WEERBERICHT.
Thermometerstaiid
BINNENLAND.
UIT DE PERS.
Kunst en Wetenschap.
STADSNIEUWS.
Kerk- en Schoolnieuws.
Uit de Omgeving.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt vo«rm. 10.50 uur.)
De Bildt, 31 October 1908.
Hoogste barometerstand 773.6 m.M.
te Stockholm laagste 743.0 m.M. te
Seydisfjord.
Verwachting tot den avond van 1
September 1908.
WindZwakke Zuidelijke tot O.-
lyke wind.
Gesteldheid van de luchtLicbt-
bewolkt, droog weer, waarschijnlijk
nachtvorst.
Temperatuur Dezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT.
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 770 m.M.
Vorige stand te 12 uur 770 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 60
Laagste hedennacht F. 38
Hedenmiddag 12 uur F. 55
BULGARIJE.
In de Sobranjé heeft Stamboloeski,
chef van de Agrarische groep, welke
23 leden telt, gisteren een protest van
de groep voorgelezen tegen de procla
matie, waarbij Bulgarije tot koninkrijk
is verklaard.
In dit proLest wordt gezegd, dat de
wijze, waarop de proclamatie is uit
gevaardigd, zonder dat de Sobranjé
was geraadpleegd, een schending van
de grondwet is geweest, waarvoor de
ministers moeten aansprakelijk gesteld.
Spreker gaf tevens te kennen, dat de
Agrarische groep obstructionistisch te
werk gaat.
De dagbladen bevatten een ano-
niemen brief welke aan het Hof moet
zijn ontvangen, waarin hot zooge
naamde complot Sandansky tegen den
Koning wordt onthuld. Een ernstig
onderzoek is bevolen, waarvan de
leiding is opgedragen aan den minister
der politie Takef.
PERZIË.
Er zou j.l. Maandag een gewichtig
feit moeten hebben plaats gehad in
Perzië.
Op dien dag zou, volgens de belofte
van den Sjah, de kieswet afgekondigd
worden. Volgens de bepalingen van die
wet zouden dan de verkiezingen plaats
hebben en Perzië zon weer in het be
zit zijn van een Parlement. Geen
Parlement als het vorige de Sjah zal
zjjne kieswet wel aldus hebben inge
richt, dat de oppositie weinig kans
heeft. Maar dan toch zoo iets als eene
vertegenwoordiging. Wij hadden in
middels nog niet gehoopt dat by inder
daad de noodige maatregelen had ge
nomen voor de verkiezingen. Het is
bekend, dat de Sjah geen vriend is van
parlementaire vergaderingen en dat
hij de eerste Perzische Kamer met
kanonschoten heeft uiteengejaagd. Maar
h(j zal wel iets moeten doen, want
taooge geestelijken hebben uitgemaakt,
dat in den Koran niets tegen een
Parlement te vinden is, terwijl de
geest van den Arabischen bijbel eer
der gunstig schijnt voor parlementaire
instellingen dan voor de persoonlijke
regeering. Er is in den Koran iets
democratisch.
De Sjah heeft dan ook iets gedaan,
vernemen we nu, en wat?
De Parlementsverkiezingen in Perzië
z(jn voor onbepaalden tijd uitgesteld.
De Sjah bewerkt zijn onderdanen liever
met kanonnen. Immers naar we verder
lezen, zijn te Teheran 1000 Bachtiaren-
ruiters aangekomen, die met zes kanon
nen zullen trachten der nationalisten
te Tebris de les te lezen. Gisteren
maakten zij parade voor den Sjah.
De Land bo u w-on ge val 1 en-
we t. HetVolk verneemt, dat in Januari I
1909 opnieuw door de commissie van
voorbereiding zal worden beslist of de
landbouw-ongevallen wet, die reeds lang
in de secties der Kamer is onderzocht,
verder in de commissie behandeld en
aan den minister van landbouw zal
worden opgezonden.
