Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.
DE EEMBODE
XXVIk laargang. No. 76.
UITGAVE VAN DE VEREENIOING DE EEMBODE TE AMERSFOORT.
Dit blad verschijnt Dinsdag, en Vrijdagavond.
Prijs per drie maanden vijftig cent. Afzonderlijke nummers drie cent
ku.nnen .elke" dag ingaan, doch opzegging van abonnement n
aanvang van een nieuw kwartaal.
t geschieden v
Vrijdag 19 December 1913.
KANTOOR EN DRUKKERIJ: LANGEGRACHT 13, AMERSFOORT.
advertentieprijs: van één tot vijf regels dertig cent. Elke regel meer zes cent.
Reclames: tien cent per regel. Advertentiën in het rcdaclioneel gedeelte vijftien cent per regel
Billijke tarieven bij abonnement.
Alle mededeelingen en advertentie» gelieve men in te zenden vóór drie uur op den dag van uitgifte.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
EERSTE BLAD.
De openbare school.
„Een geliefkoosde uitspraak onder de
voorstanders van liet openbaar onder
wijs is deze" schrijft de socialiste
Enka ruiterlijk in „Het Volk" „dat
de openbare school ten slotte de chris
telijke school bij uitnemendheid is. Men
kan vurig vechter voor dc openbare
school wezen, en toch levendig de
onjuistheid van zulk een uitspraak be
seffen. Christelijk bij uitnemendheid
instituut", spot Enka „waar
naam van Christus niet wordt genoemd".
„Waar uiteraard de woorden en daden
van Christus niet worden onderwezen
Het klinkt, alsof je een oud-liberaal
groot-fabrikant een Marxist bij
nemendheid hoort noemen".
„Alleen een positief beginsel", zegt
deze socialiste, „inspireert tot offervaar
digheid, die we in de geschiedenis van
het bijzonder onderwijs moeten be
wonderen".
„Bijzondere onderwijzers hebben,
wille van het beginsel, de schrale be
zoldiging van het openbaar onderwijs
met dc nog schralere van het bijzonder
onderwijs verwisseld. Tientallen van
jaren hebben de christelijke arbeiders
driedubbel betaald aau de kosten
het openbaar onderwijs, de bestaans
kosten van hun eigen school, het liooger
schoolgeld hunner kinderen".
En toch zijn er „liberalen" bij de
vleet, die nog van „de school der natie"
durven praten en met lecdc oogen zien
dat ten deele wordt recht gedaan
Die lieden werden dezerdagen door Dr.
Bos in de Tweede Kamer zeer van
pas herinnerd aan de woorden van mr.
Cort van der Linden„Niet waarlijk
vrijzinnig is degene, die gewetensvrij
heid zoo opvat, dal hij niet dwingt
in te gaan in een kerk, maar wel
een school."
Uit het Buitenland.
Uit Rome.
Kardinaal Rampolla, s
van wijlen Paus Leo XIII is overleden.
Gedurende de laatste dagen gevoelde
kardinaal Rampolla, die ondanks zijn
zeventig jaren nog een vrij krachtige
gezondheid genoot en nog steeds een
flinke figuur was, zich niet erg welhij
klaagde veel over dc heerschcnde koude.
Niettemin bleef hij zijn studie
Maandag ging Z.Em. nog
een wandeling.
Later gevoelde hij zich 011»
hij den geneesheer ontbieden, die den
toestand van den kardinaal evenwel 11'
ernstig oordeelde. De secretaris v
den kardinaal ging des avonds heen
zoo bleven slechts twee dienaren v
den 'kardinaal achter. Eén van hen werd
achter ongerust en ging dc kamer
den kardinaal binnen. Hij bevond, dat
de toestand van Z. Iim. plotseling
stig was geworden en waarschuwde
priester en een geneesheer.
I oen dezen in het paleis verschenen,
was Z.Em. reeds overleden.
