Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No 30.
Zaterdag 21 October 1899.
Dertiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort. Apeldoorn, Baam, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Yeenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonnomantaprija par dria maanden i
Franco per postf0,40.
Afzonderlijke nummersf0,05.
BureauBreedestraat, E 349, Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniglng De Eembode.
Frij» dar AdvartentiSm
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor iederen regel meer- 0.05
Bij
dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Het Woningvraagstuk.
II. (Slot.)
Veel is er dus gesproken, geschre
ven en gestreden, zonder dat het woning
vraagstuk voor deze stad nader tot zijne
oplossing is gebracht. E i toch is deze
ernstige quaestie in hooge mate urgent.
Zullen nu de handen in den school
gelegd en een toestand bestendigd wor
den, die ieder weldenkend mensch met
weemoed vervult? Dit zou diep betreurd
moeten worden, ja zelfs onverantwoor
delijk zijn. Deze quaestie, nu eenmaal
opgeworpen, is van te hoog ernstig be
lang om daarin stil te berusten.
Maar omdat deze zaak ernstig en
moeiljjk is, dient men niet omzichtigheid te
werk te gaan. Van alle kanten moet ze
bekeken worden, wil men zich vrijwaren
voor moeilijkheden en teleurstellingen.
Dit schijnt ook de meening te zijn van
de .Maatschappij tot bevordering der
bouwkunst," welke onlangs ter be
antwoording de volgende vragen stelde.
«»l mew gedaan wordt op het gebied »ao de
stedelijke gezondheid,commi„iCo, hoofdtakeljjk
it belreft
steenen, al voer van UecaliCn en van menage-
water, drinkwater, rioleeriog en»., niet voldoen
aan de eischen der hygiene en de daarop be
trekking liebheade bestaande of weoschelyk
geachte artikelen der verordening op hel bou
wen in de gemeente, waar uwe afdeeling is
gevestigd V
Is een krachtig ingrijpen tot verbetering van
die toestanden niel hoogst noodig en, zoo ja,
op welke wijze?
Is bet mogelgk om de eigenaren van wonin
gen bel nilvoereo van verbeteringen, in gevallen
als boven bedoeld, op te leggeo bianeD een
billijk Ie stellen termijn, om bjj nalatigheid
hierin de woningen onbewoonbaar te verklaren
In eenc vergadering der afdeeling
Amsterdam dier Maatschappij gehouden,
werd dit onderwerp door den heer F.
van Erkel ingeleid. Diens rede werd in
het „Bouwkundig Weekblad" opgenomen
en door de Utr. Ct. in de hoofdzaken
weergegeven.
Da baar van Erkel, zegt genoemd orgaan,
begoo met de opmerking, dal er haast geen
onderwerp is, waarin zoo geliefhebberd wordt
als in hst woningvraagstuk, wal zeer verklaar
baar is, omdat de feiten voor iedereen waar
neembaar zijn. Het gevolg daarvan ie weer,
dat lo. de eischen voor de verbetering veelal
Ie boog worden opgevoerd, en lo. bel woning
vraagstuk soms met oodere sociale qoaesties
ten onrechte wordt samengekoppeld of er mee
verward, waardoor de vatbaarheid voor oplos
sing niet weinig wordt verminderd.
Slechts die eiscbea mogen worden gesteld,
die werkelijk ale in hel beloog der openbare
gezondheid, orde en veiligheid algemeen worden
erkend, en verder stelle men rooral geen voor
schriften of eitchen, waarvan men niet zeker
Ons dunkt, dat deze wenken beharti
ging verdienen. Waar te veel wordt
verlangd, wordt zelden veel verkregen.
De eischen, die men stelt, moeten be
scheiden en billijk zjjn; doch wil men
in dien geest handelen, wil men doel
treffende maatregelen nemen tot ver-
belering van volkshuisvesting, dan be
hoort men ook den juisten toestand in
deze te kennen, om met onbevangen
oordeel te kunnen optreden.
Daarom is het noodig, schreef mr.
