.MES!
DE EEMBODE
[•HOLIEK NIEUWS. EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
KANTOOR LANGEGRACHT 28, AMERSFOORT
VRIJDAG 7 MAART 32* JAARGANG No. 104
ONTVANGEN: Groote sorteering
Chappeleries, Voorjaars
en Tulle Hoeden
L'HIRONDELLE W. VAN ROSSUM
(NOESTRAAT AMERSFOORT - TELEPHOON 407
Thans is het de geschiktste tijd om
OUDE HOEDEN t* moderniseeren
Binsd.iK- en Vrijdagmiddag. Prijs
Waanden 75 ct, Afzonderlijke nrs,
klanten kunnen elke week iuRaan.
king van abonnement moet ge-
r den aanvang van een nituw
Binnenland.
|»t Onderwijs.
1 (Ingezonden.)
3 kind worden vraagt
t zicli af.
poord is vaak moeilijk.
niet overbodig alt
p wijzen op het zoo schoone
(ambt.
schoonheid van dit ambt,
grooten Kardinaal Man
iet priestersambt staat, kan
rlikeltjc moeibjk uitwijden
eel papier eischen. Ik wil
:n de fiuantiSele zijde van
niet-ingewijden bespreken,
'korten tijd werd de ondcr-
ge-zegd, slecht betaald,
die zeer spoedig in
treden opent zich voor den
echter een geheel andere
beginsalaris wordt niet
lelijk verhopgd, maar de
llgcns dienstjaren is ook
leterd, zoodat een onder-
hoofdacte of eenig andere
pl.m.f 2000 ea met hoofd-
f2400. Wordt hij dan
or school, onverschillig
plaatsje ook, dan stijgt
pl.m. f3000. Verwerft
nog eenige bijaklen, bijv.
litscli, landbouw of welke
klimt daardoor zijn sa-
merkelijk. Neemt men
inmerking de korts werk-
mge vacanties en de onaf-
an den onderwijser,
m toegeven, dat het
Isfjambt werkelijk begcerens-
s jeworden.
nu door de gelijkstelling van
en bijzonder onderwijs de
I r Katholiek opgeleide onder-
dfederwijzeressen steeds groo-
i)^jen, magen vele ouders wel
i dat zij hun kinderen esn
i Itonut kunnen verzekeren, als
't onderwijs bestemmen,
althans de geschiktheid
P.
idom Haarlem zijn de vol
gen van kracht geworden,
ibesteding en uitvoering
rken zullen de rekenplich-
voortaan op het volgende
Iten1. voor de aanbe-
ogen uitsluitend katholiek ge
ile E patroons worden uitge-
2. bij de uitvoering van
ecnigszins belangrijke bouwwerken zij
niet dezelfde persoon dn architect én
Ia verband met 't feit, dat het getal
der K. K. meisjes uit de z.g. buiten
parochies, die zich in de groote steden
vestigen, jaarlijks toeneemt, zullen dc
Eerw. Pastoors er voor zorgen, dat in
hun Parochie worde opgericht een cor
respondentschap der R. K. Vereeniging
tot bescherming van meisjes, epdat,
wanneer de meisjes zich naar de stede»
verplaatsen, dit door bemiddeling van
genoemde vereeniging geschieden kunne.
Ingevolge besluit, genomen ter ver-
gadcriag va» het Deorl. Episcopaat,
wordt aangeraden dat de priesters elke
hun aangeboden gelegenheid benutten,
om zoo i» het openbaar als in het
bijzonder de katholieke werkgevers
van hunne parochie te overtuigen, dat
het ook hun plicht is zich confessio
neel t» organiseeren.
In den Haag werd ingebroken bij
den Oostenrijkscben gezaut. De bij de
iabraak bemachtigde buit is te Araster
dam verkocht. Hij bracht, per man,
f7000 op, doch de waarde van het
gestolene is veel hooger. Van de op
brengst voad mes niets meer, doch
verschillende der gestolen voorwerpen
werden en sommige daarvan reeds
in de 6e hand bij opkoopers terug
gevonden.
Te Bunde hebben twee onverlaten
zich 's nachts toegang verschaft tot de
wening van de 74-jarige Sara de Boer.
Nadat ze de arme vrouw ia liet bed
haast gewurgd haddeD, hebben ze alle
geldswaardige papiareu, spaarbankboek
jes en levensmiddelen gestolen. Mcj.
de Boer, die langea tijd bewusteleos
was, kwam later bij, maar haar zei
gestel heeft zooveel geleden, dat
vreest dat zij er niet weer bovenop
zal komen.
