
ten behoeve van den heer A. M. Kolle-
wjjn, de heeren Heerkens, Dojer,
Waller, van Nierop en Pelinck.
De feestgids voor het a.s. Muziek
concours is heden verschenen.
Uit het programma voor den feest
dag blykt dat de officieels ontvangst
zal plaats hebben om 12 uur in Het
Valkje. Daarna wordt in optocht ge
marcheerd naar het feestterrein waar
om half een het concours geopend
wordt door de Amersfoortsche muziek
vereeniging met de Jubileumsfeest-
marsch van G. K. G. van Aaken. De
wedstrijden beginnen om 1 uur.
De j ury is saamgesteld uit de heeren
W. v. d. Bly uit Utrecht, J. A.
Kwast uit Arnhem, F. J. Schweins-
berguit Nijmegen en J. N. W. C. A.
Ruygrok uit Utrecht als plaatsver
vanger.
Aan het concours nemen deel de
volgende vereenigingen.
Derde afdeeling, fanfare: Cresendo
te Baambrugge, Erica, te Barneveld,
Excelsior te Woerden en V. I. O. S.
te Mijdrecht.
Derde afdeeling, harmonie: Fidelio
te Woudenberg, Ons Genoegen te
Rhenen, AVerklieden Harmonie te
Utrecht, Semper Crescendo te Ame-
rongen, Caecilia, te Veenendaal en
Caecilia te Scherpenzeel.
Tweede afdeeling, farareEen
dracht te Huizen, Fanfarecorps „Leo"
te Hilversum, Het Loenensche Fan
farecorps te Loenen a, d. Vecht en
Concordia te Vinkeveen.
Tweede afdeeling, harmonie Abcou
der Harmonie te Abcoude, Amers
foortsche Muziekvereeniging en Voor
waarts te Utrecht.
Eerste afdeeling, harmonieKunst
aan 't Volk, en te Utrecht, Wilhel-
mina te Hilversum. Hoogste afdeeling
fanfareCrescendo te Baarn.
Aan de veemarkt golden heden
de volgende prijzen
Vette Koeien van f 170—f 200
Kalfkoeien f 130—f 230
Guiste Koeien f 100—f 140
Kalfvaarzen f 110f 220
Guiste Vaarzen f 60—f 110
SOEST. Na eerst hardnekkig ont
kend te hebben heeft J. B., alhier aan de
politie bekend dat hjj den brand bij
den touwslager F. alhier veroorzaakt
heeft doordat hij eenig hennep, dat
aan een knoop van zjjn kiel vast zat,
met een lucifer eraf wilde branden, in
plaats van het los te snjjden. Een af
springende vonk deed de hennep toen
vuur vatten, aldus beweert hij. De
zaak is in handen der justitie.
Mej. H. van der Laan, onder
wijzeres aan de school met den Bijbel
alhier, is in gelijke betrekking benoemd
te Winschoten. Met Augustus zal haar
functie aldaar aanvaarden.
BAARN. Op de kiezerslijsten, die
thans definitief zijn vastgesteld komen
voor 1192 namen van kiezers voor den
Gemeenteraad, 1253 voor de Provin
ciale Staten en 1268 voor de Tweede
Kamer.
BUNSCHOTEN. Met no. 119 der
Staatscourant zijn verzonden afdruk
ken der statuten van de „Vereeni
ging tot Stichting en Instandhouding
van eene school met den Bijbel te
Spakenburg, gemeente Bunschoten".
BARNEVELD Door de politie, is al
hier in hechtenis genomen zekere J.
v. B., die by een horlogemaker aldaar
een zilveren horloge met ketting
verkocht voor f 150, hetwelk bleek
ontvreemd te zijn van een met hem
reizend kameraad.
Thans hoort men weer allerwege
het eentonig geklop der „houters",
die in onze boschryke omgeving bezig
zijn het eikenhout van zijn schors te
ontdoen Dank zij het prachtige weder,
der laatste dagen, vlot dit werkje nu
uitstekend, zoodat een flink daggeld
kan verdiend worden. Reeds 's morgens
vóór zonsopgang begeven de arbeiders
zich naar de bosschen, waar tot's avonds
laat gewerkt wordt. Voor dezen ar
beid wordt van f 18 tot f20 per voer
(816 KG.) betaald.
De pryzen der schors vallen ditjaar
echter niet mede. Vermoedelijk zal niet
meer dan f 33 per voer besteed worden
terwijl voor het talhout f5 per \im
(104 bosschen) bedongen wordt.
