DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN. No. 215. DONDERDAG 14 SEPTEMBER 1911. 8e JAARGANG. Wij willen niet! DE MLANDER. Hoofdredacteur: Mr. D. J. vau Schaardenburg. Bureau: UIiKlNt! HlAd 6. Telet. Interc. 183. Abonnementsprijs: Prijs der Advertentiën: Per jaarf 4.Franco per Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iederen regel meer f 0.08. post id. f5.60. Per 3 maanden id. f 1.Franco pur post Buiten het Kanton Amersfoort per regel fO.IO. (B'j id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05. abonuement belangrijke korting). Tot plaatsing vau advert, en reel, van buiten het kanton Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gerechtigd het Alg. 3iuneii-eu Buitonlandsch Advert.-bureau D, Y. ALTA, Warmoesatr. 7S- 78 Amsterdam Er wordt in ouze dagen veel geredetwist over de vraag ot men 'n zieke mag mede- deelen, dat hij sterven moet. Steeds krachtiger wordt de strooming, welke deze vraag bevestigend beantwoorden wil. Sterke naturen zullen dankbaar zijn, dat zij zich tot hun naderend einde kunnen voorbereiden, zwakkelingen in wanhoop vervallen en 't uitschreeuwen: .ik wil niet, ik wil niet; niet ik, maar gij zelf zult sterven!'' Of 't helpen zal? Dit hebben ook wij ondervonden, sind9 wij eenige weken geleden den onver- mijdelijken ondergang van 't clericalisme voorspelden. „Voorspellen'' is eigenlijk 't juiBte woord niet, want er behoort waarlijk geen profetische blik toe, om 't te zien aankomen. Hadden wy vooruit geweten, tot welk eene machtelooze woede en wilde wanhoop wij de veroordeelden brengen zouden, mogelijk hadden wij 't achterwege gelaten. Maar toch, 't kan z'u nut hebben, 't memento mori in herinnering te brengen. Want inderdaad wij hebben den indruk gekregen, dat 't clericalisme zich van z'n naderend einde niet bewust was. Schier in koor, riep de gebeelo clericale pers: „wij willen niet, wy willen niet; niet wij, maar gij zult sterven!" Of 't baten zal? Is ooit 'n doodvounis niet voltrokken, omdat ook 'n ander,Ivolgens den veroordeel de, den dood verdiende? De Standaard schijnt begonnen te zyn en de andere clericale blaadjes, de a.-r. Rot' terdammer, de Stichteche, de Zeeuw, de Eembode, de Ililver- en Vechtbode e. a. hebben 't haar nagebauwd. Wij hebben onlangs geschreven: 't Clericalisme is gedoemd uit de centra van beschaving en geestesontwikkeling te verdwijnen. Op 't platteland moge 't zich nog langeu tyd handhaven, in de steden zal 't meer en meer teruggedrongen worden binnen de muren van kloosters en bestjes- huizen. Deze eenvoudige waarheid nu trachtten de clericalen bladen teniet te doen door te constateeren, dat 't liberalisme in de groote steden achteruitboert; en dan wordt ge wezen op den uitslag der jongste raads verkiezingen in 'n aantal gemeenten. Als gewoonlijk is de logica weer zoek in 't clericale geschrijf. „Ik zal niet sterven, want gij zult sterveu!" Eigen vrijspraak geconcludeerd uit eens anders veroordeeling, op grond van feiten, die alle bewijskracht missen enbijna alle valsch zyn. 't Liberalisme heet ter dood veroor deeld en 't clericalisme zal eeuwig leven, omdat bij de raadsverkiezingen de liberalen 'n aantal zetels verloren hebben aan socialisten en clericalen Maar dan is volgens diezelfde redenee ring ook 't clericalisme ten ondergang ge doemd, daar clericalo zetels verloren ge gaan zijn te Groningen, Leeuwarden, Veen- dam, Zwolle, Arnhem, Hilversum, Bussum, Amsterdam, Leiden, Delft, Gouda, Dord recht, Middelburg, om slechts enkele plaat sen uit ons geheugen te noemen. Ja, dan zal ten slotte ook 't socialisme van dcu aardbodem verdwijnen, want bij de zelfde verkiezingen verloren dc socialis ten zetels in Alkmaar, Watergraafsmeer, Goor, Winterswijk en wie weet waar nog meer! Zoo zou men leukweg van uit't redactie- bureau alle politieke partijen kunnen dood verklareo. Maar nu is tot overmaat van ramp de