3'
31
door Ood ingesteld.
Dit systeem van pracliseli ut müsli
moest 'wel noodwendig - gelijk de
uitkomBt trouwens leerde - een 'ii"|>-
eiuindo verwarring te weeg brengen
oi> het. gebied der zed-leer, Immers
gelijk de meest beroemde wgzcn uit.
de heidensche oudheid reeds '•«■mger-
mate "t vermochten op te merken: u
godsdienst is de voornaamste grom -
slag van recht en deugd. Verbre-U
men de banden, die den menscli vei-
hinden win God, den opperaten
«.•ver ('11 den algomeeneii Kocht-1.
dan blglt er slechts HChUngestalie
van zedeh-er over: een enkel •'urs.'
Igke, of, gelijk men haar noemt, o--n
onafhankelijke moraal,-lie vreent- *i.
allen eeuwigen grondslag, aan a
goddelijke wet, ons onlwyl- baat n
langs een noodlottige helling •"<-
de slotsom voert, dal de monrwh
zichzolven ton wet moet zijn. M vai
op dit standpunt, onbekwaam m
,.lch op do vlouioleii dor M»
lijke hoop Uit hoogere y® ui
tu verhellen, zoekt die ut n
niet anders meer dan een slollelijk
voedsel in het samenstel der genie
tingen en gemakken van
in hem ontbrandt, de dorst naar n r
maak, de begeerte naar geld en goM*
de zucht naar onmatig en snel g'
win, al zou het zgn ten koste
gerechtigheid; in hem ontvlam:
zeil der tijd elk verlangen naar
eer en aanzien en woedt <te s-.
achtigo en onge.temde bt-gocr e mn
zelfs langs onweltigeii weg m
bevrediging te zoeken In mm
■lelijk ontwaakt, en weldra r,^' 'n()r
verachting voor de wytl''" l' .j
de overheid en hoorncht w tajrfd
van zeden, die op anderen oversliuiuo,
noodwendig den ondergang der maat
schappij met zich!,r™Sl-
overdrövon W« iniHsohiei' ^wii
WO aldus de droevige gevolgen
vermelden van de treurige noroe -
gen, die Wij hier besproken- Ne w,
want de foiten >b»
onder- ons bereik en zg lievosligon
mïl, d to Kov..te;rokk.i.
spoedt met het winhrengen van
krachtiger, steun, dun bezwgken straks
de grondslagen zeiven der ntaaisotmp-
PÜ on gaan met hen de
ginselen van recht en eeuwige stom.
M»k,i;ko
schade aan mm al de deelen van hel
maatschappelijk lichaam toegebracht,
t„ beginnen niet het huisgezin. W .ml.
de godsdlonstlooze staat, die er niet
aan denkt, dat bij in bevoegd,
heden begrensd en dal hem liet ('.e.-
zag slechts tot oen bepaald duel is
aangewezen, heeft de hand gelegd nu
den huwelijksband om dien te ont
heiligen, door er het godsdienstig
karakter aan te ontnemen: dm stunt
heeft voorts zooveel hg kon inhiuuk
gemaakt opliet natuuir.cbl, dal dei
ouders ten opzichte der opvoeding
van hun kinderen toekomten m
verschillende landen lm.li lez- llde
staat do oplosbaarheid van den e. nt
aangetast, door aan hot losbandig
gebruik der echtscheiding een wette
lijke ainctie te verleenen. Welnu,
iedereen kent de vruchten, die dooi
deze machtmisbruiken zgn opge
leverd: op schrikbarende wjjzo ver
meerderd zgn de huwelijken, die eliK-d
iu schaiidelijkeu hartstocht, hun oor
sprong vinden on daarom woldia oiulet
de wet vallen der ontbinding, terwijl
zü nu eens in jamnmi lijke oneenig-
heden, dan weder in ergerlijke on
trouw ontaarden. Kn \N g sproken
lüur niet eens van de kinderen, van
het onschuldige kroost, dat woi Jt ver
waarloosd, of dat bedorven wordt
hier door het toottoel van het slecnte
