DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
KANTOOR L.ANGEGRACHT 28, AMERSFOORT
VRIJDAG 22 NOVEMBER 1918 32* JAARGANG No. 72
Verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. Prijs
v per drie maanden 75 et. Afzonderlijke nrs.
5 cl. Abonnementen kunnen elke weck In
doch opzegging van abonnement moe
schlcden vóór den aanvang van een r
kwartaal.
Proclamatie.
AAN MIJN VOLK!
Ik gevoel mij gedrongen na hetgeen
wij in <le bange oorlogsjaren en n
laatste ringen met elkander hebben
doorleefd, een woord lot u, mijn volk
tc spreken. De oorlog spoedt ten einde,
Onze onafhankelijkheid is bewaard, ik
breng mijn bartelijken dank aan de
mannen van leger en vloot, die onver
moeid de wacht lubben betrokken en
htm krach ten en tijd hebben ten riff .-r
gebracht en niet minder aan tl allen,
mannen en vrouwen, die met geduld
en volharding de ontbering door den
krijg veroorzaakt hebt gedragen, D-
toon van dank voor ons behoud ver
stomde korten tijd, want onder den
indruk van de geweldige beroeringen
iri de volken van Europa is ooi: in
ons vaderland de staatsorde een oogen-
blik bedreigd. Hel antwoord daarop
door u met overweldigende meerder
heid. gegeven, heeft op mij een diepen
indruk gemankt. Ik dank u daarvoor
"bit den grond van mijn hart.
Getrouw aan de faditic van mjjn
voorvaderen heb ik nooit anders ge
wild dan mijn volk te dienen door
handhaving van bet recht cn bevesti
ging zijner vrijheden door verzekering
van ieders rechtmatige aanspraken op
geestelijk cn stoffelijk gebied. Gedragen
door uw liefde cn trouw, zie ik mij in
die roeping bevestigd, liet grondwettig
gewaarborgd recht van bet voik om
langs wettigen weg, niet onder den
druk van dreigement, zijn verlangens
over zijn lot tc doen kennen is ge
handhaafd en het parlementair over
leg kan worden voortgezet. Het is
mijn verlangen de voorgenomen her
vormingen door te zetten en aan te
vuil'n met de snelheid die past bij
d:n polsdag van dezen tijd. Reactie
zij uitgesloten, wij moeten vooruit. Hvt
is mijn begeerte dat de nood van liet
volk in al zijn diepte worde gepeild
cn naar de mate van de kracht 'Ier
overheid door deze worde bestreden,
H'-l is mijn wil, steeds in nauwe aan
raking te zijn met den volksgeest cn
te ugecren in oveilcg met do verte
genwoordiging van bel geheide volk,
Ik heb veisl tan, dat gij mij daarin
steunt en met liefde en vertrouwen te
gemoet treedt, met liefde en vertrou-
OoU zegene e-i behoede ons dier
baar vaderland.
KON INGIN WIl.HF.LMIN A.
last uil illisllll ondei Sust.
Door T. PLUIM.
(Slot.)
Muriënliof.
I'i 1523 vielen de Gctdcrschen in
liet Sticht. Zij trokken o.a. naar het
klooster in Bitkei en deden er groote
schade,
Marr in 1543 brak over het klooster
een schrikkeliju onheil los. De K.-rw.
Hcnricii van l'.rp. abrl-s van liet Vrou
wenklooster tc l'lrccht, schrijft daar
over hel volgende in haar dagboek (in
onze hedendangscbe spelling overge
bracht)
Des Zaterdags vóór onzer Vrouwn
Visitatio, anno 1543, trok het vendel
soldaten, dat in Amersfoort lag (om
dc Geldersclicn onder den wocsteo
Maarten van Rossum tegen te houden),
nuar Nijkcrlt, om dit te plunderen en
er dc mannen gevangen te riemen.
Maar dc Nijkerkrrs weerden zich zóó
dapper, dat er niet veel soldaten in
Amersfoort terugkwamen, daar zij meest
allen zelf gevangen of gedood werden.
