DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 114.
DINSDAG 16 MEI 1911.
8e JAARGANG.
Openbare Leeszaal.
n.
BUITENLAND.
DE EEMLANDER.
Hoofdredacteur: Mr. J. van Schaardenburg.
Abonnementsprijs:
Per jaar4-—Franc0 Pel
post id. f 5.60. Per 3 maanden id. f 1.—Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Rureau: KI. KI IVF Telef. Interc. 18».
Prijs der Advertentiën:
Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iedercn regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel f 0.10. (Bij
abonnement belaugrijko korting).
Tot plaatsing van advert, en reel, van buiten het kanton Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gerechtigd het Aig. Binnen-en Buiteulandsch Advert.- bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 74*78 Amsterdam
'n School voor volwassenen, waaraan
men nooit kan ontgroeien en waarvan
nog niemand alle klassen doorloopen
heeft, 'n vakschool voor alle denkbare
vakken, elk gebied van menschelijk
denken en menschelijk werk vertegen
woordigend, zoowel den werkman als
den geleerde biedend, wat hij noodig
heeft kan, neen moet de Openbare
Leeszaal Volksleeszaal heeten.
Niet in dien zin, dat zij uitsluitend
voor den arbeidenden stand bestemd zou
zijn, maar Volksleeszaal in den.ruimsten
zin des woords: leeszaal waar iedereeu
z'n gading vindt aan boeken en bro
chures, dag- of weekbladen en tijd
schriften, uitspanningslecluur en studie-
of raadpleegwerken.
De Volksleeszaal in den engeren zin
van 't woord trekt 'n ander lezerscorps
dan de Openbare Leeszaal en is minder
veelzijdig ingericht, omdat zij niet voor
meerontwikkelden bestemd is. De oude
volksbibliotheken, al of niet met leeszaal,
zijn niet opgericht met 't voornemen
om instellingen te scheppen ten dienste
van allen. Uit opzet, onderhoud en
beheer blijkt de bedoeling om lectuur te
brengen in den kring der onbemiddelden
en minder ontwikkelden. Met de belangen
van hen, aan wier toewijding en steun
de totstandkoming vaak te danken is,
houdt de volksbibliotheek heel weinig
rekening.
De volksbibliotheek of leeszaal kan
dus niet gelden als factor voor 't geestelijk
leven der meer ontwikkelden. Gaarne
erkennen wij 't groote nut er van maar
geven toch verre de voorkeur aan de
Openbare Leeszaal, dien aan allen alles
biedt, wat zij redelijkerwijs kunnen
verlangen.
Op elk gebied der wetenschap kan zij
belangstellenden bevredigen. Bij de aan
schaffing van wetenschappelijke werken
wordt de voorlichting van deskundigen
gevraagd, ten einde over verschillende
takken van wetenschap zulke werken
te krijgen, die ook voor den auto-didaet
genietbaar zijn.
Ook ontspanningslectuur mag niet
ontbreken; evenwel slechts zulke ont
spanningslectuur, die tevens nuttig en
leeraam is: in de allereerste plaats
geïllustreerde periodieken en letterkun
dige tijdschriften. De Openbare Leeszaal
wil geen concurrentie aandoen aan
particuliere bibliotheken, die in hoofdzaak
romanlectuur bevatten. Daarom neme
de roman slechts 'n bescheiden plaats
in en wordt streng de hand gehouden
aan 't vereischte van beslist, litteraire
waarde. Bij de keuze van de boeken
wqrdt vooropgesteld, dat de Openbare
Leeszaal beoogt den smaak van 't publiek
te vormen en te ontwikkelen. Sensatie-
romans, detective-verhalen, kortom alle
prikkel-lectuur staat in den ban.
Het bestudeeren van boeken, die
groote gedachten bevatten of van edele
persoonlijkheden spreken, van strijd
voor waarheid en recht, leidt er toe in
den geest der lezers daarmee overeen
stemmende gedachten en meeningen op
te wekken, die op hun beurt edele
handelingen moeten uitlokken. Zulke
lectuur zal den menschen 'n hooger
doel geven voor hun streven hooger
dan dat wat bij zelfzucht en zucht naar
geld gevonden wordt.
De Openbare Leeszaal betracht de
uiterste onpartijdigheid en staat boven
de politieke en kerkelijke richtingen.
