i
Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 4.
Zaterdag 22 April 1899.
Dertiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Kaarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATEBDAG.
Abonnementsprijs par Aria auadm
Franco per postf 0,40.
Afzonderlijke nummers f 0,05.
BureauBreedestraat, E 349, Amersfoort.
Iltgave van de Vereeniging De Eembode.
Priji dar AdvertentUai
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor iederen regel meer- 0.06
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Tegen leerplicht.
Nu bij nadere beschouwing steeds
meer en meer blijkt, welk een onzedelijk,
tiranniek karakter het aanhangige wets
ontwerp op den Leerplicht draagt, is
het waarlijk niet le verwonderen, dat
eene diepe verontwaardiging, gepaard
met eene zekere verbittering onder de
christelijke partjjen zich luider openbaart.
Want met dit wetsontwerp wordt het
geloovig gemoed als het ware getart.
Despotieker en hardnekkiger optreden had
men na het totale fiasco, hetwelk
de Regeering met haar eerste wetsvoor-
dracht in de afdeelingen der T weede Kamer
reeds gemaakt heeft toch moeilijk
mogen verwachten. Als was het haar te
doen om de geloovige partijen ten strijde
uit te dagen, zoo wordt hun met het
leerplicht-ontwerp de handschoen toe
worpen. Want de dwaze meening, als
zouden deze zich eindelijk strjjdens moede
huigen voor eene wet, die zelfs hel recht
der opvoeding aan de ouders ontnemen,
en de jeugd den weg van zedelijk ver
derf met geweld opdrijven zou, zal onze
Regeering toch bezwaarlijk kunnen koeste
ren. Maar hoedanig eene voorstelling zij
r zich ook van gelieft te vormen, aan de
christelijke partijen voegt indeze niet an
ders dan hardnekkig verzet. Aande Regee
ring moet daarom duidelijk en beslist wor
den te verstaan gegeven, dat, bijaldien ook
eene meerderheid in de Tweede Kamer
mocht gevonden worden, bereid om met
r aan de bevoU !ng de dwangwet van
Leerplicht op te leggen, wij, Katholieken,
wegens de verderfelijke strekking in de
gelegen, ons in geweten verplicht
zouden achten, ons daaraan niet te
onderwerpen.
raadgeving van De Tijd zoo gretig het
oor geleend wordt, door krachtige pro
testen te doen hooren uit den bazera
van het Katholieke Nederland. Tentewjj-
ze plaatsen wij met groote ingenoraemeid
de twee onderstaande adressen ul de
gemeente Amersfoort, van hetwelk het
eerste bereids aan de Tweede Kame der
Staten Generaal verzonden is.
Aan de Tweede Kamer der
Oeneraal.
In hel be«e! van de gewichtige gavolgeo.velke
uit de invoering ren Leerplicht, volge
ingediende wetsontwerp, zonden voortkon
-plicht een Uwe Kenter
t bel vlecho
Het strekt intusschen niet weinig tot
bemoediging dat, naast den warmen
strijd der Katholieke Pers tegen het
rampzalig wetsontwerp, ook aan de wijze
redenen mede te i
o. i. verwerpelijk is.
Het weleonlwerp gaat ni
oordeel, ela ol de bevolking van Ncderlad be
hoefte heeft atn eene wet, welke hear dwfet te
•gen voor hot onderwijs herer kinderen Die
hoelle beslaat nietintegendeel het I een
lie regel alleo kinderen onderw jjs te verachfTen
Zoo het ooit gezegd kan worden, dal uttinde-
len regel bevestigt, dan i9 het itldeze
belangrijke zaak. Wjj achten dit oordee|uist,
trweging van hetgeen de werkeljjkhd one
in Amersfoort, welke gemeente d«r de
de en ellende, die er voorkomen niet
gunalig schijnt ale voorbeeld ven trouw siaol-
bezoek. Volgens eene officieels opgave aren
dfuir in het bngio dea jaara JÓU kindera lus-
-.hen 6 en li jarenvan hen bezochb de
:holen 3397; niat ter school glngeo «117.
fordt ou van die 117 kinderen de opvoedinver-
waerloosd.7 Neen. Onder beo bevinden zichtel-
i kinderen, die om gezondheids- of fiere
n niet behoeven of niet kunnen ter ihool
en anderen die, den 6-jarigeu leell|jdrer-
schreden hebbende, eeisl later ter school lenen,
le kiodereo, die vóór hun lie jir de
school verlaten hebben. En voor de welgeo,
zjjo, dio werkelijk verwaarloosd wono
boe'e of gevangenis zou de invoering «oer
}or alle Nederlandsche Ouders noodi|jjn
In die vraag ligt reeds eene pertinente ontkaing.
