DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
buitenland!
No. 132.
DONDERDAG 8 JUNI 1911.
8e JAARGANG.
De Finantieele Strekking
van
DE EEMLANDER.
Hoofdredacteur: Mr. 1>. J. van Schaardenburg.
Abonnementsprijs:
Per jaarf 4-—Franco per
post id. f5.60. Per 3 maanden id. f 1.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Kureau: KI.KIMF. H «.AU Telet. Intere. IS».
Prijs der Adyertentiën:
Van 1 tot 5 regels 0.40. Voor iodercn regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel f 0.10. (By
abonnement belangrijke korting).
Tot plaatsing vanadvert. en reel, van buiten bet kantor. Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gerechtigd het Alg. Binnen-en Buitenlandseh Advert.-bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. Ti- 78 Amsterdam
't Pro en Contra van gemeente
exploitatie van sommige bedrijven in
't licht te stellen, mag overbodig heeten,
nu op dit punt vrijwel ,'n communis
opinio bestaat en 't nut of de wensche-
lijkheid nog slechts door zeer weinigen
betwist wordt. Wij willen hier alleen
de vraag stellen: welke moet de finan
tieele strekking bij gemeente-bedrijven
zijn? Moeten de tarieven zóó hoog zijn,
dat er groote winsten behaald worden,
of zóó laag, „dat zij juist de onkosten
van 't bedrijf dekken, m. a. w. dat
verlies voorkomen en winst niet gemaakt
wordt.
Wij hebben hier op 't oog: die takken
van dienst, die op de wijze, waarop ze
geëxploiteerd worden, ook door particu
lieren zouden kunnen worden uitgeoefend.
Om eenige voorbeelden te noemen:
waterleiding, gasfabriek, tramwegen.
Onder deze gemeente-bedrijven valt
niet de stadsreiniging, omdat de gemeente
zich hier voor niet laat betalen en 'n par
ticulier op die wijze de reinigingsdienst
niet zou kunnen uitoefenen.
Vooropgesteld zij, dat het doel van
gemeente-exploitatie niet mag zijn: 'n
voordeeltje te bezorgen aan de ge
meentekas, maar: bevordering van de
belangen der gemeentenaren, 't geen
trouwens algemeen erkend is.
Nu spreekt het van zelt, dat de ge
meente die zelf 'n bedrijf gaat exploi-
teeren, dat ook door particulieren zou
kunnen geschieden, in de allereerste
plaats er naar moet streven, dat 't niet
op verlies uitloopt.
Dit toch zou ten gevolge hebben, dat
er óf minder geld voor andere belangrijke
takken der gemeentehuiehouding be
schikbaar zou - zijn, óf de belastingen
hooger opgedreven zouden moeten wor
den. Dit is zeer onbillijk tegenover
die gemeentenaren, die niets te maken
hebben met 't bedrijf, er geen gebruik
van maken, nog minder er profijt van
trekken.
Hoewel minder angstvallig dan verlies,
dient ook winst voorkomen tc worden,
'n Gemeente, die 'n bedrijf gaat exploi
teeren, doet dit in 't algemeen belang
en moet dus zorgen, dat zooveel mogelijk
alle burgers gebruik kunnen maken
van hare onderneming en gebaat worden
door de voordeelen, die er aan ver
bonden zijn.
De eerste voorwaarde daartoe is deze,
dat de tarieven niet te hoog zijn, vooral
wanneer die onderneming ook minder-
gegoeden ten dienste staat. Zoo kan'
goed drinkwater nooit goedkoop genoeg
zijn; hier zou de gemeente desnoods met
verlies mogen werken, omdat de volks
gezondheid hiermee gemoeid is. Maar ten
opzichte van alle andere zaken, die niet
de volksgezondheid raken, moet er dus
in de eerste plaats voor gezorgd worden,
dat er geen verlies geleden wordt en in
de tweede plaats, dat de prijs toch ook
weer niot zoo hoog is, dat 'n groot deel
der bevolking van 't gebruik ot genot
uitgesloten zou zijn.
De tarieven zullen dus zóó moeten
zijn, dat de exploitatie-kosten, met in
begrip van de rente van 't kapitaal, dat
de gemeente voor 't bedrijf heeft be
steed, gedekt worden.
't Trekken van groote bedragen uit
de gemeentebedrijven ter nederdrukking
van de directe gemeentelijke belastin
gen, is onbillyk, al is dit voor sommige
gemeenten zeer verleidelijk en vaak
onvermijdelijk.