•Iiitusschcn vernamen dc Gelder-
schei:, dat de bezetting uit Amersfoort
ar Nijkcrk vertrokken was, cn zoo
viel dc gevreesde Maarten van Rossum
met zijn soldaten op St. Maartcndag
Kernland binnen en deed er groote
de in Leusden, Soest eu andere
dorpen. Zijn troepen baalden al de
levensmiddelen weg van Amersfoort
dc Bilt toe, maar zij verbrandden
i en vingen ook geen mannen, ni.-iur
en wel koeien, schapen ca varken»
als ook kleuren en huisraad. Van
of andere overeenkomst of van
afkoop der plundering wilden zij niets
ten. Ook kwamen zij i» de Ibrkt
plunderden liet klooster: zij jaagden
al de monniken weg cn namen alles
als buit mede.
'oen deze Gcldersche soldaten weer
uit Amersfoort vertrokken waren, kwa-
allc dagen de burgerkinderen
(lSorglierskijndursj van Amersfoort met
manden en kruiwagens cn namen alle»
wat m liet klooster cn op den
was overgeblevenzelf» braken
zij dc leien van du kcrl: en liet klooster
at cn al het lood, ankers, ijzerwerk, hout
werk en alles wat er nog verder was."
;/,c vi-ischrikkelijke ramp deed zien,
dat de Broeders daar niet langer veilig
n en pogingen moesten doen om
naar de s'.ad zelf hun klooster
te brengen, Dit gelukte hun we1-
dra, Immers de Cellezusters, die op dc
plaats van hel tegenwoordige Burger
weeshuis haar kerk en sklooslcrkes
hadden, waren nog slechts zeven in
getal, bovendien arm cn hoogbejaard.
Daarom stonden zij op verzoek der
Birktenanrs hun ha:ir klooster af (7
an 1S47) voor 400 c.iro!usgu!d:n
10.000 steenuil, opdat zij een klein
iouw zouden kunnen betrekken. Ver
der moesten da Broeders haar jaarlijks
i.s, een goeden os leveren, of anders
Uarvoor 15 carolusgulden betalen,
icnevens 4 schouwen fis schepen; turt,
De sledc:ijkc rcgeeruig keurde deze
-erkoopacte goed en stond den Broeders
van accijnscn, zooals de andere kloosters
in üe stad genotendat zij werkliedeu
var. buiten mochten laten komen om
hun klooster tc bouwen (wat anders
de gildenwctteu niet toelieten)bij alge-
iicenc belastingen zouden de broeders
net hoeger aangeslagen worden dan
iet klooster van St. Jan, binnen de
tadenz.»
Dc genoemde Cellezusters, die de
gevaarlijke taak op zich hadden ge
nomen, de pestlijders te verzorgen, ver
lieten nu hun -kloosterkes en gingen
bij het Pestilentie-huls wonen en wel
In het proveniershuis »do Poths ge-
liectcn; het waren er 'zeven, zoo wc
reeds zeiden, n.l. «suster Gecrtruyt
Brynie, Moedersuster Antonla Jacobs-
dochter, Procuratrix; suster Ursula;
Lysgcn Aarts: Jantgen Geryts; Aaltgcn
Geryts en de Ermgert Woutersdochter.»
Het nieuwe klooster, dat de Birktu-
laars ill de stad gingen bouwen, werd
iók «Maiiënhof» gelieeten, »'t zelve
>an tijd tot tijd ook vergrotende en
ntzetlende, zo dat zij van de minste
niet te achten -zijn geweestdoch hm
werk is niet geheel voltrokken, gilijk
men in de (onvoltooid gebleven) gaan
derijen voor eenige Jaren nog heeft
kunnen zien», zegt van Bcmmel in 1760.
