nT§T
Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
^atenlasz^Novembe]M896^
Tiend^^aïirg^ng.
DE EEMBODE
voor Amersfoort. Baarn. Apeldoorn. Barneveld. Blaricum. Bussum. Driebergen. Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland.
Laren, Leusden. Xaarden. Nij kerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATEBDAO.
Abonnementsprijs per drie maandeni
Franco per postf0,40.
Afzonderlijke nummersf 0,05.
BureauKrommestraat, F 227. Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prije der Advertentitn:
Van 1 tot 6 regelsf 0,30
Voor iederen regel meer- 0.05
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Hoog spel.
Hoe het kookt en bruischt in hel ge
moed van den ouden Staatsman Von
Bismarck, wanneer de diplomatie, buiten
dezen vergrijsden geweldenaar om, tot
grootsche, gewichtige daden overgaat,
is dezer dagen opnieuw gebleken en wel
op onstuimige sensatie makende wijze-
Een gereede aanleiding daartoe be-
trot de triomftocht door Europa van den
Russischen Czaar. Men moge immers
de reize van Keizer Nicolaas II als zoo
danig met gegrondheid kenschetsen. Maar
uit deze omstandigheid wist Vorst Bis
marck zich wapenen te smeden lol een
aanval tegen hen, die hij als zijn gehate
vijanden beschouwt.
Met wrokkend hart volgde zijn oog
den loop der gebeurtenissen, en nauw
hadden de vriendschapsbetuigingen tus-
schen Rusland en Frankrijk hun hoogste
hoogte bereikt, ot met berekende koel
bloedigheid slingerde hij zijn onthullingen
tusschen de menigte. Het geheim door
zijn lijforgaan, de Hamb. Nadir, ont
sluierd, dat tusschen Rusland en Duilsch-
land tot 1890 een overeenkomst bestond,
waarbij, wanneer een der twee Rijken,
bijv. Duitschland door Frankrijk werd
aangevallen het andere welwillend on
zijdig zou blijven, moest de grootste
sensatie wekken, daarvan was hjj zich
volkomen bewust. En dal na zijn af
treden deze overeenkomst niet werd
hernieuwd kon zoo prachtig aan de
gewijzigde politiek worden geweten, die
daarenboven nu zulk een dolzinnige
vriendschap van Rusland met Frankrijk
ten gevolge had.
Men weet welk een geweldige paniek
deze verraderij zoowel buiten als in
Duitschland heeft veroorzaakt. Maar het
rom dezer daad, werd aanstonds
vermoed. Zijn oude wrok tegen Caprivi
gluurde door alles heen. Bovendien, welk
een schoone gelegenheid om zijn Keizer
voor te stellen als een onhandig poli
ticus, aan wion de minder goede ver
standhouding met Rusland te wijten
was. En hoe tastbaar schitterde ook
hierin een bewijs welkeen staatkundige
fout zijn keizerlijke Meester beging door
hem. den grooten Staatsman, aan den
dijk te zetten en Ie doen vervangen door
n zoo onbekwaam tnan als Caprivi is.
Met dezen stouten aanval meende
Bismarck zijn gehaten tegenstander in
het strijdperk te lokken, of minstens de
Regeering hiermede zoo in het nauw le
hebben gedreven, dal zij zich met den
den pruiler meten zou. Welk een
heerlijk genot zou dit niet voor den
uitdager zijn geweest, die over hoogst
gewichtige geheime Staatsstukken te be-
•hikken heeft I
De aanval werd afgeweerd, doch niet
zooals de Oud rijkskanselier zich had
voorgesteld. Van regceringswege werd
hij eenvoudig minachtend terzijde ge
duwd. De bekende verklaring der
IMdisaiwiijer van aan den wensch om
zich te verweren geen gevolg te zullen
geven, sloeg zijn beste verwachtingen
den bodem in. Alleen werd hem in korte
woorden voor de voeten geworpen, dat
met de onthullingen in de hamb. Nadir.
de strengste staatsgeheimen geschonden
Zulk een geduehte afstraffing had de
Prins allerminst voorzien. Hel verwijl
dal hij de hem toevertrouwde geheimen
openbaar had gemaakt, moest zelfs zijn
intiemste vrienden pijnlijk aandoen. Had
hij niet weleer Von Arnim voor de vier
schaar doen roepen en door een onteerend
vonnis doen i. effen voor een feit, waar
aan hij zeil zich thans met de grootste koel
bloedigheid schuldig maakt? Zijn hooge
jaren en zijn groote verdiensten aan
Keizer en Rijk waren wel een zekere
waarborg legen vervolging en straf,
doch het eerlooze feit was voltrokken,
en de openbare meening sprak haar
vonnis uit.
