Katholiek Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.
DE EEMBODE
Kantoor: Langegracht 13, Amersfoort - Tel. No. 314.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag en wordt uitgegeven
door de Vereeniging De Eembode te Amersfoort. Prijs per drie maanden
zestig cent; voor buiten Amersfoort verhoogd met vijf cent voor
incassokosten. Afzonderlijke nummers vijf cent per exemplaar.
Abonnementen kunnen eiken dag ingaan, doch opzegging van abon
nement moet geschieden vóór dén aanvang van een nieuw kwartaal.
Dinsdag 3 Oct. 1916. No. 53. Dertigste Jaargang.
Advertentieprijs: van één tot vijf regels vijftig cent. - Elke regel meer
tien cent. Voor incasso wordt vijf cent in rekening gebracht.
Billijke tarieven bij geregld ad verteeren. Alle mededeelingen,
ingezonden stukken en advertentiCn gelieve men in te zenden ten
Kantore van de Directie van De Eembode, Langegracht 13,
Amersfoort, vóór twaalf uur op den dag van verschijnen.
Vrijzinnig?
Hij wa. mobilisatie-soldaat cn
socialist I In 't gewone leven een
Rotterdamsche bootwerker, maar altijd
en vóór alles propagandist van 't Rooie
heilsleger; zijne vrijzinnigheid stak'hij
niet onder stoelen en banken. Boven
dien was hij actief lid van de lugubre
vereeniging van Atheïsten, die zich dom-
brutaal ,,De Dageraad" noemt,
Natuurlijk was mede op zijn initiatief
in Amersfoort een mobilisatie-club on
der de militairen opgericht waar aldoor
Kleerekopcr en consorten fulmineerden
om de mentaliteit van 't Hollandsche
leger le verhoogen
't Presidentschap over dc Club was
bij den rooien soldaat-bootwerker in
goede handenhet propagandistich
karakter lag immers in plooien van
ontevredenheid op zijn facie en straalde
uit zijn passie-oogen.
Ik vond 't toch wel interessant om bij
zoo'n kopstuk van liberale consequen
tie mijn licht op te steken cn ik waagde 't,
hem die 't toch weten kan, eens te
ondervragen over de vrijzinnigheid en
't socialisme.
Mijnheer 1 mag ik u eens vragen wat
„vrijzinnig zijn" betcekent. Veel heb
ik cr van gehoord maar de portee cr
van is mij nog steeds ontgaan, 't Ant
woord was cr direct.
„Vrijzinnig zijn wil zeggen, ja, dat
wil zeggen ziet uvrijzinnig zijn
de beteekenis ligt in het woord zelf."
't Speet mij wel, dat het antwoord mij
in geen enkel opzicht bevredigen kon.
Mijne begrijpelijke verbazing bracht
zichtbare verlegenheid aan den over
kant. Hoe kon ik ook zoo onbeschei
den zijn Om den man uit zijne onaan
gename situatie te redden en hem be
denktijd tc geven, verkondigde ik mijn
eigen zienswijze over „vrijzinnigheid."
Volstrekte vrijheid van gedachte is
een onding. Wij'zijn niet vrij om maar
te denken wat wij willen. De waarheid
kan door ons niet naar willekeur ge
nomen worden wij moeten ons door
dc waarheid laten leiden en ons cr
naar vormen. Mag een vrijzinnige b. v.
aannemen dat 2 X 2 5 of 6 is
Is het een vrijzinnige gepermitteerd
om vol te houden dat er nooit man
nen als een Alexander, Cesaer. een
Hannibal of Napoleon geweest zijn,
dan moet naar mijne meening zulk een
vrijgeest nooit tot leeraar in geschie
denis benoemd worden.
„Zou het een vrijzinnig landmeter
vrijstaan voor één meter 9 ot 11 de
cimeters te rekenen, naar gelang t
hem voordeeliger uitkomt, dan dient,
dunkt me, zulk een vrijzinnig heer niet
toegelaten te worden als scientieus
ambtenaar op het kadaster.
