Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 1.
Zaterdag 7 April 1900.
Veertiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort. Apeldoorn, Baarn, Barneveld. Blarieum. Bussum, Driebergen. Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Tweede Blad.
Uit de Pers.
Bijna alle Katholieke bladen des Lands
hebben aan de zoo hoogst belangrijke eind-
stemming over de Leerplicht-wet uitvoerige
beschouwingen gewijd. In het gegeven ge
val achten wy het hoogst wenschelijk enkele
aanhalingen uit eenige van die organen ook
Aan het slot van een hoofdartikel scbrijlt
De Tijd
De Leerplicht-wet dankt haar zegepraal
niet aan de liberale Kamermeerderheid. Zij
heelt die te danken enkel aan het feit, dat
een tweetal leden der rechterzijde een zwen
king naar links maakten, die wij wél hadden
gevreesd, maar van welke wij toch nog tot
hot laatste oogenblik gehoopt hadden dat
zij zou zijn achterwege gebleven. Indien iets
varing. Natuurlijk geven wij gaarne toe, dnt
ieder afgevaardigde moet stemmen volgens
zijn eigen geweten, zijn eigen overtuiging.
Ken partijverband, dat tot eisclt zou stellen
gene, wat in de ziel van den volksvertegen
woordiger als eerlijke overtuiging van plicht
en waarheid leeft, achten wij een katholiek
man onwaardig. Maar mot dat al mag men,
dunkt ons, het partijverband evenmin tel
een zinledige leuze maken, die enkel dienen
zal om in tyden van verkiezingen de stem
gerechtigder. te drijven naar do Stembus, of
op meetings aan eenige groolc woorden en
daverende volzinnen toejuiching te bezorgen.
Van het oogenblik af, dat door een adres
beweging, die na het petitionnement van
1878 haar wedergade zoekt, een adresbe
weging, uitgegaan van en gesteund door tal
van eerbiedwaardige mannen, wier bevoegd
heid om in deze te oordeeien wel even on
verdacht zal mogen hectcn als hun eerlijk
heid duidelijk gebleken was. met welke
gevoelens het ontwerp op den Leerplicht
door de katholieke bevolking werd ontvangen;
bij de verkregen zekerheid dat (gelijk
do heeren Scbaepman en Kolkman konden
Een geleerde Schildwacht.
In de vorige eenw keerschte in vele Duit-
sche steden 't gebruik, dat 't stedelijk bestuur
zich op een gemakkelijke wijze ontdeed van
nutteloozc en roofzuchtige jongelui, door ze
aan Engelache en Hollandsche werfofficieren
te verkoopen. Zeverden dan in den nacht
opgelicht en zoo mogelijk zonder dat iemand
'l bemerkte over de grenzen gebracht. Zoo
was 't ook in de universiteitsstad Bittteln in
Hessen, die in dien tijd door veel studenten
bezocht werd.
In Rintein dan was in 't jaar 1719 een Hol-
landsch werfofficier, Jau van Brcughen ge
naamd, met de opdracht, krachtige jongelui
voor 't Engelsch leger te werven en over 't
Kanaal naar Engeland te transporteeren. Te
zelfder tijd woonde in Rlntcln een oude stu
dent in de wijsbegeerte, die reeds van vele
universiteiten als een onverbeterlijke door
draaier was weggejaagd en dientengevolge in
Rintein door den acadomischen Senaat niet in
't studentencorps was opgenomen. Er was
geen vechtpartij binnen de muren van Rintein
waaraan niet de beruchte .Bierton," (zoo was
de bijnaam van den zwierbol), al had deel
genomen. Toen kwam de burgemeester op
do gedachte, om dit gevaarlijke individu door
de vreemde wervers heimelijk te laten van
gen en over 't Kanaal te laten brengen.
De woeste student, die wegens zijn buiten
gewone lengte gemakkelijk te herkennen was,
woonde in een klein huisje met een tuintje
er voor. In dit huisje waren twee kamers, die
aan studenten verhuurd werden, de eenc werd
bewoond door Bierton, terwijl de andere lan
gen tijd leeg stond, daar geen student 't
durfde wagen, de buurman te worden van
dezen woesteling. De officier liet het een
zaam gelegen huisje nanwkeurig bewaken
en toon hem de wachters op een nacht be
richtten, dat Bierton thuis was gekomen,
haastte hij zich met eenige pootige kerels
en een wagen naar diens woning.