Z.Em. werd geboren 17 Augustus
1843 uit een Siciliaansch adellijk ge
slacht. In 1875 werd hij verbonden aan
dc mmdiatuur te Madrid, In 1887 werd
Kardinaal en kort daarop Staatssc-
laris van Z. H. Paus Leo XIII, welke
hoogc functie hij tot 's Pausen dood
1903 vervulde.
De plechtige begrafenis heeft heden
plaats.
Frankrijk.
authicr. de handlanger van den be-
ruchten liquidator-dief der geroofde
kerkelijke goederen Duez. is tot vier
jaar gevangenisstraf veroordeeld. Het
proces heeft liet heele schandaal van
de liquidatie weer eens voor het publiek
gebracht en bewezen, dat de liquidators
werkelijkheid bandieten waren. De
vertrouwelingen van Combes, die met
liquidatie der Fransche klooster
goederen belast waren, hebben geen
oogenblik aan het belang van den staat
armen gedacht, die, zoo had
Combes het immers voorgesteld, de
opbrengst van kerkelijke goederen zou
den krijgen. Zij dachten alleen aan hun
eigen zak. Op allerlei wijze hebben zij
den staat afgezet.
Deze dieven hebben reizen in reke
ning gebracht, welke zij nooit gemaakt
hebben en het is zelfs voorgekomen
-n dezelfde man op één dag
de kosten voor zeventien reizen opgaf,
notaris gaf in zijn postenrekening
de rcgecring op, dat hij op een en
dezelfden dag vijftig inventarissen had
gemaakt in dorpen, die dagen ver van
elkaar liggen.
Gefingeerde processen werden zelfs
gevoerd om geld er uit te slaan en er
werden ook processen aangegaan, waar
het heclemuat niet noodig was.
Wanneer de rechtbanken weigerden
dc hooge rekeningen goed te keuren,
dan wendden zich de heeren tot de
regeering om de betrokken rechters van
.clericalisme" te beschuldigen. Gauthier
gaf toe dat de rechters in die gevallen
meercndeels hebben toegegeven,
'n Treurig stelletje daar in Frankrijk
FEUILLETON.
0E HOUTVESTER.
Dat was erg, zeer erg, en toen heb
ik den jongen, die reeds zestien
jaren oud was, ook een pak slaag ge
geven, dat hem voor eenigen tijd tot rede
bracht. Met veel moeite gelukte het
mij, hem op een ander gymnasium
geplaatst te krijgen. Maar daar hield
hij het ook niet lang uit. Nu moest hij.
evenals zijn grootvader, molenaar wor
den. Na verloop van een jaar verveelde
hem dit ook on van toen af begon hij
een nietswaardig bestaan te leidt
dien tijd kwam bij mij ook voo
eersten keer het vermoeden op, dat
het met hem slechts zou eindigen. Toch
was ik nog altijd zwak genoeg niet met
strengheid tegen hem op te treden,
ofschoon ik wel mijn vrouw beknorde,
die hem nog in bescherming wildet
Eindelijk zou het ongeluk ov
komen. Wij woonden niet ver
grenzen, waar toen veel gesmokkeld
werd- Onder de smokkelaars was
vooral een, waaraan geen haar mi
goed was. Hij was dc ergste van allen,
omdat hij de slimste was. Snappen kon
niemand hem, en toch wist iedereen,
hoe hij aan zijn geld kwam. Men noemde
hem nooit anders dan den zwarten
Diethcr. Deze man nu had een beeld
schoon dochtertje, een brutaal, over
brachten de socialisten de „klasse-
justitie" ter sprake.
De heer van Wijnbergen meent, d
de Rcgecring niets heeft te maken m
beschouwingen, die de rechterlijke
macht verwijten, dat zij de huidige
maatschappij in stand houdt. De Rc
gecring zelve toch staat en moet staan
op den bodem van onze maatschappij
inrichting.
Afgewezen.
De Minister van Oorlog heeft afwij
zend beschikt op het verzoek der on
derofficieren om een geldelijke vergoe
ding bij uniformverandering, zelfs bij
een verplichte. Zij kunnen echter nog
steeds voor rijksrekening een grof pak
krijgen.
