WEERBERICHT.
Thermometerstand
De officiële spelling.
BINNENLAND.
Kunst en Wetenschap.
STADSNIEUWS.
ALLERLEI.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voerm. 10.50 uur.)
De Bildt, 22 December 1908.
Hoogste barometerstand 775.0 m.H.
te Swinemunde laagste 734.8 m.M. te
Seydisfjord.
Verwachting tot den avond van '23
December 1908.
Wind: Zwakke, tot matige Zuide
lijke tot Z.-O.lyke wind.
Gesteldheid van de luchtNevelig
tot lichtbewolkt, waarschijnlijk droog
weer.
Temperatuur Iets kouder
Barometerstand te AMERSFOORT
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 774 m.M.
Vorige stand te 12 uur 775 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 37
Laagste hedennacht F. 30
Hedenmiddag 12 uur F. 36
TURKIJE.
De Times verneemt, dat de Tur
ken en de Oostenrijkers het eens be
ginnen te worden.
Turkije heeft ongeveer 36 milioen
gulden als schadeloosstelling voor de
wetgeving van Bosnië en Herzego-
wina verlangd en Oostenryk-Hongarije
zou bereid zijn, 24 millioen te beta
len. Men zal het dus over het ver
schil wel eens kunnen worden.
De bekende Heraclea-kolenmijnen
in Turkije, zijn door bet bestuur der
betreffende maatschappij tot nader
order gesloten.
20.000 mijnwerkers zijn broodeloos
RUSLAND.
De Times vorneemt uit Petersburg,
dat de verwerping van het tweede
artikel van de agrarische wet, bepa
lende dat de grond dien de boeren
van de gemeenten in pacht hebben,
voortaan als hun persoonlijk eigendom
is te beschouwen, het aftreden van
Stolipin ten gevolge zou hebben.
In dat geval verwachten de eenen
een nieuw conservatief ministerie
onder Doernowo, de anderen een ont
binding van de Doema.
CHINA.
De Chineesche regeering heeft nader
bepaald, dat met ingang van 1 Janu
ari niet alleen de bereiding en invoer
van amfloen verboden zal zijn, maar
ook de vervaardiging en invoer van
amfioengereedschappen. De invoer is
alleen geoorloofd, indien zy, onder
Nadruk niet verboden.
11)
„Niet in overeenstemming met, of
afwijking van andere vormen ligt het
kriterium van goed en fout, maar
enig en alleen in het gebruik. Wat
gebruikelik is in beschaafd Nederlands
is goed. Nu zegt ieder aangewezen en
niemand zegt meer aangewijsd-, daar
om is aangewijsd nü fout, al was het
vroeger de gebruikelike de juiste de
goeie vorm. En zo is het b.v. niet
onmogelik dat neergelegen het verleden
deelwoord wordt van neerleggen en
dat neergelegd eenmaal fout zal zijn.
„Wie dit inziet zal niet alleen aan
de beschaafde spreektaal meer invloed
op de schrijftaal willen gunnenmaar
die invloed eisen. Hij zal begrijpen
dat het even dwaas is te schrijven
•gi) kwaamt, in plaats van u kwam
of je kwam, als om gezwaren te schrij
ven voor gezworen, of gedenk zijns
i] Met gebruikmaking vao de tweede druk
van Opstellen over de Spelling en Verbui
ging door dr. R. A. Kollewijn.
waarborg van buitenlandsche dokters
en apothekers, uitsluitend voor ge
neeskundige doeleinden geschiedt. De
consul moet dan een streng toezicht
oefenen. Er wordt in zulk een geval
een invoerrecht van 5 ten honderd
van de waarde geheven.
Nederland enVenezuela.
Reuter seint uit New York
Het Amerikaansche slagschip Maine
is met verzegelde orders van Hampton
Roads in Zuidelijke richting vertrok
ken, vermoedelijk naar de Venezolaan-
sche wateren.
Aan de Globe wordt nog uit New-
York geseind, dat de jongste door de
regeering der Vereenigde Staten uit
Caracas ontvangen telegrammen van
dien aard zyn, dat een onmiddellijke
ontknooping van de crisis te ver
wachten is. De regeering der Ver
eenigde Staten zou een regeering van
Gomez erkennen, mits deze zekere
door de Amerikaansche regeering te
stellen voorwaarden aanneemt.
De regeering der Vereenigde Staten
gelooft, dat Castro's reis naar Berlijn
geen resultaat zal opleveren, daar
Duitschland de belanghebbende mogend
heden er van verwittigd moet hebben,
dat het niet genegen is om aan moge
lijke stappen, die Castro in zijn belang
zal doen tegemoet te komen.
