Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 5.
Zaterdag 29 April 1899.
Dertiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Yeenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATESDAO.
Abonnementspriji per drie maanden i
Franco per postf0,40.
Afzonderlijke nummersf 0,05.
BureauBreedestraat, E 349. Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prij» dar Advertentitn:
Van 1 tot 6 regelsf o,30
Voor iederen regel meer- 0.05
a uiterlijk Vrijdagavond
Gaarne voldoen we aan het ver
zoek van den Provincialen Bond van
B. K. Kiesvereenigingen in Noord-Bra
bant om de onderstaande motie aan het
hoofd van ons Blad te plaatsen.
De Provinciale Bond der R. K.
Kiesvereeniglngon in Noord-
Brabant
In aanmerking nemende
dat het schoolverzuim hier te lande,
in stede van toe te nemen, jaarlijks
sterk vermindert;
dat toch volgens de jaarcijfers
a. het schoolverzuim van 17 percent
in 1875, in 1896 tot 9 percent gedaald
was
b. in 1865, 38 percent der veroordeel
den niet konden schrijven of lezen, en
in 1897 slechts 20 percent
c. in 1865, 18' percent der lotelingen
analphabeten waren, en in 1897 slechts
4 percent
dat het nog bestaand schoolverzuim
het ingediend wets-ontwerp op den leer
plicht niet wettigt
dat het Nederlandsche volk wars is
van allen onnoodigen dwang en kosten,
te veroorzaken door de voorgestelde
oppervoogdij van den Staat in het huis
gezin dat een zoo diep ingrijpen in de
ouderlijke macht, met al de daaraan
verbonden hoogst knellende voorschriften
en de daaruit voortvloeiende onkosten,
alleszins betreurenswaardig enonnoodig
mag genoemd worden
dat vooral het voorgestelde herhalings-
onderwijs alle palen en perken te buiten
gaat en uit een zedelijk, maatschappelijk
en geldelijk oogpunt niet sterk genoeg
kan worden afgekeurd
spreekt den wensch uit, dat een alge-
meene adresbeweging tegen dit wets
ontwerp moge ontstaan, en dat het niet
tot wet moge worden verheven.
24 April 1899.
',V. Prinzen Fzn., Helmond, voorzitter.
Mr. 1. w. Van den Biesen, Ginneken.
J. Boex, Eindhoven.
H. F. Van Erp, Oss.
J. W. R. Van Gülick, 's-Hertogenbosch.
J. A. J. W. Van Hal, Breda.
F. W. M. Manders, Veghel.
C. J. Verheden, Rozendaal.
C. Aarden, Standdaarbuiten.
J. Eerstens—Van Leeuwen, Tilburg.
H. Witlox, Waalwijk.
W. A. Fick, Oosterhout, secretaris.
FEUILLETON.
Bedrukten-
(Ben verhaal u
14) Plotseling stond eene zeMraam vLioen
hem voor den gefit. Het was alsof een bliksem
flits voor hem neersloeg en bet diepste diep
zjjner ziel met een oogverblindend licht vervolde.
Eerst na een geroimen tijd kwam hg tol be
zinning en hief hg den blik op tot den bem
verwonderd aanxienden geestelijke.
.Daar spraakt gg van de macht van bet gebed.
Gelooft gjj werkelijk, als men tot God en Zjjne
allergenadigste Hoeder, de Conaolatriz eflicto-
rnm, recht hartelijk bidt, en en het
overige van den zin sprak Ludgeros niet uit,
.zoo tijj dan de zieke boerin, de weldoenster
aller armen, weder laten herstellen?"
.Het gebed vermag, zooali ik reeds zeide,
oneindig veel, vermag alles!" bevestigde de
priester, ven xjjne zitplaats opstaande en den
eveneens opstaanden Lndgemi de hand tot af-
scheid toestekend. ,Qt weet, daaraan zal hel bjj
n niet falen, vriend."
