Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
toot Amersfoort, Apeldoorn, Baam, Barnereld, Blaticwn, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
No. 40.
Zaterdag 2 Januari 1904.
Zeventiende Jaargang.
BE EERBOÜE
Verschijnt eiken ZATEBDAQ.
imontnprija per drie a
Franco p?r post
Afzonderlijke nummert
BureauBr eedestraat 18, Amersfoort.
Uitgave van 4e Vereeniging De Eombode.
Prije der j
Va* 1 tot 6 regelt
Voor iedere» regel meer
Bi] dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Motu-Proprio des Passen.
Sedert onze eerste aan hel episcopaat
der geheele wereld gerichte encycliek,
waarin Wjj medegiugen met huigeen
onze glorierijke voorgangers bepaalden
betreffende de deelneming der Katho
lieke leekenwereld aan liet publieke
leven, verklaarden Wij deze voor hoogst
prijzenswaardig en ook by den tegen-
woordigea toestand Yan de Kelk en van
de burgerlyke maatschappij noodwendig.
En Wy kunnen niet anders dan prijzend
op den voorgrond'stellen den ijver van
zoovele hooggeplaatste persooulykheden,
die zich reeds sinds langen Lyd aan deze
belangryke taak wyden, alsmede de
rustelooze werkzaamheid van zoo tal
rijke, uitstekende jonge mannen, die
zich met vreugde haasten om in deze
richting buu best te doen. Lie onlangs
te Bologna gehouden en door Om be
vorderde en aangemoedigde Katholieken
dag heelt de sterkte der Katholieke
krachten bewezen, en te gelykerlyd aan
getoond, boe nuttig en prijzenswaardig
deze werkzaam kunnen zijn in geloovige,
Katholieke kringen, als hunne werk
zaamheid goed geleid en deugdelijk ge
disciplineerd is, als eenheid in de grond
stellingen, in streven en handelen heerscht.
Het 6lrekt Ons intusschen tot niet
geringe bekommering, dat een zeker
meeningsverschil, helaas! heftige pole
mieken onder hen heeft teweeg gebracht,
waardoor de eigen krachten licht ver
snipperd en minder werkzaam zouden
kunnen worden, ais deze strijdigheden
niet te rechter tijd onderdrukt werden.
Wy, die voor alles eenheid en overeen
stemming der geesten nog vóór het
houden der vergadering hebben aanbe
volen, opdat gemeenschappelijk beraad
slaagd zou kunnen worden over de
practische maatregelen voor de deelne
ming der Katholieken aan het openbare
leven, Wy kunnen thans niet zwijgen.
En daar het verschil van de meeningen
op practisch gebied zich ook allicht zou
kunnen nestelen op het theoretische,
waar zjj noodwendig hun steunpuDt
zoeken, is het nood'g, de grondstellingen
te bevestigen, van waaruit de geheele
deelneming der Katholieken aan het
openbare leven moet geleid worden.
Leo Xlil zaliger gedachtenis, Onze ver
heven voorganger, gaf duidelijk aanwij
zingen voor het openbare werken onder
het Christelijke volk in de heerlyke
encyclieken „Quod Apostolici numeris"
van 28 December .1878, .Rerum no
varum'' van 15 Mei 1891 en .Graves
de CommuDi re" van 18 Jan. 1901, en
nog in eene bijzondere instructie, die
uitging van de congregatie voor buiten
gewone kerkelijke aangelegenheden. En
Wjj, die niet minder dan Onze voor
gangers erkennen, dat het openbare
werken onder het Christelijke volk op
correcte wijze geleid moet worden, ver
langen eene nauwkeurige en volledige
inachtneming van deze wijze voorschrif
ten, waaraan niemand in de toekomst
het wage Óch te onttrekken. Om ze nu
gemakkelijker bijeen te hebben en in
te prenten, hebben Wy ze korteljjk in
de volgende paragraphen samengevat,
als grondregel voor het openbare wer
ken in het Christelijke volk. Deze voor
schriften moeten voor alle Katholieken
vaste regelen zjjn voor hunne houding.