N e d. Zionistenbond. Giste
ren vergaderde te Amsterdam de Ned.
Zionistenbond onder voorzitterschap
van den heer S. Seligman. Het jaar
verslag werd uitgebracht, waaruit
bleek dat het ledental 93S isde
financieels toestand is gunstig. Er
werd na langdurig debat een motie
aangenomen, waarin afkeuring wordt
uitgesproken over de houding van
eenige bestuurderen van een afzonder
lijk instituut der Zionistische organi
satie, terwijl nog werd aangedrongen
dat het volgende congres in staat zal
zijn deze houding met goede kennis
van zaken te kunnen beoordeelen. Het
bestuur is thans als volgt samenge
steld mr. Fransie Berenstein te
's Gravenhage, voorzitterD. Cohen
te Deventer, secr.A. B. Kleerekoper
te Amsterdam, hoofdredacteur van
het orgaan J. Herzberger, S. Hofien,
dr. L. S. Ornsteiu en G. C. Polak,
leden terwijl tot candidaat voor de
de vertegenwoordiging van den bond
in het leidend comité voor de wereld
organisatie werd gekozen de heer E.
Pool.
De volgende vergadering zal te
Utrecht plaats hebben.
De directeur van het bij Konink
lijk besluit ingesteld rijksbureau, be
last met het bijeenbrengen van alle
gegevens omtrent den z.g. handel in
vrouwen en meisjes, heeft aan bur
gemeesters eene vragenlijst ter beant
woording toegezonden.
Hun antwoord kan dienen tot het
vormen van een grondslag voor het
vervullen van de aan dat bureau op
gedragen taak.
Een unicum. Aan de onder
wijzeres aan de O. L. S. te Lisse,
mej. E. R. is de salarisvermeerdering,
waarop zij volgens de nieuwe salaris
verordening recht had, door den ge
meenteraad onthouden, op grond van....
lichamelijke ongeschiktheid.
De afdeeling Zuidhollands Noord-
hoek van den Bond v. Ned. Onderw.
heeft zich met een gemotiveerd adres
tot den gemeenteraad gewend om op
het besluit terug te komen. Mej. R.
staat bekend als een uitstekend onder
wijzeres.
Rijkskrankzinnigenge-
sticht. De minister van Binnen-
voor denk aan hem.
„Wie archaïsmen gebruikt (niet met
een artistiek doel maar uit pure ou-
derwetsigheid) helpt z'n taal ver
knoeien. Hjj zegt wat hij te zeggen
heeft niet met zijn woorden, niet met
de woorden van zijn eigen taal, maar
in 't gunstigste geval met de woor
den van z'n voorouders. Als hij sprak
tegen z'n voorouders en niet tegen
z'n tijdgenoten zou daar iets voor te
zeggen zij n, maar nu
We moeten hieropmerken, dat enke
len maar nietkunnen of willen begrijpen
wat beschaajde spreektaal is. Er was
een tijd dat het Nederlands alleen uit
dialekten bestond dat een Zeeuw en
een Overstichter elkander wel in veel,
maar niet in alles verstonden. Hin-
derlik was het niet erg, omdat de be
woners van het éne gewest weinig of
geen verkeer hadden met die van een
ander.
Toen echter het verkeer toenam en
Amsterdam ook op het gebied van de
taal een overwegende invloed begon
uit te oefenen, ontstond allengs het
beschaafde Nederlands, dat door
alle welopgevoeden verstaan en in 't
algemeen verkeer gebruikt werd.
landsche zaken heeft het wetsontwerp
tot oprichting van een nieuw rijks-
krankzinnigengesticht aldus gewijzigd
dat de uitgaven aangewezen worden
in- plaats van op den dienst van 1908
op de begrooting van 1909.
De Middensta.ndsten-
toonstelling. Minister Tal ma en
mr. W. F. Van Leeuwen, burgemeester
van Amsterdam, hebben het bescherm
heerschap van de gedurende den aan
staanden zomer in het Paleis voor
Volksvlijt te Amsterdam te houden
middenstandstentoonstellingaanvaard.
Ook minister Heemskerk en mr.
Van Tienhoven, Commissaris der Ko
ningin in Noord-Holland, z(jn mede
aangezocht het beschermheerschap te
aan vaarden.
Omtrent de inrichting van de ten
toonstelling kan De Crt. thans nog
melden, dat in den tuin van het Pa
leis een grootsch ontworpen galerij
zal worden gebouwd, die het geheele
vierkant rondom het middengazon be
slaan zal, en, in vakken afgedeeld, zal
dienen voor expositie van machines,
afgewisseld door ververschingslokalen
enz. Daarvoor zal een overdekt plan
kier worden aangebracht, dat gelegen
heid geeft tot een aangename, rustige
bezichtiging van het tentoongestelde.