Het is moeite te vergeefs geweest,
door zijn aanhangers beproefd, over ge
brek aan bewijs te pleiten. Het ver
wijt door de Reidisanzeigtr den bedrijver
het vermetele stuk naar het hoofd
geworpen, dat zijn onthullingen -onvol-
ledig" zijn, en ook de wetenschap dat
alleen Bismarck naast de Regeering in
het bezit dier geheimen was, maken den
dader zichtbaar voor iedereen.
Met dat al had Bismarck, sinds zijn
ambteloos leven nog nimmer zoo ge
weldig verstorend in den politieken toe
stand ingegrepen, En desniettemin werd
hoogerhand besloten noch tegen
hein, noch tegen zijn lijlorgaan, de Hamb.
Nachr. iets te ondernemen. En daar
bijna de geheele Europcesche pers en
i"dere uiting des volks een veroordeelend
is over Bismarck's roekelooze. van
matetooze verbittering getuigende daad
inhield, was een krachtiger optreden
Regeeringswege dan ook nagenoeg
overbodig geworden.
i nu de stofwolken, die boven dit
politiek strijdgewoel dwarrelden, een wei
nig zijn neergedaald en de lucht eenigszins
opgeklaard, is het helder en duidelijk ge
worden, dat Bismarck in zijn wrevel vooral
Keizer Wilhelm heeft willen treffen, doch
zijn onbesuisdheid liet wapen onhan
dig tegen zich zeiven heeft gekeerd. Er.
hoe dieper de Oud-Rijkskanselier zich
•If heelt gecompromiteerd, des le hooger
rijst zijn Keizer voor ieders oog. Nu ge
voelt en beseft men eerst de zware stap
tol verzoening door Keizer Wilhelm ge
daan. Hij kende zijn dienaar reeds,
zooals hij zich nu al meer in zijn ware
gedaante voordoet, en niettemin deed
hij de eerste tred tot eene toenadering.
Bij herhaling bracht hij hem ridderlijk
openlijk eere en hulde om den wrok-
kenden grijsaard tot betere gevoelens te
stemmen. De deuren van het keizerlijk
paleis werden voor hem weder wagen
wijd opengezet en bij feestelijkheden
werd hij zelfs ten koizerlijcen disch uil-
genoodigd.
Maar ook schitterend is hiermede aan
het licht getreden, welk een juist in
zicht de katholieke Coiteumspartij in den
Duitschen Bijksdag had, toen zij on
danks hoon en smaad weigerde mede
te doen aan de huldiging van Bismarck
op diens tachtigsten verjaardag. Het
berucht verleden van den vergrijsden
Staatsman werd door Keizer Wilhelm toen
wat al te luchthartig terzijde gezelde
'H»isparlij daarentegen hield voet
by stuk en bezweek zelfs niet voor den
drang des Keizers, die zich maar al
te sterk gevoelen liet. De echte Staats-
iskunsl viel dus ook hierin alweer
bij het Centrum te leeren,
Evenzeer heelt het Centrum met zijn
ntcrpellatie j.l. Maandag in den Duit-
schen Rijksdag een loffelijke staatkundige
daad verricht. De Regeering werd hier
door in de gelegenheid gesteld de be
zorgde gemoederen gerust tc stellen,
zonder den ouden grommer uit het
-achsenwald te verbitteren. Mei fijne
staatsmanskunst werd hem zelfs een
wierookgeurtje voor zijn streven naar
vriendschnppelijker verhouding in
die dagen met Rusland toegezwaaid.
iu Bismarck dit met behaaglijkheid
opsnuiven en van nu af zwygcn zal,
een andere vraag.