H u i s v 1 ij t. Twaalf afdeelingen
van den Volksbond, Vereenigingen
tegen drankmisbruik, hebben plannen
ontworpen voor een Tentoonstelling
van Huisvlijt. Het zijnAlmelo, Baarn,
Breda, Groningen, Harlingen, Middel
burg, Nijmegen, Veendam, ÏVildervank,
Winterswijk, Zeist en Zierikzee.
D r. W. J. L e y d s. De „Z. Afr.
Post" deelt mede, dat dr. Leyds een
bezoek gaat brengen aan Zuid-Afrika.
Gezondheidsredenen maakten het voor
hem zeer wenscbeljjk dezen winter
nog ons guur klimaat te ontvluchten
en in deze omstandighetd moet de
aanleiding tot dit bezoek gezocht
wordendan ook, in niet mindere mate,
in den wensch om het oude land en
de oude vrienden terug te zien. Het
is nu omtrent 10 jaar geleden dat dr.
Leyds zich het laatst te Pretoria bevond.
DE SNEEKER VERKIEZING.
Het R. Kath. Huisgezin vraagt,
waarom de candidaat van rechts zich
tegenover de antirev. kiesver. heeft
moeten verbinden bij de periodieke
verkiezingen in den volgenden zomer
in geen geval een candidatuur te
zullen aanvaarden.
„Is dit geschied, omdat de heer
Pollema lid van Gedeputeerde Staten
is en men een vereeniging van lid
der Tweede Kamer voor langer dan
zes maanden ongewenscht achtte
„Maar wat kan dan den heer Pollema
hebben bewogen, voor die enkele
maanden een zetel in de Kamer te
wenscben
„De partij uit den brand helpen
kan niet als argument worden aan
gevoerd, want er was nog een andere,
zeer geschikte candidaat.
„En het zou interressant zijn te
weten, of indien deze, mr. Croles uit
Leeuwarden, de meerderheid in de
kiesvereeniging had gehaald, ook van
hem de verbintenis zou geëischt zyn,
zich in Juni a. s. te zullen terug
trekken."
HAAR THUIS.
Een tweetal jaren geleden gaf het
Utrechtsch Tooneelgezelschap van
mevr. A. Roelofsen in Amicitia een
opvoering van „Haar Thuis" van
Hermann Sudermann en we hebben
toen kunnen zien hoe erbarmelijk dit
stuk kan worden verknoeid, zoodat
de indruk dan ook beneden peil was.
Maar gisterenavond hebben weervaren,
dat er veel van het stuk te maken
is, als het gespeeld wordt door hoog-
fijn begaafde kunstenaars, wier dictie
niets te wenschen overlaat en die
ten volle beantwoorden aan de hooge
eischen, die het stuk aan de mede
spelenden stelt. En dat was gisteren
avond by het gezelschap van Lier
in alle opzichten het geval.
In „Haar Thuis" wordt ons een
zeer streng vader geschetst, een ge-
pensionneerd overste, die door zyn
overdreven strengheid en stijfheid zyn
oudste dochter Magda het ouderlijk
huis heeft doen verlaten. Als het
scherm opgaat, heeft dat vertrek al
12 jaar geleden plaqjs gehad.
Nauwelijks is het shuk een oogen-
blik aan den gang of iedereen kan
begrijpen, dat een jong levenslustig
meisje met een eenigszins zelfstandig
karakter, het onmogelijk lang in deze
benauwende stjjve omgeving heeft
kunnen uithouden. De schrijver tracht
op allerlei manieren ons sympathie
te doen gevoelen voor den gepension-
neerden overste Schwartze, wij zien
echter niets anders in hem, dan een
lastigen en zeer driftigen huistiran,
die een belachelijke idee toont te
hebben van vaderlijk gezag door zyn
volwassen dochters te behandelen als
kleine kinderen.