voorbeeld der ouders, daar onder den
invloed van het git, dat de >ds henst-
looze staat dag aan dag de jeugd doet
indrinkeu-
Met liet huisgezin wordt even. nis
de maatschappelijke en staatkundige
orde bedreigd, vooral door de nieuwe
leeringeo, die door aan de *>«verw-
niteit een valschon oorsprong toe ti
kennen, het ware denkbeeld ervan
hebben vervalscht. Want indien hel
souvorein gezag op furmeele wgze
mm den wil der menigte ontleend
wordt en niet. aan God, lat opperste
c-n eenig beginsel van elke macht, dan
verliest het iu de schutting der on
derdanen, zgn meest eerbiedwekkend
karakter en ontaardt in een kunst
matig machtsvertoon, dut geen anderen
grondslag beett dan den wil der
menschen, waarvan liet wordt ulgemio,
en even wankelend en veranderlijk
als die wil zelf. Zien wil niet in de
wetgevingen van onzen tijd de gevol
gen oovan deze dwaling? Al te
vaak immers, in plaats van te zgn
wat zg wezen moeten - de geschre
ven rede geven de wetten niet
anders dan de uitdrukking van
de macht van het getal eu van
de dwingelandij eener politieke factie.
Aldus vleit men de schuldige neigin
gen van de volksmenigte en viert
men den teugel aan de hartstochten
des volks, ook dan wanneer zg de
arbeidlievende rust verstoren der bur
gerij, in afwachting dat men ten slotte
in het ergste geval nog zijn toevlucht
kan nemen tot geweldige maatregelen
waarbij het bloed der burgers stroomt.
Waar de ..ai istolgke beginselen wor
den verzaakt, waar gebroken werd
inet die beginselen, welk'-zoo machtig
een invloed deden golden tor bezege
ling van de broederschap onder «!-•
volken, on ter vereeniuing van heel
de inensclih.'id tot een .-ooit van groot
huisgezin, kwam langzamerhand in
"o verhoudingen een
in naijverig egoi-nio in zwang,
ge waarvan de natiën weder-
Ikander z-sml niet met naai.
minste /.-ker mot -•:. Wiili-
dut modelling.-rs hozi. lt, Ie
ï'-iige .olge daarvan lieten zg
kelgk i:
kii van z«f. Ickheid «u i"i.
vergetelheid van d»-n (.liet
.-clioiniing net zwnkk. n n ve
Ldogenlieid, Imt belang vat
'II li .1" lieknOl Jyke kans d-l
rii teltou. verzekerd uls
iifeiuand hen zal voronlrm
den eerbied, dien ni"li >l;
schuldig.) is. It iinpzalig.' be.
die aan d>- sl-dlelgke klin.di
teek. nis van de «pperate
wereld lieblien gegeven ,-n
men iiioeL loescln ij ven die
krijgsloenisli
vrede, welk.-
opzichtop i
den im t. de
l den O. .rl
•gen, dien g.
tenminste on
•li lijn kan g-
j mirnerlgksli
lenswiiardigo
Deze I
op lief. got.ii
boezem der volksklui
doen ontkiemen, die niiievred-nhei.!,
die oproerigheid, die herbaalde wiii■-
ordelijkheden doen geboren worden,
welke sleidits tic Voorboden zgn van
Hog 111", r t- iliiollteil stormen.
ollendigo («••stand, waarin zie i •- n
zoo nanzi.'i.luk deel der minden
klassen bevindt on die voorzeker v.a -
dient tor liartn genomen «n n.ur
vermogen verholpen woolen, k-nnt
uitmuiitend ten siado aan de b-.ta
lingen va l-olie uiige Volksti-roi-nleiH,
eu in liet hgzomler nan de mainieii
van het snotdisme, die, onder de
m. est onzinnige v .«rspiegelingon aan
do nederigste siuiiilen. Iiiiii weg ver
volgen tot de vel wezel,Igklllg il.-r
lueesl schrikwekkende plannen.