Posterijen Nieuwjaar.
Met liet oog op den grooten toe-
Vloed van poststukken bij de jaarswis-
ieling wordt het publiek verzocht voor
het binnenland bestemde brieven, brief
kaarten, prentkaarten, visitekaartjes en
circulaires, welke men bij voorkeur op
1 Januari wenscht te doen bestellen,
te voorzien van twee elkaar schuin
snijdende strepen, getrokken over dc
gcheele adreszijde, en die stukken reeds
op 26, 27 of 28 December ter post te
bezorgen. Zij kunnen dan tijdig voor
de bestelling worden gereedgemaakt,
blijven tot 1 Januari op de kantoren
van bestemming bewaard en worden
zooveel mogelijk op dien dag in de
bestellingen opgenomen.
Slapte.
Blijkens van den directeur der Ned.
Arbeidsbeurs te Oberhausen ontvangen
bericht, is het op het oogenblik zeer
moeilijk in Duitschland arbeidsgelegen
heid te vinden. Mitsdien is het aan
Nederlanders sterk te ontraden zich
Duitschland te begeven,
Binnenlandsche Berichen.
Tweede Kamer.
In de Tweede Kamer werd door den
lieer Bogaardt de postcirculaire ter spra-
gebracht. Die circulaire heeft de
bedoeling gehad om een billijke ver-
deeling der lagere postbedieningen te
verkrijgen.
Minister Lcly blijkt een aanhanger
m de theorie, dat benoemd moet
worden naar geschiktheid en bekwaam
heid. de schoone theorie, onder wel
ker liberale locpassing, wij, Katholie-
iinmer op de ellendigste wijze ge
leden hebben. Oin die schandelijke ge
volgen, schrijft de Maasbode, die over
al zijn waar te nemen tot in de meest
gewone betrekkingen, zooals die der
lagere postbeambten, had Minister Re-
goul zijn circulaire uitgevaardigd.
Bij de behandeling van „Justitie"
icdig ding, van wie men zeide, dat
er niet tegen opzag, deel te nemen
i de sluikerijen van haar vader. Als
houtvester had ik met dat volkje niets
maken, maar toch had ik
bijna even groote hekel aan,
stroopers. Ga u dus mijn schrik
rstellen, toen op zekeren dag mijn
n Koenraad mij op den onverschil
ligsten toon der wereld zeide, dat hij
dat meisje wilde trouwen. Hij was het
mei haar eens. en daar zij veel geld
bezat, kon ons hel meisje als schoon
dochter niet anders dan welkom zijn.
voegde hij er bij. Eerst dacht ik, dat
dit niets anders was dan een brutale
scherts van den jongen, en ik zeide
hem dan ook, dat ik daarmee volstrekt
niet gediend was. Maar toen zeide hij
mij, dat het hem volkomen ernst was,
en dat hij ook op eenigen tegenstand
van mijne zijde was voorbereid, wijl
Truda de dochter van een smokkelaar
was. Nog wist ik mij, hoewel met veel
moeite, te bedwingen, en zeide op
koelen toon, dat hij naar dc pomp zou
gaan en zijn hoofd daaronder houden,
daar hem zeker de zomerhitte had te
pakken, of dat hij te veel gedronken
had. Hij begon te lachen en antwoordde,
dat hij zoo nuchter was als ik zelf, en
ik maar ronduit moest zeggen, ol ik
mijn toestemming wilde gevenol niet;
zonder deze zou hij het meisje toch
tot vrouw nemende zegen zijner
zonder voldoende middelen
tueel de terugreis te kunnen aanvaarden.
Jacht.
De jacht op reeën (reebokken en
reegeiten) en die op hazen en fazanten
'i de provincie Gelderland gesloten
worden op 31 Dec. met zonsondergang.
Hoog bezoek.
Uit Brussel wordt gemeld, dat de
Groothertogin van Luxemburg voor-
ins is in de eerste helft van Janu-
a.s. een bezoek te brengen aan
de Koningin.
