WEERBERICHT.
Thermometerstand
BINNENLAND.
Rechtzaken.
STADSNIEUWS.
I
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NEP. MET. INSTITUUT.
Opgemaakt voorm. 10.50 uur.
De Bilt, 14 Mei 1912.
Hoogste barometerstand 768.3 m.M. te
Horta, laag9te 739.4 te Vestmanoer.
Verwachting tot den avond van 15 Mei
1912. Zwakke tot matige Zuidooste
lijke tot Zuid-Westelyke wind.
Gesteldheid van de lucht: Licht tot
zwaarbewolkt, droog weer,behoudens kans
op onweer.
Temperatuur: "Warmer.
Barometerstand te AMERSFOORT.
Barometerstand hedenmiddag te 12 uur
764 m.M.
Vorige stand te 12 uur 767 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenif. 56
Laagste hedennachtF. 42
Hedenmiddag 12 uurF. 59
AMERSFOORTSCHE
BAD- EN ZWEMINRICHTING.
TEMPERATUUR van het water op Dins
dag 13 Mei des 's morgens 7 uur is 62° F.
De Bakkerswet.
De Tweode Kamer heeft gistermiddag een
amendement-De Geer bepalende, dat
aan bakkersondernemingen vergunning kan
worden verleend, om nachtarbeid te doen
verrichten, die geen verbaud houdt met het
bereiden van brood, met 47 tegen 8 stem
men aangenomeo. Hierdoor iv beslist, dat
aan ondernemingen vergunning kan worden
verleend om des nachts koek, beschuit en
banket te bakken.
Tegen de Coalitie politiek.
Omtrent de pogingen, die te Amsterdam
gedaan worden, om een politieke organi
satie te stichten op Protestantschen grond
slag en die zich kecren zal tegen de tot
nu toe gevolgde coalitiepolitiek, vernoemt
het Vad. nader, dat het denkbeeld is uit
gegaan van kringen, waartoe antirevolutio
naire en Christcüjk-historische kleine luyden
behooren. Het voornemen is een meer de
mocratisch gezinde Christelijke politieke
partij te vormen, die als haar voornaamste
programpunten hebben zal de wettelijke
voorziening in de sociale nooden en, ten
opzichte van het thans brandende kiesrecht-
vraagstuk, de oplossing daarvan in demo
cratische richting met daaraan gepaard
gaande invoering van evenredige vertegen
woordiging.
Een buitengewoon congres van
de S.D.A.P.?
In Hot Volk ontraadt hot partijbestuur
v,an de S. D. A. P. de bijcenroepiog van
een buitengewoon congres, dat door de af-
deeling Amsterdam en meerdere andere af-
deelingen wordt gewenscht. Het P.B. meent
dat de buitengewone omstandigheden of
dringende aangelegenheden, welke een bui
tengewoon congres motiveeren, niet aan
wezig zijn.
Algemeen erkende Christelijke
Feestdagen.
De Hooge Raad heeft heden uitspraak
gedaan in de zaak van den ambtenaar van
het Openbaar Ministerie bij het kantonge
recht te Eindhoven tegen het ontslag van
rechtsvervolging van drie personen, die op
Tweeden Kerstdag onder Stratum zonder
schriftelijke vergunning van plaatselijk be
stuur van Stratum eene schuit hadden ge
lost.
De zaak liep over de vraag, of, na het
Motu Proprio van den Paus de Tweede
Kerstdag nog als erkend christelijke feest
dag is aan te merken.
De Hooge Raad achtte de beslissing des
kantonrechters, dat de bedoelde feestdag
door den Paus is afgeschaft, feitelijk en
dus in cassatie onaantastbaar; en de con
clusie, daaruit door den kantonrechter ge
trokken, dat de Tweede Kerstdag geen
algemeen erkende Christelijke feestdag meer
is, juist.
Mitsdien word het cassatieberoep ver
worpen.
Lezing-Treub.
Gisterenavond hield de afd. Amersfoort
van do Vryz. Dem. Partij een openbare
vergadering in Amicitia, waarin als spreker
optrad Mr. M W. F. Treub, mot het on-
derweip: „De beginselen der Vrijz. Dem.
partij".
Dr. E. Kruisinga opende de vrij druk
bezochte vergadering met een hartelyk
welkom, en wees er op, dat het door de
afdeeling verspreide blad de motieven tot
wederoprichtiag der afd. van den vryz.dein.
bond heeft aangegeven. Deze wederoprich
ting heeft men willen vieron met een der
goneraals van de partij, maar ook is Mr.
Treub uitgenoodigd, omdat van andere
vrijzinnige zijde is beweerd, dat hij het
niet goed zou keuren, dat er scheuring
werd gebracht.
