Katholiek Nieuws- en Advertentieblad No 29. Zaterdag 14 October 1899. Dertiende Jaargang. DE EEMBODE voor Amersfoort. Apeldoorn. Baarn. Barneveld. Blaricum. Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland, Laren, Leusden, Naarden. Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist. Verschijnt eiken ZATERDAG. A.bousm«st>priji par drie maanden i Franco per postf 0,40. Afzonderlijke nummersf 0,06. BureauBreedestraat, E 349, Amersfoort. Uitgave van de Vereeniging De Eembode. Prija dar Adrartantiln i Van 1 tot 6 regelsf 0.30 Voor iederen regel meer- 0.05 Bij dit nummer behoort een bij voegsel. Het Woningvraagstuk. Deze beschouwing was juist geschre ven, toen het ontwerp-Woningwet bij de Tweede Kamer werd ingediend, doch de plaatsing ervan inoest door omstan digheden telkens worden verlraagd. Tot onze niet geringe voldoening blijkt ons echter bij nadere kennisneming van ge noemd wets-ontwerp, dat zijn gedachte gang vrijwel met dien onzer beschouwing strookten aangezien het nog een tijd lang duren kan vooraleer een .Woning wet" in om Staatsblad wordt opgeno men, en het woningvraagstuk voor de stede Amersfoort een quaeslie is zóó ernstig en zóó urgent als geen ander, meenen wij, thans, ook op aandrang van belangstellenden in deze belangrijke zaak, de plaatsing van deze artikelen niet langer te moeten uitstellen. Allereerst zij dan eraan herinnerd, hoe een drietal jaren geleden bij den „Oranje Bond van Orde" een plan was gerijpt tot het stichten van eene groep arbeiderswoningen (.Huis en HoFj aan den voet van den Amersfoortschen Berg. Welk een krachtig verzet zich open baarde toen dit streven van dien Bond bekend werd, ligt nog versch in 't ge heugen. Van particuliere zjjde, maar niet minder door de plaatselijke pers, werd dit plan bestreden als zijnde strij dig met de belangen onzer goede stad. Met nadruk werden o.a. door de .Araersfoortsche Courant" bezwaren tegen de stichting dier arbeiderswonin gen ontwikkeld als de ongeschiktheid van het terrein voor groententeeltde verre afstand van de stadde ver meerdering van bevolking, die, zooals te conslateeren viel, ook het pauperisme hier zou verergeren, enz. enz.welke bezwaren de voorzitter van genoemden Bond in de Amersf. Ct. van 2 Aug. '96 trachtte te ontzenuwen, wat hem echter niet gelukken mocht. Terecht werd toen ook opgemerkt, dal in den omtrek der stad arbeiders woningen bij dozjjnen uit den grond oprezen en alle betrokken werden, terwijl de woningen binnen de stad alle be woond bleven. Hieruit leidde men af eene overgroote toeneming der arbei dersbevolking, welke op den duur on mogelijk hier werk en brood zou kun nen vinden. Op een zeer ernstig euvel werd echter door den voorzitter van den „Oranje Bond" gewezen en wel op den treurigen toestand der arbeiderswoningen, welke binnen de stad zich bevinden en hierin schaarden wij ons onverdeeld aan zijne zijde. „Wanneer men zicb met eigen oogen overtuigt" schreven wij van de ellendige krotten, die in sommige achterbuurten door menschelijke wezens worden bewoond, dan kan een gevoel van diep medelijden, maar ook van walging moeiljjk onderdrukt worden. In een enkel vertrek, dat menig varkens kot nabij komt, huist soms een talrijk gezin, dat men kan dit anders langzamerhand zedelijk verslompen ziet. Woningen of krotten, die sinds jaren aanzienlijke huizen zich strikt te houden heeftvoor de veiligheid en de gezond heid der toekomstige bewoners wordt daarbij met strenge nauwgezetheid ge waakt maar waarom da ,i den behoef- tigen werkman niet op dezelfde lielderijke wijze, naar verhouding, in bescherming genomen Waarom de schamele ach terbuurten zoo stiefmoederlijk behan deld? Waarom toegelaten, dat bouw vallige, zoo goed als onbewoonbare stulpen nog langer onze medemenschen blijven huisvesten? Hier zou de Com missie van fabricage en de Gezondheids- Commissie een zeer vruchtbaar arbeids veld vinden. Want hier kan slechts sprake zijn van verwaarloozing der gezondheid en der zedelijkheid in de hoogste mate. Kieschheid verbiedt ons een juister be schrijving te geven van hetgeen zjj, die als leden van liefdadige instellingen de arme wijken bezoeken, daar