Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 39.
Zaterdag 28 December 1895.
Negende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Baarn, Apeldoorn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonzzementeprijo per drio maanden
Franco per postf0,40.
Afzonderlijke nummers f o,05.
BureauKrommestraat, F 227Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prijs dar Advertantiftni
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor lederen regel moer- 0.05
Oostearijk-Hongarije.
Het schouwspel, door het katholieke
Ooslonrijk-Hongarije in onze dagen aan
geboden, is waarlijk niet van hartverhef-
fenden aard. Vrijmetselarij en liberalisme
vieren daar hun hoogsten triomf. En wie
zich verstout daartegen op te komen, be
loopt de gramschap der bewindvoerders
in de hoogste mate. ür. Lueger c. s.
weten daarvan b(j ondervinding te
spreken.
Het meest echter wordt het katholiek
gemoed getroffen door te ontwaren,
hoe de grijze monarch, Frans
Jozef, die in '48 bij zijn troonsbe
klimming rijn land uit de klauwen der
revolutie bevrijdde, nu zelf zoozeer onder
baar geweldige tirannie is geraakt. Zijn
fiere nek buigt zich deemoedig onder
de pressie van de vijanden der H. Kerk
en van zijn Vaderland. Wei is het
allerminst te verwonderen dat het vor
stelijk hoofd, hetwelk twee kronen
torst, rimpelt onder zware zorgen en
groote verantwoordelijkheid maar zijn
roeping zoo te vergeten, dal hij zich
slaafs vernedert voor de bedreigers en
ondermijners van altaar en troon, is
grievend niet enkel voor zijn volk, maar
voor iederen vereerder van macht en
gezag. Op hem immers rust de taak
de traditie van het eeuwenoude Huis
Habsburg ongerept aan een ander ge
slacht over te brengenen de inbe-
zitname van den koninklijken zetel van
den H. Stephanus van Hongarije legde
hem niet minder groote verplichtingen
en verantwoordelijkheid op.
Wel een reuzentaak dus die op
zijn schouderen rust. Maar dat deze
Vorst zóó de paden der moderne staat
kunde zou betreden, als vooral in de laat
ste jaren is geschied, grenst toch aan het
ongeloofelijke. Van den tieren held van
weleer, van den trouwen Katholiek, zoo
als hij zich gesta&g wist voor te doen,
had men anders mogen verwachten.
Zijn rechtschapenheid en uitmuntend
er, die alom geroemd werden,
hebben schromelijk geweld geleden, en
de vraag bljjft of ze bijna vernietigd
zijn in zijn gemoed.
Een droevig bewijs ervoor levert de
jongste kerkvervolging in Hongarije.
Daar zag men onder instemming van
den Keizer-Koning in het Parlement
wetten ingediend, die, door dweepzieke
Calvinisten en door de vrijmetselarij
ontworpen, de rechten onzer Moeder
de H. Kerk op verregaande wijze aan
tasten. Toen liet bewind in handen
was gespeeld van dienaren der ge
heime genootschappen, werd het arme
land lot een schouwspel gemaakt van
ergernis voor de geheele katholieke
wereld.
Indien Frans Jozef zich had willen
stellen aan de spits der katholieke Hon
garen, die bloed en leven veil hebben
voorde rechten der H. Kerk, dan ware
de overw'nning rcrzekcnl geweest. Doch
wie zich plaatste voor die heldenschaar,
niet de gebieder van het arme konink
rijk. Het katholieke legioen werd afge
wezen zelfs do Magnatcntafel, die zich
een hecht bolwerk toonde en stout
moedig weerstand bood, werd door lis
ten en konkelarjjen ten laatste mach
teloos gemaakt, waardoor het Rijk van
den H. Stephanus aan kerkvurvolgers
werd ten prooi gelaten.
Dat somheie tooneel werd in Hon
garije afgespeeld, onderwijl een heftige
kampstrijd in Oostenrijk, in de hoofd
stad Weenen, werd aangevangen. De
zwakheid des Keizers werd dpr bevol
king een gruwelmet eigen kracht trad
zij stoutmoedig op voor haar recht.
Dat vooral Oostenrjjks hoofdstad sinds
jaren zucht onder de heerschappij der
liberalen en der geheime genootschappen
is overbekend zonder verwjjl nu moest
dit ondragelijk juk worden afgeschud. Men
werd hel moede nog langer den rug te
krommen onder een despotisch stedelijk
gezag. De stad, tegen wier muren weleer
de Muzelman het hoofd te pletter stiet,
wilde men niet langer laten in handen
van hen wier God de Mammon heet.
Die poging gelukte. Met vereende kracht
werd het plaatselijk bestuur toever
trouwd bjj hen, die ridderlijk beleden
aan den God der Christenen de
hoogste cere behoort.