R. K. Middenstand.
In Januari zal te Utrecht een verga
dering plaats hebben, om tot overeen
stemming te geraken in zake de fede-
van alle R. K. Middenstandsbon
den. Naar groote waarschijnlijkheid
zullen dan alle bezwaren, om tot die
federatie toe te treden, worden opge-
en zal lot de vorming van een alge-
icn R. K. Middenstandsbond kunnen
worden overgegaan.
Amersfoortsch Nieuws.
Door het patronaat St. Theodoras
ii Embden (parochie St. Franc. Xav.)
ilers kon hij wel missen. Toen greep
j een vreeselijke woede aan, en voor
hij er op bedacht was, had ik hem het
huis uitgesmeten, zoodat hij over dc
plaats rolde. „Er uit, deugniet",
schreeuwde ik, „en kom mij nooit meer
onder de oogenMet een woest,
ipottend gelach ging hij heen, en sedert
lat uur kwam hij niet weer in mijn
huis. Mijn vrouw weende veel, en toen
ik haar dit met ruwe woorden verbood,
werd zij stil en treurde in 't geheim
den verloren zoon. Haar hart had
er aan haar eenigen zoon gehangen.
Sedert het uur, waarop ik inijn vleesch
bloed had verstootcn, was zij somber
ernstig geweest.
Ik wist, dat Koenraad een misdadiger
is geworden, dat hij zijn meester, den
;arten Diethcr in het smokkelen nog
dc loef afstak. Zoo gingen er een paar
jaren voorbij, toen kreeg ik op zekeren
dag bevel, naar een ver afgelegen
jachtgebied te komen, omdat daar de
stroojiers in getalzccr waren toegenomen.
Zonder verwijl ging ik op reis, daar ik
hoopte, dat de arbeid en de strijd, die
mij op mijn nieuwe standplaats wachtten,
mijn verdict een weinig zouden doen
vergeten. Wij waren met ons achten,
wien dc taak was opgelegd het zeer
groote district zoo spoedig mogelijk
van stroopers te zuiveren. Het duurde
dan ook niet lang, of wij hadden een
half dozijn wilddieven gegrepen. Zonder
zal een oudersavond worden georgani
seerd, waarop de Weleerw. heer de
Groot uit Arnhem als spreker zal op-
Bij de aanbesteding voor den bouw
van 88 arbeiderswoningen voor „Volks
huisvesting II", op het terrein tegenover
de Koningspoort, werden ingeleverd 23
biljetten waarvan. 2 van onwaarde.
ingeschreven werd als volgtdoor
T. van Hoogcvest f167.800; G. C.
Blanken f168.900; Riemersma Van
der Zee, Leeuwarden f 169.400; H.
Noorman f169.500; 11. L. van Eijber-
gen f169.630; J. Kraay, Hillcgom,
fl70.000; Jansen, te Velp, f170.500;
J. v. Keulen Sr. f172.400; C. en E.
Ruitenberg f177.100; J. Boshuizen, Am
sterdam, f177.700; Brouwer de Boer,
Sloten, f181.300; E. Hartog, Baarn,
f181.982; C. Eijkelen, Den Haag.
f183.000; C. J. Kuntz f186.000; Nollen
en Hymerink f189.800; Groenenberg,
Hilversum, f193.379; Van F-Ue en
Zweeder. Nijkerk, f197.900; Va Ame-
rongen, Arnhem, f199.999; A. Haar,
Wageningcn, f205.750; Molenwijk en
Nijman, Arnhem, f206.000; Van Em
merik, Haarlem, f210.000. Blok no. 1
et 1 Juli worden opgeleverd.
Men zal zich herinneren, zoo deelt
het Utr. Nieuwsblad mede, dat te Amers
foort begin November op last der jus
titie het lijk van De K. is opgegraven,
anderhalf jaar te voren aldaar overle
den. Bij het onderzoek is een vrij groote
dosis arsenicum in het lijk gevonden.
Aan de Eysink's automobiel- en rij-
wielfabriek is de levering opgedragen
van vijf motorrijwielen tot vervoer van
mitrailleurs.
