DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 215.
DONDERDAG 14 SEPTEMBER 1911.
8e JAARGANG.
Wij willen niet!
DE
MLANDER.
Hoofdredacteur: Mr. D. J. vau Schaardenburg.
Bureau: UIiKlNt! HlAd 6. Telet. Interc. 183.
Abonnementsprijs:
Prijs der Advertentiën:
Per jaarf 4.Franco per
Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iederen regel meer f 0.08.
post id. f5.60. Per 3 maanden id. f 1.Franco pur post
Buiten het Kanton Amersfoort per regel fO.IO. (B'j
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
abonuement belangrijke korting).
Tot plaatsing vau advert, en reel, van buiten het kanton Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gerechtigd het Alg. 3iuneii-eu Buitonlandsch Advert.-bureau D, Y. ALTA, Warmoesatr. 7S- 78 Amsterdam
Er wordt in ouze dagen veel geredetwist
over de vraag ot men 'n zieke mag mede-
deelen, dat hij sterven moet. Steeds
krachtiger wordt de strooming, welke deze
vraag bevestigend beantwoorden wil. Sterke
naturen zullen dankbaar zijn, dat zij zich
tot hun naderend einde kunnen voorbereiden,
zwakkelingen in wanhoop vervallen en 't
uitschreeuwen: .ik wil niet, ik wil
niet; niet ik, maar gij zelf zult sterven!''
Of 't helpen zal?
Dit hebben ook wij ondervonden, sind9
wij eenige weken geleden den onver-
mijdelijken ondergang van 't clericalisme
voorspelden. „Voorspellen'' is eigenlijk 't
juiBte woord niet, want er behoort waarlijk
geen profetische blik toe, om 't te zien
aankomen.
Hadden wy vooruit geweten, tot welk
eene machtelooze woede en wilde wanhoop
wij de veroordeelden brengen zouden,
mogelijk hadden wij 't achterwege gelaten.
Maar toch, 't kan z'u nut hebben, 't memento
mori in herinnering te brengen. Want
inderdaad wij hebben den indruk gekregen,
dat 't clericalisme zich van z'n naderend
einde niet bewust was. Schier in koor,
riep de gebeelo clericale pers: „wij willen
niet, wy willen niet; niet wij, maar gij
zult sterven!" Of 't baten zal?
Is ooit 'n doodvounis niet voltrokken,
omdat ook 'n ander,Ivolgens den veroordeel
de, den dood verdiende?
De Standaard schijnt begonnen te zyn
en de andere clericale blaadjes, de a.-r. Rot'
terdammer, de Stichteche, de Zeeuw, de
Eembode, de Ililver- en Vechtbode e. a.
hebben 't haar nagebauwd.
Wij hebben onlangs geschreven:
't Clericalisme is gedoemd uit de centra
van beschaving en geestesontwikkeling te
verdwijnen. Op 't platteland moge 't zich
nog langeu tyd handhaven, in de steden
zal 't meer en meer teruggedrongen worden
binnen de muren van kloosters en bestjes-
huizen.
Deze eenvoudige waarheid nu trachtten
de clericalen bladen teniet te doen door te
constateeren, dat 't liberalisme in de groote
steden achteruitboert; en dan wordt ge
wezen op den uitslag der jongste raads
verkiezingen in 'n aantal gemeenten.
Als gewoonlijk is de logica weer zoek
in 't clericale geschrijf. „Ik zal niet
sterven, want gij zult sterveu!" Eigen
vrijspraak geconcludeerd uit eens anders
veroordeeling, op grond van feiten, die alle
bewijskracht missen enbijna alle
valsch zyn.
't Liberalisme heet ter dood veroor
deeld en 't clericalisme zal eeuwig leven,
omdat bij de raadsverkiezingen de
liberalen 'n aantal zetels verloren hebben
aan socialisten en clericalen
Maar dan is volgens diezelfde redenee
ring ook 't clericalisme ten ondergang ge
doemd, daar clericalo zetels verloren ge
gaan zijn te Groningen, Leeuwarden, Veen-
dam, Zwolle, Arnhem, Hilversum, Bussum,
Amsterdam, Leiden, Delft, Gouda, Dord
recht, Middelburg, om slechts enkele plaat
sen uit ons geheugen te noemen.
Ja, dan zal ten slotte ook 't socialisme
van dcu aardbodem verdwijnen, want bij
de zelfde verkiezingen verloren dc socialis
ten zetels in Alkmaar, Watergraafsmeer,
Goor, Winterswijk en wie weet waar nog
meer!