Dit wil niet zeggen, dat slechts zooge
naamd neutrale bladen ter lezing gelegd
worden; 'n bestuur, dat aldus te werk
ging, zou blijk geven van volkomen
misvasting van doel en wezen der Open
bare Leeszaal. De onpartijdigheid blijkt
juist dan, wanneer iedereen organen
van z'n partij of richting op de lees
tafel vinden kan. 'n Inrichting, die
slechts lectuur van eenerlei richting aan
biedt en stelselmatig alles weert, wat
van andere zijde geschreven wordt, be
oogt niet volksverlichting maar volks-
verblindiug: Men moge z'n eigen partij
als de eeuige ware en onfeilbaar be
schouwen maar men moet ook bedenken,
dat hij die onafgebroken z'n blikken
op de zon richt, 't gezichtsvermogen
verliest.
Om aan haar doel te kunnen beant
woorden, is 't dus noodzakelijk, dat de
Openbare Leeszaal:
le. alle dagen en avonden geopend
en voor iedereen toegankelijk is;
2e. kosteloos, dat wil zeggen, zonder
verplichte bijdrage, toegankelijk is voor
alle standen;
3e. niemand door hare inrichting
uitsluit, welke godsdienstige of staat
kundige richting hij toegedaan moge
zijn;
4e. boeken en geschriften ter lezing
in voorraad heeft, betreffende alle tak
ken van wetenschap, kunst, politiek,
litteratuur euz., enz., en met de grootste
zorg en onpartijdigheid samen gebracht.
5e. 'n bestuur heeft, dat zooveel mo
gelijk is samengesteld uit vertegenwoor
digers van de belangrijkste richtingen.
Ook dit laatste vereischte wordt in
practijk streng doorgevoerd. In alle de
10 besturen van de in ons land be
staande Openbare Leeszalen in de anti-
revolutionnaire partij vertegenwoordigd,
in 5 daarvan de cbristelijk-historische,
in 7 de sociaal democratische en in
Leiden, 's Gravenhage en Leeuwarden
hebben zelfs roomschen zitting in 't
bestuur der Leeszaal.
De diefstal in de Omar-Moskee.
Nog steeds houdt het gebeurde in de
Omar-Moskee to Jeruzalem de gemoedereu
in Turkije in bcwogiug. In opdracht van
de Regeering zijn drio hoogo Regceriugs-
ambtenaren uit Haifa, Tripolis on Aleppo
naar Jeruzalem gekomen, waar zij ver
schillende persouen verhoord en eenigen
hebben doen arresteeren.
Het resultaat van dit oudorzock moet den
hoofdopziener van de Moskee, Sjeich Ilalil
Aldansi zwaar belast hebben. Daarentegen
schijnt de vooral ondor de bevolking ver
spreide meening, dat ook dc gouveruour
van Jeruzalem meer van de zaak zou
weten, ongegrond.
Men vr. agt zich hier algemeen af, schrijft
de correspondent vao het Berlinor Tageblatt
te Jeruzalem, hoe de Engelsche archeologen
eigeulijk op het waagbalzigo denkbeeld ge
komen zijn, juist de/o Moskee, welke tot
voor kort ulleen doorMahouiedanen kon wor
den bezocht met vermijding van alles, wat
dc fauatickc Mohaminedaanscho bevolking
in hun overtuiging kwetsen kon. te kiezen
tot het doen van nachtelijke opgraviugen,
zooals, naar thans gebleken is, wekenlang
ntoet zijn geschied.
In de annalen der archeologie zoekt deze
groote stout.uocdighcid haar gelijke, want
het lijdt geen twijfel, of, zoo doze Europea
nen bij hun weik waren verrast door ge-
loovigen, deze laatsten niet geaarzeld zouden
hebben om de indringers op staanden voet
te dooden.
Het optreden der Engelsche onderzoekers
laat zich alleen daardoor verklaren, dat zij
werkelijk hoopten in deze moskee bijzonder
waardevolle archeologische vondsten uit den
Joodschen en Kanaantdischen tijd te maken,
terwijl al hun pogen om langs wcticlijken
weg daar opgravingen te tnogen doen, mis
lukten.
Naar men weet, worden tal van archeo
logische onderzoekingen in Mohamiuedaau
sclie streken, daardoor onmogelijk gemaakt,
dat zich op of bij de plaatsen, waar men
wilde graven, een moskee, een kerkhof of
iote dergelijks bevindt, waardoor de plaats
„heilig" is en onaangetast moet blijven.
Van het standpunt der wcteuschap is het
echter begrijpelijk, dat archeologen trach
ten, zij het dan in het geheim, deze hinder
palen te overwinnen. Het blijft nog steeds
onopgehelderd cf, en zoo ja, wat de Engel
sche onderzoekers in de moskee hebben
gevonden.