Het geheel zal das het karakter heb
ben van een galerij, waarvan de open
zyde naar den tuin is gericht, zoodat
de bezoekers van uit den tuin een zeer
fraaien totaal-indruk van de tentoon
stelling zullen krijgen. Op die wijze
zal dan de beschikbare tentoonstel
lingsruimte aanzienlijk worden uitge
breid, terwijl men mede dit effect
bereikt, dat een deel van het teutoon-
stellingsbedryf op de meest aauneme-
w(jze naar de open lucht wordt ver
plaatst, terwijl bij slecht weer de
galerij tevens een schuilplaats zal
bieden.
De muziektent, die gehandhaafd
blijf, zal gedurende de tentoonstelling
de zetel worden van een of andere
muziekkapel.
FATSOEN.
Notaris Harrema heeft twee kin
deren, die beiden zondigen Mies door
zich niet te storen aan het zoo-hoort-
het-nu-eenmaal-begrip der Buurdam-
mers, terwijl Godert, die heel braaf
doet voor het oog van de wereld, het
dienstmeisje verleidt. Miesjes geëman
cipeerd zijn is der geheele familie, oom
Koos en tante Nans inbegrepen, een
gruwel, Goderts gedrag vindt aller
hande excuses, er wordt slechts gedacht
over hot geheimhouden van zyn mis
stap. Vooral zondigt Mies zoo zwaar
in de oogen der familie, omdat de
menschen haar buitenissigheden zien
zij draagt te groote of te kleine hoe
den, wijde mantels, durft zelfs derde
klas te reizen en wat niet al. Want
daar draait het levensbeginsel der
brave luidjes eigenlijk om: wat zeg
gen de menschen. En van Godert
zeggen de menschen, dat hij een brave
jongen is. Het geval met Leentje, de
meid, blijft in den besloten familie
kring. Wel dreigt haar vader een
oogeublik dat anders te doen worden,
maar met belofte op hulp wordt hij
gesust. De hulp zal gebracht worden
door de vereeniging „Tot steun aan
gevallen vrouwen, wier jeugd ver
waarloosd is". In de vergadering waar
over dien steun beslist zal worden,
staken de stemmen en beslist de
voorzitter tegen steun. Nauwelijks zijn
de leden vertrokken of vader Knossen
komt voor de Harrema's een blijde
boodschap brengen. Leentje is van
de trap gevallen en heeft een dood
kind ter wereld gebracht. De familie
Harrema is uit de penarie. Godert,
Tot op heden hebben in veel streken
van ons land de tongvallen zich ge-
haudhaafd, en is erbij de beschaafden
die er geboren en inwoners gebleven
zijn, iets huiseliks, iets vertrouweliks,
iets onderonsachtigs in gelegen min
of meer de tongval te gebruiken.
Nu is er gevraagd of een dame, die
klaagt dat „de protters zo tsjotteren,
en de raosken 'r beien uut 'r tuun
weghalen," en een andere die zegt.
„Ik ben zo koudas een puut,"„Bel, bel,
bel, daar is de krunoot", „Lang me
de snoep eens aan," „Geef het kind
een spek", of die dames dang een be
schaafde mensen zjjn?
Onnozele vraag, die van geen over
grote mate van kennis getuigt I Die voor
velen in den lande minder verstaan
bare uitdrukkingen z(jn ontleend aan
de mond van beschaafde dames. In
haar brieven zouden ze schrijven, en
tot personen uit andere gewesten van
ons land zouden zij zeggen, de ene,
„dat de spreeuwen zo schetteren en
de mussen de bessen uit haar tuin
weghalen" en de andere„koud als
een kikvorswel, een kruidnagel
reik me het trommeltje met koekjes
eens aangeef het kind een suiker-
wiens reputatie by de familie had
geleden, niet omdat hjj zoo slecht,
maar zoo stom was geweest, zooals
de vader het uitdrukte, is weer de
brave jongen, met zyn mislukt vader
schap zal de familie hem gelukwen-
schen en papa Harrema schenkt stra
lend van geluk een fyn glas.
De schrijver heeft de kleinzielige
benepenheid van de goede burgerij
van Buurdam willen hekelen. Evenals
in „Kleine Menschen" van v. Waas
dijk typeert hy het conventioneele
fatsoensbegrip van eng-denkende en
klein-voelende mensebjes, die vooral
niet buiten de streef willen gaan van
hetgeen eenmaal door grootvader en
overgrootvader als netjes en behoorlijk
is aangegeven. „Gut mensch, wat
zullen de menschen er van zeggen",
is richtsnoer by al hun doen en laten.