Zoo zou men leukweg van uit't redactie-
bureau alle politieke partijen kunnen dood
verklareo. Maar nu is tot overmaat van
ramp de rechtsche pers al heel ongelukkig
geweest by de keuze barer voorbeelden.
De Standaard verzoekt ous onze lezers te
vertellen, dat in Auisterdum de vrijzinnige
partij ten onder gebracht is door de cleri
calen aan de eene, en de socialisten aan
de andere zijde.
Hoe nu? Wij meenden, dat de liberalen
in Amsterdam geheel ongedeerd uit den
stryd gekomen zijn, terwijl juist de rechtsche
groepen deerlijk gehavend werden en met
bun drieën thans nog slechts 12 van de 45
zetels innemen.
En Rotterdam? Zeker, 't is de clericalen
gelukt daar de meerderheid des getals te
verkrijgen, maar in 'n vorig nummer hadden
wy 't er reeds over, hoeveel moeite 't hun
kost, zich in de door krijgslist bemachtigde
veste te handhaven. Sinds de verovering
verloren zij al weer 2 zetels en 't wil hun
maar niet gelukken om de beide vacante
wethoudersplaatsen vervuld te krijgen,
't Laat zich aanzien, dat hun heerschappij
in Rotterdam niet van langen duur zal zijn.
Er is nog 'n verschil tusschen raadszctels
veroveren eu zelf regeeren!
Ook de andore voorbeelden zijn niet in
staat onze waardeering voor de waarheids
liefde eu betrouwbaarheid der clericale pers
te doen stijgen. In Leiden byv. moest in
'n tot dusver rechtsch district de aftredende
r. k. wethouder als raadslid voor 'n vrij
zinnige wijken. In Zwolle waren 't juist do
vrijzinnigen die 2 zetels op de coalitie ver
overden; in Apeldoorn gingen zij in stem-
mencijfer sterk vooruit en wipten den anti-
rev. wethouder; uit niets is gebleken, dat
't liberalisme in Haarlem zich den schepter
ziet ontvallen; belachelijk is, dat 't in Leeuw
arden zou leven bij de gratie der rechter
zijde. Toch worden al die plaatsen en
andere, die wij niet kunnen controleeren,
genoemd om den achteruitgang van 't
liberalisme to bewijzen.
Zoo praat men om de zaak heen en
tracht de aandacht der lezers van eigen
naderend einde af te leiden Wij willen
die optimistisch-doende bladeo nog
even in herinnering brengen, wat de a.-r.
Stichtsche Crt. kort na de raadsverkiezingen
bekende:
In Leiden was de uitslag voor de (zich
noemende) Christ, partij'en niet voordcelig
maar iu Amsterdam en Arnhem was't resul
taat diep bedroevend on bracht het voor de
partijen van rechts ernstige verliezen
(Wel ging in Rotterdam de raad om maarl
in het oog moet gehouden, dat door de daar
beslaande verhoudingen de lib. en soc. uiet
vereeuigd maar gescheiden optrokken; ware
dit niet zoo geweest, dan zou de uitslag een
heel andere zjjn geweest.
Overigens waait er in het land blijkbaar
op dit oogenblik een voor de christ. partijen
minder gunstige wind, die, als hij blijft
waaien, niet veel goeda profeteert voor de
kamerkiezingen van 1913.
Op 't oogenblik heersehter blijkbaar ouder de
middenstofkiezers een onsympathieke stem
ming tegenovei de christ. partyen. Bovendien
schijnt onder de maunen van rechts, althans
hier eu daar minder dan bijv. in 1904 of
1905 die geestdrift gevonden to worden, die
tot groote dingen iu staat stelt.
De Hilver- en Vechtbode zocht oen
anderen uitweg door te vragen of wy met
't clericalisme 't Christendom beoogen. De
hemel beware ons voor 'n dergelijke ver
warring; wij achten clericalisme en christen
dom zoo ongeveer als elkaats tegenvoeters.
De verdachtmaking van de H. en V. bode
moeten wij du9 met alle macht afwijzen.
Indien wij den euvelen moed hadden 't
Christendom te bestrijden, zou dit met
recht 'n zot bedrijf genoemd worden,
't Christendom is eeuwig, de waarheden
van 't Christendom gelden voor alle eeuweo
en 't is jutst daarom dat wij t cloricaliame
tegenstaau, omdat 't die eeuwige waarheden
omsluiert en er 'n suriogaat, voor in de
plaats stelt, dat met 't Christendom slechts
den naam op de reclameverpakking ge
meen heeft.