De oorlogskosten voor Nederland
habben ruim 982 millioen guide» be
dragen.
Uit het Buitenland.
I» Amerika drijft men naar haale
afschaffing van elkea alcok*lhoudend«n
drank. In sommige Staten is men zoo
ver, en nu gaat men weer tegen 't
rooken te k«er.
In een der droge Staten heeft men
ook de invoer van wijn v»or de H.
Mis verboden.
Daardoor zij» vele katholieke» de
geheele beweging gaan wantrouwen.
De aartsbisschop van Chicagoschreef
«Het wordt van dag tot dag duide
lijker, dat een sterke sectarische kracht
de tegenwoordige drank-beweging
steunt. Ook kunnen wij niet ontkennen,
dat vele katholieken, en onder hen ook
piiesters, uit loffelijke beweegredenen
VICTOR.
idl greep hij vol aandoening
ijl m zeide «Ik dank den he-
I lieer, dat hij aan mijnen zoon
vriend heeft verschaft
vriendschap duren zal
:ijn verblijf in de Oost,
een gerust en verlicht
t u, vader Smingen, en
krop mijn woord,» luidde
«Herman lieeft mij met
1 vereerd ea de beweeg-
dienstneming mede-
er trotsch op, eenen
oudei liefde zóó opvat,
i, die tot zulk eene held-
3 opoffering in staat is,
lij dezen vriend van Her-
kennen? Hij zitn
itine als de vijfde
fcii groepje e» heel Victor
wordt tijd,
pri-k op te vangen. De
i P/Ui ;ischc luitenant die met
■ndscli nog op een
jï voet staat, heeft
zegt hij met eene Btem,
die voor drie vierden uit den neus
komt, «ei wat, skrijven mij daar de
tijdingen niet, dat de expedition jegen
Aljeh misgelukt is Ik had het mij ja
zoo gedaeht. Generaal Kohier gevallen,
en major van Daalen terukgetogen.
Ei wat I Een fatale uitgang I
«Dat komt.» meende de Berlijnei
Meistermann heel leuk, «omdat ze jou
thuis gelaten hebben, korporaal».
«Ja wel, onzer eener had daarbij zijn
zullen. De Hollandsche armee komt de
Piuisischc niet na.»
«Waarom ben je dan niet bij de
laatste gebleven vroeg Meistermann.
Schönburg mompelde iets binnens
monds e» streek eens langs zijne» kne
vel. Met dit antwoord was de voor
malige bokser, die blijkbaar aan den
Pruisischen landjonker een broer dood
had, evenwel niet tevreden.
«Hoer'reis korporaal,» vervolgde hij
met een stevigen trek aan zijne üuit-
sche pijp, «ik zeg met jou«Pruisen
boven 1» maar op eene andere plaats
en op eenen anderen tijd, vat-je? Zoo
lang we ons in den dienst eener vreemde
natie verbonden hebben, komt dat niet
te pasen een volk te verkleineeren,
dat ons kleedt en voedt, kijk, dat vind
ik bovendien erg laf •-» laag. Wat zeg
jullie cr van
geheel te goeder trouw meedoen,
ar hun ontbreekt het inzicht, dat heel
de .beweging steunt op volstrekt ver
keerde beginselen, en dat de vganden
der Katholieke Kerk alles inspannen,
om van dit middel gebruik te maken,
teneinde haar te treffen in het heiligste
haar toevertrouwde geheim.*
De groote der aarde beleven een
kwaden tijd. Van hun hooge plaats ge
sleurd ea vermoord of vernederd, of
voortdurend bedreigd.
Tsaar Nicolaas, Keizer Wilhelm,
Keizer Karei en alle kleinere Duitsche
Oostnjksche grootheden, Clemenceau
Kurt Eisner, zij allen reed* hebben
hun beurt gehad, en zeifs Wilson, de
meest populair» man ter wereld, ge
voelt zich niet veilig.
Hij had den Amerikaanschcn bode.::
nog niet weder betreden, of reeds loerde
een Spaansch anarchisten-complot op
hem.
De honger drukt als een zware
psychische depressie op d« millioenen
in de Duitsche steden. Hij i3 oorzaak
van geestelijke en zedelijkeontaarding»n,
die als haarden v»n het bolsjewisme de
gchetie beschaafde wereld bedreigen.
Als kindere» uit honger kolenstof,
rken rauw» koolstronken uit de asch
mmers verslinden, wordt begrijpelijk,
dat de wanhoop jong en oud tot de
ernstigste misdaden tegen den eigendom
brengt. De jarenlange honger heeft alk
begrippen van recht en onrecht ver
troebeld. De zedelijke vercietigiig staat
r de deur.