.De Troosteres der Bedrukten, o neen I" ant
woordde deze ea knikte met het hoofd, doch
blijkbaar verre met zjjne gedachten. .0, ik heb
ik heb bet 1 Zoo
Heftig
genu me
fonkslder
zjjne rechterhand in de lacht en durbjj
de diepgezonken oogen met een nieuw
een helder rood overtoog de bleeks
Naar eer en geweten.
Het valt niet te ontkennen, dat in
onzen tjjd machtwoorden opgeld doen.
Bewijzen zijn in overvloed voorhanden
waaruit blykl, dat men zich eerder met
eene holle phra3e, dan met beweringen,
op feiten en daadzaken steunend, tevreden
stelt. Met een enkel dergelijk pakkend
woord, mits juist ter snede aangewend,
heeft men meermalen een pleit óf ge
heel óf ten deele gewonnen.
Hoe zonderling met machtwoorden
soms wordt omgesprongen, daarvan
geeft bv. Frankrijk met zjjne wal-
gingwekkende Dreyfus-quaestie een spre
kend bewijs. Wie zich daar in dit
zaakje mengt, en zich partij stelt vóór
of tegen, doet dit niet anders dan enkel
en alleen omdat „eer en geweten" hem
daartoe noodzaken, zoo althans wordt
steeds met rappe tong erbij gevoegd.
En dan gaat het er op los. Men scheldt,
raast, tiert, lastert, duelleert, ontdat „eer
en geweten" in dezen geruchtmakenden
kamp zulks gebiedend vordert. Tot zelfs
Zola heeft niet opgehouden de goê
gemeente toe te bulderen, dat in zjjn
heftigen partijstrijd voor Dreyfus alleen
en geweten" hem aldus han
delen deden. En toen deze diep ge
zonken, zedelooze schrijver door den
rechter als een vuige lasteraar naar
de gevangenis verwezen werd, heeft hjj
.naar eer en geweten"de plaat ge
poetst.
Spanje voerde tegen opstandelingen
in zjjne koloniën een hardnekkigen krijg,
die het uitputte tot 't wanhopige toe.
Hier stond in waarheid „eer en geweten"
voor deze Here natie op het spel. En
ziede historie verhaalt, dat Amerika
na dit bloedige bedrijf tusschen Spanje
deszelfs onderdanen te hebben bevor
derd, door laatst genoemden in hun verzet
te stijven, en zelfs hulpmiddelen daartoe te
verschaffen eindelijk voorgaf „naar
eer en geweten" zich genoopt te gevoelen
aan Spanje den handschoen toe te wer
hoofd te ichuddeo. Hg begreep niet, wat deo
hooge spanniog verkeerenden man zoo plol-
zeliog in den zin gekomen was ea dorst bem
er daarom ook niet verder naar ts vragen. Bjjna
bezorgd over den wonderlijken toestand van
zjjnen beschermeling liep bjj over de geurende
naar zijn dorpje.
dezen avond opende Lodgeros voor het
een kistje, dat diep onder in zjjnen ran-
it, en nam er de sedert jaren niet meer
aangeraakte messen en beitels nit. hang, lang
hield bjj ze onderzoekend in de hand, en zjjn
oog werd steeds klaarder, zjjn voorhoofd steeds
helderder, lot bjj ten slotte voor bet kruisbeeld
neerknielde en met beveDde lippen eene plechtige
gelofte aflegde.
Zacht en lieflijk suisde de zomerwind over
de zloimerendo beide en scheen op zjjne vleu-
ileo, als reeds zoo dikwgla in stille oren, den
■ho van broeder Heinwerks lievelingslied mee
Heden echter versmolt met Jen zachtentoon
in dieperen, en klonken de woorden dier aan
grijpende melodie, welke Lndgernt eeos in Italië
gehoord en sedert dien bjjni vergeten had:
Stabat mater dolorosa.
m
Den volgenden morgen reeds beerschte er
nienw leven in de eenzame kluis. De opkomende
ton zag deo andera zoo menschenscbawen bewo
ner reeds gekleed in zjjn raw Ixkeascb buis en den
hoed met oestervhelpen, met den eiken stok
pen en de door laatstgenoemd Rjjk
verdrukte eilanders, lot een vrjj volk te
verheffen. Niets dan menschlievendheid
heette de drjjfveer te zjjn en daaraan
geen gehoor te geven zou met de
en het geweten" van de vrijheidlievende
Araerikaansche republikeinen in volkomen
tegenspraak zijn. En zoo zag men, dat
een der onrechtvaardigste oorlogen der
laatste jaren met een machtwoord als
met eenen mantel, waardoor echter roof
en diefstal gluurden, statig gesierd werd.
