DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 298.
DONDERDAG 21 DECEMBER 1911.
8e JAARGANG.
Uit de Pers.
BUITENLAND.
DE EEMLANDER.
Hoofdredacteur: Mr. I). J. van Schaardenburg.
Abonnementsprijs
Per jaarf 4.Franco per
post id. f5.60. Per 3 maanden id. f X.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Bureau: KIjEIfffK HiKi O. Telel.'Iutere. 18».
Prijs der Advertentiën:
Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iodercn regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel f0.10. (Bij
abonnement belangrijke korting).
Tot plaatsing vau advert, en reel, van buiten het kanton Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gerechtigd het Alg Binncn-eu Buitenlandsch Advert.- bureau D. Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78 Arasterdam
Het Motu Pkoprio.
Het Handelsblad verlangt, dat zekerheid
zal wordeu verkregen omtrent de vraag,
of het onlangs bekende motu proprio van
den Paus voor ons land geldt.
Wat toch, indien in den boezem vau
een zoo omvattend en gezaghebbend lichaam
als het R. K. Kerkgenootschap nadrukkelijk
eeu regel wordt vastgesteld, die de leden
van dit kerkgenootschap,zonder uitzondering,
onvrij maakt in het inslaan van den rechts
weg? Wat vooral,hierop komt het voor
ons als staalsburgeis aan; of particulieren
zich die onvrijheid willen getroosten is ten
slotte hun zaak, indien het gezag van
dat kerkgenootschap Nederlandsche j ustiti-
eele ambtenaren belemmeren mocht om
frank en vrij, slechts hut geweten en de
wet volgend, het recht des lands too te
passen op wien hun dit gepast voorkomt?
En nu is er onzes inzieus geen twijfel
aan of, gaat men ervan uit dat 't „Motu
Proprio" en de kerkelijke voorschriften
waarmede het verband houdt, gowono, ge
zonde, meuschelijke taal zijn, het o. a.
eenen ambtenaar van het Openbaar Minis
terie verboden is, eenen geestelijke die zich
aan een strafbaar feit heeft schuldig gemaakt,
in rechten te betrekken zonder daartoe
door het episcopaat gemachtigd te zijn;
eenen R. K. politiebeambte verboden, zonder
dezelfde voorwaarde te vervullen, tegen
eenen geestelijke proces-verbaal op te
maken; eenen ontvanger van de belastingen
verboden, eenen geestelijke voor belasting
schuld aan te spreken.
Wij herhalen: iedere aaudachtige, onbe
vangen lezer moet tot deze slotsom komen.
Het blad stelt dan ook aan het slot van
zijn artikel dc pertinente vraag: Hoe staat
het met de ambtsplichten van Nederlandsche
overheids- en regeeringspersonen van het
R- K. geloof tegenover geestelijken.
Wij meenen, dat het op den weg onzer
regeering ligt, daarover klare zekerheid te
verschaffen.
Moge het voorbeeld van een tegenhanger
dit nog nader toelichten. Gestold er bestond
eene internationale organisatie van vrij
metselaars, waarvan het hoofdbestuur krach
tens de statuten besluit, dat de magistraten
en jnstitieele beambten die er lid van zijn
de bestuurderen niet in iechten mogen
betrekkeu zonder de toestemming van het
hoofdbestuur ingewonnen te hebben.
Zou een regeering zich hierbij rustig
neerleggen
Zou zij niet de vraag stellen o£ men
hier te doen heeft met eene met de open
bare orde strijdende vereenigiug; met de
ongeoorloofde tendenz, ambtenaren in bun
taak te beinvloeden En .zou zij zonder
meer hot lidmaatschap onder hare ambte
naren gedoogen Zou zij niet uitdrukke
lijk de volstrekte vrijheid van dezen willen
weten
lier spreekt vanzelf.
Beteekenen de glasheldere woorden van
het „motu proprio": overheidspersonen en
leden van de wetgevende macht behooren
onder degenen wien het verboden is, zonder
kerkelijk verlof den wereldlijken rechter te
noodzaken een R. K. geestelijke voor zijn
rechtbank te doen verschijnen", beteekenen
die wat er voor ieder in te lezen staat,
dan kan men alleen genoegen nemen met
de officieele zekerheid, dat deze kerkregcl
voor Nederland buiten werking blijft.
Wij zijn wel niet bij het Yaticaan bij
zonder vertegenwoordigd, maai onze regee
ring zal toch het middel wel weten te
vinden om de noodigo bevredigende ver
klaring te kunnen krijgen'. Dat is haat-
plicht. Zij moet zich de zekerheid verschaf
fen, die het algemeen belaDg, de positie
onzer katholieke ambtenaren, de zekerheid
van ons staatsrecht vordert.
De Couranten-oorlog.