Mr. Treub, daarna het woord verkrij
gende sprak ongeveer als volgt: 't Was
mij bijzonder aangenaam, dat hier werd
opgericht een nieuwe afdeeling van de vrijz.
dem.partij on in verband met de moening,ge
uit in een der plaatselijke binden,naar aanlei
ding van een uiting van mij in mijnkiesdistrict,
ik die oprichting niet zou toejuichen, was
het voor mij een groote vreugde, dat mij
de gelegenheid word gegeveD eon nog al
zonderling misverstand recht te zetten. Ik
heb steeds gestreden tegen het vrijzinnig
allegaartje zonder beginsel en zonder ideaal
en nu zou ik worden geroepen om te ver-
oordeelen, wat ik altijd heb bepleit. Dat is
me toch een beetje te kras. Daarom heb
ik de uitnoodigiug dan ook gaarne aan
genomen.
Bij alle vrijzinnigen is eenigo mate van
eensgezindheid, zijn er punten van groot
belang waarbjj we één lijn trekken. Ook
de sociaal-democraten kan men er zelfs bjj
nemen. Te dikwijls wordt van kerkelijke
zijde gepoogd te na te komen aan dat
hooge goed, de geestesvrijheid. En daar
zal men telkens zieD, dat vrijzinnigen van
allerlei schakeering één lijn trekken. Waar
men de vrijheid van gedachtenuiting aan
banden wil leggen, zooals de rechtsche
coalitie gaarne wil, zijn we één. Geen
wonder dan ook, dat, waar de priester der
R. K. kerk en de priester zonder wijding
meer en meer heerschappij gaan voeren
over het maatschappelijk leven, de gedachte
opkomt aan één vrijzinnige party tegen de
kerkelijke coalitie. En toch is die conclusie
volstrekt verwerpelijk. Een partij, welke
niets anders aan haar volgelingen kan aan
bieden, dan strijd tegen beginsel of daden
vanfijeen andere partij, heeft nooit kracht
genoeg, om eenigen invloed van boteekenis
te hebben, op de ontwikkeling van de
maatschappij, of om volgelingen tot zich te
trekken. Welk verschil we ook hebben, als
de vrijheid van gedachten wordt aangerand,
staan we als éen man bij elkaar, van soc.
dem. tot conservatief liberaal toe. Maar
zouden alle vragen van beteekenis, die hun
stempel drukken op het maatschappelijk
leven, nu samenkomen in dat eene: op-
trekkon voor de vrijheid van gedachte? Al
ia er reden genoeg, om nooit uit de ge
dachten (e laten gaan, dat we vrijzinnigen
zijn, toch liggen do hoofdvragen van hot
moderne leven buiten de kwestie: vrijzin
nigheid of kerkelijke overheerschiDg, althans
rechtstieeks.
De hoofdzaak voor allen, die deelnemen
aan de publieke zaak is dit: in welke
richting zal do staat medewerken aan de
verbetering van maatschappelijke vraag
stukken? Daarin komt een groot verschil
bij de vrijzinnigen uit, zoodra we ons be
geven op sociaal politiek gebied is er geen
eenhoid meer. Ook bij de kerkelijken is
dat zoo, maar het groote verschil is, dat
bij rechts de meerderheid reactionnair con
servatief is, hetgeen Spr. nader uiteenzet,
met er op te wijzen, dat de kerkelijke
arbeiders niet opkomen tegen de achter
stelling der sociale wetten by andere wet
ten en niet tegen de Tariefwet. Uitvoe
rig toont Spr. aan, dat, indien een verhoo
ging van het tarief iets zal opbrengen, het
moet komen uit de artikelen van dage-
lijksch gebruik. Bovendien is het niet waar,
dat we een tyd van inzinking hebben. We
leven in een ongekende periode van wel
vaart op het gebied van landbouw en in
dustrie.
De reactie is in de rechtsche coalitie de
terughoudende kracht. De belangen der
brandkast zyn bij rechts veiliger dan bij
links. Daarom steunt ook de kleurlooze
middenstof rechts, die zich overigens van
de vragen van godsdienst en algemeen be
lang weinig aantrekt.
Wanneer we nu op het gebied der
staats- en gemeentelijke politiek één groote
vrijzinnige party gingen vormeD, zou de
vroeger geuite bewering dor sociaal demo
craten, dat alle burgerlijke partyen één
reactionnaire partij vormen, waar zijn. Als
de vrijzinnig democraten de meest conser
vatieven meenamen, zouden, door datsamen-
gaau, do conservatieven stap en richting
aangeven. Het iB nl. niet alleen een kwes
tie van meer of minder snel maar ook van
richting.