Trouwens lang hebben do Broeders er
niet meer gewoond; door de invoering
der Hervorming wt-rden op vele plaatsen
de kloosters opgeheven of ging liet
getal Broeders achteruit. In 1578 lelde
liet klooster dan ook nog maar
personen meer, cn in 1610 is het door
overlijden van den Datsten con-
duaal, broeder Servans van Wijk,
geheel uitgestorven Het ging aan de
itad over.
Toen is er het Weeshuis naar «vei-
gebracht. In 1552 was nl. te Amers-
'oort op den Singel, hoek St. Aagten-
itraat, een weeshuis opgelichtdoch
lit werd op den duur te klein. De
stad, die reeds in 1598 de bezittingen
van het klooster Marienhof onder haar
achcer had genomen, stond uit de
opbrengsten der kloosttrbezittingen
.aarlijks aan het Weeshuis een vast
bedrag af voor hel onderhoud der
wiezen. Toen alle kloosterbroeders
cn zusters in Amersfoort uitgestorven
waren, herft de stad het inkomen
dezer gestichten gebruikt voor trakte
menten van predikanten en van de
onderwijzers aan de Latijn sche school.
Dc eigendommen van Marienhof.
ant dit klooster blijft toch ons hoofd
punt van bespreking mochten zeer
aanzienlijk licetcn cr was veel land
bezit bij, waarvan de pachten niet
weinig opbrachten. Dc geschtcd»chtij-
vers Van Heursen en Van Rijn geven
ui hun werk «Htstotlc van 't Bisdom
Utrecht,» 1719 de eerste in 't L»
lijn, de tweede in 't Holland,ch
eer opgave der kloosterbezittiiigen
wij lezen daario o.a,
1 Stuk land op den Amersfoortschea
Eng, jaarlijks 2 gld.
1 Boerenerf onder Amersfoort, ge-
heeten •Hilhorst,» 61 gld.
4 Morgen land, door het oonvent
zelf gebruikt.
1 Morgen land aan dc Oiide Gracht
buiten Amersfoort', Idem.
Goederen cn erven in do Bukt 525 gld.
Een akkcrinans-liofstede onder Hees
(Soest) 31 gld.
Een erf Ronselaar onder Wouden
berg 106 gld.
Een erl' Vlastuin, aldaar 150 gld,
Een erf Lauwerric.-. aldaar 112 gld.
Een art Dathorst, aldaar 64 gld.
Ken erf onder Scnerpenzetl 140 gld.
Een erf aan de Kembrug, genaamd
Bloemberg 100 gld.
Aldaar 33 dammaat land 181 gld.
Ea verder verschillende dammaren
in de polders.
De totale opbrengst beliep omstreek»
1760 gld. een aanzienlijk bedrag
dien lijd.
Dc eigendommen van het vroegere
klooster bleven in bezit d r stad
Amersfoort tot 1810, toen met konink
lijke goedkeuring al de «Huizen, Ho
ven cn Hofsteden, met de bouw- en
weilanden, heggen, stcgeu cn wegen
m het openbaar verkocht werden.
Eigenaar van dc goederen in dc Birki
werd dc heer Mauritz Drcijer, dia op
het landgoed «De Hooiberg» aldaar
woonde en ze toen kocht voor
28000.— gld.
Men had cr twee mannenkloosters
St. Jan cn MariCnhof, en drie vrouwen-con-
venten II. Agatha, H Agnes en II. Barbara.
N.V. Centrale Crediet-
en Landbouwbank
AMERSFOORT. Kortagr. 19. Tal. Int. 383
UTRECHT, Tal. Intarc. 460.
SOEST, Van Waadaatr. 206, Tal. Int. 8
SCHERPENZEEL, Tal Interc. 6.
Tnlagramadrita „Crtdo".
YtrstrikksR op ginukkilijks roorwindin udiilin nn dia Mil.
Safe Deposit.
Uit het Buitenland.
Balgié.
Over Hen feestelijken intocht van
Koning Albert in Beigia staan dc cou-
n vol. De vreugde in BelgiC kent
geen grenren en na vier jaar harde
onderdrukking is niets zoo begrijpelijk.
