KATHOLIEK NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
KANTOOR LANGEGRCHT 28. AMERSFOORT DINSDAG 11 FEBRUARI HU 31- JAARGANG No. 89
n" BUd verschijnt Dinsdag- en Vrljdng-
middag. Prijs per drie maanden 60 cf
pullen de stad Amersfoort 68 ct. Afzonder
lijke nr». 5 ct, per exemplaar. Abonnementen
kunnen elke week Ingaan, doch opzegging
van abonnement moet geschieden vóór den
aanvang van een nieuw kwartaal.
Politieke en sociale actie.
T"\e Aartsbisschop en dc Bisschoppen
van Nederland brengen bi) deze
ter kennis van alle Katholieke Sociale
organisaties, dat het overeenkomstig
het meermalen uitgedrukt verlangen der
Pausen hun ernstige en uitdrukke
lijke wcnsch is, dat dc Sncialc organi
saties in het algemeen de zuiver poli
tieke actie steeds zullen houden buiten
hunne sociale werkzaamheid. In het
bijzonder zullen zij zorg dragen, dnt in
en door dc sociale organisaties nim
mer over tc stellen candidaten voor de
vertegenwoordigende lichamen worde
beraadslaagd, noch in welk verwij
derd verband ook op candidaatstet-
lingen of op het verkiezen vnn bepaalde
candidaten eenige invloed worde ge
oefend; dat in dc Katholieke Kiesver-
eenigingen de leden der sociale orga
nisaties zich niet gedragen als leden
dier organisaties maar ais Katholieke
Staatsburgers, met allen medewerkend
tot bereiking van het doel, dat de Kies
verenigingen zich hebben gestelddat
de leden der sociale organisaties aldaar
niet er naar streven op welke wijze
en met welke middelen dan ook
zelf z.g. Standscandidateti te sttllcn,
noch zullen eischcn, dal door andeicn
bij het stellen van candidaten met het
ledental der sociale organisaties worde
rekening gehouden, maar, onder leiding
der politieke besturen zullen medewer
ken, die personen te brengen in de
vertegenwoordigende lichamen, welke
ongeacht tot welken itand zij be
boeren den meesten waarborg bie
den, de door de Katholieken :;!daarte
vervullen taak te zullen volbrengen.
Utrecht, den 5 Februari 1918.
t H. VAN DE WETERING,
Aartsbisschop van Utrecht,
t W. VAN DE VEN,
Bisschop van 's Bosch.
t A. J. CALLIER,
Bisschop van Haarlem.
t L. J. A. H. SCHRIJNEN,
Bisschop van Roermond.
t 1'. HOPMANS,
Bisschop van Breda.
Wijsbegeerte.
Vijfde Les vsn den Cursus door
prof. Dr. Huogvslil ts Amersfoort.
II.
Platogeboren in 427 v. Chr. Hij;
wordt met Socrates onder de hoogste
denkers der tijden gerangschikt. Hij
sloot zich op 20-jarigen leeftijd aan bij
Socrates, na wiens dood hij met de
andere volgelingen trok uaar Megara.
Hij vestigde na zijn rcl.'.eti in Italië een
school te Athene, genaamd„Academia"
(aldus genoemd om het beeld van den
half God Akademes, hetwelk in den
tuin van de school stond). Hier ver
kondigde Plato zijn Leer.
Veel geschriften hebben wij van hein
in dialogenvorm. Zijn leer is vooral
gekarakteriseerd door het idealisme.
Hij stelde zich de vraagHoe bezitten
wij in ons de algemeene begrippen vr.
dc mcnsch Het algemeene begrip gaat
boven de individuen. Waaraan hebben
AFGEDWAALD.
Niet als een kind des huizes, maar
als eene moeder van het gezin
werd zij voortaan beschouwd.
Zoodra de neef genezen was, keerde
hij naar Amerika terug. Het nas geen
vriendelijke ontvangst, die hem door
zijn vader bereid werd.
De oude heer behandelde zijnen zoon
allesbehalve vriendelijk. Hij had iets
tegen hem en vertrouwde hem niet.