Hij die zieli begird op een ge
vaarlijke helling, daalt noodwendig
al tot in het diepst van den afgrnn-l.
Met de kracht der logica, die In- r
w.'d in slaat Wils de geschonden l.e
gins I-li Ie wreken, heeft zich dan
ook een ware hond gevormd van
misdadigers. nnmule bar-
baarsch in zijn w.llen, heelt die hond
re.-ds door zijn eerste ontreden de
wei.i doen sidderen. Dank aan zgn
krachtig itincemduiteii en aan zgn
international.* vertakkingen is hy
nasis in si nat, alom zgn misdadig.-
han.l ie verhellen zonder te vroezen
voor ocii hindernis, zonder torn t te
deinzen voor .-enige euveldaa I. Zgn
l'-ihiu
elke
tell lev
sella;
sehappg ten .cncitinlc omver
en daartoe al de mi-ldelen
enden, die door blinden eu
hartstocht kunnen worden
machtig was ais men wel meende.
Economisch" conflicten, klassenstrijd,
ze ontbranden van alle k:
-grijpen om zich heen en in
liet kalm zou lo-gaan. ov
iedereen kan h-waarnen
men de vrgheid in onze dag'-n ver
slaat, namelijk als toekom- nd zoo
wel aan de dwaling als aan dew.i.ir-
hold, aan het kwaad zoowel ai- aan
het. goed. loopt hel erop 'li:, dat
ku-veid -Tl 'ruim ha .n li g-:u'..7k:
haiiMo-'hr it.ii. griiwe!-u kan d—i
de a«.biel ijk"
,-ordt
zij zich ontt
1 ge-
werking van
uirin
kiaarolijkvlgk
33
der brJirlle
to onttrekken aan li
iod. heef: de
Ten eonemale overtuigd van die
goddelijke krachtdadigheid, heb!.-:.
Wij, van den aanvang van Ons Pu ,-,
schap. U08 met zorg er oploegei-g
do heilzame bedoelingen der Kerk
het vo'.io licht te st-dlen en zoov
mogelijk met den schat harer leering
het akkerveld van hare hoilz
werkzaamheid uit te breiden.
I lm was het doel van de voornaam-:.
nct*n eedurende Ons Pontiflcaat
gcvaar ligil. met name van de Ency.
I CiIOVel' lie Cllrig!t lijke II*;/,'...
- I do ih Hachelijke I 'rijhe
i :.v. ie Vo "flelijk Ihncelijk, over..
r. I.v r -j.-O/H-nbn-r
r ten', ov-1 ii. Ch eistetykt Inrichting tbr
I li'./-;
■iiiui/aluk. over de Plieln
U'o Wilden o
ii zuiveren, dc
iu ie w-nden
zijn alloive'
l'st legen «i.it. ge
aanval Ieu
val! .ie unnrchk
Hoe ZOU II
aen niet siddoroii
diging en i
ue.l,'lijden, bij .i,
aan de tu
ilrijke slacluoilei.-
loop der
laaiste jaren ge-
gen, presidenten van machtige ropu-
blieken, wmreenige misdaad bestond
iu de opperste waardigheid van liet
gezag waarmede zij waren bekleed
Bij het waarnemen der onmetelgke
kwalen, door welke de maatschappij
wordt aangetast eu \an de vreese-
lijke gevaren door welke zij word:
bedreigd, eisclit Onze plicht, dat Wij
nog eenmaal de munneii van goeden
wil waarschuwen, en hen vooral, die
de hoogere rangen in de samenleving
men. eu dat Wij hen bezweren,
gelijk Wij bet doen in dit oogen-
blik, tocli te denken aan de redmid
delen, die door den toestand worden
geëiseht, en doze met voorzichtigheid
en kracht toe te passen zonder dralen.