Dc zwurc bespijkerde Duitscbe soldaten
laarzen dreunen niet meer door de
straten van Antwerpen en Brussel, maar
regen van bloemen daalt op het
plaveisel neer cn over bloemen gaat
de weg van hel met blijde ontroering
ingehaalde jonge koningspaar.
Ook de Belgische regeering zal haar
intocht in Brussel doen en de kamers
zullen met groote plechtigheid door
den Koning geopend worden. Het zal
een belangrijke dag zijn, deze terugkeer
na een langdurige ballingschap, Overi
gens beschouwt de Belgische regeering
haar taak thans al* gehuldigd. Dadelijk
zal zij haar ontslag nemen om plaats
te maken voor een nieuw kabinet, waarin
crtcgcawoordiger* der sociaal-demo
cratie zitting zullen nemen. Vermoede
lijk zullen deze al het mogelijke doen
om het landsbestuur te hervormen, al
zal de republikeinsche idee in BelgiC
niet gemakclijk veld winnen. Het Bel
gische volk staat tegenover den persoon
van den Koning anders dan het Duit
scbe tegenover dien van den Keizer,
ing Albert en Koningin Elizabeth
icn zich bemind weteu t* malven,
waartoe Keiser Wilhelm niet be
kwaam is geweest,
Do vorllozon.
De Engelsche militaire verliezen met
'.zondering van de luchtstrijdkrachten
bedroegen tot 10 Nov. 1918 aan dooden
gewonden, vermisten cn gevangenen
3.042,991 man. In Frankrijk sneuvelden
32,769 officieren en 526,844 man Aan
de Daril.inellen bedroeg het aantal
dooden 1785 otllcicren en 31,737 man,
het totaal der verliezen 5QJ3 officieren
en 114,076 man.
In Oost-Afr'ka zijn geaneuveld 380
officieren cn 8724 man.
Duitschland heeft 1.580.000 dooden.
Als vermist worden 260,000 man ver
meld, van wie het inecrendcel niet
meer in het land der levenden is. Het
aantal in vijandelijke handen zijnde
Duitsche gevangenen bedraagt 490,000.
Gewond werden 4.000,000 soldaten.
Zugovlorond Frankrijk.
De Franschen konden Straatsburg
binnenrukken en nu wordt de groote
parade der Fransche legers te Parijs er
de tocht deer de Are de Triomphr
voorbereid. Alle vorsten die aan der
strijd tegen Duitschland deelgenomen
hebben sullen bij den triomftocht aan
wezig eijn, of hun vertegenwoordigers
zenden.
Tegenover al dit vreugdebetoon
staat, schril contrast, de terugkeer der
krijgsgevangenen, die sich in ellendlgen
toestand, in groote drommen en, enkel*
uitzonderingen daargelaten, te voet. op
den langen weg naar het vaderland
bevinden. Zij lijden honger en koude,
lijden door onvoldoende bedekking en
velen sterven onderweg, De berichten
uit Londen en Parijs wijten dit alle»
aan de Duitschers doch dit it niet
billijk. De ongelukkige krijgsgevangenen
hebben hun ellende in niet geringe mal*
te danken aan dc regeéringen ie Paiij»
en Londen, die door hun onracc-
doogende wapenstilstandsvoorwaarden
een geleidelijk en ordelijk transport be
lemmerd hebben. Daar de Duitsche
legers verplicht zijn zich binnen een
zeer korten termijn achter den Rijn
terug te trekken, moeten zjj wel alllc
ipoorwegmateriaal cn alle hoofdwegen
n beslag nemen en de bevrijde krijgs
gevangenen ondervinden daarvan de
gevolgen. Waarom heeft Foch het
transport dier gevangenen niet in over-
leg geregeld
De uitlevering van de Duitsche vloot
is geschied cn het gevaar voor een
bezetting van Helgoland is afgewend.
Binneniandsche Berichten.
Huldo aan de Koningin.
In den Haag werd H. M. de Koningin
door een reusachtige inenrcheomassa
allerhartelijkst gehuldigd.