Grondregelen voor het open
bare werken onder het
Christelijke volk.
1. De menschelpe maatschappij, tooils God
U "ISTwuti gelijkheid ven de venchiUeodo
.iTh huiui illvn hifnn.
fUeeld, beloond
e mensclielijke
patroons eo proletariërs, geleiroeo
den, edelen en plebejer» lyo, dii
eeoigd duor een band vin Helde, el
lis ver-
ïttaar weder-
ddocl in den
lilln stoQelyk
ton opliet
een blijvend i
liet noodig
ditvaardigbeid
b(j de eerdedigiog
in oproer.
8. De plichten
voor de kapitalist
de volgende
Een rechtmatig
eo te beleedlgco
in recbleaarJigbeii
0-igde boepnriogen
duor openlijke of bedekten woeb
verderfelijke verloidiogj bun den geest en de
liefde voor de spaarzaamheid niel ootoeraen;
bun geen arbeid opleggen onevenredig aan liuone
krachten ol ongeschikt voor hno leellgd ol
geslacht.
9. 't Is een plicht van liefdadigheid voor
den rgke, die bozil, tegemoet le komen aan de
behoelt9 van den arme eo ongelukkige, volgens
de voorschriften van liel Evaogelio en dote
verplichting is zoodanig, dat hem op den dag
des oordeels speciaal rekenschap zal gevraagd
Horden naar de vervulling ervan volgons de
woorden van Christus.
10 lo armen moeien zich oiol schamen over
hun gebrek en de liefdadigheid van de rjjkeo
Jezus, die i ijk kc i geboren worden, arm wilde
rgeljjke-
rr werklieden-kwestie
Ijjke v
brengen, zooala de ver eoigiogen van ouderlingen
steno, de onderscheidene private verednigingeu
de palronagee voor kinderen en bovenal de
13. Naar dit doel richt zich de Christelijke
volksactie or Chrisielpko democratie met zijne
veelvuldige eo onderscheidene iostelliageo. Deze
stelyke c
i den reed
tralie t
:t gr tag bepai
„..telen des geloof" eo der Ka
tholieke moraal, en tij kwetst in geen eDkel
opzicht bet onaantastbare recht vao den priva
ten eigendom.
13. De Cbrisleljjlto democratie moet zich
niet meDgen in de politiek, zjj moet niel worden
dienstbaar gemaakt noch aan de partijen, noch
aan politieke doeleinden bare laak la niet daar,
moet zjjn een weldoeode actie voor
gebaseerd op het natuurrecht en de
•OU.OUJ, „ten vao het Évangelie. De Corisleljjke
democraten van Italic, zullen zich geheel moeten
oothonden van alle politieke actie, die, io de
huidige omstandigheden lederen Katholiek U
en hunne vertegenwoordigers eene algeheele
onderwerping en gehoorzaamheid te betoooen
het ls geen verdionalenvolle ijver noch een
oprechte godsvrucht, zelfs in zich schoone en
goede uken te ondernemen, wanneer zjj niet
z(jo goedgekeurd door den eigen helder.
15. Opdat deze Christelijk denrocratiache
actie eenheid van leiding hebhe, zal zg in Italië,
door het werk der congressen en de Katholieke
comiié's moeten geleld worden, dat in zoovele
jaren van lofT-ijjk streven, veel verdiensten
fc—t jegens do Kerk en waaraan Pins IX en
XIII don laat oplegden de algemeens
ieU beweging le leiden, altlj
amine en opperlolding van de bisa
De Katholieke schrijven moetei
godsdienst, en do Christelijke eo oaluurlilko
moraal, onderwerpen aan de vooi afgaande
censuur^ van den Ordinarius volgens de cooali-
Dat do geestelijken dezelfde Constitutio in
acht nemer, en zg, alvoreoo gescliilllen van
geheel technisch karaklor lo publiceercn, do
toestemming vragen van den Ordinarius.