Vóór alles moet men zich afvragen,
welke die middeleu zijn en behoort
men zich rekenschap te geven van
hunne waarde. De vrgheid en hare
weldaden, ziedaar op de eerste plaats,
wat Wij hemelhoog hoorden verhef
fen in haar had men het beste ge
neesmiddel tegen alle kwalen gevon
den, een onvergelijkelijk werktuig tot
het verwezenlijken van een vrucht
baren vrede en van allerlei voorspoed.
De feiten evenwel hebben daghelder
aangetoond, dat die vrijheid niet zoo
kiinneii waaru
-1
do »u>f heet: h. iu niet knnnoi) gov. n
vraag!-!likken, die l 'l. kkilig I-. t.l" :i
op «n/o hoogs:** -i.goii. kon de
iiieiiscbolnkc w. '(i-ufchap !i.-i ,mt-
woord niet gevende dorst i'.a.r
waathetd, naar goed. n.u.r «nciiidtg-
boid. die oils werd niet g.
loseht en novti do vreugden, noch <i«
scbation .lor aarde, noch hoi l«i-
nt-inen van de g.makken lev.-:.,
konden de zoil- lijke pijniging sul.eii.
die het nien.-.'he'.iik hart kwelde. BI;-::
ei ons dan mets anders over dan nim-
achting of verwaarloozing van do
vonnbvlcn, die ontspruiten aan het
e. lor wijs. aan d« wetenschap, aan de
beschaving en aan een wgze en zoet,-
vrijheid Voorzek* r neen men be
hoort ze in tegendeel in hoogo ivaar-
dooiing te houden, ze te bewaren en
zoeken te vermeerderen als een kost
baar bezit want zij vormen hulp
middelen. die uit hunne natuur goed
gewild door God-zei ven en ver
ordend door de Eeuwige Wijsheid tot
velzijn en ten bate van het menscli-
dom. Maar noodig is, dal het gebruik
ervan geregeld worde naar de bedoelin
gen van der. Schepper, noodig is, dat
men ze nimmer ufseheide van het gods
dienstig element, waarin de kracht
berust, die haar niet enkel hun bij
zondere waarde verleent, maar daaren
boven huu eigenlijke vruchtbaarheid.
Ziedaar de oplossing van het raadsel.
Wanneer een organisch wezen vervalt
en tot bederf overgaat, dan is daarvan
de reden iiierin te vinden, dat het op
hield te bestaan onder de werking dei-
oorzaken, die bet zijn vorm en zijn in
richting hadden meegedeeld. Wil ruen
liet hersteld zien in gezondheid en
bloei, dan is geen andere weg open
dan dat men het opnieuw onderwerpt
aan de levenwekkende werking der
zelfde oorzaken. Welnu, de tegen
woordige samenleving, in de dwaze
poging, die zg gedaan heeft om zich
V.K
■echter
i tiet
de Kerk niet iui...v
heilzame uitwerkselen. Want niet
enkel weerstaat zij aan de verderfe
lijke kunstgrepen, die door het onge
loof worden aangewend om het fami
lieleven aan to tasten, maar zij zorgt
bovendien voor en waarborgt de een
heid en de hechtheid van den echt,
dien zij beschermt en tot ontwikke
ling brengt in zijn verheven karakter,
in zijn onschendbaarheid en zijn hei
ligheid. Zij steunt tc-r zelfder tijd en
versterkt de burgerlijke en staatkun
dige orde, door eenerzijds krachtige
hulp te verleenen aan het gezag, en
van den anderen kant zicli gunstig
gezind te betoonen ten aanzien van
wijze hervormingen en van de recht
matige verlangens der onderdanen
door aan te dringen op plichtmatigen
eerbied voor de vorsten en op de ge
hoorzaamheid, welke men hun is ver
schuldigd, maar evenzeer door onver
moeid de onvervreemdbare reciiten te
handhaven van het inenschelgb ge
weten. En aldus gebeurde liet dat,
dunk aan haar, de volkeren, die aan
haren invloed zich ouderwierpen, geer.