De Czaar van Rusland, -voor de ont
zetlende gevolgen van het steeds reus
achtig uitbreidend militairisme vreezend,
gevoelde zich in geweten verplicht over
de wereld zjjn waarschuwend woord
daartegen te doen hooren. En, gelijk
men weet, deed hjj in een desbetref
fend schrijven, hetwelk den gezanten
van de verschillende Mogendheden
werd aangeboden, een voorstel tot
staking der krijgstoerustingen met ver
zoek deze quaestie te behandelen in
een te nouden vredescongres. Hoe werd
deze daad niet met jubel begroetBijna
eenstemmig was het antwoord der Re
geeringen van de verschillende Landen,
dat zij in geweten bereid waren het
heerlijk plan des Czaren te steunen.
En onderwjjl die bewjjzen van instem
ming luide weerklonken, werden door de
meeste Staten in het belang des vredes
.naar eer en geweten" de krijgstoerus
tingen ijverig voortgezet. Ook onze Re
geering bleef niet achter in het betuigen
van warme instemming met des Rus-
sischen Keizers roemrijke daad, maar
niettemin ging en gaat zjj voort het
militairisme te bevorderen, veilig door
de fraaie leuze „eer en geweten" be
schermd.
En de uitnoodigingen ter vredescon
ferentie zullen ook wel heeten .naar
eer en geweten" te zjjn geschied
Met een goedgekozen machtwoord kan
bjj stemmingen mede heel wat worden
uitgewerkt. Dat leerden vooral de jongste
Kamerverkiezingen. Toen werden van
Ie hand, den knapzak op den rug
marsch vaardig op den drampel ataan, en voor
zjj nog bare verwondering daaiover meester
had hjj de dear gegrendeld en het p&d
ingeslagen naar den grooten weg. Het ferme
schreden stapte Ludgerus over de met geuren
bezwangerde heide, die nog, als ware zjj niet
door zonde of schold gedrukt, in den lichten
morgenglana voor hem lag. Voor hel eerst weder
keek bjj naar hare teedere schoonheid, be
schouwde de met dauw beparelde grasscheutjes
en bloempjes en liep wat langzamer, om te
luieteren naar het geroep van don kwartel en
den tierelierend omhoog stijgenden leeuwerik na
te ataieo. Zjjne borst verbreedde zich, zjjne
wangen kleurden, en onwillekeurige verhief zich
de geheele gestalte tot haar volle hoogte.
,A1* ik het maar niet heb verleerd 1 Als mjjn
oog maar niet te onzeker, mjjne vingere maar
niet te onvast geworden zjjn! O, Consnlatrix
aflictorum, o, Troosteres der Bedrukten, Uelp
mijl" mompelde hjj, verder gaande.
Hel kwam er thans op aan een gewichtige
stap te doen. Ludgeioa wilde den weg gaan,
die oergiateren begaan wat door de geloovigen
van Monster, want waa bjj ook niet wonder
baar uit de klauwen des dooda gered Had de
vreeselgke wurgengel hem niet gespaard boven
alle verwachting? Hem, die toch gelyk was
aan een dorren tak aan den boom der mensch-
heid? Hjj bad, evenals de verloren zoon, zjjn
goed verkwist, den hem toevertrouwden talent
begraven, en stond daar na mat ledige handen
als een arme zondaar, die voor het gerecht
uit de hoogte door den toenmaligen
minister van Houten machtwoorden uit
gereikt, die „eer en geweten" in heftige
beweging brachten. De bange vrees, dat
door de kiezers eene christelijke meerder
heid in de Tweede Kamer zou worden
gebracht, deed twee machtspreuken
„anli-clericalisme" en „duur brood" aan
de hand. En toen gevoelden velen „naar
eer en geweten" want dit macht
woord werd aan de genoemde twee
vastgeknoopt zich verplicht, zelfs door
de laagste middelen, de hartstochten op
le wekken, opdat eene clericale meer
derheid toch maar zou verijdeld worden.