18. Zu moeten boveodien alle krachlen in
spannen, opdat dn liefde en de eendracht onder
meden worden; als er redenen van tweedracht
ontnam moeten z„, alvoren Iets le pubheeeren
zeileo, behouden» bero-p, op de wgzo als 1
hoort, op het hoogero gezag,
d' "d k^d a'°"C' K-vf'ol'okB aclii-tjve:
van^ loutere lietdadigbeid zooals hierboven go-
Dat zij zich den Cbrislns indachlig zjjn, die
alle meoschen wil vereenigen door een band
van wederzjjüsche liefde, welke de vervolmaking
der rechtvaardigheid is en tot verplichting leidt
om voor het waderkcerige weltjju le worken.
Wij bevesligen hiermede uit eigen
initiatief en op grond van zekere kennis,
uit kracht van Onze Apostolische auto
riteit, de voorstaande grondregelen in
al hunne deelen en gelasten, dat ze in
alle Katholieke comiié's en vereenigin-
gen, van welken aard ook, ter kennis
zullen worden gebracht. Genoemde ver-
eenigingen moeten ze in hunne ver-
eenigingslokalen in het openbaar aan
plakken en dikwjjls bij de vergaderingen
voorlezen. Wij bevelen verder, dat de
Katholieke dagbladen ze volledig afdruk
ken en de verklaring doen, ze in acht
te willen nemen en ze ook werkelijk
naar geweten op te volgen anders krij
gen zjj een ernstige vermaning en in
geval deze niet baten zou, zullen ze
door de kerkeljjke autoriteit verboden
worden. Krachtige taal en werking heb
ben echter geen nut, indien het goede
voorbeeld niet blijvend voorgaat, bege
leidt en volgt. Het kenmerk var alle
deelnemers aan welke Katholieke orga
nisaties ook, is de openbare belijdenis
des geloofs, heilige levenswandel, rein
heid van zeden, gewetensvolle beoefening
van de geboden Gods en der Kerk. En-
wel, omdal dit de plicht is van icderen
Christen en ook, omdat de tegenstander
zich in acht zal nemen, als hjj niets
kwaads van ons le zeggen het ft (Tit.
II. 8).
Wjj verhopen van deze Onze bemoeiin
gen voor het gedijen van de deelneming
der Katholieken aan hel openbaro leven,
bijzonder in Italië, met de hulp van Gods
zegen, rjjke en heerlijke vruchten.
Gegeven te Rome, bij St. Pieter den
18eD December 1903, in het eerste jaar
van Ons Pausschap.
PKJS P.P. X.
Bij dBn saovang van het jaar 1904.
De wisseling van twee jaren brengl eene
ernstige stemming in 's menschen ziel.
Immers ze doet haar denken aan het kort
stondige des levens,dat met de jaren voorby
snelt j ze doet terugzien naar hetgeen
in het afgeloopen jaar der menschheid
wedervaren is, en dan dringen thans als
met onstuimige vaart herinneringen op
aan gebeurtenissen, welke het jaar 1903
stempelen tot een tijdperk van grootsche
en gewichtige beteekenis in de geschie
denis. Slechts zij hier met een kort
woord aan enkele herinnerd.
En dan herleeft voor den geest, hoe
-in bet begin van het oude jaar teekenen
van verzet en revolutie zich openbaarden,
als ons land lot dan toe nimmer had
gekend. Niets minder werd beoogd dan
door stremming van alle verkeer een
wanorde te scheppen, die leiden zou tot
verovering van ImL gezag. Doch ons volk
mocht zich verheugen in eene Regeering,
die doordrongen is van het besel, dat alle
gezag komt van God.en bet derhalve krach-
lig moet worden gehandhaafd. Kloek en
vastberaden trad zjj op en de uitkomst
was, dat desocialistischo en anarchistische
volksleiders als dcgroolste volksbedriegers
werden ontmaskerd. Daartoe hebben zij
zolven zeker wel het meeste bijgedragen.