Ik zou zoo kunnen voortgaan met
te vragen ot een vrijzinnige in poëzie,
in schilder- en bouwkunst, in de mu
ziek enz., zich niet aan bepaalde re
gels heeft te binden of aan onschend
bare beginselen heeft vast te houden.
Verbeeldt u eens een orkest waar ieder
een onder "t voorwendsel van vrijheid
naar willekeur de maat zou versnellen
of verminderen of de melodie zou wij
FEUILLETON.
Van Heiden tot Christen.
Het avondeten werd meermalen
verrijkt met kostbare visschcn,
door hem zeiven gevangen. En, als
bij dat alles, die nederige en eenvou
dige Benigna diende, wat vreugde
heersche dan onder het gezelschap Na
het avondeten noodigde Agatha ge
woonlijk de goedhartige Benigna, bij
hen te blijven en tc gaan wandelen in
den tuin, waar dc geur der bloemen
opsteeg als welriekende wierook, en
waar het prieel een vergezicht leverde
over de verrukkelijke schoonheid dier
landstreek. Tenslotte sloot ook Crispï-
na zich bij hen aan. en hare uitnoodi-
ging om te gaan rusten, werd ter-
zacht door het verhalen van nieuwtjes,
die op den dag vernomen waren.
Steelsgewijze ging nog even Benigna
naar beneden om, zooals Agatha het
uitdrukte, een denkbeeldig persoon
onder de myrten verborgen een „wel
te rusten" toe te roepen. Zoo vlood
hun leven in genoegen en vreugde
voorbij.
Eens op een schoonen herfstavond
keerde Paulus van zijn tocht langs dc
oevers der Liris met stok en koord
naar huis. De plaats voor de visch-
vangst uitgekozen, was een stille diepe
zigen. Wat een ziedende heksenketel,
wat een belachelijk en onvcrdragelijl;
lawaai zou men tc hooren krijgen I
„Als men in» de wijsbegeerte vrij was
zich van de strenge wetten der logica
los te maken, dan werd de samenle
ving een socialistisch congres met debat
of een internationaal wijsgeerig Babel.
„In hot zedelijke, zou, indien men
denken kon over goed en kwaad, wat
men wilde, een wereld van menschbees-
tcn worden gevormd. Voorts als men
vrij was om te denken, dat alle macht
uit den boozc en alle gehoorzaamheid
aan het wettig gezag, slavernij is, dat
iedereen meester is omdat er geen
meester is, gelooft ge dan nier, dat
het huishouden van den staat spoe
dig één grootc Jan-boel zou zijn cn
de maatschappij tot volslagen anarchie
zou geraken
Dc vrijzinnigheid in dat licht be
schouwd, zal zeker theoretisch geno
men, zelfs niet door een volbloed
vrijzinnige worden aanvaard. Mijn vriend
antwoordde dan ook wel een beetje
verbluft
„Natuuilijk mag ineu niet denken
en doen wat men wil. Waar moest
dat heen gewaagde de man van
,De Dageraad" zich niet bewust d3t
hij daaimcc z'o heel vrijzinnig stelsel
eigenlijk reeds verloochende.
„Maar wat bedoelt u dan toch met
rijzinnigheid" herhaalde ik.
„O ziet u." daar ging hem een licht
op. „In geloof en godsdienst wil ik
vrij zijn. Ik wil op dat gebied denken
en belijden wat ik wilik wil vrij zijn
geen godsdienst te hebben."
O, is dat het 1 Maar dat beweren is in
tegenspraak, met hetgeen u juist beves
tigde. De godsdienstige waarheid is
even absoluut als elke andere waar
heid. Wie geeft u het recht om op
godsdienstig gebied meer vrijheid te
nemen dan op elk ander gebied. Vrij
heid is iets relatiefs, iets accidenteels.
