Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 25.
Zaterdag 22 September 1900.
Veertiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Bameveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonnementsprijs per drie
Franco per post
Afzonderlijke
i 0,40.
f 0,05.
BureauBreedestraat, E 349, Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Frij» der Adeertentitn i
Van 1 tot 6 regelsf0.30
Voor iederen regel meer-0.05
bureau bezorgd
moeien uiterlijk Vrijdagavond
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Losse gedaehten over het
Katholiek Congres.
n.
Toen de sociale kwestie, wier rumoerig
geleide wij kennen, ook ten onzent zich
aanmeldde, verraste zij de Katholieke
denkers niet. Zij zagen in den gang der
feiten de toepassing der leer en met
een het doel der leiders. Met den vierden
stand naar omhoog te werken, beoogden
die leiders, 't zij doetrinairen, 't zij mannen
van de daad, meer dan enkel het lid der
Tweede Kamer van de Slalen-Gencraal
op het naamkaartje van den proletariër
Door politieke aktie wilden zij verkrijgen,
dat de hoorn van overvloed der lusten
zich omkeeren, en voortaan naar hun
kant zijn voorraad uitschudden zoude.
Wat zoo nu en dan in den vreemde
voorviel, was echter geen te mooie be
lichtingvan hel vraagstuk. De wetenschap,
in den waan, dat zij nagenoeg alles om-
vademt, wilde reddings-loestcl worden,
want zy duchtte gevaar bij de uitschud-
dings-operalie eene andere zijde uit, De
Staathuishoudkunde spande zich er voor,
zette axioma's vast, alsof ze onver
plaatsbare mijlsteenen waren, en trok
konklusiên tot effening van den weg en
ter voorkoming van het hrlsbrekend
gevaar. Edoch de uitkomsten faalden.
De konklusiên werden afgebroken door
andere wijzen sommigen, minder theo
retisch maar meer praktisch onderlegd,
wilden aanstonds heensturen op de
uilkomsten, en zoo haastig mogelijk de
sappige vruchten plukkenoat was je
de ware wetenschap, de echte. Wal al
systemen en praktische handleidingen,
aan kometen gelijk, doken opEn met
de voorzichtigheid in hun wegen, vaak
aan dat slag van lui eigen, meer dan
aan de kinderen des lichts, beproefden
zjj het met het vereenigingsleven.
Wat hebben onze tijdgenooten daarvan
reeds beleefd kommunisten, internatio
nalisten, sociaal-demokraten, anarchisten,
nihilistende staalkaart bood enkel
verschil in wat hooger of wat getemperd
rood, de kleur van bloed en vuur, twee
factoren onmisbaar geheeten bij het
zuiveringsproces der maatschappij, nog
verrot in de XlXe eeuw. Ten onzent
belastte zich de sociaal-demokratie met
het roeren van de heksenketels en 't
beroeren van den bodera. De bond fun
geerde als hoofd-kommando. werkstakers
leverden 't voorpostengevecht in den
strijd van arbeid tegen kapitaal.
Kollektivisme, landnationalismc, de
Slaat alles voor allen, waren vuurpijlen
over dehoofden heen; voor den grooten
hoop was mooier zoeklicht. Had niet
de grroooote Fransche revolutie de leuze
aangenomen Vrijheid, gelijkheid, broe
derschap? Van dit driespan behaagde
het meestede gelijkheid, en locn
Proudhon zijn eigendom is diefstal
losliet, meende men de vraagwat
is waarheid, perfekt te kunnen oplossen.
De blanke schijven gelijkelijk verdeeld,
eigendom tot diefstal verklaard, hiermee
was de tooverformule gevonden, die
de brandkasten zou doen openspringen
en 's Lands schatkist doen ledigen en
meteen den titel van eigendom vernietigen.
Daarna Alle* aan de Gemeenschap,
het kollektivisme, alles tot individueel
gebruik verhakt Wal maalde het prole
tariaat hierom't Waande een breeder
plaats aan den grooten disch te verove
ren en wat meer van de Egyptische
vlceschpotten te genieten dan enkel
de geur.