soms zooal aantreffen. Maar zeker zullen allen gaarne bereid zijn aan het gemeentelijk Bestuur of aan van gemeentewege aan gestelde commissiGn of andere commis sion, die met het edele doel zijn be zield cenige verbeteringen te brengen in den erbarmelijken onhoudbaren toe stand der arbeiderswijken te dezer stede, op gepaste wijze hunne ervaringen mee te deelen." Wij achten de aanhaling van dit uit voerige citaat noodig om te doen zien hoe onze denkwijze toen reeds was, en deze is tot heden in niets hoegenaamd gewijzigd. Want de toestand is nog even treurig, wat wel eenige verwon dering wekken moet. Met grond mocht men toch verwachten dat, waar een zoo ernstige quaestie, met een zoo onver deelde belangstelling en overtuiging toen werd opgeworpen, de hand aan den ploeg zou worden geslagen en een be tere toestand in 'l leven geroepen. Nog ongeveer een tweetal jaren echter bleef de zaak sluimeren tot op 5 Mei des vo- rigen jaars een hierop betrekking heb bende circulaire verspreid werd. Men zal zich herinneren, dat ter oor- zake dier circulaire ook ons Blad een ingezonden stuk bevatte, ondertee kend door de heeren A. M. Tromp van Holst, A. M. Kollewijn Nz. en O. G. H. Heldring, welk schrijven wjj ter wille van ons betoog hier wenschen te releveeren Naar aanleiding van eeno „vrij algemeene verspreide circulaire" Amersfoort Mei 1S98 verraeeoeo W(j, ondergetekenden, Bestuurs leden van Liefdadigheid, er op te moeten wjjzen, dal een paar jaar geleden, toen de Oranje Bond van Orde, huilen de stad wonin gen wilde bouwen, op een toen reeds door die Vereeniging aangekocht terreio, in den trant van die op het Hotveld te Apeldoorn, liet Be stuur van Liefdadigheid ernstig geprotesteerd heeft legen hel bouwen van arbeidswoningen buiten de stad door eene ot andere vereeni ging. Het was van gevoelen, dat het woning vraagstuk voor de gemeente A mersloort gelegen is, in hel nmovoeren van oude en ongezonde woningen in de stad en hot daarvoor in plaats stellen van betere woningon, voldoende aan de eischen van den tegenwoordigeo tijd. Het bouwen van nieuwe woningen, zonder een geljjk getal krotten onbrnikhaar te maken, zal er toe bijdragen het pauperisme te ver meerderen, daar toch van die verlaten woningen de huurwaarde zal verminderen en deze weder gehuurd zullen worden door personen van an dere plaatsen afkomstig, die voor weinig (misschien gebedeld) geld, zicb te Amersfoort zullen inburgeren. Volgens ons gevoelen zon eene vereeniging een goed werk kunnen verrichton door de bjjna onbewoonbare hnisjes, die in de stad helaas te veel aanwezig jjjn. op te koopen en daarvoor fiinke woningen in de plaats to stellen. Mocht dan bljjken, dat door deze verbeterde woningen beboette aan meerdere woningen zon ontstaan, dan kan de voorziening hierin, gerust het particulier initiatief worden overge- Mel ingenomenheid werd dit schrijven door velen met ons begroet, liet bou wen van nieuwe woningen aan het particulier initiatief overlaten en de bijna onbewoonbare huisjes opkoopen en daarvoor tlirike woningen in de plaats stellen, was de eenig gezonde oplossing. Toch heeft een andere tncening in gang gevonden. Een tweede circulaire werd door het .voorloopig Comité voor verbetering van den woningtoestand in deze gemeente" op 15 Juni des vorigen jaars verspreid, deze andere ntce- ning verkondigend waarop door den heer Heldring als zijn persoonlijke opinie, nogmaals in „De Eembode" werd uit eengezet, dat opruiming of verbetering van krotten binnen de stad Amersioort op den voorgrond moest gesteld worden Men veroorlove ons, tol heler ver stande der zaak, het volgende uil be doeld schrijven over te nemen Mjjno opvatting in deze ia, dat weinig steden in ons vaderland zooveel krotten van huizen hebben als Amersfoort dat de oorzaak niet gelegon is, zooals bjj andere sleden, daar de verschillende wijken door hreede stralen zgn doorsneden 'Koestraat, groote en kleine Haag, Hellingelraat, Sl. Joris- straat. Teulstraat, Koningstraat, l'olhstruat. Zog- straal, Achter de Kamp, enz. enz.), maar in de slechte woningen, die aan die straten zjjn ge- dat het bouwen van arbeiderswoningen bui- t het c i der kt d