H. M. dankte voor de onvergetelijke
en! Ik stel uw trouw en aanhanke
lijkheid op deo hoogslen prijs en ik
zal die nooit vergeten, zeide zjj. Wij
meten vóór alles waardeeren de b«-
-ijzen van liefde, lieden duur u voor
liet vaderland gegevenik ben dan
ook overtuigd, dat, indien ons vader
land ooit in gevaar mocht komen, wij
op u aden tullen kunnen rekenen en
dat gij dnn allen pal zult staan voor
het Vaderland, dat wij allen zoo harte
lijk liefhebben.
Leve het vaderland I
Sobrlëtai.
In de vergadering van Sobrifltas is
tot Voorzitter der Federatie gekozen
J. M. A. Zoetmulder, inspecteur van
de Volksgezondheid tc Nijmegen. Den
oud-vooiiitler, Minister Ruys dc Beeren-
brouck, aai het beschermheerschap
worden aangeboden.
Door het Fede: ttie-bestuur is een
Studic-comm. ingesteld inzake Diank-
Vluchtelingen van het grtiie leger.
Dankend wilde hij zich reeds ver
wijderen toen de jongste der vrouwen,
die hij herkende zooeven zonder sluier
gezien tc hebben, een llcschjc uit ham
aak trok en hem dit gaf, zeggende;
«Neem dit voor de zieken, Het beval
een versterkend uitwerksel. Maak er
een verstandig gebruik, van want eenige
druppelen zijn voldoende om liet gc-
wenscht gevolg tc bereiken en een bijna
uitgeput leven weder op tc beuren.
God beware u I» Deze woorden zeide
zij in zuiver duitsch, en het scheen
Julius, dat bij bet «God beware u I»
bare stem van ontroering beeldc.
Onbekwaam een woord tc spreken,
verliet hij diep buigende, de kamer.
Een met vreugde gemengd gevoel
bcl'ok zijne borst. Naar dc hofstede,
die hij zoo even vei laten had, terug
gaande zag hij dat dc beide vrouwen
weder de sleden beklommen, die hen
daar gebracht had de bellen der muil
dieren klingelden en zacht wiegend,
gelijk cene op'n meer drijvende zwaan,
trok de slede snel gelijk een schaduw
voorbij.
Diep bewogen trad Julius weder bij
zijne lijdensgezclleu, eu bij bet
hunner kommervolle gezichten k-
het a
i dc
zelfzuchtig
vergeellijk. dat hij voor deze onge-
lukkigen ook niet om voeding gebeden
had. Over zich zei ven ontevreden verborg
hij onder zijn mantel hetgeen hij ont
vangen had, en hoe het hem ook
pijnigde dit versterkend middel zijnen
broeder niet dadelijk te kunnen geven,
toch wilde bij ook zijne kameraden
toch niet krenken, nauwelijks was de
klank der bellen in de verte verdwenen,
dc kozakken begonnen weder hun
woest getier met ruwen scherts ge-
uigd eu spraken zoo onmatig hunne
brandewijn llesschcn aan dat spoedig
het vuur der dronkenschap uit hunne
oogen straalde.
Het dcclen van den buit was ge
ëindigd daarop vlogen de ruwe noord-
mannen naar de hofstede, waar de ge
vangenen door honger en koude ge
kweld, zuchten en sidderden.
Bij de nadering der kozakken, die
woest en wild huilden, beving een ge
heime angst het hart der ontwapende
cn van alles beroofde gevangenen. Zij
dachten dat die woestaards hun het
leven of wat nog erger zou geweest
zijn, de kleederen kwamen ontnemen.
Met den roep «weg Franschen 1
marsch Franschen I» werd do deur lievig
opengeworpen dc kozakken zweepten
en dreven de gevangenen die zij alles
ontnomen hadden doch niet dooden cf
voeder wilden, buiten. Deze door zoo
veel ellende en ontbering afgesloofden,
dankten in stilte den Hemel dat men
bun toch hunne kleederen gelaten had.