Men schrijft aan Het Volk:
Sedert eenigo dagen is Amsteidam in
opschudding gebracht door een nog nooit
in de oourantonwereld vertoonden concur
rentiestrijd, waarvan de felheid alleen de
haat der beide partyen evenaart. Twee van
de drie neutrale volksbladen hebben ineens
den abonnementsprijs op de helft gebracht
en het wordt een strijd op leven en dood,
een strijd als alleen vroeger eens te zien
gegeven is bg de twee stoomvaartlijnen, die
tusschcn Amsterdam en Zaandam varen en
die thans broederlijk samen de prijzen re
gelen.
Yoor den buitenstaander wordt deze
strijd interessant om den uitslag. Wie zal
het winnen? Wie zal het 't langst uithou
den? En worden van beide kanton de kan
sen berekend en de gelden, die door dezen
concurrontiestigd worden weggegooid.
Maar voor den ingewijde is de zaak heel
anders.
Wat toch is het geval?
Deze geheel manoeuvre is eeuvoudig
een haudelsstreek van de beide strijdonde
directies.
Toen Maandagmiddag 11 December „De
Echo" met haar beantwoording der aan
tijgingen van „De Courant' verscheen
on overal liet aanplakken, dat zg deze
insinuaties beantwoordde met en daad
d.w.z. met de prijsverlaging 7an haar
abonnementsgeld, toen was „De Echo"
reeds verkocht aan een combinatie, die
samen met „De Courant" directie het
duivelscbe plan heeft opgevat, om door
prijshalveering „Het Nieuwsblad voor
Nederland" te vernietigen en daarna van
de beide overblijvende bladen een geheel,
te maken. Het „Nieuwsblad" wordt dus
niet door deze combinatie gekocht, maar
weggedrongen.
Deze combinatie, die thans „De Echo"
in handen beeft, en waarin behalve Rot-
terdamsch, ook Roomscb kapitaal gestoken
is een mooie consequentie van den
voortdurenden strijd der katholieke gees
telijkheid togen neutrale bladen als de
hier strijdende houdt dan ook de zaak
loopende tot over eenige wekeo, als wan
neer alles vereenigd zal woiden.
Dezelfde combinatie exploiteert voortaan
ook „De Maandagochtendcourant", reden
waarom de groote bladen zelfs iD oorlogs
tijd dc Maandagochtendedities hebben laten
vervallen.
Deze [machinatie is het gevolg van we
kenlange conferenties en alle nu door de
„strijdende" partgeu genomen maatregelen
zijn besloten in gemeen overleg. Om het
publiek echter bij den neus te nemen en
een minder eervollen dood van „De Echo"
te voorkomen, werd dit middel beraamd,
waarbij „De Courant" niet één, maar twee
bladen tegelijk inpalmt.
De Duitscue Joden en het Centrum.
Do voorzitter vau een druk bezochte,
door de Democratische Yereeeiging te
Keulen tegen gisteren uitgeschreven kies-
vergadering, de Justitieraad dr. Mannheim,
heeft in zijn openingsrede o a. een en ander
gezegd over het standpunt, dat Joden in
den verkiezingsstrijd en bii de stembus van
12 Januari a.s. tegenover het Centrum moe
ten innemen. Aanleiding hiertoe was een
door verschillende bladen overgenomen
artikel van den advocaat Ludwig Coheu,
waarin deze had betoogd, dat onder be
paalde omscandigheded, de Joden zonder
bezwaar het Centrum konden stemmen.
Wat dr. Mannheim hiertegen aanvoerde,
komt op het volgende neer:
Allereerst was het altijd boslist verkeerd,
zich in politieke zaken door overwegingen
van confessioneelen aan' te lateu leiden.
Wanneer een Jood krachtens zijn politieke
overtuiging een aanhangot van het Centrum
was, dau kon er natuurlijk ook niet het
minste bezwaar tegen zijn, dat hij op een
Centrum-candidaat stemde. Voor elkon
liberalen Jood evengoed als voor
eiken liberaleu Christen was het echter
verraad plegen aan het liberalisme, wan
neer hij zijn stem aan een Centrum-candi
daat gaf. Yoor den Jood nu, die bij de
Rijksdagverkiezingen ook voor de Joodcche
belangen wilde opkomen, gold volgens dr.
Mannheim het volgende:
Op zichzelf was geen enkele partij Juden-
freundlich", echter het Centrum het minst
van alle. Dit was evenwel ook niet noodig,
daar de werkelijk liberale en democrati
sche partijen, zich de gelijkberechtiging van
allo, dus óók van Joodsche staatsburgers
ten doel hadden geteld.