Aan het plaatselijk telefoonnet zijn
aangesloten met no. 285 S. de Jong,
Utreclitscheweg 91 en met no. 310 A.
Leydeti, Oldenbarneveldtlaan.
In de jaarvergadering der vereen,
christelijk onderwijs bracht de'voor-
het financieel verslag uit. Hieruit
bleek dat ontvangen is f27.971.905. ter
wijl de uitgaven bedroegen f 28.474.85s,
zoodat een tekort is van f502.95; vorig
jaar bedroeg het tekort f 1939.16. De
school wordt bezocht door 516 kinde-
tegen 490 van het vorig jaar. Aan
de school arbeiden 12 onderwijzers en
3 onderwijzeressen.
Donderdagavond vergaderde het
Kruisverbond St. Bernardus in de bene
denzaal van den R. K. Volksbond.
Aan een samenloop van omstandig
heden moet worden toegeschreven, dat
de opkomst der leden ditmaal niet zoo
talrijk was als gewoonlijk het geval is.
Meerdere trouwe leden waren verhinderd;
het bloeiend Roomsch vereenigingsleven
legt meer en meer beslag op veler
•onduren, vooral in het winterseizoen.
Bij afwezigheid van den Voorzitter
presideerde dc heer M. van Lent, die
de vergadering op de gebruikelijke wijze
inet gebed opende en den leden liet
welkom toeriep.
De voorlezing der correct verzorgde
notulen van den heer Secretaris Calon
gaf tot geen bemerking aanleiding.
bloed vergieten was dit echter niet
gegaan, ook ik was door een schot
gewond geworden, zoodat ik twee we
ken thuis moest blijven. Maar
al i
het c
gelukt, den aanvoerder der bende
handen te krijgen. Op een morgen
vonden wij tot onze ontzetting een der
jagers doodgeschoten in het bosch lig
gen. De kogel had hem van achter ge
troffen en was hem door het hart ge
gaan. Nu kende onze woede en
verbittering geen grenzen meer, ei
zwoeren dat wij onzen zoo lafhartig
vermoorden kameraad zouden wreken.
n sombere, grauwe Octo-
berdag, dat wij weer den gehcclen dag
door het woud gezworven hadden, zon
der het minste te ontdekken. Ten slotte
j van elkaar gescheiden, opdat
grooter stuk zouden kunnen
afloopen. Ik bevond mij met een jongen
boschwachtcr tusschcn de dichtstaandc
denneboomen en voorzichtig naar alle
zijden uitkijkend, doorkruisten wij uren
lang het woud. Opeens fluit er iets langs
mijn oor, tegelijkertijd hoor ik een ster
ken knal. Snel sprong ik achter een
boom, maar daar valt ook reeds van
den anderen kant een schot, en dc ko
gel slaat in den boom, achter welken
ik mij dacht te verschuilen. Nu werp ik
mij op den grond neer; die tot mijn
geluk op die plaats ecu laagte vormde.
In het eerste oogenblik dacht ik, dat
Met een toepasselijk woordje werd
een aspirant-lid gcinstallcerd en mede
gedeeld dat drie personen zich als
aspirant-lid opgavcu.
Het ledental der verccniging wast
blijkbaar gestadigzulks beteekent ge
zonde groei.
Over de te Utrecht gehouden winter
vergadering der gewestelijke prop.-
club St. Martinus bracht St. Bernardus'
afgevaardigde, de heer J'oslhouwers,
verslag uit,
Met Nieuwjaar zal blijkens mede-
deeling van het bestuur op ruime schaal
in de Parochies O. L. Vr. en St. Hen-
ricus cenc circulaire worden verspreid,
ter bevordering van een gepaste viering
van dien dag.
De propaganda-club gaf het Bestuur
in overweging weer eens een feestavond
te organisccrenzij mocht de toezegging
ontvangen dat het bestuur hiertoe wel
zal willen medewerken.
De Voorzitter deelde mede dat bij
:n volgende vergadering de gewone
periodieke keuze voor het bestuur zal
plaats hebben.