Al kwelde bun de honger, toch ademde
zij bij het gevoel der vrijheid weór
lichter en de gedachten van welhaast
den weg naar den Niemco te vinden,
waar zij geloofden alle gevaar achter
zich te laten, verstrekte hen en g«f
hun den moed de treurige reis voort te
zetten. De hemel was met dikke wolken
betrokken, waardoor noch maan noch
iter llikkerde. Doch de sneeuw
ipreidde een genoegzaam licht.
Door zijn broeder en Johan geleid
ging Theodoor over die verblinde
woestenij. Werktuiglijk bewogen zich
zijne voeten, docli zijn hoofd was I:
sluimerend op zijne borst gezonken,
Dc oude soldaat wisselde met zijn
heer een smartvollen blik, cn de offi
cier, die zich insgelijks onbekwaam ge
voelde zijn broeder, nog langer op die
wijze voort te spelen, zag met bekom
merd gelaat naar den Hemeleen ge
smoorde zucht ontvloog zijne beklemde
borst. Met stomme onderwerping had
hij tot hier het noodlot pedrapen, doch
nu werd hij er door overmeesterd. Te-
vergeef* vethief hij zijne mannelijke
houding om onwrikbaar te schijnendoch
die buitengewone krachtinspnnniag was
weldra uitgeput, en met woorden«ik
kan niet meer!» bleef bij staan.
Theodoor verhief het hoofd,
zwaarmoedig in het ontsteld gelaat
zijn broeder en hem geheel afgemat
ziende zeide hij «het wordt u onmoge
lijk mijn afgemat, zwaar lichaam voort
te slepen laat mij daarom hier sterven.
«Hoe I wat verlangt gij?» riep Julius
met schrik. «Ik zou aan mijne redding
denken en u aan vinnige koude en den
hongerdood overlaten? uooit I»
«Ach broeder,» zeide de zieke met
eene engelachtige stem, soordeel toch
verstandig cn bedenk dat gij, bij mij
blijvende, ook hier zult moeten sterven.
Breng bij onze lieve ouders het bericht
van mijn dood, dan hebben zij u toch
tot steun, en door u zullen zij zich over
mijn verlies des te lichter getroosten.
Ga daarom ga I Zie de kameraden
wachten met ongeduld; zij bevriezen I
ga de Hemel zij met u I»
Julius maakt cene afwijzende be
weging met de hand zijn voorhoofd
verbleekte, en zijne borst hijgde hevig
op en neór. «Met welk voorkomen,»
riep hij op den toon ritner bitter tegen
spraak, «kan ik t>4 onze go- de ouders
binnenkomen, indien ik u hier door
zwakke zelfzucht aar,gedreven, stervend
achter lietWanneer zij mij vragen
waar is Theodoor zou ik dan niet tot
een leugen mijn toevlucht moeten
nemen Want dat ik naar het vader
lijk dak ga, terwijl gij ia een vijande
lijk land zonder- verzorging, zonder
hoop den dood als uwen laatsten,
eeelgen vriend afwacht, dan kan dat
durf ik toch waarlijk onze goede
ouder* niet berichten I Zoudct gij dit
doen I's vraag u hier onder Gods
vrijen Hemel, zoudet gij mij in dit ge
val mij achter laten
Theodoor zweeg, cn daarep ver
volgde Julius op vasten toon«Niet
waar, gij vindt geen antwoord? G(
zoudt ii ook niet getroosten die schan-
digc daad, tegen christelijke plicht cn
broederliefde te begaan? Doch inij
moedigt gij daartoe aandeze aan
moediging valt mijn pijnlijker dan allct
wat ik lot na geleden lubt
«Ach mijn broeder, misken mij niet,»
bad Theodoor, «Ik beoogde waarlijk
alleen uw geluk. «Dit (eggende werden
de oogen van den edelen jongeling
vochtig en een flauwe zucht verstikt*
zijn woord.
Wordt »»«volpd.