Ongelukkigerwijze had evenwel dien dag
juist een vreemde student, die bijna even lang
was als Bierton, in de leegstaande kamer zijn
onderhui! Katholieke mede afgevaardigden:
bij overweging voorts, dal mm hun stem
de beslissing over deu leerplicht hing, of
althans hangen kon, had, dunkt ons, misschien
reeds de betamelijkheid, maar zeer zeker
de voorzichtigheid gevorderd, dat zij in tyds
hun mandaat ter beschikking hunner kiezers
hadden gestold. Dfen ten minste Imd kunnen
betreurenswaardige gevolgen van de gisteren
gehouden stemming schijnt, een vernieuwde
scheuring In onze Katholioko gelederen.
De Maasbode schrijft
Wie de verantwoordelijkheid draagt van
het gebeurde, wordt gevraagd.
Op de eerste plaats de heide Kamerleden,
had doen verwerpen, zoo zij liuu persoonlijk
inzicht ten otTer hadden willen brengen aan
bijna algcmeeno opinie, die
onder
partij.
Op de eerste plaats de heide Kamerleden,
die zonder twijfel bobben gestemd volgons de
inspraak hunner welgevestigde overtuiging,
maar die dan inzichten en begrippen blijken
te hebben, welke hen minder geschikt ma
ken om de inzichten en begrippen van do
massa der Katholieke kiezers te reelege n-
ordigen
That
s een tijd geweest, dat dr. Schaep-
!e Kamer over eetio fractie beschikte,
beschikt hij nog over één volge-
'e. datnm van den 80 Maart zal er niet
bijdragen om den invloed op liet katho
lieke volk te schragen van hom, die, als hij
-t hoogc goed dor eenheid had weten te
ellen boven eigenen dunk, van dat volk
Do A'oorilbrabanter drukt hare gevoelens
Wij hebben dan aan de katholieke Kamer
den dr. Schaapman en mr. Kolkman dego-
heeie dwangwet, die Icerpliclit.heet, te danken.
Wij hebben iets gevoeld in ons hart dat op
mtc gelijkt, toen wij gisteren het clc-
ch bericht ontvingen omtrent den uit
slag der stemming. Wij, Katholieken, als
intrek geuomeu. Deze lag reeds lang in de
vccrcu, toen de werfofficier met zijn mannen
in 't tuintje aankwamen de sluwe Bierton
echter vond die geheimzinnige schaduwen in
en voor 't tuintje wel wat verdacht en zijn
zwarte ziel maakte dadelijk eenduivelsch plan:
hij snelde naar de deur van den nieuwen
student, klopte met beide vuisten en smeekte
hem, te helpen, daar hij zwaar ziek was ge
worden. Ickstadt, zoo heette zyn kamerbuur
man, trok haastig de allernoodzakelijkst klee
deren aan. om zijn zieken medestudent hulp
te verleenen en ondertusschcn sloop Bierton
haastig door de achterdeur weg. Terwijl Ick
stadt tevergeefs in de audere kamer nuar
Bierton zocht en zijn gedrag maar niet kon
tweeden bewoner van 't huisje geen Hauw
vermoeden hadden, door middel van een val-
schen sleutel zachtjes binnengekomen en in
een oogwenk hadden zjj den student een
grooten zak over 't hoofd geworpen, zijn
handen en voeten gebonden, en voort rolde
de gereedstaande wagen mot 't slachtoffer
der vergissing naar do grenzen.