Maar 't pleit voor de brandkaslen-
makers en voor de soliditeit der schat
kisten bij het.Sesam, open U ble
ven ze potdicht.
lotusschen zette het kapitaal door
vennootschappen enz. zijn vangarmen
al verder uit, werd het cijfer der be
deelden toenemend en kwam de midden
stand onder den druk van boven, door
't kapitaal, en dien van onder, door het
socialisme, in de lastige positie van
tusschen hamer en aanbeeld. De mis
standen bleven.
De liberalerij kon zich met de scherpe
resoluties en de rumoerige betoogingen
slecht verdragen. Zij preekte vooruitgang,
maar langs den bezadigden weg. Kom
daarmee eens aan boord bij loonslaven,
bij de lui met 't hongerloon Zij verweten
dan ook, en lang niet malsch, aan de libe
ralerij hare zelfzuchtige inkonsekwenlie.
Terwijl de liberalerij met het socialisme
één beginsel-bodem had, kleefde zij een
vermomd konservalisine aan, teneinde
een aderlating in de beurs, het gevaar
van eene mooie positie te \erliezen,
te keeren. Het socialisme echter ging
door dik en dun en vlak weg op de
finale aan.
De liberalerij heeft zich tegenover dit
verwijl nimmer voldoende gezuiverd.
Zalen de Katholieken stil, latende Gods
water over Gods akker stroomen In
geenen deele. Al voor jaren had wijlen
Mgr. Von Ketteler, bisschop van Mainz,
zijn slem verheven en zijn pen gescherpt
logen de lleidcnschc toestanden, die
herleefden, en 't vraagstuk der arbeiders
uit christelijk oogpunt beschouwd, in
Engeland was vooral kardinaal Manning,
die. waar hg slechts vermocht, met edele
daden zijn invloedrijk woord steunde,
en het vertrouwen van de maatschap
pelijk misdeolden genoot lot aan zijn
dood. In Frankrijk was hut graaf de
Mun.die zijn inzichten omtrent het sociale
vraagstuk toelichtte.
Ook in Nederland sloeg de sociaal-
democratie hare tenten op. Dat wij,
Katholieken, die zelfs zoo'n langen tijd
voor een misstand in liet vaderland
werden gehouden, voor de maatschap
pelijke misstanden oog en hart misten,
laten we ons niet klakkeloos nageven,
In meer dan een artikel van de Katholiek
vestigde Broerc de aandacht op hel
vraagstuk, toonde van het kwaad de
diep liggende oorzaak en wees aan langs
welken weg de genezing kon komen.
Trouwens al rekruteerde het socialisme
hier en daar katholieke arbeiders, soms
een voorman, ons roomsch geslacht was
doortrokken van den geest van het
evangelisch woord.Zoekt eerst het
Itijk Gods en Zijne gerechtigheid oil de
overige dingen zullen II worden toege
worpen," om niet ook hier het hoogst
beginsel, den diepst liggcnden grond te
overwegen. Dit woord des Hceren toch
is niet enkel van toepassing op 't gees
telyk leven, een stelregel van aseotiek,
het gaat hooger en reikt verder, liet
geidt voor polentalon en regcerings-
mannen, hel is een grondregel voor de
maatschappij noch de gemeenschap die
Staat heel, noch de instellingen, die deze
gemeenschap in 't leven heeft geroepen,
kunnen straffeloos het klaarspelen, ter
wijl zij dit woord bespotten als nagalm
van een weggestorven grafslem.
Van ons roomsch huis uitgaande, den
levensweg op, hielden wij vast aan de
evangelische parabel van de werklieden
in den wijngaard. Daarin vernemen we
van standverschil, maar niet van klas
senhaat, werkeloosheid zonder betooging
langs 's heeren-slraten. Er wordt niet
geprofiteerd van het ruime aanbod der
werkkrachten, 't loon is geen hongerloon,
maar naar recht. Aan de rechtvaardig
heid is ten volle voldaan, maar ook de
liefde treedt naar voren, ten gunste der
laatst aangekomencn. Alsdan komt de
wrevel op, die het vrije gunstbetoon
aan eenigen wil omwerken tot rechts
titel voor allen.