De waarheid in deze hoogst ernstige
zaak is en blyft evenwel, dal de
van ..ijzer en bloed", de gewel
dige titan, die geen sympathie begeert,
slaafsche onderwerping aan zijn
wil. zich andermaal in zijn ware
irhouding heeft doen kennen. Het is
i blijft een stout speler op het po
litieke schaakbord. Maar de thans ge
dane zet is te onvergeeflijker, niet enkel
de schending van oflicieele geheimen,
.r om, zooals een Fransch blad
terrecht opmerkt, zonder gewetens
wroeging heden en toekomst van zijn
Vaderland in de waagschaal te stellen,
voldoening aan zijn wraak en haat
te koopen tot den prijs van een on-
herstelbaren aanslag op Duitsehlands
goeden naam, een lont te leggen,
die misschien een opvolger kan doen
springen, maar wiens schok het gebouw
zelf der Germaansche allianties onder
mijnen kan.
Bismarck heeft dus hoog spel ge
speeld en smadelijk verloren
De vergrysdc vorstelijke Staatsman
heeft den treurigen moed gehad zich
zelve nog eens in vermetelheid te over
treffen, en staat thans voor de gevolgen
zijn heilloos werk. Nog altijd ziet
hij voorbij, dat een politiek-zwendelaar
een groot staatsman kan geëerd
wordenmaar, wee, wanneer diens
daden voor de rechtbank der openbare
meening worden gebracht. Dan ver
dwijnt de aureool, welke zijn diploma
tieke d iden deed schitteren daar zorgt
de stein des volks dan voor. En Bis
marck beging de stoutheid het publiek
ter bcoordeeling zijner werken in te
■penkon de uitspraak nu wel anders
zen, dan ze op het bord van schande
staal uitgedrukt?
Maar er is meer. Bismarck is een
verwoed kerkvcrvolger geweest en deze,
de geschiedenis leert het ons, overleven
niet enkel hun roem, maar ontbladeren
ook hun eigen behaalde lauweren soms
nog met trillende en siddeiende hand.
BUITENLAND.
Zooals men weet, had het Centrum
aangekondigd, dat het eene interpel
latie zoude houden in den Rijksdag
over Bisimireks onthullingen. Dit is
geschied en wel zeer bevredigend voor
de iiiterpellanten. l)e Rijksdag toch
verzekerde, dat het wantrouwen der
Mogendheden, ontstaan door de ont
hullingen, by do onderteokonanrs der
Triplo-Alliantie geheel was wegge
nomen. De verbondenen blijven aan
de Alliantie vasthouden en Caprivi,
zoo verzekerde de kanselier Von
Holienlohe. is van allen blaam gezui
verd. Het Centrum beeft dus volkomen
bereikt, wat bet wilde, zonder tegen
Bismarck uit te varen, zooals men
zoo gaarne zou gezien hebben. Her
bert Bismarek, die in den Rijksdag
tegenwoordig was, zweeg wyselyk,
bij alles, wat by voor en togen de
handelwijze van zyu papa moest
hooren. De kanselier Von Hohonlolie
verklaarde in zyn antwoord aan graat
Hompesch, dat er van Ëngelscbe in
vloeden geen sprake was en zoodoende
blijft er van Bismarcks insinuaties
niets over. Het vertrouwen by de
bondgenooten is hersteld en ook met
FEUILLETOH.
Een weg near bet sebavot.
5} Onder zulke gesprekken waren dc beide
wandelaars in een tusschen bergen gelegen dal
binnengetrokken. Sappig groen omzoomde aao
beide zijde hunnen weg, en van de duizenden
bloemen begonnen reeds vele de bont
kleurige kelken te sluiten. Want de zon neigde
len ondergang en een frissche avondwind waaide
door het dal. Na nog een kwartier te zijn voort
gegaan ontmoetten zjj een groote zjjdespinnerjj,
die terzijde van de straat zich verhiel aan een
machlig bruischenden waterval. Juist luidde de
labrieksklok, want de tjjd voor den arbeid was
veratreken.