Veldman, te Leiden, onlangs in het
.Handelsblad", een onderzoek in te
stellen naar den woningtoestand in elke
gemeente, door een speciaal daartoe aan
gewezen commissie, door den raad be
noemd.
Het instellen van een woningonderzoek in alli
gemeenten, zegt genoemde schrijver daarop
moet met kracht worden aangedrongen. Imti
dit onderzoek mort noodzakelijk hel fundan
Indien
s hel n
stmg si
kracht kunnen oplreden. Telkens weer zal hel
stuiten op hel bezwaar geen k|jk Ie hebben op
deo bestasnden toestand.
Dezelfde meening, hier helder en zaak
rijk door mr. Veldman ontwikkeld, stond
ons voor den geest toen in de raads
zitting van (i Juni l.l. het bekende rapport
van de commissie in zake onbewoonbaar-
verklaring van eenige woningen aai
orde kwam. Voor velen met ons bracht
dit rapport een eigenaardige verrassing,
Geheel onverwachts vernam men, dat
eene commissie het oog had laten vallen
op woningen, gelegen in wijk A no. 134,
135 en 136, en haar rapport strekte
deze onbewoonbaar doch voor verbete
ring vatbaar te verklaren, met aanneming
van een aantal verbeteringen, die binnen
twee maanden moesten zijn aangebracht,
en om de woningen gelegen in wijk A,
nos. 125 lot en met 133, onbewoonbaar
te verklaren, met bevel tot ontruiming
binnen twee maanden.
De zaak werd dus kranig aangepakt,
maar hoe de Raad er toe kwam juist
die woningen uit te kiezen en met geen
enkele syllabe te reppen van de veel
ellendiger krotten, welke op zoo ver
schillende punten van de stad zijn aan
te wijzen, scheen ons een raadsel. Ten
deele werd dit ons echter opgelost door
het officieele verslag der bovengenoemde
raadszitting, waarin staat te lezen
De heer Gerritsen zou gaarne aan B. en W.
In overweging geven om, nadat deze besluiten
lot onbewoonbaarverklaring mei algemeene stem-
lot de burgerij, opdst deze wote, dal de Raad
niugen, die feitelijk onbewoonbaar zjjn, en dat
zjj dus moeien zorgen, dal hunne woningen in
goeden staat worden gebracht. Spr. geelt dat
in overweginghet is ook in het belang van
de huurders zelvco.
Wij meenen hieruit te moeten ver
staan, dat de schrik bij de zoogenaamde
huisjesmelkers erin gebracht moest
wordenmen had nu immers een voor
beeld gesteld in hoeverre de Raad ver
mocht in te grijpen in het beheer van
iemands rechtmatig bezit, wanneer het
niet volgens de inzichten van dit lichaam
aan de gemeenteverordening omtrent
woningen voldoet.
Maar aan zulk een optreden, hoe uit
stekend ook bedoeld, is, naar onze mee
ning, een bedenkelijke schaduwzijde ver
bonden. Hiermede werd niet alleen een
bewijs gegeven van onbekendheid met
den plaatselijken woningtoestand, maar
ook minstens een schijn van grove
willekeur. Want ging men op die wijze
voort dan zou het getal onbewoonbaar
verklaarde woningen ontzettend wezen.
Het wil ons dan ook voorkomen, dat
tegenover den eigenaar van bovenge
noemde onbewoonbaar verklaarde per-
ceelen minder correct gehandeld is. Wij
zouden willen vragenWaren dien»
woningen, elk uit twee vertrekken be
staande, niet voor zoodanige verbetering
vatbaar, dat ze zeer goed bewoonbaar
worden konden? Was genoemde heer
niet bereid die verbeteringen aan te
brengen, welke van hem naar eisch en
billijkheid mochten verlangd worden?
Wij gelooven op beide vragen veilig een
bevestigend antwoord te kunnen geven.
Maar bijaldien de Raad eene andere
meening mocht zijn toegedaan, dan vin-
we het te bejammeren, dat andere,
voor den mensch schier onbewoonbare
krotten, langer geduld worden. En zeer
hinderlijk moet het dan zijn voor den
heer B., dat juist tegenover hom het
bewuste besluit genomen is.