Als hoogste eisch stelt hij, niet, dat
een kind een verstandig mensch in
de maatschappij wordt, doch dat het
steeds absoluut gehoorzaam blijft aan
papa.
In het eerste bedrijf is er in de
stad waarin het stuk speelt een groot
muziekfeest en nu blijkt, dat op dat
feest Magda als gevierde zangeres on
der een aangenomen naam zal op
treden.
Een sympathieke rol speelt in dit be
drijf dominee Heffterkingk. Deze heeft
vroeger liefde voor Magda opgevat,
die echter niet door haar gedeeld werd.
Om dien dominee is Magda dan ook
haar huis ontvlucht. Heffteringk toont
zich een edel mensch en weet den
strengen Schwartze over te halen zijn
verstooten ducbter weder aan te nemen.
I In het 2e bedrijf wordt Magda ver
wacht. Zij komt als een glorie de een
voudige kamer binnenvallen en men
gevoelt dadelijk, dat deze, aan groote
weelde gewende vrouw, het in deze
eenvoudige omgeving nooit lang kan
uithouden. Haar bekrompen vader,
niettegenstaande de harde les, die hij
eens gehad heeft begint dadelijk weer
met commandeeren, zoodat Magda na
verschillende koudwaterstralen,er hard
over denkt weer weg te gaan. De do
minee weet haar echter in een wer
kelijk schitterend mooi gesprek over
te halen om te blyven. In deze beide
bedryven treedt nog op, steeds vor
mend le moment comique een zuster
van Mevr. Schwartze, Franciska von
Wendlowski, een onmogelijk bemoei
ziek mensch, die gerust gemist had
kunnen worden.
In het 3e bedrijf is Magda onder het
ouderlijk dak ingekwartierd, doch onder
voorwaarde, dat niemand naar haar
vroeger leven zal inforraeeren.
Overste Schwarze is echter zeer
nieuwsgierig iets meer te weten van
Magda's leven.
Deze nieuwsgierigheid wordt in
hooge mate gaande gemaakt, als hij
den heer Dr. von Keiler aantreft in
een eenigszins zenuwachtigen toestand
nadat deze een gesprek met Magda
gehad heeft. jUit dat gesprek dat op
het tooneel plaats heeft blykt het, dat
Von Keller met Magda een liaison
gehad heeft en dat er uit die ver
houding een kind is geboren. Von
Keiler heeft zich van de geboorte van
die spruit niets aangetrokken en praat
nu met Magda over koetjes en kalfjes,
maar Magda geeft hem de volle laag
en laat hem daarna als zij haar vader
hoort aankomen alleen.
De wantrouwende vader wil van
Von Keiler weten waarom hij zoo
zenuwachtig is.
Beide heeren worden boos en Von
Keiler geeft door zwijgen een heele
boel te kenneneindelijk gaat hy na
eenige plichtplegingen diep beleedigd
heen.
Als het 4e bedrijf aanvangt is de
oude Schwaitze bezig in een zijkamer
zijn dochter eens flink te kapittelen.
Zijn vrouw klopt wel driemaal, doch
hij hoort niets. Eindelijk komt hij te
voorschijn, daarna Magda, weer een
hevige scène, die goed afloopt, door
het juist bytijds binnenkomen van den
dominee. De overste schijnt nu door
een duel de eer van zyn dochter te
willen wreken, wij zien hem oefenen
met een pistool, doch gelukkig voor
hem heeft zyn rechterhand, dank zij
een vroegere aanval van beroerte
haar vastheid verloren, zoodat dit
onmogelijk is. Magda is in dien tus-
schentijd door den dominee overge
haald om ter wille van alle omstan
digheden, vooral om haar kind, Von
Keiler te huwen. Deze nette heer komt
daarna de hand van Magda vragen aan
den overste, deze is erg gelukkig met
den goeden afloop en belooft Von Keiler
op eerewoord zyn dochter. Als echter
daarna Magda met Von Keiler alleen
is, blykt het, dat hij er niet over denkt
om haar kind te erkennen. Zeer te
recht is Magda daar zoo over veront
waardigd dat zij hem de deur wijst,
maar plots komt haar vader, en
Magda snelt weg, in zeer opgewon
den toestand. Na eenige formaliteiten
verdwijnt ook de staatsraad.