rechtsche pers al heel ongelukkig geweest by de keuze barer voorbeelden. De Standaard verzoekt ous onze lezers te vertellen, dat in Auisterdum de vrijzinnige partij ten onder gebracht is door de cleri calen aan de eene, en de socialisten aan de andere zijde. Hoe nu? Wij meenden, dat de liberalen in Amsterdam geheel ongedeerd uit den stryd gekomen zijn, terwijl juist de rechtsche groepen deerlijk gehavend werden en met bun drieën thans nog slechts 12 van de 45 zetels innemen. En Rotterdam? Zeker, 't is de clericalen gelukt daar de meerderheid des getals te verkrijgen, maar in 'n vorig nummer hadden wy 't er reeds over, hoeveel moeite 't hun kost, zich in de door krijgslist bemachtigde veste te handhaven. Sinds de verovering verloren zij al weer 2 zetels en 't wil hun maar niet gelukken om de beide vacante wethoudersplaatsen vervuld te krijgen, 't Laat zich aanzien, dat hun heerschappij in Rotterdam niet van langen duur zal zijn. Er is nog 'n verschil tusschen raadszctels veroveren eu zelf regeeren! Ook de andore voorbeelden zijn niet in staat onze waardeering voor de waarheids liefde eu betrouwbaarheid der clericale pers te doen stijgen. In Leiden byv. moest in 'n tot dusver rechtsch district de aftredende r. k. wethouder als raadslid voor 'n vrij zinnige wijken. In Zwolle waren 't juist do vrijzinnigen die 2 zetels op de coalitie ver overden; in Apeldoorn gingen zij in stem- mencijfer sterk vooruit en wipten den anti- rev. wethouder; uit niets is gebleken, dat 't liberalisme in Haarlem zich den schepter ziet ontvallen; belachelijk is, dat 't in Leeuw arden zou leven bij de gratie der rechter zijde. Toch worden al die plaatsen en andere, die wij niet kunnen controleeren, genoemd om den achteruitgang van 't liberalisme to bewijzen. Zoo praat men om de zaak heen en tracht de aandacht der lezers van eigen naderend einde af te leiden Wij willen die optimistisch-doende bladeo nog even in herinnering brengen, wat de a.-r. Stichtsche Crt. kort na de raadsverkiezingen bekende: In Leiden was de uitslag voor de (zich noemende) Christ, partij'en niet voordcelig maar iu Amsterdam en Arnhem was't resul taat diep bedroevend on bracht het voor de partijen van rechts ernstige verliezen (Wel ging in Rotterdam de raad om maarl in het oog moet gehouden, dat door de daar beslaande verhoudingen de lib. en soc. uiet vereeuigd maar gescheiden optrokken; ware dit niet zoo geweest, dan zou de uitslag een heel andere zjjn geweest. Overigens waait er in het land blijkbaar op dit oogenblik een voor de christ. partijen minder gunstige wind, die, als hij blijft waaien, niet veel goeda profeteert voor de kamerkiezingen van 1913. Op 't oogenblik heersehter blijkbaar ouder de middenstofkiezers een onsympathieke stem ming tegenovei de christ. partyen. Bovendien schijnt onder de maunen van rechts, althans hier eu daar minder dan bijv. in 1904 of 1905 die geestdrift gevonden to worden, die tot groote dingen iu staat stelt. De Hilver- en Vechtbode zocht oen anderen uitweg door te vragen of wy met 't clericalisme 't Christendom beoogen. De hemel beware ons voor 'n dergelijke ver warring; wij achten clericalisme en christen dom zoo ongeveer als elkaats tegenvoeters. De verdachtmaking van de H. en V. bode moeten wij du9 met alle macht afwijzen. Indien wij den euvelen moed hadden 't Christendom te bestrijden, zou dit met recht 'n zot bedrijf genoemd worden, 't Christendom is eeuwig, de waarheden van 't Christendom gelden voor alle eeuweo en 't is jutst daarom dat wij t cloricaliame tegenstaau, omdat 't die eeuwige waarheden omsluiert en er 'n suriogaat, voor in de plaats stelt, dat met 't Christendom slechts den naam op de reclameverpakking ge meen heeft. Wij bestrijden niet 't clericalisme omdat wc daarin 't christendom denken te treffeu zeer geliefde voorstelling der clericale pers, waarmee men bij do goegemeente 'n