•Laten wij ons voor een oogenblik op deze
bank neerzetten," zeide August, .tot deze in-
richting van elleode bare blanke slaven heelt
"ilgelalen."
In lange dichte scharen stroomden wel vjjf-
zeshonderd arbeidstere uil de geopende poort,
de arbeiders waren veel minder in getal.
•Ziet ge deze vervallen gezichten met de
doffe diepliggende oogen üuisterde August
tol zijn reismakker. „En daar rijdt nu de fabri
kant of directeur in zgn rjjtoig met vrouw en
dochter de fabriekspoort uit. Zp makeD nu een
Pleizierrit in de frissche avondlucht, opdat zjj
daarna van hun rjjke tafel des te beter kannen
"nullen, ierwjjl de arme slokker, die voor bem
bet geld verdienen moet, met aordsppelen en
een papsaas zich moet tevreden stellen. Zie
hoe dat groote volk erop losjaagt, bjjoa
«men een paar arbeidsters overreden. Brr I brr
dat vliegt voorby als wilde jagers, eo zij zien
eruit als het eeuwige leven, opgeblazen van
wedde, rgk gekleed en vol gehangen en ge
stoken met gouden kettingen, broches, naai*
den, enz. En de fijne sigarengeur, die ons
toewaait, is zeker van een kostbare havaoa,
die deze slavenhouder rojkt. O, hoe zal deze
kerel worden, als eindelijk de loonarbeid en
daarmede deze hemeltergende exploitatie der
armoede zal zgn afgescl.nll."
.En gjj gelooft in ernst, dat hel daartoe kotuen
zal?" vroeg zgn reisgezel.
.Het moet!" antwrordde August, terwgl hg
met somberen barlsl&ebt de oogen wendde. .Die
slaverny behoort voorgoed in Europa afgerchatt,
alvorens in dit onnoozele werelddeel de strjjd
beslist zal wezen."
„Een korrelljo waarheid bevatten ook deze uwe
inzichten," antwoordde de ander. .Ik geel na-
meiyk gaarne lie, dat de hedendaagscho ver-
deeling van goed menige fout aankleeft, en
verbetering behoeft Ik wil ook niet loochenen,
dat vele werkgevers den arbeider op onbescbolte
wgze exploiteefen. Maar dat beslrgd
dat de sociale democratie met bare i_.„.
dweeperjj die misstanden verhelpen kan.
„Gg dwaalt," antwoordde August „Al deze
misstanden zgn uit den weg geruimd, zoodra
slechts do métalen loonwet, de hoofdoorzaak
der ellende en, der knechtschap, zal afgeschaft
zgn. Ia het niet om te vertwijfelen voor hel
arbeidende vèlk, dat onder de hedendaagsche
verhoudingen, nu de kapitalist de werkgever is,
het dagloon nooit wezenigk -neer ufwerpe
dan tot instandhouding der stumpers noodig
ia Want stjjgt hel loon ergens hooger, dade-
lyk worden nieuwe arbeidskrachten aangeboden,
en die drnkken het dan weer neder. Das in
hel gunstigste geval laat men do arbeidsslaven
niet verhongeren en niet uitsterven, omdat mei
hen niet ontberen kan. Door de kluistere vai
deze rreeselgke wet ziet ge den geheelen arbei
Jersaland in nood en ellende gevangen, en da
„Zeker heb ook ik een warm harl voor d
verbetering van den arbeidersstand," antwoordde
zgn reisgezel. „Maar zoo heel erg els gij be
treffende de loonwet de zaken schildert, is zg
gelukkig nog niet. Zeker zal de loonarbeider
slechts in buitengewone gevallen het lot kapi
talist kunnen brengen. Maar wordt dan dit ge-
lgke lotgeval niel door een onnoemelgk aantal
menscben gedeeld Waar gelukt het een be-
ainbte, een kunstenaar, een schrgver, die het
volgens den gewonen loop der dingen tot kapi
talist brengt Daarentegen ziet men ook b(
nog vele werklieden, die bonne kinderer
een bongelen slaat io het leven welen le bren
gen. Natnurlgk, wanneer genotzucht atggl