Een sluw verzonnen leugen jiielp hem
de oorzaak zijner verminking verber
gen. Hij kon niet meer schrijven en
zag geen kans het nog met de linker
hand te leeren. Zoo had hij dikwijls
voorwendsels, om het kantooi te ver
laten en zich over tc geven aan zijne
slechte neigingen. (Maar deze kostten
veel geld, en de vader was spaarzaam,
was karig. Een diepe verbittering sloop
in bet bart van den jongen man. Wan
neer twee oogen zich voor goed sloten,
ware ik een rijk erfgenaam. Zoo dacht
hij. En hij hoopte ook, dat spoedig
zou geschieden. Maar de tijd ging hem
veel te laugzaam voorbij. Wanneer hij
een kruisbeeld zag, hief hij dreigend
wij die algemeene idee ontleend Platei»
theorieNiet aan de stoffelijke dingen
als dit zoo is, moeten wij een bestaan
gehad hebben, voordat wij op deze
wereld verschenen en in dit voorbe
staan die algemeene Idcëcn hebben1
aanschouwd. Onze ziel is echter uit dat
vorig leven overgegaan in het stoffelijk
omhulsel des lichnams om een of an
dere overtreding. Deze leer vnn Plato
herinnert ons aan de „Leer der ei fiondc."
Plnto had ook grooien invloed op
Augustinus cn vele christendenkers. Hij
hield ook liet Een-Godcn-dom schreef
een wcik over „do Staat" (Ideaal staat).
Aristole/es. (384 v. Chr.) In Starlga
geboren was hij gedurende 20 jsren
lid van de school van Plato. Na de
opvoeding van den Grootcn Alexander,
gaat hij naar Athene, waar hij sticht
een school (lyceum) of wel de
Peripatetische school. Deze school
werd naar dit Griekschc woord ge
noemd, daar A. de gewoonte had onder
het doceercn met zijn teerlingen op en
neer te loopen. Na dc dood van
Alexander vertrok hij naar Euboca
(eiland der Acgaeische zee). Tegenover
Plato is Arist. de realist. Hij maakte
groote studie van het planten- en die-
renrijk. Van zijn geschriften bleef weinig
bewaard. Hij had nog grCoter betee-
kenis voor liet Christendom dan Plato.
Ar. was de Leermeester van Thom.
v. Aquinr. Beroemd is zijn weik over
de Logica. Ook hij hield het Een-
Godcn-dom. Hij kende echter God niet
als Schepper, daar hij aannam een
ongeschapen Btof, van eeuwigheid.
Hieruit volgt, dat hij ook de provi
dcnticGods ontkende d.i. de sorg van
God voor hut geschapene. Wij chris
tenen tvaardeeren echter in dezen ge
leerde, dal hij de bekroning dezer wereld
zocht in het Goddelijk Leven.
3. De Wijsbegeerte der Stoicynen en
Epicuristen.
Stoïcijnenliun school werd gesticht
door Zeno van Cittium op Cyprus-
(342270 v. Chr.) Het gebouw, waarin
Zeno onderrichtte was een huis met
geschilderde zuilen. „Stoa" betcekent
zuilengangvandaar is Sloïcijn gelijk
luidend met: hard gemoed.Daarenboven
was Zeno een man van strenge zeden.
Op zijn standbeeld stond„Deze mxa
heeft geleefd volgens zijn loer", (zeker
i:ea bijzonderheid in the dagen I) De
wert-ldbesahouwing der Stoïcijnen was
Pantheïstischdeze wereld verloopt, zoo
als zij vurioopcii moetniemand kan
ingrijpen. Dc w.tre wijsheid isLeef
volgens de natuur en wees tevreden
met den loop der wereld. Wat er ook
gebeure, tick cr U niets van aan. Breng
alle passies in U ten onderverdraag
en onthoud u.
De Stoïcijnen veidedlgden dus ook
dun zelfmoord als uiting van kracht.