En do poging gelukte immers. Het resul
taat der stemming was, dat aan de zjjde
waar „eer en geweien" niet als macht
woord gebezigd, maar er naar gehandeld
wordt, een nederlaag geleden werd.
En wat beleeft men thans Onze Be
windslieden, die in de dagen der bedoelde
Kamerverkiezingen zoo bovenmate be
zorgd waren, dat de bevolking .duur
brood" zou bekomen, als zjj het roer
van Slaat niet in handen kregen, schijnen
thans aan den minderen man bjjna geen
„droog brood" meer te gunnen. Anders
ware ora slechts dit voorbeeld te
stellen - een drjjven naar leerplicht,
die de reeds zoo drukkende linancieele
laslen met millioeneu verzwaren zal, niet
denkbaar, en zouden de zoo gegronde
klachten van den landbouwstand en
dien dor njjverheid niet zoo hardvochtig
onderdrukt worden. Jaarljjks trekken
reeds gansche scharen arbeiders, door
njjpende behoeften gedreven, naar den
vreemde, waar de overheid in werkelijk
heid „naar eer en geweten" de onder
danen door beschermende rechten eene
zekere welvaart verschaft, terwijl in het
eigen vaderland, door hardnekkig vast
houden aan hel vrjjhandelslelsel, de wel
vaart des volks zoozeer is geknakt, dat
eigen kinderen des Lands door broods
gebrek over de grenzen worden gedreven.
En toch zal men, als men onze brave
Bewindsmannen daarover mocht lastig
vallen, vernemen, dat zjj „naar eer en
geweten" handelen, en met dit macht
Toch was het nog niet le laat. Wel was hjj
tor den tjjJ oud geworden in zjjne trolechheid
menschenbaat, in zjjn rusteloos, avontuurlijk
leveo, maar nog niet te oud, om niet meer te
innen ouikeeren en de eens boven allee dier-
ire kunst in den dienst van God en zjjne
heilige Hoeder te kunnen beoefenen.
Conaolatriz aflictorum! Troosteres der Be
drukten 1 Dat woord had gebrand en de onder
de asch smeulende vonken tol lichter laaie
i8loken. Al die duistere gedachten, welke
zoolang zjjn brein gepjjnigd hadden, waren als
o nevel voor de zon opgetrokken.
Conaolatriz aflictorum 1 Ouder bescherming
dezer machtige helpster moest hem gelukken,
datgene wat hem steeds helderder, duidelijker
voor den geest zweelde, wat zjjn geheele ziel
vei vulde en zjjn pols sneller deed kloppen, te
voltooien. Heeds beden zon hjj de noodige slap
pen doen om bjj deo eeraleo meester der beeld
houwers, lot welkeo prjjs ook, en al moest bjj
er zeven jaren hard voor werken, een geschikt
blok zacht lindcohoul en de ontbrekende gereed
schappen te verkrijgen.
Joist zond de zon hare laatste stralen over
de in het zonnelicht badende heide, toen Lud
gerus de grens van Telgte weer betrad. Een
zwsre last rustte op zjjne schouders. Maar hoe
die ook knelde, hoe vela zweetdruppeleo ook
op zjjn voorhoofd parelden, hjj voelde het niel.
Roetig slapte bjj verder en bleef zoo nu en dan
ademscheppend staan en lachte in zich zelf.
Hoe verwonderd bad de oude meester Timo-
iheos Tirpkemeier hem aangekeken, toen bjj
zjjn verlangen te kennen gogeven en aangeboden
woord worden afgescheept.