viyt en spaarzaamheid afnemen, gaat bet bg
die menachen bergaf. En nog eensHebben de
arbeiders niet bet recht, zich lot verdediging
van hun belangen le zamen te sluiten en zich
op geoorloofde wgze hooger loon le verschaffen,
en dergdjjke zaken meer De boer, by voorbeeld,
en vele anderen kunnen dat niet, de arbt
stand echter maakt van dit recht maar
zeer gebruik. Daarmede wil ik na jnii
ontkennen, dat de hedendaagsche onbeperkte
concurrentie een gebrek is. Maar wie heeft al
die geprezen vrijheden ingevoerdis het niet
de zoo hoog geprezen geest des vooruitgangs
Wie heeft het woekerverbod opgeheven en de
geheele menschelgke samenleving hervormt,
dat wil zeggen, ieder op zich zelf geplaatst,
zoodat de zwakke onder liggen moet? Dat was
hel liberalisme, de vader der aociale-democralie
zooals gg zelf hem noemt. Hier zyn hervormingen
noodig, maar dezelve kunnen doorgevoerd
worden, zonder dat privaat eigendom wordt
opgeheven, en zonder uwe gelijkheid in te
voeren, die niet eens zou duren van deu mor
gen tot den avond."
.Deze gelgkheid ia toch hel eerste gebod
der gerechtigheid," riep August opgewekt uil.
.Want wal is hel geld der kapitalisten? Niets
anders dan van den arbeider ontstolen, onbe-
taalde arbeid. Aan ieder goudslnk der rgken
kleeft bet om wraak roepend zwoel van den
armen werkman. Want zgn arbeid is de bron
van allen rijkdom. Derhalve moeien grond en
bodem, Ubrieken, machines, werktuigen en grond
stoffen, in 't kort alle arbeidsmiddelen den kapi
talist ontnomen en tot uitsluitend eigendom
dor gemeenschap gemaakt worden. Algemeene
arbeidsplicht zal dan ingevoerd worden, der ge
meenschap behoort de arbeidsdag, die dan toch
naar de behoeften van enkele tot verdeeling
komt Later zgn er geen ondernemers, gei
fabrikanten, geen boeren, die de room boven
scheppen, dat wil zeggen, die de voornaams
winst in eigen zak steken en degenen, die haar
verdienden, hongerloon geren; allen ijjn dan
geiyk gemaakl in plichten en rechten, do een is
zoowel dienaar der gemeenschap als de ander."
„Beste vriend," antwoordde zgn reismakker,
„wat gg daar zegt, is deels overdryving, deels
zgn bet droomergeo, en wanneer u mg aan-
„Niets wil ik meer hooren," onderbrak August
zgne opmerking, „onze zaak staat zoo klaar en
„Het is een wonderlijke manier van slryden,
die den socialist gewoonlgk eigen is," antwoordde
de ander, „wie hem tegenspreekt, dio wordt
overschreeuwd, voor een domkop en tiran ge
houden. Het is dus beter dat wy eindigen,
want lezingen, gedurende mün vacantie, wil ik
liever niet hooren. Gg beroept u echter steeds
op de natuur. En pre likt zy niet overal luide
legen de socislo-deinocratie? Ziet ge by voorbeeld
om u in deze heerlgke omgeving, hoe het kleine
naast bet groote groeit en in zyn leven zich
verhengl, het prachtige naast hel eenvoudige
gedgl. En juist daarin ligt de wonderbare
loop van het geheel en het voordeel en nat
voor de menschen. De natuur met hare onge-
Igkheden echter is een belichaamde gedachte
Gods. Di aagt gg dit beeld over op de mensch-
heid, dat zal u te denken geven, u wellicht
bekeeren. Adieu I"
.Scheiden wjj eerst in het naaste stadje,
waar ik bg mgn nieuwen patroon myn intrek
neem," smeekte August, „want by alle verschil
van meeDing voel ik mü tot u aangetrokken.
Mg komt 't voor, dat het heden niet voor de
laatste maal is, dat onze wegen zich kruisen.
Vergeef mjjne heftigheid, ware een ander tegen-