In zake godsdienst, evengoed als op
elk profaan gebied, bestaat de vrijheid,
niet in het opvolgen van zijn eigen
goeddunken alleen en in het verwer
pen van elke wet, maar in de instem
ming met de waarheid. Hij dus die
zegtik ben vrij een godsdienst te
hebben of er geen te hebben, ik ben
vrij een godsdienst belijden die mij
het gemakkelijkst en het ininst bindend
voorkomt, ik ben vrij om in zaken van
godsdienst te denken zooals ik wil, hij
spreekt een enorme dwaasheid uit.
Wanneer gij niet vrij zijt op elk ander
gebied van wetenschap en kunst, maar
u moet laten leiden door bepaalde
vaste wetten, dogma's, axioma's, regels
cn beginselen, waarom zoudt gij dan
vrij zijn van eiken band op het gebied
van gelooven cn godsdienstig belijden.
Die dót zeggen, meten met twee maat
jes. 't Is niet oprecht.
Dat gedeelte van 't dispuut viel
blijkbaar onzen vrijzinnnigen propagan
dist niet mee, want de traditioneele
verontschuldigingen ik ben onvoor
bereid, anders zou ik enz. volgden.
Maar wat waagt gij u dan met u
levensbeginsel op glad ijs!
R. K. PROPAGANDIST.
poel, gevormd door dc kromming van
de rivier. Schaduwrijke kastanjes ston
den in hare nabijheid, cn de rand (les
waters was omzoomd door hoog op
groeiende populieren, die hunne gau-
sche lengte in den waterspiegel weer
kaatsten. Daar zat hij stil te wachten,
geleund tegen een der boomen op
het wegzinken van zijn koord, dat
rustig dobberde aan de oppervlakte
van den stiooni. Zijn oor hoorde het
gekeuvel der golven met 't riet, het
gezang der vogelen en gegons «Ier
insecten. In die wrcedzaine stilte gaf
hij zijue gedachten den vrijen loop.
Hij dacht over de vele peisoncn, met
wie hij in een zoo kort tijdsverloop in
aanraking gek' men was. Tbellus en
diens zwaar beproefde vrouw Aiba
kwamen hem voor den geest. Een
raadsel bleef hem Claudius, een per
soon voor wie hij zich zou hoeden.
Hij mijmerde over Sejanus, Tiberius,
Vellcjus Paterculus; over de beide
draagstoelen met hunne schoone vrou
wen. Over de bleeke vrouw in den
derden rijk versierden draagstoel, over
den driftigen en zooals het scheen
slaafschen patriciër, die hem plotseling
uit ijver voor den Caesar dooden wilde;
over de zonderlinge verandering die volg
de over koningin Berenice, Hcrodcs
Agrippa, Herodias, en over dc vele
andere gebeurtenissen, die gevolgd
waren. Wat zou Lepidus, zijn
Uit het Buitenland.
Van den Oorlog.
In Frankrijk.
Moreele en tactische beteekenis be
zitten de op dit front geleverde ge
vechten, welke altijd w cr in het voor
deel d«r Etigelschcn en Franschen uit
vallen, in hoogc mate.
De traditie der Duitsche onoverwinne
lijkheid brokkelt voor het oog van heel
de wereld danig af.
Wanneer uiterst sterke veld-vestingen
als Combles en Tliiepval bezwijken, kan
maar niet in een week of twee
andere even sterke vesting inrich
ten, zelfs al geeft het terrein daartoe
gelegenheid.
Van Duitsche zijde wordt vooige-
rekend, dat het in België en Frankrijk
veroverde terrein respectievelijk 29,f 100
en 50 000 K.M2. groot is en de Kngel-
schen cn Franschen daarvan tot dus-
0.3 pCt. heroverden. Om dit resul-
te bereiken, verloren de Engel-
schen tot 15 September, d.i. in drie
maanden 390.000 man. gezwegen van
de ontelbare massa weggeslingerde pro
jectielen.
De Fransche verliezen medegerekend,
klimt dit cijfer tot een half miltioen.