Van Mies, die zich aan dat verheven
begrip al bitter weinig laat gelegen
liggen, wordt dan ook het ergste
gevreesd, maar Godert, wel die heeft
„een beetje stom gedaan" en wist
schijnbaar zich nog niet zoo goed te
verzetten als oom Koos, die Amsterdam
of den Haag daarvoor zulke uistekende
steden vindt.
De door en door fatsoenlijke familie
denkt er niet aan om Leentje van de
schande te redden, van trouwen is
natuurlijk absoluut geen sprake. „Wat
zouden de menschen daar wel van
zeggen".
Nieuw is het thema niet, en de
schrijver, J. B. Schuil, heeft het op
een wijze behandeld, die o. i. beslist
onbevredigend is, daarvoor is te veel
plaats aan het lachwekkende gegeven.
Is het schrijvers bedoeling verkeerd
heden, helaas nog overal bestaande, te
hekelen en ons daarvan afkeerig te
maken, welnu dan is die bedoeling
niet volkomen geslaagd. En te betreu
ren is het dat jongelui het stuk zien,
want diesmuilen bepaald bij vele scènes.
Zoo smakelijk ais oom Koos het weet te
maken, zal het bepaald bij vele jongelui
den indruk moeten vestigen, dat, nu ja
de zaak niet zoo verkeerd is, maar zie
je, overleg is het halve werk.JEn ook
bij ouderen moet het diep tragische,
het toch werkelijk in-treurige van de
geheele geschiedenis verdoezeld wor
den door de moppige opmerkingen van
oom Koos. En wij gelooven dan ook
niet, dat er iemand in de zaal was,
die in zich voelde die walging van
Godert's gedrag, waaraan Mies uiting
gaf, in de woorden: „Bah, hoe ge
meen".
Beslist zou het stuk er by gewon
nen hebben, als wat minder op de
lachlust was gewerktnu moeten we
ons verwijten gelachen te hebben om
toestanden, zoo sphrjjnend van wee
en droefenis, dat ze meer aanspraak
maken op tranen dan op zoo'n gullen
lach. Had de schrijver meer getoornd
tegen het huichelachtige fatsoensbe
grip, ware zyn satire striemender
geweest, gewis zou de totaal indruk
ons meer voldaan hebben. Want het
stuk zit uitstekend in elkaar, de
schrijver kent de eischen van het
tooneel en weet door menig pakkend
gezegde de aandacht te boeien.
De vertolking was, zooals dat van
de Nederlandsche Tooneelvereeniging
te verwachten is, uitstekend.
De personen werden prachtig ge
typeerd, vooral de dames de Boer
Van Rijk en de Heer en de heeren
Ternooy Apel en Holkers troffen door
hun in alle opzichten zoo geheel vol
maakt spel.
Een pracht dominee had de heer
van Warmelo gemaaktzijn gelaat
was heel wat sympathieker dan het
wel wat erg met rouge besmeerde
van oom Koos. Ook de andere dames
en heeren kweten zich uitstekend van
hun taak.
Het nastukje „Een les voor schoon
moeders" werd vlot, leukweg gespeeld.
balletje (babbelaar)."
Uit het voorgaande blijkt, dat wie
beschaafd spreekt by 't verbuigen en
vervoegen maar niet aan de spraak
kunst moet denken, dan doet hy het
van zelf goed.
Hy zal niet den en wien en zo iets
schrijven waar onze grammatika's
beweren dat den en wien moet staan
maar hij zal de vorm gebruiken die
in de beschaafde spreektaal wordt
gebezigden die vorm is in de grond
van de zaak voor ons de enige Juiste.
Hij zal weten of hy de moet schrij
ven of het; die of wie; hij of hem
ieder of iedere gepluisd of geplozen
portiers of portieren, evengoed als
bank weet te onderscheiden van
stoel, beker van glas, roepen van
schreeuwen.
„Wie beschaafd spreekt, zal even
min in de fouten vervallen van de
halfgeleerden die schrijven „hebt je,"
„kunt je," „het leek eenen vogel" en
zo wat, als in die der onbeschaafden
die menen dat het is meheer en uwes
en hep-ie (heeft ie).
„Hier en daar zal wel eens een
kleine strijd losbreken over de vraag:
beschaafd of niet beschaafd."
Op de a.s. feestdagen zyn de
godsdienstoefeningen in de Remon-
strantsche Kerk als volgt vastgesteld
Vrijdag 25 December vdórm. 10^ urn
Ds. I. Hooykaas.