Winst op gemeentebedrijven werkt
als accijns, met dit verschil, dat accijns
heffing gepaard gaat met belemmering
van verkeer, 't geen hier natuurlijk niet
't geval is.. Maar de werking is gelijk.
Vandaar dat het oordeel over 't geoor
loofde van winst doorgemeentebedrijven,
grootendeels wordt bepaald door het
oordeel over accijnsheffing.
't Voordeel van de accynaheffing is,
dat zij den last, dien ze oplegt, weinig
doet gevoelen. Maar daar staat tegen
over, dat ze geen rekening houdt met
de draagkracht en de kleinere inkomens
onevenredig zwaar treft.
Ditzelfde is 't geval, als er winst uit
de gemeentebedrijven behaald wordt.
Immers groote winst zal, oogenschijnlijk,
slechts verkregen worden, als de tarieven
zeer hoog zijn. En hooge tarieven druk
ken zeer ongelijk, treffen de minstge
goeden 't zwaarst.
Maar daar komt bij, dat er ge
vaar bestaat, dat er, ondanks de hooge
tarieven toch geen winst behaald wordt.
Immers joist de hooge tarieven zullen
het gebruik of de omzet laag houden,
en slechts 'n bepaald deel van de be-
volking van de onderneming doen ge-
nieten. Toch zullen de exploitatiekosten
vrij wel gelijk blijven. De mogelijkheid
is dan niet uitgesloten, dat niet eens
deze kosten gedekt worden; van groote
winsten zal in geen geval sprake kun
nen zijn.
Hoeveel gezonder is dan de toestand
bij matige tarieven, die den omzet en
't gebruik hoog opvoeren, de exploitatie-
kosten dekken en in 't bereik van schier
alle gemeentenaren liggen!
De Schoolstrijd in Belgie.
Het heeft de aandacht getrokken, dat de
Koning in de laatste dagen veel staatslieden
ontvangt.
Hot is de gewoonte in België, dat de
souvorein bij politieke crisissen do minis
ters van Staat raadpleegt en een overeen
komstig goval schijnt zich naar de meeniug
van Koning Albert voor te doen, nu het
verzet, dat het nieuwe schoolwetsontwerp
in hot laud ontmoet, zoo groote afmetiDgeu
aanucemt. Zelfs het ministerie kan de vrees
wel een woinig om 't hart zijn geslagen,
en er zijn menschen, die oen oproer voor-
6pellen, voor 't geval het ontwerp nog voor
de verkieziugen van 1912 wet zou moeten
worden.
De politieke toestand is oomgszins inge
wikkeld, echter is er een omstandigheid, die
het den Koning niet gemakkelijk zal makon
het kluwen te ontwarren. Men weet, dat
het oeiste ontwerp der regeering in de
secties, waar de oppositie de meerderheid
bezat, in het zand is geloopen, waarop een
voorstel-Borboux is ingediend, dat met het
eerste ontwerp vrijwel gelijkluidend was.
Doch hoewel de secties in Mei een gewij
zigde samenstelling ontvangen hadden, is
do obstructie, waarmede de oppositie der
liberalen en BociaÜBten dreigt, nog steeds
van ernstigen aard en de behandeling van
de wet dreigt met de samenstelling van
de secties van Juni opnieuw vast te loopen.
Nu had de vereenigdo linkerzijde naar
de schatting van de regeering voor korten
tyd nog een meerderheid in den lande van
i6.000 stemmen, dcch van deze meerder
heid dreigt een getal van 30.000 Christen
democraten af te vallen, waardoor zij in
oen minderheid zou kunnen omslaan, de
mogelijkheid waarop de regeering specu
leert. De leider der Christen democraten
Pieter Daens is in weerwil van de vervol
gingen, die hem en zijn overleden broeder,
den priester Daens, getroffen hebben, onder
den hoon der linksche coalitie in den strijd
om do schoolwet naar de zijde dor cleri-
calen overgeloopeu, of teruggekeerd, al
naar men het noomen wil. Wordt de Ka-
mer nu op dit oogonblik ontbonden, dan
zou de regeering uit het eventueel opnieuw
door de kiezers in haar uitgesproken ver-
trouwen het gezag kunueii putten met de
behandeling van hot schoolwetsontwerp
voort te gaan en de hervorming ook tegen
den luiden tegenstaud der oppositioneclen
in tot uitvoering te brengen.