Wanneer de Engelschen en Franschen
op dezelfde wijze blijven veldwinnen,
zullen zij één heel percent van het door
hen terugvcrlaugde gebied met een ver
lies van l'/j mlllioen man moeten
betalen.
Alleen het rekensommetje der terrein
oppervlakte is wiskunstig zeker na te
gaan en zal dan ook wel juist zijn. dat
der 'geleden cn mogelijke verliezen niet
igetwijfeld wordt hier sterk overdreven.
Bovendien dc terugtocht zai niet ge
lijkmatig, doch met groatere en kleinere
.prongen gaan. al naa. dat punten van
neer of minder belang zullen vallen,
Toch geeft deze berekening een juis-
teren indruk van hetgeen de Engelschen
Franschen werkelijk hebben bereikt
van het in vergelijking daaimedc
nog onmetelijke veld, dat nog vóór
hen ligt, dan hun eenzijdige beschou
wingen over het gehalte en dc hou
ding van 's vijands troepen.
0e Rumenen.
Bij Fogaras hebben de Roemcnicrs
hun aanval gestaakt. Uit den slag Her-
mannstadt waren meer dan 3000 ge
vangenen en 13 stukkeo geschut bij
de Duitschers binnengebracht. Voorts
zijn een vliegtuigenloods, twee vlieg
tuigen, 10 locomotieven, 300 wagons
munitie, meer dan 200 munitiewa
gens, meer dan 200 bagagewagens, 70
autowagens en een hospitaaltrein buit
gemaakt.
De Rote Thurmpas is volgepropt
met gesloten voertuigen.-
geen voorwaarde mogen worden ver
hoogd, en het verboden is daarboven
iets tc berekenen, hetzij voor verpak
king, heizij voor thuisbezorgen of eenigc
andere door hem te verrichten werk
zaamheid.
Evenmin is het geoorloofd, aan den
verkoop ccnigc bijzondere voorwaarde
te verbinden, met name niet die van
het bijkoopen van eenig ander artikel.
Voor onderdeden van de eenheden in
de prijslijst bij verschillende artikelen
genoemd, mag geen verhoogde prijs
rekening worden gebracht.
Gemeentebesturen zijn geheel vrij de
artikelen aan den verbiuiker te doen
verkoopen of te verkoopen tegen een
lager gestelden prijs.
Binnenlandsche Berichten.
Maximumprijzen
zijn door den Minister van Landbouw
wederom vastgesteld voor diverse
levensmiddelen en behoeften.
De Minister zegt, dat deze ondet
zijne moeder antwoorden, vroeg
hij zich af; 'welk lot zou hun binnen
kort wachten? Zou hij zijne rechten
cn vorderingen doen gelden en ter
bepleiting zijner zaak een redenaar-ad-
vokaat ontbieden, of zich beroepen
op de rechtbank van justitie? Zou hij
zelf toegang tot den keizer vragen er
in eigen persoon zijne taak verdedigen
Al verder en verder dreef hij voor
op den stroom der gedachten en wel
dra zag hij het schoone en welbekende
huis aan dc Liris met zijne vergulde
en gekleurde beelden boven dc toppen
der boomen. Zijne voorvaderen hadden
daar gewoond, cn in dichte drommen
trokken de mannen en vrouwen zijner
familie voorbij. Het was als zag hij
een drama voor zijn oogen.
l'aulus rukt zich los uit zijne mijme
ring, neemt zijn vischtakel en gaat
huiswaarts. Onderweg ontmoet hij een
herder, die de wacht houdt bij zijne
schapen.
„Is er vandaag iets nieuws?" vroi
Paulus.
„Maar hebt gij het niet gehoord
antwoordde de herder, „mijne kudde
is hoog in waarde gestegende
keizer is te Formia aangekomen."
Paulus verborg dien inan zijn
rustig gemoed, cn dacht lang in
eenzaamheid of het raadzaam we
zou, zich naar zijn moeder te begei
De gedachte, dat zij wellicht nieu
Amersfoortsche
Nieuwsberichten.