ten gevolge aanbeveling verdient. Deze voortreffelijke redeneering werd geenszins te niet gedaan door het in gezonden schrijven van de heeren J. D. Rolandus Hagedoorn en Mr. J. N. Bas terd in een volgend nummer van „De Eembode." Op de eerste plaats ni'awe arbeiderswoningen stichten bleef de leuze van het meergenoemd Comité het aan- koopen en atnoveeren van bijna of ge heel onbewoonbare krotten kwam slechts op de tweede plaals in aanmerking. In stede van, gelijk de heer Heldring cs. wilden, het bouwen vttri arbeiderswo ningen buiten de stad aan het particu lier initiatief over te laten, werd dit juist door het Comité beoogd, terwijl het aankoopen en sloopen van krotten naar den achtergrond vet drongen werd. De slolsom was dat eene Naamlooze Vennootschap „Volkshuisvesting" werd gesticht, die het krachtig bestreden plan van den .Oranje Bond" nagenoeg over nam en uitvoerde. In de onmiddellijke nabijheid van het terrein, voorheen door genoemden Bond aangekocht, werd immers een ander terrein in eigendom verkregen, en daarop een twintigtal woningen gebouwd. Dit geschiedde on derwijl wel een honderdtal woningen door particulier initiatief buiten de stad werden opgetrokken, alleen met dit onderscheid, dat van particuliere zijde de gemeente niet met verzoek om hulp of steun werd lastig gevallen, de Naam looze Vennootschap „Volkshuisvesting" daarentegen bij den Gemeenteraad aan klopte met een adres, waarin niets min der werd verzocht dan: le. de richting en de breedte der op het terrein der Vennootschap aan te leggen wegen goed te kenren, zooals een en ander op de situatie-teekeoijg is aangegeven en in dit ver zoekschrift nader is omBchreven le. In beginsel vaal te stellen, dal de kosten van bestrating en van het aanbrengen van straatverlichting op het terrein der Vennootschap door de Gemeente zallen norden gedragen 3e. aan dit besluit al dadelijk uitvoering te geven, wat de bestraling aangaat, roorzooveel betreft de straten op hot situatie-plan mot A richten voor do ri gen van brandkr, ,t de straatverlichting aan- lloen door hel aanbrengen tuarn tusschen de le bouwen mei do bestrating een aan- straalvei lichting. „DeAmersfoortscheCourant," die wel eer mede zeer fel het bouwplan van den „Oranje Bond bestreden heeft, rukte nu aan ter verdediging van ver meld verzoek bij den Itaad, tevens het doel omschrijvend der Vennootschap .Volkshuisvesting" in deze bewoordingen Haai liet r gelijk Ulrei „Volkshuisvesting" wil al ilio grove misstan den van lieverlede ophotten. Aan de aandeel houders wordt Ico allerhoogste 3'/» dividend uitgekeerd, in den regel echter slechts.3"/„. Van hel overblijvend winst-saldo wordt 50*/. voor hel Reserve-fonds, 15% voor het uitreiken van Een zuiver philantropisch werk Onze bescheiden meening is, dat, waar in onze dagen een dividend van minutenn 3"/o genoten woidt, niet al te ernstig aanspraak mag gemaakt worden op philanlropie. Maar ook de overige re deneering van de A. Ct, gaat mank. Wat de bewuste Vereeniging heeft ge daan is tot heden niets anders dan dat ze heeft geconcurreerd met hel parti culier initiatief en volgens deze maat staf moet ze beoordeeld worden. Van gewetenlooze huisjesmelkers in tegen stelling van .Volkshuisvesting"mag hier geen sprake zijn. Bij eenig nauwgezet onderzoek zou genoemd orgaan dan ook spoedig ervaren dat er eigenaars van nieuw gebouwde arbeiderswoningen te vinden zijn, die met een winst als „Volkshuis vesting" zicb voorbehoudt,zich meermalen moeten tevreden stellen. Moeten deze nu als gewetenlooze huisjesmelkers wor den voorgesteld? En van philanlropie jegens den werk man kunnen we met den besten wil ter wereld al even weinig bespeuren. Waar, volgens eigen verklaring, duur gebouwd, een behoorlijk dividend ver langd, en bovendien nog geld begeerd wordt voor Reservefonds etc., daar zullen de huurders zich bezwaarlijk over phi- lantropie ten hunnen opzichte verheugen Vestigen we thans nog even de aan dacht op hetgeen door een geestdriftig lid en verdediger der belangen van de Vereeniging „Volkshuisvesting," den heer D. Gerritsen, in de raadszitting van 23 Mei II. gezegd werd. Woordelijk sprak hij: „Mijnheer