Volgeas bericht uit Athene
de voormalige koning van Griekenland,
die met zijn gezin in Zwitserland ver
toeft ernstig in geldverlegenheid zitten,
en reeds veel van zijn eigendommen
hebbeD moeten verkoopen. Sedert ver
scheidene maandea ontvangt hij niets
meer van zijn zwager, den voormaligen
Duitschen Keizer, en zijn persoonlijke
hulpbronnen zijn geheel uitgeput. Het
koninkhjk echtpaar moet dik in de
schulden zitten de juweelen van ex-
koningin Sophie zijn reeds verpand.
De stad Detroit, in den staat Michi
gan is „droog" gelegd, als gevolg van
plaatselijke keuze. Echter heeft het
Opperste Gerechtshof in dien staat be
slist, dat het in bezit hebben van alco
holische draken niet als overtreding van
de wet zou worden beschouwd. Het
onmiddclijke gevolg was, dat
van Dretroit bij drommen naar Toledo
(in Ohio), de naastbijgelcgcn „natte"
stad, reisden om er draak op te doen.
De hoofdweg tusschen beide steden,
die engevcer 100 K.M. van elkaar
gelegen zij», was vol auto's, die vol-
- ----- met flesjchen en kruiken,
'n drukte, dat er op dien
weg dien dag niet minder dan 60»uto-
Amersfoort.
De Inqulaitle-
Voor een paar Amersfoortsche ver-
eenigingen gaf de Weleerw. heer Ka
pelaan G. J. Wiegerink eene verhan
deling ten beste over de Inquisitie.
Gedurende de reeks eeuwen van haar
bestaan, zoo betoogde Spr., heeft de
H. Kerk steeds zorgvuldig gewaakt
:t zuiver bewaren harer leer.
Daarom heeft zij steeds den strijd
aangebonden tegen de aanvallen welke
zij van de ketterijen te verduren had.
Vooral in de tijden der middeleeuwen
had ze voortdurend tegen ketters te
strijden.
Allerlei middelen paste de H. Kerk
toe om de afgedwaalden weer tot haar
terug te voeren. Sen dier middelen was
haar rechtbank, de inquisitir. eene in
stelling welke diende tot opsporing der
ketters en om hen terug te brcDgen,
desnoods te straffen.
Steeds heeft de H. Kerk zich verzet
tegen geweld. Met zachtheid trad ze op.
Doch vanaf de eerste Christentijd wer
den reeds kerkelijke straffen toegepast.
De H. Paulus bestrafte een afvallige
uit Corinthe met de excommunicatie.
De godgeleerden en kerkvaders uit den
Romeinschen tijd veroordeelden alle
gestrengheid. Dit veranderde langzamer
hand. toen de vrijheid van godsdienst
door keizer Constantij» de Groote was
gewaarborgd. Hij vond zi»h geroepen
de Kerk bij te staan en het uitwendig*
der Kerk te besturen. Zoo deden ook
zijn opvolgers. Do*h vele kerkelijke
overheden bleven gekant tegen de
zware straffen, om geloofswil, Sen St,
Martinus en St. Augustinus verzetten
zich er openlijk tegen.
naaste aanleiding tot de instelling
de Inquisitie gaf de opleving der
ketterij der Katharen en der Aibigenzea.
Een andere oorzaak van het ontstaan
der inquisitie moet gezocht worden in
het feit, boe het volk, dikwijls getergd
in zijn heiligste geloofsovertuiging, op
eigen gezag de ketters ten vuurdood
doemde.
Onder Paus Gregorius IX worden de
eerste sporen aangetroffen van de In
quisitie. Hij beval den bisschoppen de
ketters op te sporen, doch op hun raad
werd welhaast dit werk door den paus
opgedragen aan de paters, in 't bijzon
der aan de Dominicanen. Er is ook
veel vóór, de inquisitie te laten uitoe
fenen door reguliere geestelijken, im-
t, door hunne onafhankelijkheid
de wereld, voortkomend uit bun
gelofte van vrijwillige armoede, ston
den deze geheel vrij.
Dn werkwijze van den inqu;
is vrijwel overal hetzelfde. Allereerst
werd een uitnoodiging gezonden aan
den beschuldigde om voor de geeste
lijke rechtbank te verschijnen. Bekend*
hij daar schuld, en beloofde hij beter
schap, dan was alles vergeven en bleef
alles geheim. Was het misdrijf open
baar geschied, dan volgde meestal straf
v. een bedevaart naar bet H. Graf.