Nu wordt Magda geroepen en volgt
de slotscène waarin de vader Magda
voor een ultimatum stelt, èftrouwen,
danmist zij haar kind öf niet trouwen
dan breekt haar vader zjjn eerewoord.
In haar wanhoop zegt zy dat Von
Keiler niet haar eenige man is ge
weest, hetgeen den overste zoo aan
grijpt, dat hjj een pistool richt op zijn
dochter maar van den schrik krjjgt hy
een beroerte en sterft.
Dit stuk bevat weinig handeling,
lerwyl geen grootsche gedachten, die
de aandacht spannen, worden geuit.
Het moet dan ook zoo goed als geheel
gedragen worden door de spelers. En
dat was gisteren het geval. Zooals
het door dit gezelschap werd gespeeld
heeft het ons aangegrepen met een
geweldige beroering en vooral het spel
van mevr. Van LierCuypers als
Magda zal menig oog vochtig hebben
gemaakt. Deze fjjn besnaarde actrice
gaf haar rol zoo geheel af en zoo juist
ingeleefd, dat de geheele tooneelom-
geving werd weggedoezeld en we daar
een stuk leven zageo, een episode uit het
ruwe, harde leven, niet op de plan
ken maar in al de realiteit van het
gebeurde.
Vooral in de dialogen metds. Heff-
terdingk en Von Keller was haar spel
subliem.
Mede zeker in verband met haar
25-jarig jubilé werd haar een bloemen
hulde aangeboden een evenement
in Amersfoort.
Louis de Vries gaf als overste
Schwartze eveneens uitmuntend spel,
den oud-militair zouden we echter
niet spoedig in hem herkend hebben.
Vooral jin zyn onderhoud m?t Magda
deed hij het tragische in zijn figuur
prachtig tot zijn recht komen.
En de derde hoofdpersoon, ds. Heff-
terdingk vond een waardig vertolker
in den heer Erfmann. Deze speelt een
zeer sympathieke rol het geheele stuk
door, een man tot wieu ieder zich
moet aangetrokken voelen. Vooral in
het tweede bedrijf was hij in zijn ge
sprek met Magda, in welk gesprek
heel mooie dingen worden gezegd, ge
heel de man, die hij moest zijn, de
dienaar der opofferende liefde.
Wanneer we in het bijzonder aan
dit drietal een eeresaluut brengen is
het niet omdat we het spel der an
deren minder goed vonden. Integendeel
alle dames en heeren speelden prachtig
mooi, ook de moeilijke rol van Dr.
von Keller was bij den heer L. Gim-
berg in goede handen. Het samenspel
was uitstekend, de regie eveneens.
Wie degelijk goed toontelspel wil zien,
echte, ware kunst, verzuim6 niet
hedenavond naar Amicitia te gaan,
waar hetzelfde gezelschap, „Mijnheer
en Mevrouw Mongodiu" geeft.
De heer H. J. Groote Balderhaar
ten Velde, ambtenaar ter secretarie
te Hoevelaken is benoemd tot ont
vanger dier gemeente.
De anti-rev. kiesvereeniging al
hier heeft besloten de candidatuur
H. C. A. de Jong voor de Provinciale
Staten over te nemen.
Sedert eenigen tyd liepen er ge
ruchten dat alhier een tweede jongens
school zou komen.
Thans wordt ons medegedeeld dat
de Aartsbisschop zijne toestemming
heeft verleend om een R.-K. jongens
school voor M. U. L. O. te bouwen.