Het op „verkiezing" betrekking heb
bende artikel van het reglement werd
voorgelezen, waarna gelegenheid werd
gegeven candidaten te stellen.
De aangekondigde lezing nu st, jam-
er genoeg, worden uitgesteld, wijl de
spreker door dringende omstandigheden
tot zijn leedwezen verhinderd was dien
avond aanwezig te zijn.
Na nog eenige besprekingen van huis-
houdelijken aard, werd dc vergadering
op de gebruikelijke wijze met gebed
gesloten.
De uitvoering van Haydn's „Die
Jahreszeite" door de zangvereeniging
Toonkunst was een succes. Er
werd prachtig gezongen. Het koor is
kwalitatief als voortreffelijk aan te mer
ken, dank zij den heer Petri's perfecte
leiding. Als altijd was de begeleiding
door de Arnh. Orchestvereeniging cor-
Het bouwen der gemeenteschool
aan de Kerkebuurt te Soest werd op
gedragen aan onzen stadgenoot, den
H. G. van Kalleveen.
Het aantal aangeslagenen in de ge
meentelijke inkomstenbelasting bedroeg
in 1912 3730 inet totaal belastbaar in
komen f3.699.900, In 1905 bedroegen
deze cijfers 3076 met f2.943.300 en in
1899, 1827 met f 1.954.900.
Het aantal aangeslagenen voor een
inkomen van minder dan f500 bedroeg
in 1912 1905 1899
2133 1822 976
500 f 1000 686 447 310
1000 f 1500 271 281 189
1500 f 2000 139 119 68
f 2000 f 4000 340 273 192
f 4000 f 6000 74 65 36
f 6000 flO.OOO 53 26 34
flO.OOO f20.000 26 27 17
boven f20.000 8 13 5
„Handel en Nijverheid" vergaderde
gisterenavond. Aan het feit dat de le
den boete-betalen een minder aan
gename manipulatie vinden, moet 't
toegeschreven worden dat deze samen
komst beter bezocht werd dan anders
onze kameraden waren, die ons in
de schemering voor de gehate wilddie
ven aanzagen, want er waren er onder
ons, die liet met hun geweten konden
vereenigen, een wilddief als een stuk-
wild koelbloedig neer te schieten en
dal nog voor een heldenstuk aanzagen.
Toen er echter op mijn gefluit geen
ander antwoord, dan dat van mijn ka
meraad volgde, die niet ver van mij
achter een boom stond, wist ik, dat wij
met onze tegenstanders te doen hadden.
Onze toestand was al heel slecht, daar
wij de stroopers zelfs niet eens gezien
hadden; ik wist alleen, uit welke rich
ting de schoten waren gekomen. Toen
ik, na een paar minuten roerloos gele
gen te hebben, het hoofd een weinig
van den grond ophief en in de richting
keek, van waaruit het tweede schot
was gevallen, meende ik te zien, hoe
een gestalte schuw van stam tot stam
sprong en recht op mijn schuilplaats
aankwam. Ik greep mijn scherp mes,
daar ik een strijd op leven en dood
verwachtte. Weder hief ik mij een wei
nig van den grond op, daar knalde van
de andere zijde een schot, de hoed
vloog mij van het hoofd, en ik gevoel
de een stekende pijn op mijn schedel.
(Wordt voortgezet].
bij Handel en Nijverheid het geval is.
Onder de ingekomen stukken was
:n kennisgeving van 't Amersf. Dag-
blad, houdende mededeeling van een
e stellen enquête, inzake bevoi de
ring van de gemeentelijke welvaart. Den
leden werd gezegd, dat mededeelingen
adviezen worden ingewacht, 't Wordt
een pracht-kans voor stuurlui-aan-
den-wal hun adviezen te publiceeren.
Een aanzoek om mede te doen aan
actie voor Plaatselijke keuze werd
lor kennisgeving aangenomen; men
meende zich hiermede niet te kunnen
inlaten.
Medegedeeld werd dat in Januari voor j
de plaatselijke middenstanders op regee-
ringskosten de heer Koenraads als j
spreker zal optreden.