de voorzitter, wanneer de overheid nu de hand niet toesteekt, dan is het einde nu reeds te voorzien. Geld te krijgen zonder uitzicht om 3 a 3'/2 le krijgen, is niet mogelijk. Kunnen we dus die rente niet geven, dan moet het bij deze proef blijven." Waar zoo duidelijk door een alleszins bevoegde het doel en streven dezer Vereeniging geschetst wordt, zal nadere toelichting wel overbodig wezen. Nog slechts deze vraagIs 't nu te verwonderen, dat door den Raad dezer gemeente op het adres van „Volkshuis vesting," waarin heel gemoedelijk werd verlangd op niet te rechtvaardigen wijze belastiugpenningen der burgerij len haren bate dienstbaar te stellen, afwijzend werd beschikt? BUITENLAND. In Frankrijk schijnt een nieuwe kerk vervolging in aantocht. Om te beginnen wil men de opheffing van het gezant schap bij het Vacticaan, waartoe de be grotingscommissie hel voorstel doet. Dit dwaze voorstel wordt echter reeds door niet-katholieke bladen als Temps en Figaro krachtig bestreden. Toch vreest men, dat de anti-clericalen in de Regeering een trouwe bondgenoote zullen vinden. Naar het beet, zal zij de Kamer voorstellen, alle niet erkende orden uit te drijven. Hiermede zouden zij alle nieuwere congregatiën enz. willen treffen. Nieuwe kloostcrbestorraingen staan dan weer te wachten evenals voor en kele jaren, toen de kloosterpoorten wer den opengebroken, vreedzame nonnen op straat werden gedreven en arme hulp- behoeftige grjjsaards van hun onderdak schandelijk beroofd werden. Terecht werpt de Fransche dichter en schrijver Coppée den anti-clericalen in edele verontwaardiging toe „Maar wat hinderen die menschen u Zij onderwijzen kinderen, zij verplegen de zieken in de gasthuizen, z|j bidden tot God om barmhartigheid voor dege nen, die Hem lasteren. Wat staat u dan in hen tegen? Hunne levenswijs? Mis schien acht gij die een scherp contrast op de uwe. Zij z|jn arm, en g|j knielt voor het gouden kalfzg' zjjn kuisch, en gij brast in ontuchtzjj z|jn nederig en gehoorzaam, lerwjjl g|j lijdt aan hoog moedswaanzin en altjjd geneigd tot op stand. „Ja, dat is de reden van uwe haat! Hun voorbeeld is u ondraaglijk, en nu gij ze niet kunt navolgen, wilt gjj ze wegjagen, in de hoop zelfs de herinne ring te vergeten aan hunne deugden, die u het schaamrood op het voorhoofd jagen." De regeering der Zuid-Afrikaansche republiek heeft zich, wegens de hou ding van Engeland, eindelijk genoopt gevoeld op 10 Oct. jl. aan de Engelsche regeering een ultimatum toe te zenden. Aan de daarin gestelde eischen gaat vooraf een breedvoerige uiteenzetting, waarin de Z.-A. Republiek opnieuw verwijst naar de conventie van 1884, en verklaart, dat alleen de schending der rechten bjj deze conventie aan de Uitlanders toegekend aan Engeland het recht zou hebben gegeven diplomatieke vertoogen omtrent zjjne tusschenkomst ten behoeve van de Uitlanders tot de Tranvaalsche regeering te richten. Verder wordt gewezen op de jongste onderhandelingen, en herinnerd, dat de Britsche regeering onlangs een spoedige oplossing aanbeval en op antwoord binnen 48 uren aandrong, hoewel deze eisch later werd gewijzigd. Daarop werden de onderhandelingen afgebroken en kreeg de Republiek te verstaan, dat een voorstel omtrent een beslissende regeling binnenkort zou worden gedaan. Tot dusver is echter geen voorstelont- vangen. Dan wijst de regeering der Republiek op de militaire toebereidselen van En geland en zegt „De onwettige inmenging van Harer Majesteits Regeering in de binnenland- sche aangelegenheden der Republiek heeft een ondragelijken toestand in het leven geroepen, waaraan de Regeering der Zuid-Afrikaansche Republiek ver plicht is zoo spoedig mogelijk een eind te maken." Hierop volgen de eischen der Trans- vaalsche Regeering, te weten: 1. dat alle geschilpunten aan de eene en de andere zijde zullen worden opge lost door vriendschappelijke arbitrage of op eenige andere vriendschappelijke wijze als tusschen Engeland en de Z.-A. Republiek zal worden overeengekomen. 2. dat de Britsche troepen aan de grens der Republiek onmiddellijk zullen worden teruggetrokken.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1899 | | pagina 1