DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 123.
ZATERDAG 27 MEI 1911.
8e JAARGANG.
Openbare Leeszaal.
BUITENLAND.
Omtrent ons dagelijksch brood.
DE EEMLANDER.
Hootdredacteur: Mr. J. van Schaardenburg.
Abonnementsprijs:
per jaar4.—. Franco per
post id. f5.60. Per 3 maanden id. f 1.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Kiireau: KI.KIVF, HitO Telef. Interc. IS».
Prijs «Ier Ad verten tiën:
Tan 1 tot 5 regels f 0.40. Voor icderon regel meer f 0.08.
Buiten 'liet Kanton Amersfoort per rogel fO.10. (Bij
abonnemont belangrijke korting).
Tot plaatsing van advert, en reel, van buiten het kanton Amersfoort in dit blad is .nitslnitend" gerechtigd het Alg. Binnen-en Buitenlandsch Advert,-bureau D. Y. ALTA, Wartnoesstr. 7b- 7b Amsterdam
ui.
Op 't gebied van Openbare Leeszalen
neemt Nederland geen eereplaats in,
al zijn er vele teekenen, die de hoop
rechtvaardigen, dat 'ti schoonere toe
komst aanlicht.
Voor 't oogenblik moeten wij toezien,
hoe Engeland, Noorwegen, Zweden,
Denemarken, Finland en Duitschland
ons verre overvleugelen, en 'n verge
lijking met de Vereenlgde Staten, het
land der Openbare Leeszalen, zullen
we maar liever geheel achterwege laten.
Daar immers is geen plaats van eenige
beteekenis, of er bestaat 'n free, public
library, even natuurlijk en van zelf
sprekend als de aanwezigheid van school
en kerk.
De Openbare Leeszaal wordt in Ame-
rike beschouwd als 't complement en
supplement van de school. Legt de
school slechts op enkele levensjaren
van 't kind beslag, de Openbare Leeszaal
houdt de menschen van hun prilste
jeugd tot aau 't grat bezig. Onderwijst
de school 't kind iu bepaalde vakken,
leert 't zekere feiten, wekt z'n belang
stelling en ontwikkelt z'n aanleg, de
Openbare Leeszaal onderwijst niet maar
noodigt uit; noodigt uit tot alles wat
goed is en nuttig, wat grootsch is en
schoon, tot alles wat z'n ijver opwekken,
z'n geest belang inboezemen, z'n weet
gierigheid bevredigen en z'n smaak
vormen kan.
Als 't kind de school, de student de
universiteit verlaat, is daarmee de op
voeding zelf nog niet geëindigd, immers
men leert, althans behoort te leeren,
zoolang men leeft. Wanneer alle moge
lijke inrichtingen voor opvoeding haar
poorten gesloten hebben, als de scholen
voor haar leerlingen gedaan hebben
wat zij kunnen, vervangt haar in
Amerika de vrije, openbare bibliotheek,
waarvan de deuren altijd open staan
en niemand is te oud ot te jong, te
geleerd o( te onontwikkeld, te hoog of
te laag om binnen hare muren vroolijk
welkom te worden geheeten.
Dat de Openbare Leeszaal zich zoo'n
geheel eeüige plaats in Amerika ver
overd heeft, is voor 'n goed deel te
danken aan den enormen steun van vele
multi-millionnairs, die 't zich 'n eer
rekenen van hun rijkdommen 'n deel
af te staan ten algemeenen nutte. Maar
die steun alleen, heeft 't niet gedaan.
Niet alle steden toch verheugen zich
in de bescherming van den een of anderen
vrijgevigen rijkaard. Zonder hulp van
overheidswege of steun uit de publieke
kas, zou zelfs in Amerika de Openbare
Leeszaal niet tot volle ontwikkeling
gekomen zijn.