Een der leiders kwam immers zelf getuigen,
dat in een der vergaderingen na de mis
lukking van hun snood bedrjjf, het .erger
toeging dan in de hel" en hjj liever een
gevangenisstraf van 4 jaren onderging, dan
nog één zulke vergadering bjj le wonen.
Maar de ellende en het namelooze
wee in honderden huisgezinnen door de
slaking gebracht, wordt nog altijd hier
en daar soms zoo smarteljjk gevoeld.
Kunnen nu de .misdadige woelingen"
dier opruiSrs aldus mag gevraagd
die zooveel onheil aanrichtten, daarom
wel krachlig genoeg worden gebrand
merkt?
En onderwijl de gemoederen door de
revolulionnaire bewegingen in voort
durende spanning en onrust werden ge
houden, ging eensklaps in ons midden
de mare rond, dat het leven van een
der vurigste, invloedrijkste kampioenen
voor het lot der mindere klassen door
een ernstige ziekte werd bedreigd. Een
zacht, bedenkeljjk mompelen, dat de
robuste gestalte, waarin een reuzengeest,
die sinds jaren met noeste vljjt en zeld
zame wilskracht had gestreden voor
Kerk én Staat èn Maatschappij, door een
noodlottige kwaal was aangetast, bracht
onrust in de harten van het geheele
Katholieke Nederland. Tot eenige troost
werd op eens vernomen, dat de hoog
geëerde lijder, Mgr. Dr. Schaepman,
zich naar Rome had begeven met nog
eenige hoop op herstel. Die hope werd
echter maar al te spoedig verijdeld.
De doodsklok in zjjn zoo geliefd Rome
verkondde dra, dal de groote Ijjder zyn
strijd volslreden had.
Weldra echter kwam een andere treur
mare uit Rome, niet het Katholieke
Nederland, maar de geheele Katholieke
wereld schokken tot in het diepst des
gemoeds. Zjj trilde nog van zielsgenot
over het groote voorrecht door God haar
geschonken, met den roemrijken Paus
Leo XIII zijn 2ó-jarig pontificaat te mogen
herdenken. Daarbij had zjj de bljjde vol
doening mogen smaken dezen Plaats-
bekleeder Gods ook door onkatholieke
vorsten en staatslieden met warme
geestdrift als een der uilnemendste en
grootste mannen van onzen tjjd gehul
digd te zien. Doch ook deze vreugde
werd maar al te ras door droefheid
vervangen, wjjl het leven des Pausen
onverwacht door een ernstige ongesteld
heid scheen bedreigd.
Wel kwam deze droeve mare niet
geheel onverwachts. De volheid der jaren
was reeds lang gekomen en de beminde
Paus Leo had de wereld er op voor
bereid, dat zijn stervensuur begon te
naderen. In de plechtige audiëntie, die
Z. H. verleende op 20 Febr. 1903, bij
de aanbieding van het feestgeschenk, de
tiara, sprak de hooge Feesteling ook deze
veelbeteekenende, liefdevolle woorden:
,AI deze bewjjzen van liefde schenken
Ons troost in de bitterheden onzer zorgen,
vooral omdat dit alles geschiedt tot
meerdere eer van Onzen Heer Jezus
Christus.
.Met liefde drukken Wjj daarom u
allen aan Ons hart, op de eerste plaats
u, dierbare zonen, die het initiatief tot
en de leiding van deze plechtigheden
op u genomen hebt. Uw jjver en de
zorgen, door u hierin aan den dag ge
legd, zullen dankbaar in Ons geheugen
bljjven.
„Ziedaar Onze laatste les: ontvangt
ze en prent ze allen in uw geest; het
is God9 bevel, het heil te zoeken in de
Kerk, en het krachtige steeds nuttige
werktuig des heiis alleen in het Paus
schap le Rome."