Epicuristen: Die staan lager. Hun
overtenkoinst met de leer der Stoïcijnen
is, dat ook zij beweren, dat men zijn
gemoedrust niet moet lateu verstoren
terwijl zij er aan toevoegen„Geniet
zooveel mogelijk" Het gevolg hiervan
was, dat zij dun Godsdienst bestreden,
daar deze den mentch volgens hen
ongerust maakt door de leer van sonde
en straf. Epicunus zelf bedoeldehet
genicteii niet in lagen zin, maar meer
zooals wij het zien in den modern geci
viliseerde Heiden, het berekende ge
nieten, waarbij de som der genietingen
zoo groot mogelijk worden moet.
De leer der Stoïcijnen komt met onze
christelijke veel overeen, vooral wat
betreft de zelfoverwinning enz.wij wil
len echter niet de absolute apathie, zoo
als zij «en ieder, die bedroefd is be
schouwen als een zwakkeling, maar wij
leeren, niet bedroefd te zijn, als zij, die
de vuist op. Over het veilies van zjjncn
arm kon hij zich maar niet troosten. Zijn
lot ging beslist worden. Zijn tijd was
Het was een mistige avond. De
koopman wilde zijnen zoon voor zaken
naar het Westen laten gaan. De nacht
trein zoo weldra vertrekken. Het noo-
dige vcor de reis werd ingepakt. Daar
trad een loopjongen het kantoor binnen.
Hij bracht een brief van een handels
vriend. De oude heer las den. brief en
zeide„Zeg aan mijnheer, dat ik hem
dezen avond nog het gevraagde be
zorgen zal." Toen bij zich een oogen-
bhk verwijderde, las zijn zoon het ep
den lessenaar liggende schrijven. Daarin
verzocht de handelsvriend om een
voorschot van vele duizenden dollars.
De vader kon niet weten, dat zijn zoon
het schrijven had gelezen. Ook wist
hij niet, wat er in dezen omging. Hij
nam afscheid van hem. Gaen van bei- -
den was voor het leven. De oude heer
telde het geld en stak het voorzichtig
in den zak van zijne jas. Hij bracht
het zelf naar zijn in nood verkeerenden
vriend. Deze woonde in eene andere
wijk, in eene afgelegen straatdoor
g*n hoop hebben. Wi| houden reke-
nlsg met de voorslenigheid van God.
4. Het Nieuw Platonisme. Een reli
gieus, mystlsch stelsel. Platinlus (204—
270 n. Chr.) uit christeiyke voorouders
gesproten, was de grondlegger. Zijn
voordrachten te Rome vonden veel bij-
val, ook bij de leden van het Keizerlijk1
Huis. Wij kennen het moreel van Rome
in die dagen. Velen zagen te midden
der slechtheid naar iets anders uiten
wjjl men nu het Christendom schuwde
ah staatsgevaarlijk, was het succes vsn
Plotinus teer groot. 529 n. Chr. was
liet einde derGrieksch Romeinich Wijs
begeerte^— Plotinus stelsel is een nieuw
stelsel en geen leer van Plato. Zijn leer
is teer abstract. De groote trek is deze:
Wijkunnen en mogen van het Aller
hoogste Wezen niets zeggen. In dat
Hoogste weien is alles óin. Het is zoo
vol eu rijk, dat het in zijn overvloed
voortbrengt den wereldgeest («ooals dc
geur komt van dn bloem, het licht van
de zon). De ideeën van den geest zijn
werkelijkheden wsl die geest denkt, h
daardoor de wereldziel. Oazeweg
is terug te; gaan naar dat Hoogste
Wezen: opgenomen te worden ui de
absolute volheid van dut Wezen na een
goed leven. Dit is ook reeds in dit leven
te verkrijgen in extase. Men /.egt, dat
Plotiuua viermaal in extase is grwceat.
Het goede m Plotinus' stelsel Is, dat
er met een hoogere wereld wordt reke
ning gehouden en niet een Allerhoogst
Wezen, waarheen wij eenmaal teiug
moeten. ¥)e H. Augustinus had daarom
een grootcn eeihied voor Plotiaus.