slavernij hadden te vreezen, wijl zij
de vorsten terughield van het glibbe
rig pad der tirannie.
i :.*l ui.-i. iijd-ii hcblsjii tuet
v.-rl.lindhciil van zoovele zielen, op
wik- m- t. Mimel.ikklg genoeg he;
-.-llllKW. -* re-iel iv.v-ij validen A post e.
kan t .1» god dezer eeuw
re-.-:: 4-*i.*r ongcloovigen ver
blind. opdiu hen nie; bestiale do ver-
-i-I.:mg v.iu hot Evangelie der heer
II... ui. ei de katholieke Kerk
lianr gv«i betoont voor het zedelijk
•a sMb-igk w.-i/; ij der volkeren,de-
iiie.r v.-ihellen zich tegoa haard.
lciuih-r*-ii *l *r duisternis en uotueii bun
vlucht toi allerlei middelen, ten
u i - haar goddelijke schoonheid te
-ii en liaivnarbeid van levei -
kk-nd liersi.-i verlumtnen. Wa
.1 -'.a-me worden door hc-ii verbreid,
-vai ,ii i,.-i. ringenBon van hm.
■e--I arglistig* k«nstgro|ien is hierin
•••-i g*-n, dat zij onophoudelijk voor
i- domme menigte en do nag vorig. 1
i iiiig-n de verzekering herhalen,
bit *!•- K- rk gekant is tegen den
s-riiltgang dor wetenschap, dat zij
i- r vrglivid vijandig togonover staa:.
lat *le Staat door haar bedreigd wordt
/.in rechten, .lat d** jiolitiek een
v.-ld is, waar /.g i-i; elke gelegonhvi*!
naai iiniebi doet gelden. Dwaze be-
biiidlg i.g.-n, die duizend maai woi-
bi. iagei'i'aci'.i. maai ook duizea*< -
u a worden weersproken door bet
getuigenis van het ge zond verstand,
looi -Ie historie "it met deze door een
g.-!gk,di.*l;.-t t.ar; op de rechte pioat-
- ft en de waa>beid is toegedaan.
D Kerk zou vgattdig staan tegen*
■ver de wetenschap en liet onderwijs
- voorzeker. Zij is do immer vaar-
i bewaakster van het geopenbaard.-
•gina maar juist die waakzaamheid
reiigt haar ertoe, de wetenschap te
•schermen en elke gezonde ontwik-
ing van den geest te begunstigen
-en! wanneer de menscli zijn v
•and «pent voor de mededeelingen
s Woords, der opperste Waarheid,
:i Welke nis aan haar oorsprong
Ie andere waarheden haar bestaan I
ui-enen. dan zal hij nooit en op geen
ikele wijze zijn redelijke kundigheden
gevaar brengen. Veeleer zullen de
i.'htstralen, die hem uit do godde-
ko wereld toekomen, steeds hooger
i-tcht en helderder glans mededeelen
t- ii den menschelyken geest, dewijl
j- dien zullen vrijwaren bij de be-
ndeling der meest belangrijke vraag-
t ikken, tegen benauwende onzeker- j
1 ieu en tegen allerlei dwaling.
1 erigens negentien eeuwen van roem.
c .r de katiiolieke Kerk op elk ge-
d van wetenschap verworven,
k uien ruimschoots volstaan oiu
d :e lastertaal te weerleggen. Aan
d katholieke Kerk komt de ver
baste toe, dat zij geijverd heeft
v r de verbreiding en de verdediging
d' Christelijke wetenschap, zonder
w-ke de wereld nog bedolven zou
M-ten in de bijgeloovigheden van he: j
Jodendom en in een verlagende bar-
b^rschheid. Haar is het te danken,
b: voor het nageslacht de kostbare