Eo toch het wetsontwerp is erhel -ingt
et het geweld van den sterken arm het
door nalnur en godsdienst ODaauUetbaarecht
ten oudera om hunne kinderen op te eden,
lie opvoeding te regelen near da verschkude
rermogena hunner kinderen, naar huooetard,
hun phjrsiekeo toestand, hunne bestemntg in
aatscbippjjdaarvan toch is afhaeljjk
of zjj op eeo lateren leeftijd den den 6-Jigen
n aanvangen met schoolonderwijs' dit
eindigen vroeger dan op 11-jarigeo leeft| De
ouders alleen hebben het recht daarover oor-
deelen. Naar hnnne godsdienstige overtuiging
wordt dit recht beheerscht door den plicht om
hel onderwjje, tevens opvoeding, te doen rasten
op godsdienst en zedeleer. Dit recht mag geon
wet hnn ontnemen, en ook geene Regaeringali
de onze, met hear beginsel ven neutraliteit in
lief onderwijs, bjj eene wel all het ontwerp, ken
Daarom ia ee"
te dien opzichte le richten naar de aanwijzingen
en uitspreken vtn staatsambtenaren, die onbe
voegd zjjn om le oordeelen over godsdienst en
zedeleer, zoo ela de ouders die belijden.
ljjke orde en de eerbied voor wet en gezag
ernstigljjk zouden Ijjden.
Hitsdien nemen wjj de vrijheid ons tet Uwe
Kamer te wenden met het eerbiedig verzoek het
aangeduide wetsontwerp In t\jn geheel te ver-
Het Bestuur der H K. Jongensschool
te Amersfoort,
De R. K. Kerkbesturen aldaar.
Auinsrooitv, 19 April 1899.
Aan de Tweede Kamer der Staten-
Oeneraat.
Geven met verscbnldigden eerbied te kennen
de ondergeteekenden, inwoners der gemeente
Amersfoort, hoofden van huisgezinnen, dzt de
kennisneming ven het wetsontwerp tot invoeiiog
van Leerplicht hen innerlijk heeft gegriefd en
hnone groote bezorgdheid heelt opgewekt; het
heeft hen gegriefd omdat zjj die in het besef
van hunnen onderlijken plicht zich sleede groote
offers getroosten ter opvoeding hunner kinde
ren - door zulk eene wel zouden worden ge
lijkgesteld met eeu zeker zeer klein gelal oeders,
die hun eersten plicht verwnarloozen en die
men daarom aan eene dwangwet inet haro ge
volgen van politietoezicht en atraffen wil onder
werpen; is dit grievend, het is ook onrechtvaardig
znlk eene wet zon met de sterke hsnd van het
geweld ingrijpen in hat natuurlijk recht, dat de
onders hebben op hnnne kinderen, en op de
regeliog bnooer opvoeding welke zjj bet best
Ook is groote bezorgdheid opgewekt over het
lot hunner kinderen, die naar de voorschriften
eener dwangwet, een het onderlijk gezag en
oordeel onttrokken, in godsdienstig en zedelijk
ipzicht eau groote gevaren zouden worden
blootgesteld.
Nog andere redenen daargelaten, die tegen de
invoeriog ven zulk eene wet pleiten, achten w|j
bel aangevoerde voldoende ale van een over
groot belang voor den godidlenat en de maat
schappij, en nomen wjj de vr|)baid Uwe Ver
gadering eerbiedigljjk met den meeaten aandrang
te rerzoeken het wetsontwerp In sign geheel
te verwerpen.
't welk doende ene.
Amnion, 19 April 1899.
(Volgen onderteekeningen.)
BINNENLAND.
Z. H. de Paus geniet thans weder
een volkomen goede gezondheid, dank
zij de gebeden der Katholieken van de
geheele wereld en de uitmuntende be
handeling der doctoren Mazzoni en
Lapponi. Uit Rome komt dan ook het
bericht, dat de voorgenomen pauselijke
kapel in de St. Pieterskerk, ter herden
king van den verjaardag van 's Pausen
kroning, Zondag heelt plaats gehad.