Het moet smarteljjk hebben aangedaan
uit den mond des Pausen te vernemen
.Ziedaar onze laatste les." En waarlyk
de laak van Leo XIII liep ten einde.
Reeds den 20 Juli d. a. v. stonden de
kinderen der H. Moederkerk treurend
en weenend bjj de Ijjkbaar van hua be
minden Vader in Christus, van een Paus,
die aller bewondering en eerbied wist
af te dwingen. Ook toen weder kwamen
vorsten en staatslieden, geleerden en
eenvoudigen en toonden de innigste deel
neming in het groote verlies, ter wjjl de
pers van alle natiën byna eenparig de
vermelding der droeve tyding deed ver
gezeld gaan van bewijzen van diepe
vereering voor Leo XIII, aan wiens na
gedachtenis door haar d9 schoonste lof-
en huldebetuigingen werden gewjjd.
Ja, de groote slag, die ons, Katho
lieken, getroffen had, werd allerwege
diep gevoeld. Men huldigde als in één
adem den gestorven Paus Leo als een
der uilslekendste persoonlijkheden van
de negentiende eeuw, die op de ont
wikkeling der volkeren een zegenrijken
invloed heeft uitgeoefend en het aanzien
der Katholieke Kerk en van het Paus
schap tot een schier ongekende hoogte
heeft opgevoerd in een tjjd, waarin de
gansche hel tegen de Kerk scheen los
gebroken. De hoogere geestelijke macht
van hel Pausdom heelt zelden zoo rein
geschitterd als onder Leo's glorierijke
regeering, en de schoonheid der Katho
lieke Kerk heelt zich in zjjne dagen der
wereld in volle heerlijkheid vertoond.
Overal toch valt een Btreven tot ver
heffing der wetenschap en van het gods
dienstige leven in de Kerk waar te nemen.
Niet lang echter duurde de droefheid
en rouwe, waarin de Kerk door den dood
van den hoogvereerden Paus Leo XIII
gedompeld was. God troostte spoedig
Zjjne Bruid en schonk haar een nieuwen
Paus, die reeds door schitterende deugden,
groote geleerdheid en treffenden zielen
ijver uitblonk. Den 31en Juli II. gingen
de kardinalen in 't konklave en reeds
den 4en Aug. d. a. v. trad kardinaal
Sarto, Patriarch van Venetië, als Paus
uit het konklave te voorschijn. Algemeene
jubel vervulde de Katholieke wereld bjj
het vernemen dier heugeljjke tyding,
want er heerschte aanstonds een gevoel,
dat de kardinalen een uitmuntende keuze
hadden gedaan. En sinds dien is ten
volle bewaarheid, dat de Katholieken in
dezen Paus een Herder en Vader hebben,
die de harten zjjner kinderen als stormer-
hand voor zich heeft weten te winnen.
Voor ons, Katholieken, beslaan dut
overvloedige redenen tot dankbaarheid
aan de goddeljjke Voorzienigheid, die in
het afgeloopen jaar alles weder zoo
wondervol heeft beschikt Nu de wereld
smachtend roept om vrede, doch, die
vrede berusten doet op vuurmonden en
de punten der bajonetten, een vrede
derhalve, die een donkere toekomst
schept, weerklinkt boven al de wanhoops
kreten dezer aarde het woord des
PausenAlles hernieuwen in Christus I"
«De begeerte naar vrede is ongelwjjfeld
in aller harten", zegt Pins X in zyn
Encycliek, ,on er is niemand, die hem
niet vurig wenscht. Maar dwaas is die
dezen vrede zoekt buiten God, wanl God
verjagen is de rechtvaardigheid verban
nen, en is de rechtvaardigheid verwyderd,
dan wordt alle hoop op vrede een hersen
schim". ,De vrede is het werk der
rechtvaardigheid."
Tot bekoming van dezen waterachtig»
vrede ons daarom hljjde geschaard ooder