Voor ditmaal meenen wjj hiermede te
kunnen volstaan, ofschoon nog een reeks
van voorbeelden, waarin „naar eer en
geweten" een belangrijke rol spelen, voor
het nemen zjjn. Ons eenig doel is thans
ora duideljjk verstaanbaar temaken,dat
men met het aanvaarden van macht
spreuken uiterst voorzichtig moet zjjn,
wil men zich voor bittere teleurstelling
vrjjwareu. Want in de staatkunde gebeurt
het maar al te vaak de voorbeelden
wjjzen het uit - dat handelen „naar
eer en geweten" wordt voorgewend,
terwjjl louter persoonlijke of partijbe
langen, of ook wel andere minder nobele
inzichten gediend worden.
BUITENLAND.
Dank zjj de gezondheidstoestand des
Pausen, is Z. H. weer in staat zelfs
zware geestesarbeid te verrichten. Thans
is de H. Vader bezig een stuk in ge
reedheid te brengen, waarin de geheele
wereld, door een plechtige akte van
geloof en liefde, bjj het eindigen dezer
eeuw aan het aanbiddeljjk Hart van
Jesus zal toegewjjd worden.
Dit wordt uit naatn des Pausen aan
gekondigd in een besluit van de H.
Congregatie der Riten, waarbij het ge
bruik van de litanieën van het H. Hart,
thans beperkt tot het diocees van Mar
seille, over de geheele Kerk wordt uil-
gebreid. In dat besluit wordt gezegd,
dat .Onze H. Vader de Paus, in zijn
teedere devotie jegens het liefdevol Hart
van Jesus en in zjjn vurig verlangen om
de ellenden te genezen, die ons overstel
pen, zich voorstelt om de geheele wereld
aan dit aanbiddeljjk Hart toe te wjjden."
Om meerdere plechtigheid aan deze
toewijding bjj te zetten, heelt de H. Va
der besloten, zoooals uit hetzelfde besluit
blijkt, om zeer spoedig een triduum van
gebeden uit te schrjjven, waarvan deze
vrome smeekingen deel zullen uitmaken,
d. w. z. de litanieën van het H. Hart
van Jesus, die in het Roomsche Rituaal
zjjn opgenomen en waaraan aflaten zjjn
verbonden. Men gelooft, dat dit plechtig
triduum plaats zal hebben bjj gelegen
heid van het op handen zjjnde feest
van het H. Hart.
had, het hem ontbrekende geld door I
leveren werk tj vergoeden I H
bjjna verachteljjk had bjj ham daarop het voor
hem liggeode kapiteel van een altaarzoiltje toe
geschoven met de woorden
.Menigeen praat over groote dingeo, als da
koe over de Zoodag. AL ja werkeljjk bent, die
je zegt en wat geleerd hebt, toon dan je kunst
en snq dit nil volgens de goteekende Ignenl"
Maar boa had de knappe Timothene opge
keken, boe was hjj vol verbazing nn eens op
't eene dan op 't andere been gaan ataan, toen
het harde hout ouder de baodoo van Ludgerus
gevormd word ala kneedbare waa, eu blad voor
blad aierljjk losgewikkeld werd, zooals hjj ze
nog nooit bad geiien, on nog veel minder teil
ooit gemaakt.
,Man, wie ijjt gjj?" stotterde hjj eindelijk.
.QU - gij
,lk ben eeu arme, levensmoede pelgrim,"
viel hem Ludgeros in de rede. .Een man zon
der stand ol naam, die geen ander doel meer
kenl, geen anderen wenacfa of eergierigheid
meer beeft dan goed te rnakeo, wat hjj ver
zuimd beeft. Gjj hebt gezien, wat ik kan, wilt
gjj mjj nn het banoodigda stok hout gevaa voor
hetgeen ik u leveren zal
,Dat behoett volstrekt oietl" riep de andere
in ongekunstelde bewondering uit. .De goede
God zelf beeft u tot moester gemaakt. Haar
wat wilt ge nu beeldhouwen, ala ik vragen
mag Een tabernakel ol eon reliquie kast
.Dat is voorloopig nog mjjn geheim. Haar gjj
zult het zien, als het met de hulp van God en
de heilige Haagd, s