In Amerika en in Engeland wordt
door de wet aan de gemeente de be
voegdheid verleend, in vele gevallen
zelfs de verplichting opgelegd om uit
eigen middelen openbare bibliotheken
op te richten en te onderhouden. In
Engoland geldt de wettelijke bepaling,
dat, zoo in 'u gemeente minstens 10
belastingplichtigen 'n openbare leeszaal
verlangen, 'n stemming moet worden
uitgeschreven waarbij de bevolking bij
meerderheid van stemmen te beslissen
heeft of tot de stichting van 'n free
public library overgegaan zal worden.
De gemeente mag er dan 'n extra-
belasting voor heffen van hoogstens
een penny per pond sterling belastbaar
inkomen.
Minder navolgenswaardig lijkt ons de
in Engeland vaak voorkomende bepaling,
dat de Openbare Leeszaal slechts toegan
kelijk is voor belastingbetalers en andere
ingezetenen, die'n belastingbetaler schrif
telijk als borg kunnen aanwijzen. Al te
streng wordt hier in aanmerking geno
men, dat de Openbare Leezaal tot stand
gekomen is door de penningen der be
lastingbetalers.
De Noorsche Openbare Leeszaal toont
l hoezeer onze eeuw staat in 't teeken
der coöperatie. Daar heeft men coöpe-
ratieven boekaankoop voor 't geheele
land met eenen inhoud grootendeels
gelijkluidendende hoofdcatalogus, die,
om kosten voor de leeszalen te vermij
den, van staatswege gedrukt wordt. De
geldelijke bijdragen van de gemeenten
mogen besteed worden tot aankoop van
boeken, waarmee volgens de plaatselijke
omstandigheden en behoeften de hoofd
catalogus dient aangevuld te worden.
In .Scandinavië zijn ook vele kinder
bibliotheken, grootendeels door den staat
bekostigd en door particulieren met
rijke giften gesteund. Sinds 1901 zendt
't Noorsche departement van Binnen-
landsche Zaken reizende bibliotheken
uit, welke door de opzichters van den
wegarbeid worden beheerd, terwijl de
boeken worden gekozen door 't depar
tement van Onderwijs en Eeredienst.
In Europa spant Noorwegen 'wel de
kroon op 't gebied van 't openbare
bibliotheekwezen.
Bij onze oostelijke naburen zijn 't de
Gesellschaft fiir Verbreitung von Volks-
bildurig, de Deutsche Gesellschaft für
ethische Kultur en de Comenius-Gesell-
schaft die de zaak van de Openbare
Leeszaal krachtig bevorderen. In vele
steden treft men reeds Krupp'sche
Bücher-und Lesehallen, onder welke
vooral de Krupp'sche Bücherhalle te
Essen vermelding verdient.
Duitschland.
Do Rijksdag heeft het wetsvoorstel
betredende do -Gronwet en hot Kieswets-
ontwerp vooi het Rijksland met 211 tegen
93 stemmen en 7 blanco's definitief in
derde lezing aangenomen.
Belqie.
In dc Kamer werd beraadslaagd over
het toestaan van drie voorloopigc twaalfdon.
De linkerzijde verklaarde aan de discussie
niet te willen deelnemen, daar alleen
credietcn worden gevraagd om de bcraad-
Het is moeilijk ora een artikel te noemen
hetgeen van grooter waarde is voor de voeding
van den raenseh dan brood. Er is geen voe
dingsmiddel, dat meer algemeen wordt gebruikt
en grooter deel uitmaakt van uw diëet. Omdat
brood zoo'n belangrijke rol in uwe voeding
speelt) is het duidelijk, dat het van den
grootsten invloed is op uw gezondheid. Zonder
te overdrijven, kan men zeggen, datde gezond
heid rechtstreeks afhankelijk is van de kwali
teit van het brood, dat men eet. Het is dus van het
grootste bélang om brood te eten van de beste
hoedanigheid. Van dit standpunt uitgaande, is
het doel onzer inrichting om brood te ver
schaffen, dat aan de hoogste eisehen voldoet,
die men aan dit voedingsmiddel kan stellen,
zooals hierna wordt verklaard. In de eerste
plaats is het noodig om de tarwe en de rogge
te ontdoen van vreemde en schadelijke bijge
wassen, steentjes, enz., vooral voor ongebuild
brood, waarvoor echter voor andere inrichtin
gen het graan niet ot alleen door een harpzift
wordt gereinigd, die alleen de grofste
oureinhedeu verwijdert. In onze inrichting zijn
daarentegen vele moderne graanreiniging-
machines welke als volgt automatisch werken.