De parabel is als een licht, dat nog
lieden het goede pad doet onderkennen
dal licht straalt voor ons, Katholieken,
niet te vergeefs. Onze politieke aklie
wist men door de kiestabel te beknibbelen,
oen ouden geesl van onverdraagzaamheid
en buitensluiting tot geneugt maar op
sociaal gebied konden we invloed uit
oefenen en wij deden het.
Zeker 't socialisme trachtte ook onder
den roomschen werkmansstand zieltjes
te winnen, maar de parlementaire soci
alisten, zoowel als de groepmannen
van de daad, verbloemen het niet, dal
zij stuitten op het Katholiek verweer.
Wij herinnerden ons Ier rechter ure,
dal afzonderlijk operoeren den vijand
uiet verslaat, maar een organisatie van
krachten, het vereenigingsleven geboden
was. Heeds de Encycliek „over de
Christelijke inrichting der Stalen'' gaf
vingerwijzingen in deze richting, edoch
aan een bundel lichtstralen gelijk ver
scheen de Encycliek Iterum Novarum.
Zjj erkende de misstanden en de noo-
dun, wees op het knpitalismo, ijzig door
zelfzucht, en wees op het gevaar door
't socialisme in zijn schoot verborgen.
Andermaal had do Kerk de eenig steek
houdende middelen tot genezing aan
de hand gedaan, andermaal had zij,
don harmliartigen Samaritaan gelijk, olie
en balsem gegoten in de wonden dor
half ontzielde menschheid. Nog eens
ging ware hervorming van de Kerk uit,
nu op sociaal gebied.
BUITENLAND.
Om zich eenig denkbeeld te maken
omtrent den alierdroevigsten toestand,
waarin op vele plaatsen in China de
Christenen en vooral de Missionarissen
laten we hier een schrijven
olgon
den
Tin
•Gen. uit Zuïd-Chansi
Iloogcerw. pater van de Burg!, provin
ciaal der Minderbroeders in Nederland,
onder dagteekening 10 Juli l'JOO toe
gezonden. Hel luidt als volgt:
Jinpsto
jdiog vnn de
geheel ons vicariaat, lo licl laatst van Juni
werden overal plakkaten aangeplakt mei aan-
van China tegen de I
Den 7en Juli werd onze residentie en dB bijna
voltooide kerk in de stad Lou-ngao-lou gepluu-
en geheel vornield. Denzelfden avond on-
ing het klein aeminarie met de kerk en de
illde lot. Eveuzoo geschiedde met het
grootste gedeelte der kapellen en woningen in
•rschillende Christengemeenten. Monseig-
is nu ergens in de bergen en heelt geen
gelegenheid tot schrijven, daar Z. D. H. door
heidenen omsingeld is. De Christenen wen*
>n d iar alles aan om Ugr. en zichzelven te
'rdedigen. Pater Hilarion en broeder Bonifa-
us zyn hj) den Bisschop.
Met de paters Uerardus, Cassianus en Ser-
us beo ik naar het groote Christendorp
Ma teliang gevlucht, waar pater Norbertos pas
toor Is. De Christenen verdedigen deze plaats.
Pater Christophorus is in een nnbijzgad dorp
ook voorloapig veilig. Maar dit alles ia slechla
vonrloopig, want wij weten niet, wat ons lot
zal zijn Bijna alle Christenen worden o( zjjn
reeds van alles beroofd, zoodat zy aan den
hongerdood zjjn overgeleverd. Ditzelfde lot
dailige wyze helpt. Menschelijker wijze geapro-
moord, dan toch zeker door honger en ellende
om te komen. Uoda H. Wil geschiede I
Mochten er eenigen van ons overblijven, dan
zal tocli do toestand voor hen hachelijk zijn
alles verwoest en geplunderd, geen gold eo
ook geen middel om hel hier te krjjgen. De
bidden en gelief onze fimilitln in te lichten.
meer zeker. Op bet feest der HH. Martelaren
san (lorkum dachten wjj zeker, dat ons einde
gekomen wasmaar O. L. Heer baelt ons nog
willen sparen. Voor boclang?