Wanneer we nu ons program vergelyken
met dat der Lib. Unie, is er geen groot
verschil. Maar telkens is gebleken, dat
degenen, die zich rokenen tot de L. U.,
vandaag wel eens willen samenwerken
met de oud-liberalen en morgen aiet de
vrijz.-democraten Dat geldt in do alge-
meene, maar ook in de plaatselijke politiek.
We zijn het niet eene op sociaal gebied,
wel met een groot aantal mannen van do
L. U., maar daarnaast staat ook eeD
groot aantal, dat wel mee wil gaan met
de vrije libeialen. Voor de vrijz. demo
craten is er dan ook geen roden, zich op
lossen in een party, waar het zoo gesteld
is. Dat belet uatuurlijk volstrekt niet, dat
we kunnen samenwerken bij verkiezingen.
Ik ben er van overtuigd, dat volgend jaar
zal worden saamgewerkt. "Vooral du sedert
de splitsing in 1901 de L. U. het stand
punt inzake kiesrecht heeft gewjjzigd en
onder onzen invloed, strijdt voor algemeen
kiesrecht. Want dat is een der allereerste
uitingen van ons beginsel en de L. U. is
het in dat opzicht met ons eens. De vrije
liberalen tot oog toe niet, maar onder
den drang der omstandigheden zulleD ze
er wel toekomen. Spr. zet dit nader uiteen
en wjjst er dan op, hoe leerplichtwet,
woningwet, veiligheidswet, arbciderswet en
sociale verzekering taak en richting aan
geven van den modernen staat nl. om de
minder bezittende een beter deel te geven
van het maatschappelijk inkomen om
daarmee hun ontwikkeling- en bestaans
voorwaarden te verhoogen. Waar dat de
richting is, is het gebodeD den minder
bedeelden niet te onthouden den recht-
matigen invloed op de richting, die bet
staatsbestuur ingaat. En de vrye liberalen
zyn daar juiut tegen. En nog beter kan
het verschil tusscheu de vrijzinBigen blijken,
als we letten op de sociale taak van den
modernen staat. De vrije liberalen zeggen:
de vrijzinnig democraten zijn voor staats-
voogdij en de vrije liberalen voor vrijheid.
Die scheiding is echter Diet waar Wij
willen den staat positieve werkzaamheid
geven en willen niet aanranden de per
soonlijke vrijheid. De bedoeling van de
moderne staatsinmenging is geen voogdij,
maar bij de beheerschendo minderheid wil
men de vrijheid aan banden leggen Dat
voelt de vrije liberaal niet, hij begrijpt
het verschil tusschon de moderne staats
inmenging, die by moest toejuichen, en
de oude staatsinmenging, die hij moest
bestrijden, niet.
Waai wo dat verschil zien bij het kies
recht en bij de sociale verzekering, kan
men dan zeggen, dat we beter doen in
bet belaDg der maatschappij, maai te doen
of dat verschil niet bestaal? Neen! En
precies wat men ziet in de staatspolitiek,
is het in de gemeente politiek. Spr. kent
de bijzonderheden der Amersfoortsche po
litiek niet en is dan ook niet gekomen om
zich daarin te verdiepen. Hij zet uiteen,
hoe by het regelen der verhouding van
deGemcente en baar personeel en bij het on
derwijs, verBchil van inzicht optreedt. Overal
zijn de verschillen, waar sprake is van de
belangen van meer bevoorrechten en be
langen van minder bedeelden. Waar dat
zoo is, en men zijn oogen moedwillig sluit
voor deze verschillen, is het de dood voor
een politieke partij te zeggen: ik stoor me
aaD die verschillen niet. Al onze positieve
beginselen op te offeren, om auticlericaal
te zijn, als de vrijzinnigen dat deden dan
verdiende de clericale meerderheid dubbel
zoo groot te worden, als ze op het oogen-
blik is. Alleen als we positieve idealen
hebben, kunnen we verwachten, dat de
kiezers wat voor onze politiek voelen en
dat in daden by de stembus willen om
zetten (Applaus)
Debat.
Mr. van Schaardenburg heeft
niet veel te zeggen en slechts een enkele
opmerking te makeD. Toen hij de uitnoodi-
ging kreeg deze vergadering bij te wonen
heeft hjj dadelyk gemeend daarvan gebruik
te moeten maken, alleen reeds hierom, om
dat het ons niet alle dagen overkomt Mr.
Treub hier te hooren sprekeo. Maar op de
biljetten las hij, dat de redactie van de
Eemlander en het bestuur der kiesver „Ge
meentebelang" uitgenoodigd waren tot de
bat. Dat bleek niet uit de uitnoodiging,
waaraan zoo'n socialistisch staartje ontbrak.