Een groote menigte verdrong zich in
de basiliek. Een afdeeling Italiaansche
troepen bewaarde op het plein van St.
Pieler de orde.
De leden van het diplomatieke korps,
het patriarchaat, vele Romcinsche en
vreemde aanzienlijken waren bjj de plech
tigheid tegenwoordig.
De Paus, gekroond met de tiara en
bekleed met de pontificale gewaden,
woonde, gezeten op den pauselijken troon,
de plechtige H. Mts bij, die door kardi
naal Mazella werd opgedragen. Leo XIII
gaf met krachtige stem plechtig den
zegen.
De H. Vader zag er zeer gezond uit,
en gaf niet de minste blijken van ver
moeidheid.
De plechtigheid, die twee uur duurde,
raaakle een zeer grooten indruk. Het
getal der aanwezigen wordt op 60000
geschat, waaronder zich de prinses van
Zweden bevond. Bjj het binnenkomen
en het vertrek van den H. Vader werd
deze luide toegejuichtonder het wuiven
met zakdoeken klonk overal: ,Leve de
Paus-Koning." De H. Vader knielde,
richtte zich weer op en ging naar zjjn
troon, zonder eenige hulp.
Zaterdag 1.1. heeft de H. Vader de Ne-
derlandsche pelgrims, 47 in getal, in
audiëntie ontvangen deze brachten hem
een rjjke gave voor den St. Pieterspen
ning. De audiëntie had een zeer intiem
karakter, ten einde den H. Vader niet
te vermoeien die den volgenden dag de
plechtigheid in St. Pieter zou bijwonen.
De receptie had plaats in de kleine
Troonzaal waar Z. H. onlangs de katho
lieke Belgische journalisten ontving. De
Paus liet achtereenvolgens alle pi
Hem door den heer Kieckens voorge
steld, tot den voet- en handkus toe,
terwjjl Hjj zich minzaam met hen on
derhield, hun edelmoedige gaven in
ontvangst nam, naar den toestand der
Katholieke werken informeerde en hen
door zijn zegon vorkwikte. De H. Vader
toonde zich zeer voldaan over hun edel
moedigheid en toewjjding, alsmede over
hun gehechtheid aan hun bisschoppen
en den jjver, waarmee zjj de actio van
zyn vertegenwoordiger. Mgr. Tarnassi,
dien Z. H. hoogeljjk prees, steunen.
Nu de verkiezingen in Spanje achter
den rug zijn treden de Carlisten weer
meer op den voorgrond en spreekt men
van een toekomstig optreden dezer aan
hangers van Don Carlos. 'I Zal echter wel
niet zoo'n vaart loopen, daar toch voor
een krijgsoperatie geld noodig is en dit
juist niet zeer ruim schjjnt voorhanden
te zjjn. Eenigen zien zelfs in dit telkens
opduiken van eene beweging ten gunste
van Don Carlos een stoken van eene
vreemde Mogendheid, en een der Spaan-
sche bladen beschuldigt hiervan in de
meer of minder dan Engeland 1 Generaal
Polavieja, de minister van Oorlog maakt
zich echter niet in 't minst ongerust
over ee.. evenluoel uit te breken binnen-
landschen oorlog, en zal, op 't eerste
teekun van vijandige gezindheid der Car-
lislische party, met geweld van wapenen
alle daartoe strekkende pogingen onder
drukken.
Nogsteedshoudt Aquinaldo, de comman
dant der Filipino's, de Spaansche krijgs
gevangenen bij zich en weigert hij hunne
invrijheidstelling. Nogmaals heeft gene
raal Rios bu Aquinaldo aangedrongen
op de vryiating der Spaansche krygs-
gevangenen en nu tegen uitwisseling
van 1600 Filipino's, die door de Ame
rikanen gevangen gehouden worden en
door den Amerikaanschen generaal Otls
ter beschikking van Rios zjjn gesteld.
Mocht Aquinaldo ctik nu nog weiger
achtig blijven, dan venoekt generaal
Rios die beslissing openbaar tc maken,
opdat de beschaafde wereld over de
houding der Filipino's oordeele.
Wy maakten onlangs reeds melding,
dat er sedert eenigen tyd in Oostenrijk
eene beweging van anti-katbolieken op
't touw is gezet, teneinde daardoor een
uittreden op groote schaal uit de katho
lieke Kerk te bewerkstelligen. Met veel
FEUILLETON.
Troosteres der Bedrukten.