Vaarwel, Hoogeerw. pater; laat O. L. Heer
ons in loven, en beb ik gelegenheid, dan zal ik
zoo spoedig mogeljjk achrjjven. Ik weet echter
niel, ol zelfs deze brief zijn bestemming zal
Juist krijg >k bericht van pater Ivo. Hjj
meldt, dat ook bjj hem alles geplunderd en
verwoest is. Wat bet ongeluk vereigert, is,
dat de hongersnood daar reeds is uitgebroken
en, indien de heidenen niet plunderden, de
toch niets te eten zonden
Alle pa
ers groeten UHEw. Geen tijd beb-
meer te schrjjven, lerwjjl daaren-
gescbrevene toch al treurig genoeg
FEUILLETON.
Het geweigerd duel.
(Slot.)
Daarbij bleef hÜ onverzettelijk. De gevol
gen van bat weigeren des dnels waren ech
ter voor hem, zooals by zelf ook wel begreep,
noodlottig. Plaats en toekomst verdwenen met
één slag.
Hel geval bad overal veel ophef verwekt, ja
zelfs een penoenstryd in de pers doen ontslaan.
Hoc velen ook Scholiere handelwijze hevig afkeur
den, waren er toch ook verstandige lieden, die hem
begrepen en zjjn zedeljjkeu moed prezen, al hiel
den zy zyn handelwijze ook voor dwaas ten opzich
te zjjner persoonlijke toekomst. Een klein aantal
echter waren er, die het met hem eens wa
onder hen vooral de geestelijke herder van
stadje; deze beleelde zeer veel vreugde
den man die Gods geboden hooger schatte dan die
der menscheo. Deze vrienden maakten hem den
•trjjd om een nieuwen levensstaat gemakkelijker.
Ten gevolge zjjner kennis eo bekwaamheid vond
hy weldra brood en een vaste plaats als iospec-
tenr bjj den bouw der spoorwegbruggen. Na-
tourljjk had bjj hel stadje G. spoedig na z(jn
gedwongen ontslag verlaten en was in Auguitui
van dat jaar ar voor een paar dagen heenge-
fs.a drukkende Augustusdag lag over het land
schap. Juist vierde men den verjaardag var
den vorst, en de parades en feestelijkheder
vonden hnn glanspunt in een groot diner
waaraan de voornaamste der burgerlijke er
militaire ambtenaren, het officierskorps, als
l. Ook Si
spijl zjjoer bruid.
Het feestdiner werd in den laten namiddag
op een vreeseljjke manier onderbroken. De
trekken. Het klinken der glazen werd over
troffen door den ratelenden donderbijna onaf
gebroken schoot de bliksem door de lucht.
Het daglicht werd verduisterd en een geweldige
regen plaste neer. Plotseling viel het regenwater
als een dicht pordjjn de ramen langs, één brui
sende watermassa.
.Een wolkbreuk 1" riep meu onthutst uit en
ieder sprong van zjjn stoel opreeds klonken de
klokken in stormgeini.
„Dat geldt de voorstad!" Alles greep naar
hoed, helm en degen en weldra was de zaal
verlaten.
Scholier kwam met den pastoor, dien hij
tovergeefs had trachten te overreden zich
wegens zjjn ouderdom toch niet in het weer te
wagen, als een der eersten op de plaats des
onheils aan. De toenmalige vesting G. bestond
uit twee met torens en muren voorziene bergen,
waar tusschen een tameljjk breede stroom door
zich een diep dal bevond. Aan den hoogen oever
kant was de stad tegen den berg opgebouwd.