De eerste kranige daad dier flinke
mannen was de benoeming van Dr.
Lueger, hun aanvoerder in den stryd,
tot burgemeester van Weenen. De
schrik sloep den liberalen en der vrij
metselarij hiermede om hot hart. Doch
Lueger bedankte voor de eer, hij lind
krachtiger meerderheid noodig om
dapper te kunnen optreden. Een ont
binding van den Gemeenteraad volgde
en wel in de stellige verwachting
de toestand zich daarmede weder
ter gunste der vorige dwingelanden
wijzigen zou. De uitslag der verkiezing
sloeg echter hun hope den bodem in.
Een zoo sterke meerderheid werd ver
kregen dat twee derden der raadsleden
andermaal Dr. Lueger lol burgemeester
verkozen. De keizerlijke sanctie werd nu
geweigerd, maar ook opnieuw werd Dr.
Lueger uIb zoodanig herkozen. Van
liberale zjjde zelfs werd nu gemompeld,
dal Frans Jozet hoog spel zou spelen,
indien ook deze verkiezing werd afgc-
n, en toch is de zwakke vorst voor
de intriges der loge en der liberalen
nogmaals bezweken.
Karakteristiek is het antwoord dat
de gouverneur van Weenen, Von Frie-
beis bekwam toen hij Dr. Lueger
voor de derde maal gekozen, de
vraag stelde, of lijj zijn benoeming aan
nam. ,Mcn heeft herhaaldelijk getracht,"
zeide hij, .het aannemen mjjner her
kiezing voor te stellen als oen verzot
legen den wil des Keizers, als een ge
brek aan eerbied, den Keizer verschul
digd. Dan moet ook de oppositie tegen
de door den Keizer benoemde ministers
als zoodanig beschouwd worden. Het
niet bekrachtigen van mjine verkiezing
was een daad van de Regeering, welke
niet wil, dat ik burgemeester zal zijn.
De burgemeester van Weenen moet
een trouw diennar zijn van den Keizer
an het volk en de billijke wenschen
hot volk tegenover iedereen ver
dedigen. Dit is slechts mogelijk, als de
Regoering ziet, dat zjj te doen heeft
met een man, dio niet voor een weinig
wenkbrauwfronsen terugdeinst. Zal ik
nu buigen voor de macht&preukon der
Regeering of den wil van hel volk ge
hoorzamen Ik bezit uenigc eigenschap
pen, welke men in Oostenrijk niet
gaarne ziet, daaronder die, dat ik rnjj
door eigen kracht heb omhoog gcwerkL
dat ik eon goed Oostenrijker ben van
onafhankclijkcn zin, oen dienaar van
God en niet van hot gouden kalf. Inde
oogen van hut volk zijn dii geen ge
breken. De invloed, aan welke de nipt
bekrachtiging van zgn benoeming tc
wijten is, moot het voor elk Weener
en Oostenrijker duidelijk maken, dat
het hier niet meer te doen is om den
persoon, doch om de vrijheid en de
eer van Weenen, evenals om die van
het arme, verdrukte Oostonrgksohe
vaderland. Dit wijst op don plicht om
met onbezweken moed en ongebroken
kracht in den strijd te volhunlon. Wie
wil, dat het volk hem niet verlate, mout
zelf dat volk Irouw blijven. Ik zou geen
Duilscher zijn, wanneer ik nijjn trouw
brak. Ik verklaar, dat ik mijne verkie
zing aanneem."
Met stormachtigo toejuiching werd
dit antwoord in den Weener gemeente
raad begroet. Het teokent ook maar al te
juist den heerschcndcn toestand. Openlijk,
ten aanhoor- des volks, werd hel ver
wijt gehoord, dat onder bescherming
der hoogste staatsmacht in Oostenrijk
de vereerders van den waren God
moeten wijken voor de aanbidders van
het gouden kalt.
Natuurlijk moeten zij, die de stout
heid begaan zulk een ellendigen staat
van zaken te ontmaskeren, onverbidde
lijk worden gestraft. Mannen, die on
verschrokken voor hun overtuiging
durven uitkomen, kunnen heel spoedig
van .ernstige bclcediging" worden be
schuldigd, en door vervolging onscha
delijk worden gemaakt. Dal is immers
de fraaie politiek die in Oostenrjjk-
Honganje regeert I
Voorzeker pijnigend voor hctkatholiek ge
moed als men don lieren Frans Jozef zich
ziet krommen onder oen macht, die or
naar hunkert zjjn kroon te worpen in het
slijk. Bovendien pakken in het Oosten
zich donkoro wolken sailm, dio poli
tieke stormen en onwodors In haren
ihoot verbergen, welker losbarsting
noodlottig zou kunnen worden voor zjjno
Sinten, en nu reeds zware zorgen en kom-
op zjjn keizerlijk hoofd doen neerko
men. Niel zonder reden wordt de vraag
geopperdZal de eeuwenoude troon
der Habsburgers zich staando kunnen
houden hg al de beroeringen, die zich
buiten opdringen, bjj haur inwen
dige rcvolulionnaire woelingen en bij het
stelselmalig ondermijnen van zijn fun
damenten Of zullen de oude flerhoid en
het edel karukler des Keizers onder die
harde beproevingen en rampen nog
eenmaal hcrlevon in volle kracht? Zjjn
persoonlijke gehechtheid nun Kerk en
Paus schenkt, gelukkig, neg cenige
hope. 't Zou waarlijk al te treurig zijn,
als een leven, toch ook rjjk aan edele
daden, onder verachting moest onder
gaan.