Practische conclusie Niot a1 te pes
simistisch moeten wij na deze beschou
wingen het oog alleen gericht houden
op de zwakheid cn ziekte van het men-
schelijk verstand, maar vooral ook onse
aandacht schenken aan het feit, dat
voortdurend in den loop der lijden een
gedeelte aan de waarheid werd toege
voegd. Bij het onophoudelijk zoeken en
streven vsn 's nientchrn vernuft naar
de waarheid, kunnen wij God niet dank
baar grofceg zijn voor do weldaad der
Openbaring, het verschijnen van Chris
tus op narde, Die het veilig bezit der
waarheid ons heeft gebracht. Hoeterecht
kunnen wij daarom dankend met de
H. Keik den zoo dikwijls herhaalden
lofzang zingen Laudate Dominum
Looft dun Heer alle volkeren want
vastgest -ld is over ons zijne barmhar
tigheidct Veritas Domini manet in
aeternum, en de waarheid des Ileeren
hlflft in eeuwigheid.
Binnenlandsclie Berichten.
Verwarring.
Alle voorlichting, .alle moeite, om
den kiezers de betccken's van de Tweede
Kamer te doen inzien, zoo laten we
in De Nieuwe Eeuw. schijnt vergrafsch
geweest.
Men wil au eens zelfstandig zijn, een
eigen candidaat stellen, en de nr.ïeven
hebben niet beseft, dat zij daarmede
de:i toegang hebben geopend voor
hun, laten we zeggen minder geschikte
candidaten.
Van dr. Schacpman is de waarschu
wingde Evenredige Vertegenwoordi
ging leidt tot demagogie I
liet gaat er reeds op lijken. In den
kieskring Haarlem zijn in 26 kiesver-
eenigingen niet minder dan 84 candi-
dn'.cn gesteld, verdeeld over 28 ver
schillende personen, En var\ deze zijn
er hoogstens tien, die in de Kamer
een goed figuur zouden maken. Een
man als dr. Nolens werd slechts gesteld
door édn kiesvereeniging I
Wij waarschuwen als 't zóó door-
nauwe. kromme, slscbt verlichte stgen
moest de oude heer zijn weg zoeken.
In den dikken mist brandde het gaslicht
flauw cn rood. Plotselirg ziet de koop
man zich door;eene vermomde gestalte
anngevallan een hevige slag doet hem
op den grond storten. Maar uit een
steegje springt een man te voorschija,
die den misdadiger neervelt, vastgrijpt
en boeit. De schurk is in dc handen
van het gerecht.
Langzaam herstelt zich de oude heer.
Hij grijpt in den zak van zijn jas, liet
geld is hem niet ontrukt geworden.
Het huis van zijn vriend heeft hem
opgenomen. Het avondmaal staat op
de tafel.
„Maar hoe kondt ge het toch wagen,
in den nacht door onze slecht befaamde
wijk te dwalen
„Ik wilde u niet in zorg en angst
laten."
„Maar ik heb het geld niet voor
morgen noodig, en ik had uwe be
lofte."
„Men weet niet, wnt er In een nacht
gebeuren kan. Ge zoudt niet gerust ge
slapen hebben." De vriend drukte hem
warm de hand. Eerst laat hl den nacht
gaat, loopt 't mist
De bestuurders der klesvereenlgingen
en der kieskringen, die toch vertrou
wensmannen zijn, zullen uit hun lijde
lijkheid moeten ontwaken en het stuur
in handen moeten houden.
Hot arms volk.
Voor de vereeniging „Algemeen
geestelijke ontwikkeling" heelt Henriëtte
Roland Holst een lofzang gezongen op
de Ruisische revolutie. Met de bolsje-
wiki zegeviert over het tsarisme niet de
bourgeoisie, zooals de eerste revolutie
dagen dsden verwachten, noch de half
slachtige sociaal-democratie, neen de
massa, het niets bezittende volk is
meester gebleven van liet terrein. Dat
is voor de spreekster een heerlijkheid,
nu kon komen de ware harmonie, de
ware vrijheid onder de mentchen. De
beweging in Rusland begonnen moet
overslaan naar alle landen. De spreek
ster predikt den nieuwen strijd tegen
alle boiit en isderen bezitter. Niet om
dat sij het geweld wil, neen om de
betere wereld die in zicht komt en
geen prijs te hoog is.