Wot Mr. Treub heeft gezegd,heeft Spr.met
groote instemming gehoord en kan hij groo-
tendeels onderschiyven. Mr. Treub is echter
niet bekend met de plaatselijke toestanden.
Spr. kan niet begrijpen, dat mr. Treub de
uitnoodiging zou hebben aangenomen, al6
hij zou geweten hebbeD, dat de oprichting
der afdeeling op twijfelachtige grondslagen
berust en niet heel au sérieui is te nemen,
maar hoofdzakelijk te danken is aan eeD per
soonlijke veete.Daarom zijn de invloedrijkste
leden er uitgebleven en daarom heeft Spr.
geschreven, dat de afdeeliDg is opgericht
tegen de vrijz. dem. heeren Gerritsen en
Rykens. De verhouding in den Raad is
hier 10 links tegen 9 rechts cd er is zeer
veel beleid noodig om ons te behoeden
tegen de clericale overheersching, waartegen
mr. Treub zoo tereebt gewaarschuwd heeft.
Spr. twijfelt Diet, of de jonge afdeeling zal
niet weDSchen de liberale meerderheid
minderheid te maken, maar dan gelooft hij
ook niet, dat het van beleid getuigt Dog
een kiesvereeniging op te richteD, juistom
den vr\iz. dem. wethouder van onderwjjs
te bestrijden.
De kiesvereeniging Gemeentebelang beeft
weinig vrij-liberale leden en is volstrekt
geen anti-clericaal mengelmoes. Het pro
gram is zeer democratisch en in hét krantje
der afdeeling wordt trouwens de vrijzinnige
meerderheid verdacht gemaakt als heulende
met de clericalen.
De beer A. M. K e r k k a m p: De op
merking is gemaakt, dat in Gemeentebe
lang weinig vrije liberalen zyn. Daarom
frappeerde het my, dat in de laatste be-
stuursvacature iemand is gekozen, die voor
zijn verkiezing verklaarde oud-liberaal te
zijn, nl de heer Bersma.
Mr. Van Schaardenburg. Als
de hoer Bersma kan meegaan met het,
ook door Zoeklicht democratisch genoemde
programma, is er juist alle reden om zich
te verheugeo, dat een vrije liberaal in het
bestuur zitting neemt.
De beer Hagelen tracht aan te too-
nen, dat aan de arbeiders totaal niets is
ten deel gevallen van de meerdere welvaart.
Mr. Treub wijst er op, dat mr. Yan
Schaardenburg niet heeft gesproken togen
de inleiding, maar zich meer gewend heeft
tot het bestuur der kiesvereeniging. Het
antwoord wil hy gaarne aan den voorzitter
overlaten.
Persoonlijke zaken zyn hem niet bekend
maar dit wil bij wel zeggen: als in Ge
meentebelang nog vrije liberalen zich be-
haag'lijk voelen, dan pleit dat niet voor
de politiek der kiesvereeniging.
Verder bestrydt hy uitvoerig deD heer
Hagelen.
Bij de sluiting zegt de Voorzitter,
dat hem niet bekend is, welke gronden
mr. v. Schaardenburg beeft voor zijn ernstige
beschuldiging. Er is nooit aanleiding ge
geven tot zoodanige beschuldiging en hij
weet niet op welke feitelijke grondslagen
ze is gebaseerd. Ze is dan ook volmaakt
ongemotiveerd.
Ook is onjuist, dat de afdeeling ia opge
richt om Gemeentebelang te bestrijden.
Om waarlijk vryziunig te zijn moet men
Diet hebben een vryziDnig en democratisch
program, maar men moet er naar handelen.
Als Gemeentebelang naar haar program
handelt is cr geen bezwaar om met Ge
meentebelang saam te werken. Zakelijke
redenen hebben geleid tot oprichtiog der
afdeeling en Spr. boopt, dat ze in de toe
komst dat zal bewijzen.
Hierna sluit hij met een woord van
dank aan Spr. on een opwekking tot aan-
sluitiDg de vergadering.
Naar wij uit goede bron vernemen
bestaat er, naar aanleiding van een opmer
king in „Het Zoeklicht" von II Mei j.l.
bij de afd. Amersfoort e. o. van den Bond
van Ned. Onderwijzer plan om een cursus
op te richten, waar aan bondsleden les zal
worden gegeven in boDdsbeginseleD.
Voor leerareD aan bedoelden cursus bomeD
uitsluitend in aanmerking beginselvaste
vryziDnig-democraten.