De heer Eggink drong aan op het
richten van een verzoek aan de betrok-
autoriteiten om den toeslag in D-
treinen te doen vervallen. Mr. Smeenge
in de Kamer erover gesproken.
Overwogen zal worden hoe in deze,
zoo noodig in samenwerking met De
Hanze, zal worden gehandeld.
Onze vroegere stadgenoot de heer
J. Plomp, oud-raadslid is benoemd
successie-ontvanger te Utrecht.
Bij de door notaris Knoppers ge
houden veiling van vaste goederen in
„de Zwaan" werd het winkelhuis aan
het voorste gedeelte der Langestraat
bij de Varkensmarkt aan de gemeente
verkocht voor f12000.
De heerenhuizen in de Hendrik van
Viaiidenstraet werden opgehouden voor
f 19900.
Twee woonhuizen aan den West
singel vati mej. Bettonville werden
gekocht door den heer A. v. d. Kuilen, -
voor f 4480.
Het raadslid Briet is ernstig ziek;
hij wordt in 't St. Elisabeths-Ziekenbuis
verpleegd.
Op de terreinen door den heer Herm.
Kroes namens zijn principalen aan te
koopen van de gemeente, zal de nieuwe
St. Antoniuskerk met pastorie worden
gebouwd, en een huis der Eerw. Zusters
van O. L. Vrouw met scholen worden
gesticht.
Dinsdag vergaderden de leden der
R. K, Ver. Geloof en Wetenschap,
s in voorgaande lezingen de evolutie
liet geheele wereldstel uiteengezet
te hebben gaf de Eerw. Adviseur dien
avond een klaar antwoord op de vraag
Hoe heeft de ontwikkeling der aarde
zich een weg gebaand door den langen
voortijd?
Van den zon-aequator scheidde zich
ii witgloeiende massa af, waaruit onze
aardbol ontstondde aarde schonk op
haar beurt het leven aan de maan.
Aanvankelijk waren de bestanddeelen
in de aarde damp of gloeiende vloei
stof. De tegenwoordige oceanen om
hulden haar als heete nevelen. Door
voortdurende afkoeling gingen som-
mige stoffen der aarde van den vloei
baren in den vasten toestand overer
vormden zich verdichtestukkcn. eilanden
schollen van verdichte oerstof, die dre- -
op den vuurzee van den aardbol.
Bij meer warmteverlies vielen dcafge-
koelde dampen als heete regen op de I
ziedende aarde. Het water begon zijn
verweerendenen uitslijpenden arbeid. De
aarde kromp ineen als een gerimpelde
appel. Water en vuur vermengden zich
onder vervaarlijke stroomexplosies
Pyrcnaecn, Alpen, Himalaya en Andes
zijn het blootgelegde been dergeraamte
der aarde. Dit oudste (palaezoisctf
tijdperk wordt weer in vier tijdperkej
onderverdeeld. In de lauwe zeeëi
wiegen reusachtige wouden van zet
wier. Eenvoudige vormen van dieren
leven ontwaken.
Op het land ontstaan wouden van
coniferen, boomvarens en eerste naald-
boomen. De steenkolenlagen zijn ge
vormd door plantenoverblijfselen.
Het middeltijdperk der aarde [meso-
zoisch) omvat weer drie onderverdee-
lingcn [trias, jura, krijt). De eerste zoog
dieren komen voorde eerste vertegen
woordigers ook der vogelenwereld
.-.rehaeptenxj. In het plantenrijk ontstaan
looi hout, wilgen, populieren, elzen,
magnolia's enz.
De krijtrotsen zijn ontstaan uit schel
pen en pantsers van afgietsel-diertjes
of uit zeebezinksel. De zon laat reeds
flauw haar licht schijnen.
Het nieuwste tjjdperk der aarde [kae-
nozoisch] brengt loofwouden, bloesem
planten en zoogdieren tot volle ontwik
keling. De tegenwoordige deelen der
aarde hebben hunne groote omtrekken