De aanbesteding kan dezen winter
nog tegemoet gezien, en op de school,
die aan het driepuntje aan de Schim-
melpenninckstraat zal komen te staan,
zal zooveel mogelijk door ordebroeders
onderwijs gegeven worden.
Donderdagmiddag werd in het
Hotel „de Bellevue" door de archi
tecten van Essen van Zeggelen te
Harderwijk voor rekening van dr. A.
Koppen haar te Den Haafaanbesteed
het bouwen van een dokterswoning
met ziekeninrichting aan den Straat
weg te Soesterberg.
Van de 13 ingekomen biljetteD was
de hoogste inschrijver H. van Norn
te Hilversum voor f 20,950 en de
laagste H. Keizer te Amersfoort voor
f 15,320, wien het werk gegund is.
A. D.
Wegens periodieke aftreding van
de heeren H. C. van Dam, S. J. van
Duinen en H. Meursing, zal op 30
Nov. a.s. een verkiezing van 3 leden
van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken plaats hebben.
De heeren H. C. van Dam en S. J.
van Duinen wenschen voor een her
benoeming niet in aanmerking te
komen.
Hedenochtend nam de kapitein
J. A. F. Keetell afscheid van de offi
cieren van het 5de Regiment.
Toen hedenmorgen de knecht
van den heer Kraaikamp, wonende
aan den Heiligenbergerweg alhier,
bezig was een wagen met pulp te
vervoeren op het stationsemplacement,
schrok het paard van de stoom van
een locomotief. Het wilde op hol slaan
en toen de knecht het poogde te
grijpen, gleed deze uit op een stuk
pulp, waardoor hij kwam te vallen.
Paard en wagen gingen over hem heen,
zoodat hij ernstig gekwetst werd aan
hoofd en handen. By dr. Groneman
werd hij verbonden.
Aan de Ambachtsschool is tot
leeraar in het timmeren en vakteeke-
nen (vac. P, C. Blom) benoemd de
heer K. Kooistra te West-Graftdijk.
Tegen den verlofhouder S. uit
de Sint-Andriesstraat is procesver
baal opgemaakt wegens drankwet
overtreding.
Het politierapport vermeldt ge
lukkig tot nog toe weinig bijzonders.
De vroeger zoo woelige Vrydag ging
ook nu rustig voorbij. Eenige per
sonen werden onder de beurs opge
borgen, terwyl tegen een uur heden
nacht nog een man op het politie
bureau werd gebracht, die zoo onder
den invloed van sterken drank ver
keerde, dat hy in het Havik was
geraakt. Door eenige burgers werd
hij weer op den vasten wal gebracht
waarna hy in het politiebureau ge
legenheid kreeg zyn roes uit te slapen.
BRAND.
Door onbekende oorzaak, de be
woners waren afwezig, brak gisteren
avond tegen half elf, brand uit in de
plateelbakkerij van den heer E. Stof
fels aan de Wilhelminastraat. Voorbij
gangers zagen in een der vertrekken,
naar men ons meedeelde, het labora
torium, vlammen, afwisselend roode,
blauwe en groene vlammen. Lang
hadden ze niet te gissen wat dit voor
buitengewoon iets was, want al heel
spoedig laaiden de vlammen hoog op
en bleek het geheele gebouw reeds in
brand te staan. De verbazend snelle
uitbreiding van den brand is niet te
verwonderen daar in de bakkerij veel
licht brandbare stoffen aanwezig
waren. De brandweer was spoedig ter
plaatse met vier brandkraan wagens.
De spuiten waren niet aanwezig, daar
in de omgeving van den brand geen
water is op te pompen, zoodat al'een
met de kranen op de waterleiding het
blusschingswerk kon worden aange
vangen. Maar de brandweer kon helaas
weer weinig uitrichten. Spuitgasten
waren er in voldoend aantal, materieel
was overvloedig aanwezig maar water
was bijna niet te krygen. Voor de
zooveelste maal bleek weer de druk
onzer waterleiding miniem te zyn.