De ongelukkige Ickstadt, die uit een dorp
ia de buurt van Mainz atkomstig was, waar
zijn vader smid was geweest, had zich, toon
hij aan de andere zijde der grenzen zag, in
wiens handen hij gevallen was, geen illusies
gemaakt over een gunstige wending van 't
noodlot. Hij wist, dat hij door weerstand te
bieden, zijn toestand nog verergerde, hij
voegde zich dus in 't onvermijdelijke en
wachtte met phiiosophische berusting als sol
daat van de Engelache kroon aan de grens
van 't onrustige, oproerige Schotland een
gunstige gelegenheid af, die hem van zijn
tegen wil en dank opgenomen beroep weer
zou bevrijden. Ondertnsacben vond de jonge
man tyd genoeg om zijn phiiosophische stu
diën te vervolgen; 't grootste gedeelte van
zijn soldij besteedde hij aan den aankoop
van boeken en in de wachtzaal, wanneer
zijn kameraden dobbelden of kaartspeelden,
hield hij zich bezig met lezen. Ickstadt's han
delwijze viel natuurlijk zijn kameraden en
«taalkundige partij hebben door onze on-
«enigheid hel Christelijk deel des volks, dat
l zij ook
ir tie vrij-
nslng ge
uze partij
tweetal.
field van onderwijs, waarop tie at
"leegd is. En wij 7 Maar niet nan t
le schande. Zij komc ucder op kt
lat ons gelevord hooit aan Bnrgcsius en zijne
>pvolgor».
De Maas- en Hoeebode oordeelt
lijtin eenparig gevoelen hunner Christelijke
uedclcilcii en die, doof voor tie sttstu van
•en zuer groot deel van liet Christen volk,
le liberalen hielpen om hunnen goloofsgo-
moten een dwangwet op te dringen, welke
Het vortrnuwen van het katholieke volk
Evo
politici
•do proef
twijfelen
do eerlijkheid hunner bedoelingen, evenzeer
wantrouwen wij hun politiek doorzicht en
de Christelijke partijen.
Do JV. Uaaet, Ct, is mede teleurgesteld,
en geeft dit aldus te kennen
Wü betreuren tie gevallen beslissing. Wy
hadden den uitslng gaarne nndnra gezien,
van liet wetsontwerp omvorgevnllcn.
Zwaar is de verantwoording van tlr. Scliacp-
mau en mr. Kolkman, nu zij door liun af
scheuring van de rochterzydc Nederland
Moeten wij hem dnnrbij onze deelneming
■eluigen in zijne vreugde ol wel In zyn
soil Zoo in het laatste, dan drukken wy
leut in den geest hartelijk do liund. Want
inschappelijk standpunt, oin
belang te stellen in don jongen tnan. -
de opstand in Schotland en Ierland eindeiyk
onderdrukt was, kwam Ickstadt met 'tgrootsto
gedeelte van 't Ëngclsche leger naar Lon
den. zonder dat zich nog steeds eenige ver
andering In zijn toestand voordeed.
Niettegenstaande zyn tegenspoed, liet de
jonge geleerde den moed niet zinken. Hot
gelukte hom in Londen, zich eenige worki
van den beroemden Cartesius en Isaac Ne-
ton, die iu dien tijd de gcheelo beschaaf
wereld met zijne mathematische onderzoeki
gen verstomd deed staan, aan te schaffen, die
hy met rustcloozen ijver begon te. bestudcercu
Toen hy echter op zekeren dug op post stom
en gemakshalve zijn geweer tegen een boon
had gezet, om in een bock van Newton tl
lezen, werd hij op heeter daad betrapt don:
graal' Pembroke, een van do officieren, et
wegens veronachtzaming van deu dienst li
arrest gebracht, terwyl 't boek in beslag wen
genomen. Tcrwyi Ickstadt in vortwyfeling In
de donkere provoost zat en zyn hard no.
lot beklaagde, trok de graaf, die evenals v
leden van de hoogc Eugolsche aristocro
zieli y vcrig met de wetenschap bezighiold
tot de vurige bewonderaars van Newton
hoorde, thuis 't in beslag genomen boek
zyn zak en was niet weinig verwonderd
zien, dat 't een van de beroemdste werk
van Newton was, waarin op de randen
de bladzyden tal van opmerkingen en v
beteringen met potlood geschreven wan
Terstond begaf hij zich naar don beroc
den geleerde, die ondanks zyn tachtig jaren
nog zy'n volle lichaamskrachten en heidei
heid van geest bezat, en vertelde hem
merkwaardige feit, terwyl hy hem 't boek
van Ickstadt voorlegde.