De liberalen en socialisten echter, waar
van de eersten ter wille van den lieven
vtede ouder de bondgenooten den eisch
van algemeen kiesrecht voor 21-jarigen in
hun program hebben opgenomen, verlangen
een verdagiug van het gehate regeerings-
voorstel tot na de gewone verkiezingen in
Mei 1912. Intussehen zou de volkstelling
zijn afgeloopen en door de aangroeiing der
bevolking had men dan IS nieuwe afge
vaardigden to kiezen, die voor het meeren-
doel liberaal moeten uitvallen, daar do
toeneming van het inwoneraantal voor alles
in de liberale groote steden heeft plaats
gevonden. Voor deze vermeerdering vau
het getal afgevaardigden is echter nog een
wet noodig.
Aldus is de stand van zaken aan te ge
ven, waarvoor de Koning zich nu geplaatst
ziet. Het denkbeeld van oen eventueele
onmiddellijke ontbinding van de Kamer,
waarvoor de regeering ongetwijfeld zal
werken, moet echter met 't oog op het
vasthouden der rechterzijde aan haar troetel
kind, den Koning ook tot billijkheid stem-
men tegenover do slechts 6 stemmen zwak-
kere linkerzijde, nu èn de publicatie van
de resultaten der volkstelling èn de ver
kiezingen voor de dour staan, terwyl boven
dien de vcrdcchng der kiesdistricten inder
tijd op zoo onrochtvaardigo wijze geschiedde,
dat de clericalo minderheid onder dG kie
zers een regeeringsmeerderheid heeft kun
nen vormen. Do opgewondenheid over de
clericale uitvinding van den schoolbon en
wat daaraan vast zit, zou door een onmid
dellijke ontbinding en den terugkeer vau
een zwakke klerikale meerderheid zekor
niet bedaren.
Intussehen, Koning Albert heeft zoo niet
het woord, dan toch een gewichtig woord
in deze to zeggen.
Frankrijk.
In don loop der instructie tegeu den
voormaligen directeur der afdeeling comp
tabiliteit aau het Frauschc ministerie vau
Buitenlandscho Zaken, Haoion, is vast
gesteld, dat deze een bedrag van 50.000
fros. heeft achtergehouden, hetwelk uit de
opbrengst der totalisator afkomstig was en
bestemd voor de Fransche liefdadigheids-
en onderwijsinrichtingen in het Verre
Ooston. Eveneens moet Ilamon zicli van
een som van 24000 fres. hebben meester
gemaakt, zijndo een gift van de familie
Lebaudy voor hetzelfde doel bestemd. In
den loop der confrontatie mot den ambtenaar
van het ministerie, die deze verklaringen
aflegden, heeft Hamon niet tegen deze
Dieuwe beschuldigingen geprotesteerd!
Rusland.
Hot met het desbetreffend onderzoek
belaste Senaatslid Neidhardt, heeft tegen
vjjf ingonier8 der Staatsspoorwegen, tweo
andere ingeniors, twintig ambtenaars van
het spoorwegbestuur en zeven leden van
den Petersburgschen gemeenteraad, waaron
der zich de voorzitter van dc stedelijke
Doema, Unkowski, bevindt, wegens bedrog
in hun ambtsbetrekking gepieogd, een ge-
rechtelijk vervolging gelast. Bovendien
heeft Neidhardt aan de Ministers van Ver
keer en Handel en van Marine, alsmede
aan de directeuren der Staatsspoorwegen,
medodeelingcn gedaan, dat een groot aan-
tal bedriegerijen door ambtenaars in hun
afdeelingen, bij de uitoefening hunner be
trekking gepleegd zijn.
ZoolaDg men echter dergelijke knoeiers
in Rusland zulke belachelijk kleiue straffen
oplegt, zullen dio ontdekkingen weinig
baten.
Turkije.
Maandag hoeft Sultan Mohammed V van
Turkije ziju reis uaar Saloniki aanvaard,
een gebeurtenis van gewicht, omdat in geen
jaren een Sultan van Turkije zulk een reis
maakte. De reis werd over zee gedaan en
bij het vertrek uit den Gouden Hoorn
waren beide oovers dicht met volk bezet.
Een prachtige aanblik moet het oude Serail
geboden hebben, dat vau het zeestraud tot
aan de heogste tiünen der kiosken door
zulk een menschcnmassa was bezet, dat de
oude muren wondei lijk beschilderd schenen.
De haven lag vol booten, zwaar beladen
met toeschouwers. Om zos uur giug de
Keizer scheep en onder hot gedonder der
kanonnen, het geschal van tallooze trom
petten en het zingen van duizenden kin
deren, stoomdo do Haireddin Barbarossa
weg. Eerst naar Gallipoli, welks inwoners
don Sultan om een bezoek hadden ge
smeekt. Vandaag zou de Sultan in Saloniki
komen.