Gemeenteraad.
In de Vrijdag gehouden raadsverga
dering werden de geloofsbrieven van
den heer Van Nijnatten in orde be-
Voor kennisgeving aangenomen werd
een schrijven van plaatselijke patroons
de bouwbedrijven en aannemers,
irin afkeuring wordt uitgesproken
over het feit, dat den laatsten tijd
meermalen voorkomen onderhandsche
bestedingen voor de gemeente, waar
door slechts eenige aannemers in de
gelegenheid gesteld worden, mede
tc dingen en dit eene bevoorrechting
is van enkelen hunner.
Dat hierdoor niet het belang der
gemeente gediend wordt, blijkt duide
lijk uil het gesprokene inzake het sloo-
pen der perceelen Langestraat.
Zij verzoeken den ambtenaren op tc
dragen, voor zooveel mogelijk, alle
werken publiek te besteden en van
die werken, welke onderhandsch op
dragen worden, den volledigen uitslag
aan de betrokken mededingers be
kend te inaken.
Na sluiting breiden de leden zich
eenigen tijd onledig met het huldigen
van den scheidenden raadhuis-bewaarder
Van Mauen, die wcl-verdiend werd ge
prezen voor zijn trouwe plichtsvervul
ling, cn wien een souvenir werd aan
geboden.
De in „eene zich snel uitbreidende
gemeente als Amersfoort" zich in nog
sneller tempo uitbreidende raadhuis
bevolking, huldigde, met den secretaris
aan 't hoofd der schare, mede den
trouwen Van Manen.
In 't in eigen beheer zoo kostbaar
misvormde gebouw der voormalige
ambachtsschool „Achter David's Hof",
werd eveneens door de daar gelegerde
administratieve en technische mannen
van publieke werken een „Van-Manen-
hulde" georganiseerd.
Coöperatieve slagerij.
In het voormalige modemagazijn
Transvaal, Utrechtschestraat, hoek Hel
lestraat, zal naar verluidt, de nieuwe
coöperatieve slagerij worden gevestigd.
tijdingen had, dreef hem voort. Door
een haag ging hij den tuin in, vond
bij het prieel eenige slavinnen lachend
cn joelend cn besteeg dc trap naar
de kamer zijner moeder. Geheimzinnig
en stil zaten moeder en dochter te
praten.
„Ik ben blij u terug le zien, Paulus,"
zeide de moeder„zie eens, uwe
zuster vond dat een half uur geleden
bij den ingang der kamer."
Aglais gaf hem een stuk papier,
waarop met vlugge hand geschreven
stond: „Wanneer kiacht en list in de
lucht vliegen gelijk havikken, dan
moeten de kleine duiven zich verber
gen."
Onze held las de woorden, keerde
het papier, las nogmaals cn zeide
toen „Ik begrijp de beteekenis niet
't is misschien werk van een school
jongen."
„Schooljongens hebben niet zoo'n
mooie hand, zeide Aglais, „boven
dien, hoe kan dat schoolwerk hier ko
men, er is immers geen enkele school
jongen in dc herberg."
„Zijt gij den ganschen dag hier ge
weest vroeg Paulus.
„Neen, wij hebben dc plek bezich
tigd, waar Cicero vermoord werd, cn
bij onze thuiskomst vond Agatha, die
vlugger dan ik de trap had beklom
men, iets wits op den grond. Zij
raapte het op, en het was dat papier.
Broeder Lucas.
In de R. K. Militairen Vereeniging
aan 't Zand werd Woensdag gevierd
het veertig jarig feest van Broeder
Lucas, 's Avonds om half zeven kwam
de jubilaris de versierde zaal der R.