Het vraagt dan ook terecht de aan
dacht, dat in eene nadere raadszitting,
het voorstel van den heer Ger
ritsen tot het uitvaardigen van eene
proclamatie, tot waarschuwing aan eige
naren om aan hunne woningen de
noodige verbeteringen aan te brengen,
door hein werd ingetrokken, en wel
om reden, dal het besluit reeds voldoende
bekend werd geacht. Maar zou het niel
juister zijn, als gezegd ware, dat van
een bedoelde proclamatie door belang
hebbenden toch zeer weinig of soms
tteelemaal geen notitie zou genonn
worden
Met dal al is echter liet netelige
woningvraagstuk blijkbaar een stadium
ingetreden, dat in geen geval mag besten
digd worden. Nu de gemeenteraad in
deze quaestie werkdadig is opgetreden,
achten wij liet hoogst wenschelijk, dat
hij blijve voortgaan, naar liet gezonde
advies van mr. Veldman, tloor ons ge
releveerd. Dan, indien de Raad een com
missie benocme, aan wie speciualtot taak
wordt gesteld een grondig onderzoek te
doen naar den woningtoestand dezer ge
meente,kan een rapport verschijnen, waar
uil blijken zal, dat de toestand werkelijk
onhoudbaar is. Maar dan ook zal de
Raad in staat zijn gebracht een onbe
vangen oordeel te vellen, hetwelk op
een zaakrijken, rechtvaardigen grondslag
berust, en waarvan inderdaad heil kan
verwacht worden.
Indien men echter binnen een
al te lang tijdperk met zekerheid
beleren toestand wil erlangen, dan is het
niet alleen wenschelijk, maar zelfs drin
gend aanbevelenswaardig, dat ook van
Gemeentewege wordt medegewerkt om
dit doel op een voor ieder bevredigende
wijze te bereiken. Met onbewoonbaar
verklaren van woningen, zal men wel
verkrijgen, dat ze verlaten worden, maar
dan zal men nader meermalen op het
bezwaar sluiten, dat de eigenaren ervan
niet bij machte zijn ze op te ruimen en
door nieuwe te doen vervangen. Het
gevolg daarvan zal zijn, dat de afge
keurde woningen verder geheel verwaar
loosd worden, en derhalve een nog
onbekoorlijker schouwspel bieden zullen.
Om dit nu eenigszins te voorkomen ware
het gewenscht, datdoorden Gemeenteraad
jaarlijks op de gemeente-begrooting een
zeker bedrag wierd uitgetrokken en be
schikbaar gesteld tot aankoop van der
gelijke oude krotten om deze te arao-
veeren, en dan den grond, ingeval deze
tot behoud aan de gemeente minder
dienstig werd geacht, weder te verkoopen
en de opbrengst ervan andermaal tot
aankoop van onbewoonbare panden ge
reed te houden. Ook bij openbare vei
lingen van dergelijke perceelen zouden
dan gelden beschikbaar zijn en op die
wjjze zou men dan voor eeri betrekkelijk
kleine som jaarlijks groote verbeteringen
in den ellendigen woningtoestand kun-
aanbrengen.
Met bescheidenheid zouden we tevens
aan den Gemeenteraad in overweging
willen geven in de stedelijke bouwver
ordening ook de bepaling te willen op
nemen, dat voortaan binnen de stad
geen woningen meer mogen gebouwd
worden met minder dan twee vertrekken.
Niets toch bevordert meer eene zedelijke
verstomping, ja zelfs verdierlijking bij
den behoetligen medemensch, dan het
verblijven van gezinnen met kinderen
in één woonvertrek. Herhaaldelijk toch
moeten zij, die door hunne geestelijke
bediening, als leden van liefdadige instel
lingen of anderszins van deze gezinnen
kennis nemen, gruwen over de verre
gaand diep onzedelijke toestanden, die
zij daar aantreden. Deze maatschappelijke
kanker moet dus te dezer stede bestre
den worden, en hiermede wij zijn
er zeker van, dat hetgeheele Stedelijke
Bestuur ook deze meening deelt zal
eerst recht handelen in bet waar
achtig belang dezer gemeente.