Wat een dwaaa en schandelijk spell
Een spel I neen een onverantwoor
delijke misdaad I
Zal het geluk komen omdat de be
zitters beroofd zijn t
Zullen daarom de banden der oeco-
nomioehe noodzakelijkheid wegvallen,
zooals zij verkondigtf
Neen, wel zullen iin oogenblik.
eenige weken of maanden de niet be
zitters kunnen genieten van hetgsen
anderen hebben opgespaard. Zich even
veitoonen op de eerste rijen der schouw
burgen, zich eenmaal dronken drinken
aan den wijn, in de kelder opgeborgen,
de bestaande automobielen verslijten,
maar is die tijd voorbij, dan is de el
lende het lot van allen,
Slechts arbeid kan de goederen ver
meerderen.
De natuur is karig en geeft slechts
hare gaven aan den moeizame» werker.
Zal het productie-vermogen van een
bandeloze massa groot zijn f
Hoe Kan de induatrie bloeien, indien
geen leiding, geen getag meer geduld
wordt
De wereldrevolutie die Hrttriëtte Ro
land Holst ziet komen en met gejuich
wil inhalen, ral geen „harmonie en vrij
heid" baren, m.tar machteloos wee en
harde slavernij. Die revolutie te keeren
is de tank van dsn christen.
Het is schandelijke volkmisleiding,
om de onwetende massa door het lokaas
van eenige mannden van ongebreideld
genot ten koste der besittenden, te
stooten In den afgrond van ellende,
die op een revolutie als zjj predikt,
Gemengd» Berichten.
Oorlogsberichten-
Duitschland ea zijne bundgenooten
zijn er in geslaagd vrede te sluiten met
da Oekraine, een zuidelijk deel van bet
voormalige rijk van den Czaar, dat zich
als een selistandige staat heeft aange
diend.
Die vredesovereenkomst is een feit
van overgroot belang, in het bizonder
voor Oostenrijk.
De kans om de middenrijken door
een uitputtingsoorlog te overwinnen is
voor de Entente verkeken, nu de Zuid-
Russische graanschuur voor de Centra-
len opengezet kan worden.
Voorts is het van belang dat Oos-
tenrfk's positie tegenover Duitschland,
do positie der vredelievende Oosten-
rljksche regeering tegenover de nog
wankelmoedige Duitsche regeeringsper-
nam men vergenoegd afscheid van el
kander.
Dc geweldige slag in 'het gezicht
had den straatroover onkenbaar ge
maakt. Zijn gezicht was geheel mis
vormd. Hij loochende zijne misdaad
niet, maar men kon hem er met toe
brengen, zijn naam te noemen. Hij zag
het einde zijns tevens naderen. Hij
keerde in zich zeiven en smeekte om
een geestelijke. Deze geestelijke trsd
korten tijd daarna de woning van den
ouden koopman binnen. Hij verzocht
om genade voor den ongelukkige, om
deelneming. Hij «meekte hem de straf
fende band der gerechtigheid regen te
houden, indien dit nog mogelijk was.
„Deelneming f" vraagde de oude heer
beleedigd. „Nooit I"
„De arme maa behoort tot een der
voornaamste familiën."
„Hoe heet hij I"
De goede heer was een beter koop
man dan theoloog.|Andcrs had hij scker
niet gevraagd naar iets, wat de straat-
roover hem alleen tn de biecht kon
toevertrouwd hebben. Onverrichter sake
moest de geestelijke heengaan. Maar
in de gerechtszaal kreeg de koopman
aonen, door dit vredea-verdrag niet
weinig versterkt is, want Ooatenrfk
heeft nu weinig belang meer bij hetgeen
de oorlog verder kan opleveren. Noch
de Belgische en Elsss kwesties, noch
het vraagstuk der koloniën, gaat Oos
tenrijk aan.
De Bolsjewlkl, die in St. Petersburg
en noordelijk Rusland door roof, moord
en doodslag bsas blijft, tal nu ook
meer tot vrede worden gedrongen.