Newton sloeg verrast 't boek open; hy
wendde de eene bladzijde na de andore om
en de grijsaard verdiepte zich zoozeer in de
lectuur van de oanteekeningen op de witus
randen der bladzyden, dat hy de aanwezig
en schooldwang hebben wij oiih geen ungon-
nlet anders dan de imoering dunrvau iu
Nodcrlnnd betreuren, betreuren wél beducht,
wél overtuigd en wél geineend,
Het llulsgain schrijft onder don Indruk
der eindstemming
Kit te pyitiykor zal velen lint aannemen
der wet vallen, nu zy door do medewerking
De Qtldeelandet laat zich aldus uit
Met één stem meerderheid luid do nir
wangwet van liet vrijzinnige ministerii
egovlord, en gelijk te verwachten was,
lelpenninck hem niet belet, op zijn post te
ju, dan hadden de .stemmen gestuukt.
Op «Ie heeren Scliaepuian en Kolkman
nor hun afscheiding van de heolc rechter-
ijdc, de zege der Leerplichtwet te hebben
logelijk geuiankt
De Hemel geve dal hun die houding niet
Vooreerst toch is de Al kncllondor wor-
endc staatsbemoeienis weer uitgebreid tot
«linde van do persoonlijke vryiioid, eu dal
list op ooit zéé toer gebied nis de opvoeding
nil liet kind.
iet gemoedsbezwaren maar alleen wanneer
ie bezwaren als geldig zijn erkend door
d schoolopzieners, die nlzoo als rechters
zullen optreden in zaken, dio rechtstreeks
el geweten dor ouders raken.
Vervolgens zal door «loze wot hot bijzonder
ndcrwijs, dat toch al mot zulke gronte
locüijkhcdeii te kampen beeft, alweer lot
wannier lasten worden gedoemd,
Wnnt wel heeft ue minister beloofd, liet
i die losten te zullen tegemoet komen maar
y heelt volstrekt geweigerd te verklaren,
heid van den graal geheel vergal en eerst,
daaraan herinnerd word. Ncwtou schrok op
eu verontschuldigde zich.
.En wie, zegt u, mijn beste Pembroke,"
vroeg hij haastig, .heelt deze uuntcekeningen
geschreven V"
Een heel gewone soldaat, Sir," riep Pem
broke uit, ,die daarmede bezig was, terwyl
by op wacht stond.'
.Onmogelijk, mynheer,' riep Newton, ter
wyl hij opstond. .Een gewone schildwacht
kati deze nanteckeningen niet gemaakt
hebben.'
de officier, .hij kan ons bovendien toch niet
ontgaan,* voegde hij er lachende aan toe,
.want hij zit voor zyn plichtverzuim in streng
Ickstadt was niet weinig verbaasd, toon hy
zyn strengen officier, in gezelschap van een
ouden heer zag binnentreden, maar hy was
nog meer verrast, toen zij beiden bom uil-
noodigden, hen naar de cifficicrakaiucr te
volgen.
Hij wreef vergenoegd zijn stijl geworden
bank op, die Item oen gehcelcu langen nacht
tot bed bod moeten dienen. Boven, in de goed
verlichte, rijk gcmoubileerde ofttciorskumcr,
nam de oudo vriendelijke beer hem «ladclyk
met zijn vrageu in beslag. Vooreerst of «Int
boek, dat graaf Pembroke op post hem had
afgenomen, hemzelf toebehoorde en vervol
gens of hyzelf die oanteekeningen met pot
lood daar bygeschreven had, en waar bij
vandaan kwam en wie hy was.
Ickstadt vertelde openhartig en eerlijk, hoe
't hom gegaan was, en verzweeg daarby niet,
dat hij 't soldatenleven, waartoo hy buiten
zyn schuld geraakt was, op den duur wel
niet zou kannen uithouden.