Tevens weid de bovenloop van liet water door
kundig aangelegde kanalen zoo aangewend, dat
vesting, in geval van nood door overstrooming
tegen een vyandeljjken aanval beschermd kon
worden. Dit diep gelegen deel der stad, dat
als een wigge in het kanaal- en stroomgebied
drong, was meer dan eens ernstig bedreigd
geworden door de luimen van den bergstroom.
Daarom was het gedeelte, dat het meest aan
hel gevaar was blootgesteld, door een tame
lijk sterken djjk beveiligd. Verder naar boven,
zag men de monding van een afvoerkanaal,
dat gewoonlijk door een zware, breede slnis
werd afgesloten. Daar reeds sedert eenige da
gen hevige onweders in het hoog-gebergte felle
regens hadden doen ontstaan, steeg het water
in den stroom, die men meestentijds droogvoets
kon doorgaan, zeer hoog. Thans bood de ri
vier een onbeschi ijlelijken aanblik. De woeste
golven eener dikke, geelachtige wi
stuwdei
balken.
en vernielde voorwerpen.
Bruisend en schuimend joegen de wilde golven
voort. Nog steeds viel de regen bjj stioomen
een lelie storm joeg de golven voort en
tusschen rolde de donder. De hooge sti
brug, die de voorstad verbond met liet nabij
gelegen gehucht, stak uauweljjke een hanc*
ten binnendrong. Nog hield de djjk bet ui
zonder welke de geheele voorstad ten prooi
Daar echter Je stroom bij de sluis eene bocht
maakte en van daar zjjn geheele woede op
den djjk koelde, begon deze laatste, in weer
wil van de rustelooze pogingen van den nieuw-
benoemden kapitein van Bahlen en zjjne man
schappen, bedenkelijke schenren te vertoonen.
uit!" riep de pastoor, „de sluis moet open, ol
alles is verloren!"
Babler Irok de schouders op. „Wie zou zulk
een waagstuk aandurven! Dat is zelfs den
moedigste oomogeljjk, bet zou God verzoeken
zjjnantwoordde hjj, op de golven wijzend,
die door den val en het wegspoelen van een
groot hontvlot onheilspellend verder rolden.
„Ik zal het wagen, kapi'ein, en God zal .ujj
bijstaan. In Zjjnennaam en te Zijner eere wil ik
heden ons duel uitvechten, mijnheer van Bahlen!
Uwen zegen, eerwaarde!" fluisterde Scholier
een oogenblik het hoold voor den priester bui
geud, die bet met zjjn bevende baud aanraakte
reeda was by ia eene ooot gesprongen, welke
plaats gereed lagen voor mogelyk ge-
au Jen kant des waters. Nog voor iemand
opgewonden, angstige menigte zijn doel
begreep of bet kon beletten, roeide de
man met krachtige armeo zyn boot door
Iven. Het was een indrukwekkende aan
blikken te zjjn onttrokken, maar steeds weder
verschijnend en de boot met ijzeren arm voor
waarts dwingend, gelokte bel Scholier als door
een wonder de sluis te bereiken, welker kop
donker uit de golven opstak.
Hjj greep er zich aan vast nu stond bjj
er boven op met reuzenkracht draaide bjj
den bont om. Nu is bet uit. De grootste wa
termassa loopt in bet kanaalde djjk en met
deze de voorstad, de bezitting en het leven
vau vele menscheu zyn gered!
Daar klinkt een ontzaglijke kreet als uit ééu
borst. De redder is voor altjjd verlorenDe
plotselinge, wilde watermassa heeft hem tan
de slnis geslingerd. De groote woede van bet
water maakte het onmogelijk hnlp te bieden
en een tweede held voor den strjjd met de
golven bood zieh niet aan.
Aan gene zijde van het graf ontving de edele
man bel looo, bjj die voor God en de plicht dee
naasten zjjn leven niet ontzag, dat hy niet veil
gehad had voor een onxionige instelling der
maatschappij.