Wij bestrijden niet 't clericalisme omdat
wc daarin 't christendom denken te treffeu
zeer geliefde voorstelling der clericale
pers, waarmee men bij do goegemeente
'n reuzen-succes oogstneen, eerder bc-
stryden wy 't clericalisme omdat wij daar
in zien een van de gevaarlijkste vijanden
van 't Christendom, een vyand als vrieud
verhapt. Doordat 't clericalisme 't Christen
dom verpolitiekt en in raiscrediet gebracht
heeft, keeren talloozen zich van den gods
dienst af, om zich to werpen in de lok
kende armen van ongeloof en materia
lisme. Natuurlijk zijn dit de zwakken, die
't ware Christendom niet weten te onder
scheiden van de caricatuur, welke 't cleri
calisme er van maakt; maar is 't niet
juist christenplicht die zwakken terug te
roepen en te versterken in 't geloof, in
plaat9 van hen steeds verder aftestooten?
Godc zij dank, wordt 't aantal van hen,
die dit inzien en zich afwenden van coalitie
en politiek christendom ontegenzeggelijk
steeds grooter.
Dit laatste is reeds een der teekenen,
waaruit wij 't naderend einde afleidden, een
der gronden waarop wij 't doodvonnis van
't clericalisme uitspraken. Of uitspreken
deden wy 't eigenlijk niet, wij constateer
den alleen. Wij beroepen ous niet op den
uitslag der verkiezingen in Amersfoort of
elders; wy zouden met zulke weinig steek
houdende argumenten bij onze lezers niet
durven aankomen; wij zeggeu niet: 't
clericalisme gaat ten ouder, ouidat 't in
Amersfoort en elders den verkiezingsstrijd
verloren heeft. Integeudeol, o. i. heeft 't
clericalisme iu Amersfoort den nederlaug
geleden, omdat 't ten ondergang gedoemd is.
Voor zoover men in Nederland vau cle
ricalisme kan spreken, is dit 'u samenvoegsol
vau zeer heterogeoe elementen. De clcri-
calen-bij-uitstek zijn de ultramootanen, die,
't zij democratisch, 't zij conservatief getiut,
eigen meeniug op zij zetten en zich willoos
onderwerpen aan een in huu oogen hooger
dan 't '„staatsgezag staande internationale
organisatie. Tot bereiking van huu bedoe
lingen hebben zij zich voor 't oogenblik
de hulp verzekerd vau hun doodsvijanden,
de Calvinisten, die zelf machtsbegeerig, op
hun beurt mecneu met de hulp der
roomsche kiezers, eigen beginselen te
kunnen doen zegevieren. Voor beiden
bewijzen de christ. (onjhistorischen hand-
en spandiensten, niet wetende, dat zij aldus
'n vuur aanblazen, dat ook|hen wil verteren.
Hierby voegen fzich, vooral in de laatste
jaren, de reactionairen, die weliswaar om
't christendom weinig malen maar in de
hoop verkeeren door versterking van 't
clericale mengelmoes den gestadigen voor
uitgang te kunnen tegenhouden, 'n Ge
bouw, dat op dergelyk verschillende
fundamenten opgetrokken wordt, kan uiet
lang stand houden maar moet na korten
tijd instorten.
Waren wy in 'n roes, toen wy dit vonnis
neerschreven? Volstrekt niet; wel waren
wy na de overwinning blijmoedig en
dankbaar gestemd. Want
Er zijn rijken, die eerst dan gelukkig
zijn, als zij boven alle anderen kunnen
uitschitteren; maar er zijn er ook die zich
gelukkiger gevoelen, als ze ook anderen van
hun rijkdom medegedeeld hebben Zoo is
't met onB. Wij zijn rijk en gelukkig in
't bezit var. de onmetelijke schatten van 't
liberalisme, de onsterfelijke beginselen van
vrijheid, ontwikkeling en vooruitgang, maar
we zouden nog veel gelukkiger zijn, zoo
wy al onze medeburgers daarvan deelgenoot
konden maken. Wij verheugen ons dus
telkens als veler oogen opengaan en wy
bedroeven ons bij de gedachte, dat niet
aller oogen nog geopend kunnen worden,
zoolang verlichting en beschaving niet allen
en alles aan zich onderworpen hebben,
zoolang er nog bekrompen geesten blijven,
waarover 'n huichelachtig en heer6chzuchtig
clericalisme nog steeds 'n zekere macht
zal weten uit te oefenen.
De groote betoovoring van 't clericalisme
ligt in de voor beide heillooze vermenging
van godsdienst en politiek. De onontwik
kelde massa ziet niet in, welk een strik
hun goedgeloovigheid gespannen wordt,
hoe zrj met opzet verre gehouden worden