Zondag 27 Dec. voorm. 10£ uur
Dr. H. L. Oort van Utrecht. Collecte
voor de Gustaaf-Adolfvereeniging.
Donderdag 31 Dec. 's avonds 7 uur
Ds. I. Hooykaas.
Voor den Doopsgezinden Kring
wordt Zaterdag, tweeden Kerstdag,
te half elf v.m. een godsdienstoefe
ning gehouden in het Loge gebouw,
waarin als spreker zal optreden Ds.
E. M. ten Cate.
Velen zullen vermoedelijk reeds
gevraagd hebben, wat die bedrijvig
heid bij het station beteekent. Men
is bezig een hulplijntje aan te leggen
den Berg op, teneinde daarlangs ma
terieel te kunnen vervoeren voor den
bouw van het Rijksopvoedingsgesticht.
De heer R. van Esveld is be
noemd tot leeraar in de Ned. taal aan
het instituut P. van der Sluijs te
Utrecht.
De derde abonnementsvoorstel
ling in Amicitia wordt gegeven Don
derdag 7 Jan. a. s. door de Rotter
dammers. Opgevoerd wordt dan Echt
scheiding" van Paul Bourget en André
Cury.
De Militaire Sportvereeniging
houdt haar algemeene vergadering op
Zondag 10 Januari, in Den Haag.
Daarin komt o.m. aan de orde
Verkiezing van drie nieuwe bestuurs
leden, o.a. in de plaats van den rit
meester jhr, E. W. von Wrangel auf
Lindenberg, die in den loop van het
jaar als bestuurlid bedankt heeft.
Het bestuur stelt zich voor evenals
het vorige jaar in de maand April te
Amersfoort uit te schrijven een „groote
nationale military" als voorproef voor
de „military" te Brussel.
Deze military als volgt in te deelen
Eersten dag 's morgens. Afstandsrit
van 40 K.M. af te leggen in 3 uur
en 15 min. verplichte rust. (Bij de 3
uur 15 min. zijn de 15 min. rust in
begrepen).
's Namiddags. Steeple parcours van
4000 M., af te leggen met een snel
heid van 550 M. in de minuut, alzoo
in 7 min. 16 sec.
Tweeden dag rust.
Derden dag 's morgens. Dressuur-
proeven. De paarden zullen daarbij ge
durende 7 min. elk afzonderlijk wor
den voorgereden.
's Namiddags. Een jachtparcours, zoo
mogelijk in te richten als de épreuve
de Sauts d'obstacles in de Military te
Brussel.
Het ligt weer in het voornemen,
hieraan op den derden dag 's namid
dags een klein concours-hippique te
verbinden voor bestgaande rijpaar
den, jachtpaarden of een „concours
d'adresse."
Te overijld. Een eigenaardig
geval doet zich voor in de gemeente
Leeuwarderadeel.
Een vader gaf dezer dagen by den
ambtenaar van den Burgerlijken Stand
een kind aan als te zijn van het man
nelijk geslacht. Toen hy terug kwam
vertelde de baker hem, dat het een
meisje was. Een rechterlijk vonnis zal
nu noodig zijn om de zaak weer in
't reine te krygen.
Reclame. Duizenden rustige
burgers in Duitschland zyn Zaterdag
morgen het slachtoffer geworden van
een reusachtige zwendel-reclame. De
Het is een noodzakelik gevolg van
't verwaarlozen van onze spreektaal,
waarvan de aandacht werd afgetrok
ken om de schrijftaal te wringen in
een grammatikaal korset, dat de na-
tuurlike ontwikkeling van onze taal
belemmert.
„Zou het b. v. bij ontwikkelde
mensen gebruikeliker zijn, te zeggen
Ik heb het er zelf neergelegen of neer
gelegd? Ik kon hem al toen hij nog
een kleine jongen was of ik kende f
Hij schee er mee uit of hij scheidde
er mee uit?
„Ik geloof dat het antwoord zou
moeten luidenmen ga na in zijn
eigen kring hoe men spreekt. En wan-
ueer men voelt, dat het een beetje
aanstellerig wezen zou te zeggen:
ik zag dat het toch niet hielp en
daarom scheidde ik er maar mee uit,"
dan kan men het er gerust voor houden,
dat scheiden, een sterk werkwoord dat
gedeeltelik zwak is geworden, weer
naar de kant van de sterke is over
gelopen, maar niet precies is aangeland
bij het bataljon waar het oorspronke-
lik bij diende." A. M. K.
Wordt vervolgd