(Sm eerheel uit is teeriienis i
me).
13) D« goed* herder, wiens eea roadlge eom-
manikaaten heel geringe behoeften hadden, wiena
ien naar ziel en lichaam by met eenrondige
woorden wist te heelen. eehudde treurig het
hoofd by nik een praat. Hg doorgrondde het
hart van den teruggekeerde niet. De enkele
voorvallen, welke Lodgeroe hem nit ijjo dool-
laven van hier eo daar had meegedeeld, schenen
den putoor dwaze raadsels, ongelooflijke denk-
Qoddank, de neder-Saksische heide kende het
swuegen eo hangen niet der buitenwereld, van
het vem Italië, wist niets van hut en afgonst,
van bloed en moord I In vrede leven en eterveo,
zoo tenminste niet Gods wrekende arm sj'
straf engelen ia het land zond, peat, honger
oorlog de velden dee landmine verwoestten, wu
bet (dikkige lot der landzalen, der nakome-
van den afgejaagd» pelgrim en bg zyo
nesten na te biyven bedenkelijk bet hoofd schud
de, liet hy hem zgnen gang gun. Bg het oot-
wakra der nieuwe lente zon de oode lost wel
weer boven komen en den rnstelooze wel weder
den pelgrimsstaf ter bond doen nemen.
Zoo had dan de klats san den rietpoel in bet
hartje van den garen winter een nieat
vroom gekregen. Urenbng kon Lsdgerns, ia de
lange, donkere maanden voor den
le s tienen opgetrokken haard
tnnrde in de flikkerende vlammen, t zg
tol Mn groote vlam, langzaam rder
brandden en voor het nitdoovioog
eenmaal opflikkerden in helle vonken. Qtad
ook niet zgn leven, zjja aireven en hope«e-
gloeid in helderen glans, om spoedig iltik-
dookeren nsebt over te gaan 1
Niels, niets had hy bereikt. IJdele dwdteid
vu alles geweeet; droomen en luchtkoeten
ign eigen doen, lengen an bedrog dat depde-
•en. Als Lndgerus by znlke hittere geebteo
uid steunde, schrok bjj telkenmale, dl hy
meende, dat nit dea eea ol anderea boeleoe
in beantwoordde. Het weights
de stille winternacht, die met dergelgknld-
zame gelnidan vervuld wu. Snel, als oègoe
eigene gedachten te ontvlieden, wierp Ltfcros
een nieuw stuk hont op de doorende kq, tot
wederom een heldere vlammenechgn tklnis
vervolde en een rossige, uebte gloed hpude
steenen kruis omgaf. Hnlpo zoekend vczich
zeil, voor de pgalging zyner berinoeriogjves
tigde zich de blik ven den reeds grgs wonden
mm met godsvracht op het ruwe beehkoais
eertijds in cyoe hoopvolle jengd. Wat1 ook
ooit onder een gelukkiger hemel gtzithad,
noch de konitwerken xjjoa meesters tgne
of der beide bewonen van Pisa Nieolo Gio-
ranni, noch de scheppingen van Cim*a ol
den vromen Giotlo, hadden zoo tot «hart
gesprok eo, ds reeraelra zgner ziel ijaan-
gedaen, eb deze met bet gegorde ontleed
ril» ven den Heiland. >tgds
bet den eenzaam pynzende dan wel
eenv in de gedachte, boe bg zich als knaap
versloot bad, bal zeldzaam kunstwerk na le
en, fraaier en veel edeler en dan speelde
zwaarmoedige lacb, half treurig, half mode-
nd om xynea mond,
et zyne kunst wu bet nit, zjj wu voorbg
op denzelfden deg, dzt hg bet model zgner godin
tverwinning, het belichumd denkbeeld al
zgner grootsche verwachtingen, met schendige
band bed verbrijzeld. Zjjne oogen hadden zich
gesloten, zgn arm beefde aiel, toen hg met
welberekende kracht den noodlottigen slag had
«bracht, en met rowan roet de seherven
zyo ideaal vertrappend gezworen had, nooit
r klei aan te raken. In plaats van den beitel
had hy het zwaard gehanteerd en in bloedende
veldslagen de overmoedige jengd doen nitruen.