In een zift- en zuigmaehiné worden eerst de
grootere en daarna de kleinere vreemde
bestanddeelen uitgezift, terwijl tijdens het
vallen in en het verlaten van die machine
door een sterken exhauster, de soortelijk
lichtere bestanddeelen worden weggezoeen,
waarna het graan iu een raspmachine valt, die
de basten afraspt eu dat afraspel door een
sterkeu exhauster er uit zuigt. Vervulgens
wordt de tarwe door een tweevoudigen
yerdeelcylinder gescheiden in kleine tarwe en
in groote tarwe, terwijl de uog grootere erwten
en boonen tot het einde vau dien cylinder rollen
en afzouderlijk in een zak vallen, ondertusschen
de kleine tarwe door zaadtrieurs gaat welke
de zaden er uit werpen, en de groote tarwe
door gerst- en havertrieurs wordt bewogen, die
deze groote tarwe uit de gerst en haver
werpen, welke groote tarwe door een koker
rolt bij de van zaden ontdane kleine tarwe,
waarna ileze weder vereenigde tarwe valt in
eene waschmachine tegen een onder sterken
druk uit een hooggelegen dicht waterreser
voir opgestuwde waterstroom, welke het graan
terug werpt in een bassin, doch steentjes, door
huil meerder soortelijk gewicht, door zich laat
zakken, die zich in een trechter verzamelen
en daaronder nu en dan door een klep op een
zift worden geloosd. Onderwijl zakt de tu-we
in het bassin en vloeit in eeu stel van twee
droogtrommels welke met centrifugale kracht
door middel \an snel ronddraaiende armeu,
het graan tegen de vau gaatjes voorziene
wanden werpeD, waardoor het water met
afgeschuurde buitenste tarwebastjes vliedt. In
het bassin zijn intusschen vele strootjes, door-
insecten uitgegeten graankorrels, enz., boven
komen drijven, die door eene opening er uit
vloeien en op een zift iu een bak blijven
liggen. Vervolgens komt de tarwe of de|iogge
in een der 6 silo voorraadruimten om maalklaar
te verharden, waaruit het door 1 tot en met 6
schuiven, al naar de boste verhouding wordt
verkregen, tegelijk met het zelfde soort graan,
doch van andere noodige eigenschappen, uit 1
of meer der andere silo-voorruimten, komt in
een vermengcylinder, welke de vermengde
tarwe of rogge uitlaat naar eene schuier- en
zuigmaehiné met 3 schuier étages van borstels,
welke er alle door de droogtrommels aan ge
wreven bastvezols afschuieren, terwijl een
sterke exhauster die bastvezels er uitzuigt, waar
na het graan eindelijk door eene machine met
een sterke magneet gaat, die eventueele ijzer-
deelen vasthoudt, welke door een schrapper naar
een niet magnetisch gedeelte worden geschoven
eD van daar in een atzonderlijke bakje vallen.
Hierna wordt de tarwe of de rogge door
eene automatisch werkende weegmachine
gewogen die tevens het door haar gewogen
gewicht optelt en aldus na elke weging door
cijfers aanwijst. Thans is het graan gereed om
te worden vermalen, hetgeen geleidelijk ge
schied door 4 stellen van goriffelde stalen
walsen, om 't tot de juiste fijnte te kannen
verkrijgen, daar, bij voorbeeld, bij ongebuild
brood, te grove zemels do darm beweging te
veel versnellen en te fijne zemels tot verstop
ping aanleiding kunnen geven. Tevens wordt
daardoor veroieden, dat afslijpsel van raaal-
steenen onze zoo doolmatig gereinigde tarwe
of rogge weder verontreinigt. Al deze machines
werken geheel van zelf, evenals tusschen hen
het transport van dit graan, verticaal door
elevatoren, horizontaal door transportschroeven.