Een hoogte van 2 d 3 M. kon nauwe
lijks worden bereikt, zoodat van het
dooven van vuur dan ook geen sprake
kon zijn. Een brandweerman had zich
o.a. een gunstige plaats uitgekozen
om water in de vlammen te werpen.
Op een ladder stond hij, niet geheel
ongevaarlijk, bezijden het brandende
perceel, maar helaas, de capaciteit
onzer waterleiding speelde ook hem
parten.
Uit de straalpyp kon net nog een
waterstraaltje komen met een kracht
van nog geen halven meter. Voorwaar
treurig, diep treurig. Was het dan ook
niet zulk stil weer geweest, dan had
den zeker de huizen aan de Stations
straat—Vlasakker weg groot gevaar ge-
loopen en was een niet te o verziene ramp
het gevolg geweest van het gebrek aan
water in ditstadsdeel. Een groot deel van
het publiek had pret, hoewel het van
ergernis wel had mogen huilen, van
de wanhopige pogingen onzer brand
weer, om toch nog maar wat water
in de vlammenzee te werpen. De
brandweer treft o.i. echter geen schuld,
de waterleiding bleek voor de zoo
veelste maal in gebreke te zyn. De
opperbrandmeester liet nog spuit no.
1 aanrukken en door nu de water
leiding door den ketel te leiden, kon
men door pompen althans één fiinken
straal verkrijgen.
Van blusschen was echter natuur
lijk geen sprake meer. Met een on
gekende felheid woedden de vlammen
door het geheele gebouween aan
houdende dichte vonkenregen steeg
hoog op, en dreef, alles fantastisch
verlichtend, over de huizen aan de
Stationsstraat.
Tegen twaalf uur scheen al wat
brandbaar was in vlammen te zijn
opgegaanhet vuur bedaarde toen
althans aanmerkelijk.
Zooals van zelf spreekt was op
dezen kermisvrydag veel volk langs
den weg en een talrijk publiek
spoedde zich dan ook naar het terrein
van den brand. Eenige leden van den
Raad waren daar aanwezig, benevens
de commissaris van politie, terwijl
het blusschingswerk, onder leiding van
den opperbrandmeester stond.
De plateelbakkerij is totaal uitge
brand, niets kon gered worden. Assu
rantie dekt de schade.
De belendende gebouwen kregen wei
nig schade. Een muur, die het gebouw
scheidde van den stal van den heer
Wennekendonk, hield gelukkig stand,
zoodat ook naar die zijde, de uitbrei
ding van den brand werd voorkomen.
PREDIKBEURTEN.
van Zondag l November 1908.
EVANG. LUTH. KERK.
Voorm. 10 uur, Ds. J. L. F. de Meijere.
Herdenking der Kerkhervorming.
REMONSTRANTSCHE KERK.
Voorm. 9$ uur, Ds. Hooykaas.
Godsdienstoef. voor jongelieden.
Voorm. 11 uur, Ds. I. Hooykaas.
Gewone Godsdienstoefening.
DOOPSGEZINDE KRING.
Loge gebouw v. Persijnstraat 1.
Voorm. 10$- uur, Ds. E. M. ten Cate.
SOEST. H. v. d. V. alhier, die als
verdacht van moord op zyne zuster
in voorloopige hechtenis verkeerde, is,
zoo meldt men ons, daaruit ontslagen
en op vrije voeten gesteld.
Na afloop der jongste raadszit
ting werd den vertrekkenden gemeente
secretaris, den heer Jonkergouw. in
gelijke betrekking benoemd te Breda
namens den raad door den heer Wilkens
een fraaie pendule met candelabers
aangeboden
BAARN. Tot lid van het bestuur
der Vereeniging tot Ziekenverzorging
te Baarn, werd in de Vrijdagmiddag
gehouden ledenvergadering gekozen
mevr. H. C. van den Honert, geb.
van Nauta Lemke.