K. Militairen Vereeniging binnen en
werd verwelkomd door den Ecrw. di-
ur en vele leden. Dc directeur
wcnschte uit naam van de leden den
jubilaris hartelijk geluk op het zeld
zame feest en roemde vooral zijn ver
diensten als concierge der K. K. Mili
tairen Ve-eeniging, waarin hij bijna 25
jaren met veel vrucht en ijver werk
zaam was, en sprak de wensch uit dat
Broeder Lucas nog vele jaren mocht
arbeiden voor de R. K. Militairen.
Daarna werden dc aanwezigen onthaald.
Zondagavond vond het tweede ge
deelte van het feest plaats.
Voor deze gelegenheid waren uitge-
noodigd de gebroeders van Barneveld,
die de jongens kostelijk amuseerden.
Hunne stukjes vielen zeer in den smaak.
„Hadt je me maar" ontbrak natuurlijk
Kaasmarkt
Aanvoer 21 wagens met 4900 K.G.
Prijzen08 a 72 per 50 K.G.
Gest. 69 h 73 per 50 K.G.
Handel stug.
Drenkeling.
Zondagmiddag viel met spelen de
2-jarige W. in de beek aan dc Kruis-
kamp. De heer van R. sprong tc wa-
maar wist zich zelf slechts met
te boven te houden. Om hem ter
hulp te konten begaf ook zijn echt-
genoote zich te water, maar raakte
eneens in gevaar van te verdrinken.
Den wachter op het bouwwerk J.
in Eldert mocht het gelukken allen
op het droge te brengen. Am. Dagbl.)
Averij.
De stoomboot-onderneming Hout
zager Heineman heeft andermaal
het voordeel gehad, in deti Ecmmond
een schroefblad van een barer booten
stuk geslagen te zien een buitenkansje
van rond f250.
Wanneer toch een behoorlijk vaar
water, vraagt de Amcrsf. Ct.
Me'.kvoortiening.
De Burgemeester van Amersfoort
maakt bekend, dat de leverancier van
consumptiemeik G. J. van Roekei,
wonende Soestcrweg 302'alhier, uitge
sloten is van het ontvangen van den
toes ag, welke voor consumptiemeik
wordt verleend op grond van verval-
sching. der ter controle aangeboden
melk met 20 pCt. water.
Uit den Omtrek.
Baarn.
Zaterdagavond is de villa van J. W.
Schut aan den EemnesScrweg met na
genoeg den geheelen inboedel afge
brand.
De vermoedelijke oorzaak is, onvoor
zichtigheid van een dienstbode.
Alles was verzekerd.
Blaricum.
Toen Donderdagmorgen
den
Een vreemdeling zal het hier ge
bracht hebben toen wij uit waren."
Vis een vreemdeling dat gedaan
heeft," hernam Paulus, „dan moet
diens raad zeer hoog worden geacht,
want wellicht draagt hij kennis van
het dreigende gevaar, waarop Thellus,
.dc lanista, zinspeelde. Dat brielje is
dan voor u cn Agatha bestemd, want
ik ben geen kleine duif."
„Maar wat op bet oogenblik te
doen," vroeg Aglais, „onze trouwe
Philip is op weg naar mijn oom, en
kan ieder uur worden verwacht."
„Wat tc doen herhaardc Paulus
„hebt gij Crispina reeds aangaande
dat papier ondervraagd
„Wij hebben eerst u gewacht,"
antwoordde Aglais„er is nog iets
bijzonders, zeide Agathawij hebben
geheel den dag Benigna niet gezien,
die anders ons zoo trouw opwachtte.
Zij leed aan zware hoofdpijn, zeide
de gastvrouw, maar als ik haar wilde
bezoeken, werd het mij belet, omdat
zij te bed lag, en trachtte te slapen."
..Weet gij iets omtrent den slaaf
Claudius," vroeg Paulus.
„O ja, hij is eensklaps heengegaan,
hoewel zijne vrije uren nog niet voor
bij waren. Ik vermoed, dat hij twist
inct Benigna gehad heeft, en dat zij
daarom ziek is."
Wordt voortgezet.