BUITENLAND.
De agitatie, door de Boodschap van
den President der Noord-Amcriku.insche
Unie in het leven geroepen, begint al
lengs te bedaren. De voornaamste staats
lieden, zoowel in Engeland als in de
Vcrecnigde Slaton, kunnen niet golooven
aan een oorlog tusschon deze twee
machtige stamverwanten. Ook Edison
meent dat de tegenwoordige verwikke
lingen geen aanleiding lot oorlog zul
len zjjn. Voor het geval evenwel, dat
het er too komen mocht, stelt hij zich
en zijne nieuw-gevonden toepassingen
der electriciteit, .waarover de geheele
wcreid verbaasd zal staan," Ion dienste
van zjjn vaderland.
De financieel" gevolgen van het
chauvinistisch optreden van Piesident
Cleveland in eeno aangelegenheid die
FEUILLETON.
Stad en Dorp.
Vrij gevolgd naar het Duitsch door M.
8} Reeds vier weken was Lange no in de
sigarenfabriek werkzaam, maar da mooie voor
stelling van Woortmin was niet vervuld ge
worden; zjjn loon bedroeg slechts twee ia
plaats vao drie marknieltemin was hem, daar
hjj zich als een naarstig werkman voordeed,
een spoedige loonsverbooging toegezegd. Aan
vankelijk wilden zgn stjjvo vingeren zich moei
lijk tot dit work laten leenen, doch na korten
l(id was hij die zwarigheid L> boven gekomen,
en verrichtte hij zjjn werk als de beste ar
beider.
Zjjn makkers in de fabriek waren bijna zon
der aitzoodoring sociaal-democraten. In den
beginne bad bjj met
scbaitljjd, wegens het bestendig toezicht van
den opzichter, slechts onbeduidend wezen kon.
doch weldra was bjj boo dageljjksche deelge
noot in do herberg. Woortman voerde hem
overal in en verzuimde geen enkele openbare
vergadering. Toch vood Lange in die eigenlijke
samenkomsten met zjjn kameraden weinig
genoegen; ze waren hem te ernstig
dradig. De voordrachten, die men daar bield,
boeiden hem niet zoo als het woeste schimpen
en smalen in de herberg. Zoo leerde
bevonden zoowel Lsngo als
het leven in Hamburg geene-
rwachling beantwoordde, die
Woortman hun hod voorgespiegeld. Do vrouw
gaf dan ook aan hare ergernis lucht door
Woortman onomwonden voor het boofd te
had, eo baar man
noemde zjj een domoor, die aan al de praatjes
'riend geloofd had. Het viel haar
et de verdiensten van hareo man de
uitgaven voor hel hnisboudeo te bestrijden
de voedingsmiddelen waren duor, voor hnis-
huur en afbetalingen aan Beilcbeobaum was
alleen een beele som noodig. Daarom had zij
haren man reeds bet voorstel gedaan den jood
ai te betalen met bet geld dat zjj van hare
tante geSrfd bad, maar daar wilde Lange
van hooren. Zulke schalden moeten van de
verdiensten betaald worden, zeide lib. andci
gaf hjj van het werken den brni. Zoo werd d
vrouw gedwongen, zich naar do meeniog va
haren man te schikken. Toen echter de kenke
al schraler werd, schimpte Lange, die mi
weemoed aan het heerlijke spek en vleest
terngdichl, dat hjj thuis in Munsterland zjjn
geld wel bad kunnen verteren.
Nog meer ergerde het bem, dat bj) hier,
waar bij op minder uitgaven gehoopt bad, neg
meer belasüng betalen moest, dan in zjjn ge-
boorleplaals. En bovendien maakte men hier
minder onslag dan daar, waar bel hem meer-
I van betaling
te verkrijgen.
Ook zjjn toetreden lot do sociaal-democraten
kosUe hem gold. Hjj moest geregeld bijdragen in
de veroenigingskas on buitendien nog de kas
voor werkstakingen heipon vallon, zoodat hjj
weldra in een voortdurende geldverlegenheid
geraakte.