reuzen-succes oogstneen, eerder bc- stryden wy 't clericalisme omdat wij daar in zien een van de gevaarlijkste vijanden van 't Christendom, een vyand als vrieud verhapt. Doordat 't clericalisme 't Christen dom verpolitiekt en in raiscrediet gebracht heeft, keeren talloozen zich van den gods dienst af, om zich to werpen in de lok kende armen van ongeloof en materia lisme. Natuurlijk zijn dit de zwakken, die 't ware Christendom niet weten te onder scheiden van de caricatuur, welke 't cleri calisme er van maakt; maar is 't niet juist christenplicht die zwakken terug te roepen en te versterken in 't geloof, in plaat9 van hen steeds verder aftestooten? Godc zij dank, wordt 't aantal van hen, die dit inzien en zich afwenden van coalitie en politiek christendom ontegenzeggelijk steeds grooter. Dit laatste is reeds een der teekenen, waaruit wij 't naderend einde afleidden, een der gronden waarop wij 't doodvonnis van 't clericalisme uitspraken. Of uitspreken deden wy 't eigenlijk niet, wij constateer den alleen. Wij beroepen ous niet op den uitslag der verkiezingen in Amersfoort of elders; wy zouden met zulke weinig steek houdende argumenten bij onze lezers niet durven aankomen; wij zeggeu niet: 't clericalisme gaat ten ouder, ouidat 't in Amersfoort en elders den verkiezingsstrijd verloren heeft. Integeudeol, o. i. heeft 't clericalisme iu Amersfoort den nederlaug geleden, omdat 't ten ondergang gedoemd is. Voor zoover men in Nederland vau cle ricalisme kan spreken, is dit 'u samenvoegsol vau zeer heterogeoe elementen. De clcri- calen-bij-uitstek zijn de ultramootanen, die, 't zij democratisch, 't zij conservatief getiut, eigen meeniug op zij zetten en zich willoos onderwerpen aan een in huu oogen hooger dan 't '„staatsgezag staande internationale organisatie. Tot bereiking van huu bedoe lingen hebben zij zich voor 't oogenblik de hulp verzekerd vau hun doodsvijanden, de Calvinisten, die zelf machtsbegeerig, op hun beurt mecneu met de hulp der roomsche kiezers, eigen beginselen te kunnen doen zegevieren. Voor beiden bewijzen de christ. (onjhistorischen hand- en spandiensten, niet wetende, dat zij aldus 'n vuur aanblazen, dat ook|hen wil verteren. Hierby voegen fzich, vooral in de laatste jaren, de reactionairen, die weliswaar om 't christendom weinig malen maar in de hoop verkeeren door versterking van 't clericale mengelmoes den gestadigen voor uitgang te kunnen tegenhouden, 'n Ge bouw, dat op dergelyk verschillende fundamenten opgetrokken wordt, kan uiet lang stand houden maar moet na korten tijd instorten. Waren wy in 'n roes, toen wy dit vonnis neerschreven? Volstrekt niet; wel waren wy na de overwinning blijmoedig en dankbaar gestemd. Want Er zijn rijken, die eerst dan gelukkig zijn, als zij boven alle anderen kunnen uitschitteren; maar er zijn er ook die zich gelukkiger gevoelen, als ze ook anderen van hun rijkdom medegedeeld hebben Zoo is 't met onB. Wij zijn rijk en gelukkig in 't bezit var. de onmetelijke schatten van 't liberalisme, de onsterfelijke beginselen van vrijheid, ontwikkeling en vooruitgang, maar we zouden nog veel gelukkiger zijn, zoo wy al onze medeburgers daarvan deelgenoot konden maken. Wij verheugen ons dus telkens als veler oogen opengaan en wy bedroeven ons bij de gedachte, dat niet aller oogen nog geopend kunnen worden, zoolang verlichting en beschaving niet allen en alles aan zich onderworpen hebben, zoolang er nog bekrompen geesten blijven, waarover 'n huichelachtig en heer6chzuchtig clericalisme nog steeds 'n zekere macht zal weten uit te oefenen. De groote betoovoring van 't clericalisme ligt in de voor beide heillooze vermenging van godsdienst en politiek. De onontwik kelde massa ziet niet in, welk een strik hun goedgeloovigheid gespannen wordt, hoe zrj met opzet verre gehouden worden

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1911 | | pagina 1