Bklgie.
Het pleidooi \.tn den advocaat van
Prinses Louise, Jaspar, heeft nu reeds
twaalf uren geduurd en is nog steeds niet
beëindigd. Hij meende he: bewijs geleverd
te hebben, dat de Nicderfiillbachsche stich
ting volgens Belgisch recht niet bestond.
Allo titels, dooi Koning Leopold aan deze
stichting overgedragen, moeten dus geacht
worden nooil uit diens bezit geweest te zijn.
Het was niet de taak der prinses te
bewijzen, dat al deze goederen eigendom
des Konings waren geweest, maar hot was
aan den Belgischen Staat te bewijzen, stuk
voor stuk, papier voor papier, dat datgene,
waarop hij aanspraak maakte, eigendom
van den Congoslaat geweest was. Immers
de Staat deed zelfs rechten gelden op de
aan baron Goffinet overgedragen onroerende
goederen. Iudion voor 13 millioen Congo-
obligaties in 's Konings bezit gevonden zijn,
dan volgde daar nog volstrekt niet uit, dat
deze van de leeningen van den Congostaat
afkomstig zijn; Koning Leopold kau toch
ook zijn geld in Congo-obligaties belegd
hebben.
Intusschen zijn door notaris Pochet, lid
van den bestuursraad der Niedcrfiillbachschc
stiohling en dieus zoon, alsmede door do
Gelder, kamerdienaar van wijlen don Kouing,
belaugrijko schriftelijke verklaringen aan
de rechtbank overgelegd. Volgens deze
outving Pochet Sr. van Koning Leopold
den Bchriftelijken opdracht, om drie gesloten
koffers, die in de bureaux der Niederfüll-
bachsche stichting gebracht werden, aan
baron Snoy over te dragen De bewuste
koffers werden op een avond in November
1909 in de bureaux gebracht en den I4n
December 1909 afgehaald. Pochet, vader
en zoon, hadden zich om den inhoud der
koffers niet bekommerd Do schriftelijke
opdracht des Konings word op deszolfs
weusch vernietigd.
De kamerdienaar de Gelder verklaart,
dat hij don 13n Decombor vau barou Snoy
last kreeg do koffers af te halen en naar
de bank vaD dn Société Générale te brengen.
Op don inorgen van den 14n December
kwam Do Gelder aan de bureaux van de
Niedorfiillbachsche stichting en trof daar
aan baron Snoy en een werkman. Baron
Snoy droeg hem op te samen met den
werkman do drie koffers in een klaar
"taanden wagen te laden. De sleutels der
koffers, alsmede een enveloppe met inhoud,
moest bij overhandigen aan een persoon,
die hij kende. N.uneu werden niet genoemd.
Daar De Gelder voortdurend gebruikt weid
voor boodschappen aan baronesse Vaughnn,
wist hij terstond, wie de ongenoemde
persoon was. Pochet, vader en zoon, waren
bij deze voorvallen tegenwoordig.
In het lokaald der „Société Gcnéralo"
vond De Gelder den secietaria van baroncsso
Vaughan, die de sleutols vroeg, wat hij
weigerde Kort daarop reed do barones
zelf voor in een auto des Konings en nam
sleutels en 'couvert in ontvangst.
Onderweg naar de bank had De Gelder
een blik in het couvert geworpen en ge
constateerd, dat het een lange opsomming
van waardepapieren bevatte. Dc koffers
waren zéér licht
Baronesse Vaughan en haar secretaris
bleven in dn bureaux der bank.
Frankrijk.
De Franscha regeering wil niet alleen
het volle licht laten schijnen op de schan
dalen, die aan dc departementen aau het
licht zijn gekomen Hamon Chédanne,
Rouet maar ook de herhaling van
dergelijke zaken voorkomen. Zoo heeft
Caillaux, de minister van financiën, een
commissie van ambtenaren ingesteld die
der. minister voortdurend op do hoogte
moeten houden van alle onregelmatigheden,
zelfs de allergeringste, in den gang van
zaken aau een der ministeries. Voorts zal
hij het toezicht op de comptabiliteit aan
zienlijk verscherpen.
Dergelijke maatregelen zijn genomen
door Steeg, minister van onderwijs, en
Dnjardin-Beaumetz, ondersecretaris van
scboonc kunsten.
Verscheidene gematigde rcpublikeinsche
leden van den Franschen Senaat, waar
onder Bérangor en generaal Langlais,