Maar dat dan ook liet woningvraag
stuk met vernieuwden moed en energie
door ons geacht Gemeentebestuur
worde ter hand genomen aan oprechte
bulungstclling en waardeering zal het
van de zijde der burgerij daarbij aller
minst ontbreken.
Natuurlijk is het geenszins onze be
doeling particulier initiatief in deze
quaestie ter zijde te dringeniedere
poging, van welke zijde ook beproefd,
om den ellendigen woningtoestand binnen
ile stad te verbeteren, juichen wij van
harte toe. Wij meenen daarom dit. betoog
niet te moeten eindigen alvorens aan
den heer A. M. Tromp van Holst, voor
diens milddadig, hoogst verdienstelijk
optreden in ie woningquaestic,
ecresaluut te hebben gebracht.
In de jongste raadszitting is lol onzi
meente-liegrooling bereids eèn post van f tb')
niigetrokken, om gelden beschikbaar to li
and ia deze gemeente.
BUITENLAND.
L.l. Zondag hebben in België de
kiezingen plaats gehad over hel gehcele
land. Voor de Katholieken zijn de stem
mingen op enkele plaatsen niet naar
wensch uitgevallen te Namen, Antwer
pen en Leuven zijn zij verslagen door
het samengaan van liberalen en socia
listen.
Te Antwerpen bestaat de gemeente
raad nu uit 24 liberalen, 12 katholieken
en 3 socialisten, te Namen, waar de
katholieken de meerderheid vormden,
hebben thans de radicalen en socialisten
eene meerderheid van één stem. Te
Aalst hebben de katholieken de zege
praal behaald, ondanks het samengaan
van de parlij-Daens met de liberalen en
socialisten. Demooisleoverwinning,die de
katholieken behaald hebben, is te Meche-
len, waar de liberale meerderheid na
zwaren strijd is ten onder gebracht.
De socialisten hebben in de provincie
Henegouwen verschillende nederlagen
geleden, maar te Luik hunne positie nog
versterkt.
Jammer blijft het voor de Katholieken,
dat zij Namen, dat met zooveel moeite
en inspanning eertijds was veroverd,
moesten verliezen, terwijl in Antwerpen
zelfs zeven zetels verloren gingen.
Het Oostenrijksche Huis van Afge
vaardigden heeft Woensdag zijne zittin
gen hervat. Nadat de vroegere president
dr. Victor von Fuchs weder tot voor
zitter herkozen was, las de minister
president graat Clary de programver
klaring der Regeering voor.
De regeering sprak daarin de hoop
uit, dat de afgevaardigden haar zullen
steunen in hare pogingen om den nor
malen toestand in het Parlement te
herstellen. Zich strikt houdend aan de
grondwet, rekent zij op de medewerking
der partijen otn de vrede in het land
te herstellen. De regeering besloot de
taal-ordonnantifin in te trekken, maar
zal die aangelegenheid regelen langs
wetgevenden weg. Voorts noodigde zjj
het Parlement uit da begrooting te vo-
teeren en wees op de noodzakelijkheid
om zich bezig te houden met econo
mische en landbouwvraagstukken, en
met de belangen van den godsdienst en
het onderwijs.
De Kamer besloot op voorstel van
Engel en Kaiser, gisteren Vrijdag, over
de verklaring der regeering het debat
te openen.
Bij de Kamer kwam een voorstel in,
n het ministerie-Thun in staat van
beschuldiging te stellen.
De oorlog met Transvaal is thans in
vollen gang en zal door de Transvalere
met mannenmoed en door de Engelschen
met hartstochtelijkheid worden voortge
zet. De Engetsche Regeering heeft alvast,
bij dezen noodlottigen, onrechtvaardigen
oorlog, den onverwachten steun der
conservatieven en liberalen in 't verlee-
nen der extra oorlogskredieten, en in 't
goedkeuren van de houding der Regee
ring. De leider der liberale partij, sir
Henry Campbell Bannermann, heeft Dins
dag l.l. in het Lagerhuis verklaard, dat
de oppositie van Hare Majesteit geen
moeilijkheden aan de Regeering in den
weg wil leggen, ten aanzien van de
kredieten voor eene snelle en afdoende
voortzetting van den oorlog. Onder lang
durige toejuiching werd deze mededee-
ling ontvangen.