Want ook in Noord-Rusland verlangen
breedo lagen der bevolking naar vrede
en tij tullen den Raad van Volkscom
missarissen verwijten dat deze niet tot
stand heeft kunnen brengen hetgeen
aan anderen is gelukt.
Allerwege verzet men zich tegen het
gewelddadig optreden der Bolsjewlkl.
wier rijk ten einde spoedt. Uit het zuiden
door de Oekraine bedreigd, uit het wei
ten door dc Polen, uit het noorden door
de Finnen, die vermoedelijk door Zwe
den of door Duitschland geholpen wor
den. De afkondiging van de scheiding
van Kerk en Staat it door den patriaren
van Motkou niet onbeaetwoord geble
ven hij heeft de Bolsjewiki in den ban
gedaan.
In Finland duurt de strijd voort. De
Finnen schijnen sucees te hebben met
de bevrijding van het land en de ver-
dtijving vsn de Bolsjewiki. Behalve te
Helsingfors, waar ze de baas blijven,
dunk zij de Russische oorlogsschepen
die in de haven liggen en de stad be
dreigen.
e e
Ann de fronten bepaalt het bloedig
krijgsbedrijf zich tot verkennen en toeken
naar 's vijands zwakke punten, allee t'r
vombereiding van den Wrldr.i verwacht
wordenden grooten slag.
De Amerikanen zullen in Lotharingen
tegen de Duitschers vechten.
Voortdurend zenden zij troepen
oversee.
Deser dsgen werd soo'n transport
schip door een Duitsche duikboot ge
torpedeerd.
Een verrassend bericht komt uit Ber
lijn. De voorzitter der Russen te Brett-
Litowsk heeft aan de Centrales! mede
gedeeld, dat Rusland afsiet van het
ondeneekenen van een formeel vredes
verdrag en den oorlogstoestand met de
middenrijken voor geëindigd verklaart.
Het gelieele Russische leger wordt
naar huis gezonden.
Kommies doodgeschoten. Te Stok-
kum waren kommiezen op ongeveer
100 meter van elkaar, toen twee smok
kelaars werden ontdekt. Een wilde zijn
collega te hulp komen, doch vóór deze
tor plaatse was. werd een tchi t gelost,
waardoor hij onmiddellijk gedood werd.
De andere sloeg een der smokkelaars
met zijn karabijn tegen den grond,
waardoor hij hem kon arreiteereo.
De tweede smokkelaar vluchtte over
de grens.
Te Roermond wist een Duitachcr,
die over de grens zou gezet worden,
te ontsnappen. De politie loste in de
niet verlichte Munsierstraat twee scho
ten op den vluchteling, met het gevolg,
dat het daar passeerende seht-jarig
meisje werd getroffen. De toestand van
het kind is bedenkelijk.
Te Terschelling zijn twee booten
met 29 schipbreukelingen van Zweed-
sche nationaliteit aangekomen. Huo
schip is waarschijnlijk getorpedeerd.
- Twee kerels braken nachts in
bij madame G. te Roosendaalzij
hebben de dame aangegrepen, met
touwen vastgebonden en een prop in
den misdadiger te zien. Zijn gezicht
wat verminkt en bovendien met pleis
tert en doeken bedekt. Doch de oude
heer verbleekte. Was het dan tat nu
niemand opgevallen, dat de roover maar
cón arm had en wel den linker f In
eene groote stad sijn soo vele men-
schcn, die maar Óen arm hebben. En
wie zou zich daarom bekommeren l De
oude heer begou te beven. Hij wendde
het oog niet af van den ongelukkige.
Lang, zeer- lang sprak hij met de rech
ters. De misdaad was op den publieken
weg gepleegd, een aanslag op het leven
•en den eigendom gecnc macht ter
aarde, kon de mcnschelijke gerechtig
heid tegenhouden.
Denzelfden dag nog regelde de oude
man zijne zaken en trok weg. De itrnat-
ioover werd ter dood gebracht. Zijn
naam is niet b'kend geworden. Maar
de oude heer nam de telcvrhvid inea
in 't graf, dat de roover, die hem op
straat had aangevallen en dazuvoor
aan de galg het leven liet zijn
eigen, ongelukkige zoon was geweest.
EINDE.