Vol innige deelneming hoorde de waar
dige grysnard Ickstadt aaneiudelijk zei
hy:
.Jonge vriend, je hebt je goed gedragen
en nu is ook 't einde van je ellende ge-
waarin «lic tegemoetkoming zal bestaan, en
bovendien kan zijn porsoonlijko belofte zyn
•■pvolgurs niet binden.
Wnar do rochtsgciykhoid tusschon bijzon-
dor en openbaar oudorwijs toch al zooveel
te wonschon overlaat, wordt do nieuwe ver
ongelijking natuuriyk te dieper gevoeld.
Kn nl is vordor het herhulingaondorwys
niet verplichtend goslold, toch laat hot zich
aanzien, «lat ook do byzondero school zich
op deu duur op liet verschaffen van dat
herlinlingsondorwys zal dlouen in te richten.
Zoodra toch in cou gemeente de openbare
school hcrhaliiigsoadorwljs gooit, zal de
byzonderc school zodoiyk verplicht worden
dat voorbcolil to volgon, wil zy het nlot
aanzien dnt «Ie leerlingen, door haar gekweekt,'
juist op oen govaariyken leeftyd aangelokt
worden door eon «mderwy's mogelijk In stryd
met hun ccrsto godsdienstige opleiding.
En ten slotte opent de bepaling omtrent
do verstrekking van vondsol on kleeding
aan behoeftige schoolkinderen do deur voor
steeds verder gaande Bociitlistische olschen.
Word eerst van staatswege enkel onder
wijs verstrekt; nu komt er al voedsel en
kieeding bijstraks volgen de schoolbadon,
s lioolurtzcn enz,, en ten slotte zal de school
ook ligging en huisvesting hebben te ver
schaffen. Waarom die staatsvorzorging enkel
bepaald tot do kinderen, zoolang zy school
gaan zal varvolgens gevraagd worden.
Waarom zc niet heelemaal voor rekening
van «Ion stnal onderhouden, van hun geboorte
uf totdat zy zelf hun kost kunnon verdienen V
En zoo wordt ongemerkt de weg gaéffend
voor het socialisme, dnt don staat maakt tot
Advertentiën.
Waarheen 1
Naar Amepsfortia's Melksalon,
UTRECHTSCHESTRAAT 33.
CHOCOLATS. LIMONADES, BIEREN enz.
Ik h
Isaac Newton zelf en zal alles doeur
om je nog heden aan ouzo krijgshaftige
vrienden te onttrekken en je aan de geleerde
werelil terug te geven."
't Duizelde Ickstadt, toon hy hoorde, dat
de grijsaard do zoo geviarde Newton zelf
was. Zonder vorder op zy'n aanwezigen mili
tairen meerdere te letten, viel de jonge man
deu cdulan grijsaard te voet en bedekte zijne
handen mot kusson. Hy keerde niet meer in
't arrestantenhok terug. Nogdonzelfden avond
deelde Newton hem mede, dnt hem eorvol
ontslag was verleend uit 't leger, benevens
toezegging van een pensioen tot voortzetting
van zy'n ztudién.
Ickstadt's verdere loopbaan was balten-
gewoon schitterend. Spoedig na de gunstige
wending van zyn lot keordo hy naar Duitach-
land terug.
In 't jaar 1727 vestigde hij zich in Marburg
als Icoraar aan de acadomioiu 1781 werd
hij proleasor in Würzburg en 't duurde slechts
weinigo jaren of hy gold als een autoriteit
op 't gebied van rechtsgeleerdheid. Dienten
gevolge benoemde hom Keizer Karei VII In
't jaar 1711 tot protessor te Ingolstadt en
droeg hem 't ondcrwys van zyn zoon In de
philosophic en de staatswetenschappen op.
Ickstadt stierf don 22sten April 1768 te Ingol
stadt en zijn vorst en voormalige scholier
eerde don ontslapene door oen hem waardig
gralmonumeut on daardoor, dat hy persoon-
lyk den Ujkstoet naar 't kerkhof bege-
leiddo.
Ickstadt's zinspreuk.Por ospcra ad astra.'
dat is: .Door 't onaangename tot 't aller
hoogste," past inderdaad op geen leven beter,
dan op dat van den armen smidszoon, sol
daat en protessor.