en hellend door kokers. Zelfs het meel wordt
door eene machine opgezakt en nauwkeurig-
tot een bepaald gewicht atgewogen, terwijl zij
tijdens haar wegen, een anderen zak "uit. Slechts
één werkman houdt toezicht, alleen voor het
juist gesteld zijn van de geheele inrichting,
zonder de tarwe of do rogge aan te raken,
en bedient dan tevens een der stoomketels en
stoommachines, welk economisch bedrijf zeer
veel medewerkt tot onze billijke prijzen. Al het
in onze inrichting verwerkte water welt op
uit onze diepe Artesische pijpwellen in een
ondcrgrondsch reservoir en wordt van daaruit
gepompt door een dubbel werkende zuig- en
perswaterpomp, een en ander zooals door de
moderne waterleiding-maatschappijen het water
wordt verkregen en geleverd. De bereiding
van het meel tot brood geschiedt in onze
inrichting volgens een verbeterd systeem,
hetwelk berust op een groot aantal door ons
systematisch verrichte vergelijkende proefue-
mingen. Door deze bereiding komen de voedende
bestanddeelen, welke in het meel opgeborgen
liggen, zoo goed als geheel vrij en maken
dit brood gemakkelijker verteerbaar en dus
opneembaar voor het bloed, waardoor 't een
krachtiger voedsel is, en speciaal voor hen die
aan de maag lijden, oen heilzaam levensmiddel
mag worden genoemd, daar dit brood, als ware
het reeds gedeeltelik verteerd, voor het de
maag heelt bereikt. Dit brood is tevens fijn
van smaak en heeft een aangenamen geur,
hetgeen de eetlust bevordert en het daarom in
het bijzonder tot een uitstekend vcedsel maakt
voor kinderen, welke nog in den groei zijn.
De vermenging "an het deeg geschiedt door
machines in stalen kuipen, in elk waarvan een
stalen arm met klauw het deeg vermengt en
kneedt zooals met de hand, doch veel boter en
ziudelijkor dan door vermoeiend handwerk kan
geschieden. In onze moderne ovens met door
dringender hitte, wordt ons brood meer
doorgebakken, tengevolge waarvan het zijn
moeilijk verteerbare kleverigheid geheel ver
liest, waardoor het bezwaar tegen versch brood
is opgeheven, en ons brood tevens zeer
smakelijke croquante korsten krijgt. Daar wij
geregeld de beste grondstoffen verwerken, is
't. na kennisneming van het voorgaande,
duidelijk, dat de zuivere en echte nootzoete
tarwesmaak eu roggesmaak onzer groote ver
scheidenheid van soorten brood, door geen
ander fabrikaat wordt geëvenaard. Onze geheele
inrichting kan in werking worden bezichtigd,
welke bezoeken ons zeer aangenaam zullen
zijn. Telkens in Februari wordt het lOpCt.
dividend van het voor ons brood, beschuit eu
koek iu het vorige kalenderjaai betaalde
bedrag, uitgekeerd; voor eene juiste opmaking
dezer bedragen der vele duizenden dividend
boekjes, is zulks niet eerder mogelijk. Ons
divideud vormt een jaarlijksche spaarpot voor
het huishouden en is geene denkbeeldige, doch
eene werkelijke besparing, omdat onze artike-
kelen voor hunne prijzen supérieur en daarom
zeer billijk zijn. Bedragen tot ongeveer f30.—
werden als dividend per geziu door ons
uitgekeerd. Eventueele aanmerkingen en
verzoeken om nadere inlichtingen zullen met
de meeste zorg worden behandeld en gelieve
men te richten aan de afdeeling „Broodfabriek44
van Moursing's Machinale Fabriiken vau
Gebak, Amersfoort. (Adv.^j