Alleen de Ieren, onder Dillon, Labou-
chóre enDavid, protesteerden ennoemden
Engelands inmenging in Transvaals bin-
itenlandsche aangelegenheden onwettig
en vroegen in eene motie, ten einde
verder bloedvergieten te voorkomen,
eono poging tot arbitrage te beproeven,
in overeenstemming met de ter vredes
conferentie aangenomen beginselen. Met
322 tegen 54 stemmen werd deze motie
echter verworpen. Engeland, of liever
dc Jingo-purtij, wil dus den oorlog ten
koste van alles. Dillon verklaarde o.a.
nog, dat de verantwoordelijkheid niet op
de Boeren rust, maar geheel voor reke
ning komt van Chamberlain en Rhodes.
Waren deze er niel geweest, en had Lord
Salisbury, als minister van Koloniën, in
Downing-street gezeten, dan zou er op
dit oogenblik vrede zijn in de Zuid-Afri-
kaansche Republieken. Wat ook het
einde moge zijn van dezen veldtocht,
zjj zal nooit room verschaffen aan de
Britsche wapenen.
De Boeren zijn vol moed en trekken
steeds voorwaarts.
Onder dagteekening van 17 Oct. kwam
te Kaapstad uit Pielermaritzburg bericht,
dat een gevecht woedde te Spitsfontein
tien mijlen ten zuiden van Kimberley.
De Boeren sneden de gemeenschap met
Kimberley, waar Rhodes is, geheel af.
Zij hielden den spoorweg langs de Oran
jerivier tot Kimberley bezet.
Daily Telegraph zegt, dat drie sterke
afdeelingen Boeren, te zamen 13000 man,
in Natal zijn doorgedrongen achter «tation
Ingagani. 1500 Boeren bezetten Dann-
hauser-
De inboorlingen vertellen, dat een ver
woed gevecht Maandag plaats gehad
heelt tusschen Vrijstaters en het garni
zoen van Kimberley. Een depêche van
Donkerpoort aan de Oranjerivier zegt,
dat Burgersdorp in de Kaapkolonie aan
de zuidgrens van den Vrjjstaal door de
Boeren is ingenomen.
De inneming dezer laatste plaats zou
een belangrijk teit zjjn, daar het een
kruispunt is van spoorwegen.
Onder dagteekening van 16 Oct. wordt
gemeld, dat de Boeren Taungs, veertig
mijlen ten zuiden van Vrjjburg bezet
hebben.
Commandant Cronjé is Maandag 16
Oct. begonnen met de beschieting der
stad Mafeking, nadat hij eene waar
schuwing had gezonden tot de bewoners
der stad ten einde vrouwen en kinderen
veiligheid te brengen.
Uit te Kaapstad ontvangen bijzonder
heden omtrent den aanval der Boeren
op een geblindeerden trein bij Spits
fontein, ten zuiden van Kimberley, bljjkt,
dat de Boeren granaten naar den trein
schoten, doch dien niet raakten. De
trein naderde en de bezetting begon uit
de Maxim-kanonnen te vuren, waarop
de Boeren met zwaar geweervuur ant
woordden. Vijf Boeren en twee paarden
werden gedood aan Britsche zijde werd
niemand getroffen.
Generaal Joubert bevindt zich te Char-
lestown, dicht bij de Amajuba-hill, waar
de Engelschen in '81 werden geslagen.
Hij heeft vandaar een tetegraphische
verbinding tot stand gebracht met Pre
toria.
Ook aan de zuidelijke grens van den
Oranje Vrijstaat zjjn de vijandelijkheden
begonnen. Colesberg en het station Don
kerpoort, aan de ljjn Middelburg-Bloem-