Dat was eon toestand, dien zjj voorheen nim
mer gekend hadden. En zoodra in eeno familie
malen gelukt was la
beslaat, en de oorzaak aan de middelen tot
levensonderhoud moi t gezocht worden, dan
treedt gewoooljjk een leven van twist en twee
dracht in. Reeds io huo vroegere woonplaats
hadden zjj met elkander niet oltjjd in de beste
harmonie verkeerd, thans nam die zekere onte
vredenheid een ernstiger karakter aan, zoo
dat beflige tooneelen tusschsn hen er de ge
volgen ven werden. Haar het ergst daare
moesten de kinderen Ijjden.
Ook do veranderiDg van woonplaats
levenswijze werkte noodlottig op hen. Zjj, die
anders gewoon waren uren lang In de
natuur te dartelen, mat den hond lo s|
op het paard to rjjdcn, en verre wandelingen
Ie maken, weren nu gedwongen in de beide
kamers zich Ie vermaken, om niet met de
buren in ongenoegen te komen. In ds school
was het al niel beter gealeld. De andere
schoolkinderen scholden hen uit voor boeren-
lummels eo dergelijke liefelijkheden meer, zoo
dat zg menigmaal schreiend thuis kwamen-
Dan sehreidde de moeder met hen, en wanneer
zjj tot bedaren kwamen, leuoden rjj met huo
bleeke hoofdjes tegen do renstenuitoo, blikten
naar het stukje hemel dal zU zien kondon, en
smeekten de moeder om toch maar weder
naar .linn huis" terug lo gaan,
Van lieverlede kon men
beid der kinderen veel I
Te huis konden zjj melk drinken naar harte
lust bier moest dit allue duur betaald worden.
Wanneer de vrouw allueu was, ovcrvioli
haar dikwijls de somberste gedachten en verwe
zjj zich dat z(j zoo lichtzinnig had toegestemd
in het voorstel van haren man om naar Ha
burg Ie gaan. Zjj voelde zich zoo eenzaam
het groote vao menschoo krioelende gebouw, i
zjj bewoonde. Hel de op denzellden vloer V
keerende vrouwen kon zjj geen vriendschappe
lijke betrekkingen oanknoopen. Zjj
zoo voor te doen en meermalen was zjj uitge
lachen, wanneer de .onschuld vau hot lont
zoo werd zjj genoemd, zich met lomand in e
gesprek bad ingelaten.
Zeer smartelijk wus het in do oorste weken
voor haar geweest, dal zjj niet zoo regelmatig
de godsdieostoofeniogoo kon bijwonen. De naaste
log op een groeten afstand van hart
ia bekomen. Zachges aan gewende zjj zich ech
ter daaraan, zjj etelde do ongunstige verhouding
verantwoordelijk voor hel gebrekkig kerkbezoek
en bleet tehuis. Haar mao was op Zondag zel
den geneigd vroeg op te staan, omdat het be
zoek der herbergen soms tot laat in den avond
of nacht was voortgezet.
Welk een opvoeding onder zulke omstandig-
beden dn kinderen ontvlogen, laat lioh den-
boorde, welke uitdrukkingen de kinderen op
ile school haddoo geleerd. Zoo iets had zjj
toch voorheen In hnro vroegers woonplaats
van schoolkinderen nooit gehoordhier in
Hamburg echter schenen z|j op dit punt al
vroog ontwikkeld le worden.
De winter kwam en met dozen stegen ook
de uitgavon. Hoe duur waren Diet do brand
stoffen I In haar vorig verbl(jl had men hout
ia overvloedop het haardvuur legde men
daar blokken van groolsn omvang, dio oen zoo
behagelijke warmte gaven hier was do turf
duur, on hoe mon daarmede ook de kachol
stookte, toch bleef het betrekkelijk koud In hun
vertrekken. De levensmiddelen werden duurder
en doordoor do stemming in de gemoederen al
somberder en verdrietiger.
Lange vooral werd steeds ontevredener. Dat
zjjn werk bem niet In hel minst beviel, wae
toch echaumdo hg zich
werk lo verkrjjgon was onmogelijk, dssr bjj
maar al te veel workloozen in Hamburg aan
trof. De winter wae zoo etreng en de verdien-
ston van dien aard, dat Lange gedwongen was,
hst kleine kapitaal aan te spreken, dat hjj naar
Hamburg bad meegebracht. Zjjn Trouw had
langeo Ijjd daartegen geprotesteerd, .want,"
zeide zjj met tolls recht, .waaneer wjj niet
den zjjn wjj in een paar jaren aan den bedel
staf. Ach, lieve hemel," verzuchtto zjj dan,
.zalen we nog maar in ons onde doen, hoe
lekkor zou rnjj dan een stuk brood en een