In den loop der bijeenkomst werd er
door verschillende sprekers nog op gewezen,
hoe vaak Centrum-bladen en Centrum-spre
kers (onder den invloed der conservatieve
bondgenooten) een feilen anti-semitisch^n
toon aanslaan, eu dat het nog slechts en
kele maanden geleden was, dat in ditzelfde
Keulen de anti semitische ophitsingen van
Diedrich Hahn door volo honderden Cen
trum-aanhangers geestdriftig toegejuicht
werden.
Het Motu Proprio.
Meu herinnert zich, dat de officieuze
Nordd. Allgem. Ztg. dezer dagen bekend
heeft gemaakt, dat de Deutsche Regeering
van den pauselijken kardinaal-secretaris,
via den Pruisischen gezant bij het Vati-
kaan, de besliste verzekering had gekregen,
dat het jonge motu proprio niet voor Duitsch-
land gold, en er daarom voor de Duitsche
Regeering geen aanleiding was verder op
de zaak in te gaan.
Iu dit verband verdient hetgeen eergis
teren voor de schepenrechtbank te Keulen
is gebeurd de aandacht. Bij deze rechtbank
had de pastoor van St. Severing, Wollers-
heitn, een aauklacht ingediend tegen een
van zijn gemeenteleden. Toen deze zaak
in behandeling kwam, legde do advocaat
van den beklaagde echter een verklaring
ai, dat hij zich ten behoeve van zijn cliënt
die als goed Katholiek niet geneigd
was, zoo noodig, tegen zijn pastoor een
tegen aanklacht in te dienen, en zich daar
door aan het gevaar van excommunicatie
bloot te stellen had gewend tot de aarts
bisschoppelijke autoriteiten, die daarop
postoor Wollershcim hadden overreed, zijn
aanklacht in te trokken. De advocaat van
den aanklager bovestigde dozo verklaring,
en trok daarmede zijn aanklacht in.
„In dit geval," teekent een liberaal
blad hierbij aan, zijn dus beklaagde, ker
kelijk autoriteit en aanklager bet er over
eens geweest, dat het motu proprio voor
Duitschland wél geldt, ofschoon de Nordd.
Allgem. hun nog kort geleden van het
tegendeel had overtuigd! De beklaagde ge
voelde zich door de dreigende excommuni
catie in zijn bewegingsvrijheid voor het
wereldlijk gericht, belemmerd. Er zullen
maar weinig geloovige Katholioken zijn,
wien het niet ovenzoo vergaat!"
Het Marokko-dkbat in de
Fransche Kamer.
In de Fransche Kamer verklaarden
verscheidene sprekers, dat zij tegen het
verdrag zullen stemmen. Lefóvre las namens
de afgevaardigdeu van de departementen
Meurthe et Moselle, Vosges en Meuse,
een verklaring voor, waarin wordt gezegd,
dat zij zich van stemming zullen onthouden,
wijl zij niet willen medewerken tot oen
toenadering tot Duitschland. (Lovendige
toejuiching op verschillende banken).
De geüuifieerde socialist Compère Morel
verklaarde, dat hij en een aantal zijner
vrienden zich eveneens van stemming
zullen onthouden.
Het voorstel tot goedkeuring van het
verdrag word daarna aangenomen met 393
tegen 36 stemmen.
Geen Ambitie.
Het Ilongaarsche Huis van Afgevaardig
den heeft gisteren een eigenaardige zitting
gehouden. Zij werd niet minder dan 34
maal geopend en opgeheven, omdat het
Huis 'niet in staat was besluiten te nemen
en Polonyi op de aanwezigheid van de
daartoe wettelijk noodtge 100 leden bleef
staan. Met behulp van telegrammen enz.
werden er eindelijk 100 leder, bijeen ge
bracht.
Spionnagk.
Volgens een mededeeling van het Wolft'-
bureau is te Wilhelmshaven een nieuw
geval van spionnage ontdekt. Verscheiden
politieagenten en een employé der marine
werf waren in hechtenis genomen, omdat
zij getracht hadden een afschrift van een
belangrijk geheim boek aan een vreemde
mogendheid te leveren. De berichten over
de ontdekking van een komplot om de
havensluizen in de lucht te laten springen,
worden door Wolff voor absoluut onwaar
verklaard.
Rusland en Perziö.
Het Perzische parlement hield eergisteren
eeu zeer stormachtige zitting, die tot
middernacht duurde. De Minister van bui-
tenlandsche zaken vroeg volmacht voor het
Kabinet, of anders do benoeming van een
bijzondere commissie om met Rusland te
onderhandelen. Verder stelde hij voor, dat
Morgao Shuster zou worden ontslagen, en
dat ook zou worden toegestomd in het
betalen van een schadeloosstelling aan
Rusland. Maar de door Rusland geëischte
contróle door buitenlandsche adviseurs
moest worden geweigerd.
Het parlement verwierp deze voorstellen,
waarbij een aantal leden zich van stemming