1 het verhitte bloed wat langzamer vloeide,
hy in de langzaam voortkroipende uren
nog naar het gereedschap van wyien
broeder Meiowerk en sneed lepels en allerlei
nattig huisraad voor de omwonende boeren.
verliepen maand na maand, tot eindelgk
de lang verwachte lente ook op de noordelgke
beide haren intocht deed. De dorre, broine vlakte
herkreeg nienw leven, de wilgetakjes langs de
beek werden grooler, en op zekeren dag schud
den de jonge berken bonne met oieow groen
overtrokken lakkeo bigde in den wind. De don
kere bremalrniken tooiden zich met licht good,
en zelfs de eparren en dennen, wier donkere
ernst geen prettige bloementooi toeliet, looiden
zich, ter eere van den welkomeo gut, met
groene topjes, els zoovele karnen.
Ala in eeoeo droom liep Ludgerns te midden
dezer lenlepracbl. Hy zeg het niet, hoe het >u-
schgn der urde als vernieowd werd onder den
uebten adem der lente; boorde voUtrekt niet
hoe de heideleenwerik tierelierend omboog vloog
in het eindelooze hemelblauw, en hoe de koe
koek nit het eikenwond als eertyde zyne spot
tende toonen liet booren. Bjjoa mei tegenzin
bewerkte bg zgn klein tninlje of dreef de twee
schapen, welke een onbekende weldoener hem
op zekeren nacht un den pul in zyo moez-
tuinije had vastgebonden, langs dan kant van
Op zekeren dag bet wu intnuchen reeds
Juli geworden ging de putoor nit Telgte
over de beidt, om de zieke boerin vu de Fru-
kenvoorde eens te bezoeken. Zga weg bracht
bem in de nebjjheid der klais, en daar Lnd-
geroa i\jn biechteling en volgens de meening
vu den geestelgke een der behoetUgzte schepen
was, verliet by by zyne terugkomst den straat
weg eo sloeg het oeowiyke zichtbare voetpad
in naar du rietpoel. Hy vond den gezochte op
het benkje voor de klnie, ijverig bezig met alt
eu stak zacht hont een zierlgken beker voor
de zieke le snydra-
,Hoe gut bet op de boerderj] vroeg Lod-
gerns oa de eerste begroeting en weee in de
riebliog der hoeve.
«Niet erger du eergisteren,utwoordde de
putoor, oaut den nog sleede yverig doorwer
kende zich plsatsud, «ofschoon de koortsaan
val zeer hevig u bedenkelijk ie en de lglarte
vu Zjjne Keurvorsteljjka Hoogheid, wien vy
weinig hoop meer geeft. Haar God laefl nog ra
is machtig genoeg, het uildoovende leven op
nieuw le doen opvlammen. By Hem vermag
hel gebed vul. Dat heeft men in ds stad ruim
schoots ondervonden."
«Hoe zoo?" vroeg Lodgeros nieuwsgierig ra
liet zjjo mes rosten.
«Ik won, dal gy badt kannen hooren, beste
vriend, wat de dokter vertelde. Hy, oodra man
zyo de tronen over de wangen geloopen by zyne
welsprekende woorden. Toen het vorige jxar
Gods geesel Hauler trof, eerst de Zwarte Dood
de menecheo wegmaaide als verwelkt gras en
dsarot ds verschrikkeiyke braad woedde, welke
de gansche stad la de asch dreigde le loggen,
deed Hgr. ooxe hoogeerwaarde bisschop. Graaf
Hsndrik I, Wolf von LQdinghaaten, eras gelofte,
dat er ten alleo tyde een groote bedevaart door
de stad zon trekken, ale God zich over zyo
volk wilde erbarmen. En zie, Ladgtrus, hoe oa
God by diegenen Jo, die hem unroepea i de
alleevoralelende vlam ging niet verder, de grn-
welgke wraakengel stak ign zwaard in de schede.
Gisteren heeft Hgr. xgne gelofte gestand gedtu
en Kouter heelt een echoawspel geilen, wit
nooit biaoea bare onde moren wu vertoond.
Man en vrouw, ryk eo arm, rlddar ra hoorige,
geesteiyken ra leeken, sties, wet slechts een
lid koa verroeren, trok In plechligen optocht
met vliegrado vaandels ra schetterende trom
petten door de frul versierde straten, God lot-
zingend ra dankend «oor Zyoe genadige hulp.
De dokter telde, dat wy bet gebeiër der klokkln
lot hier wel hadden kannen hooren, mo Md ra
plechtig klonken sjj vu den hoogra Oera «o
aMU^tstt.' e - JtltOs