Bleef de schuldige ontkennen, dan
werd de zaak naar de wereldlijk* recht
bank verwezen. Dit kon alleen geschie
den op getuigenis vaa twee getuigen,
wier namen, om tear begrijpelijke reden
onbekend bleven.
Bekende hij dan en betoefde hij be
terschap, dan volgde een kerkelijke
boete, welke somwijlen bestond i» hel
dragen van een geel kruis op het boven
kleed. Bleef hij niettemin volhouden,
dan werden zwaardere straffen toege
past, b.v. den vuurdood.
Wie kond*» als ketter voor de inqui
sitie worden gebracht? Zij in 't alge
meen die de eer van God hadden aan
gerand, dus niet alleen ketters.
De inquisitie was evenwel »iet zon
der gebreken. Daarom trad de kerk op
om rechtsgeleerden zitting te doen ne
men in de kerkelijke rechtbanken, tracht
te zij ook de ellendige gevangenistoe
standen voor ketters verbeterd te krijgen.
Minder mooi was de invoering der
Deze vraag was tot de drie zwijgers
gericht.
«Het laatste gedeelte onderschrijf ik
gaarne,» antwoordde Munster, «maar
het eerste niet. Nooit zal die kreet van
Pruisen bovenmijn over mijl
lippen komen.»
«Je verzaakt dus je moederland
vroeg Meistermann.
«Waarom niet, als 't mij eerst heeft
verzaakt Ieder mensch heeft het recht,
zich een nieuw vaderland te zoeken,
eu van dat recht hoop ik gebruik te
maken, wanneer mijn diensttijd om is,
en het klimaat en de kogels der Atchi-
neezca zoo goed willen zijn, mij te
sparen.»
«Reken je er dan op, naar Atjeh te
moeten vroeg Van Mccnen.
«Ik lees tenminste in de Bataviasche
Courant van heden, dat de onderhan
delingen der Rcgeering met generaal
Van Swietcn met eenen geweiiscliten
uitslag zijn bekroond.»
«Waarom heeft Den Haag niet
Schonburg onderhandeld vroeg de
oud-bokser.
«Ei wat gromde de bedoelde, «jij
wilt mij nekken, Meistermann. Maar als
luiteaant, en jullie allen onder mijne
voering....»
«Dank je wel veor je voering 1» riep
Meisterman, die bewees dat hij in 't
Hollandscb heel wat beter thuis was
dan de jonker, «die kunnen we i
heet klimaat best missen En als je
onder uwe leiding» bedoelt, daar dank
ik je dubbel voor, weetje? Tienmaal
liever een Hollandsch officier dan
Pruisisch drilmeester
Je slaat door, Meistermann,» merkte
Van Meenen op.
«Meen je dat?» vroeg de Berliji
«en zoo'n vraag stel jij nog wel, Victor
Van Meenen, jij, die niet luitenant De
Roo op zoo'n wit voetje staat, Of meen
je, dat het Wilhelm Meistermann ont
gaan kan, dat De Roo je als het ware
als zijns gelijke behandelt
«Nu ja, laat dat al zijn, het heeft
toch niets om 't lijfwe zijn oude
studiemakkers, dat is alles.»
«Ja wel, en oude vriendschap
niet. Nu, in ieder geval, ik zou wc
je willen ruilen, kereltje 1 Je carrière is
gemaakt, wat ik je zeg
Op dit oogenblik werd een zee
kend spreekwoord opnieuw bevestigd.
Nauwelijks was deze voorspelling van
Meistermann van de lippen, toen de
deur der cantine openging en luitenant
,De Roo binnentrad.
De soldaten rezen op en boden
hem het militair saluut, dat de luite-
N.V. Centrale Crediet-
en Landbouwbank
AMERSFOORT, Kortegr. 19, Tel. Int-363
UTRECHT, Tel. Interc- 460.
SOEST, Van Weedestr. 206, Tel. Int. 6
SCHERPENZEEL, Tel. Interc. 6.
Telegramadres „Credo".
Spciili tuiilii: mi ha lindbou»
Safe Deposit.
pijnbaak. Onder Ionocentius IV werd
deze ingevoerd, tegen de traditie zijner
voorgangers in. Vroeger werd hoogs
tens de geeseling toegepast. Genoemde
paus bracht dit strafwerktuig uit het
Romeinsche strafwetboek in gebruik,
ze was geheel niet overeenkomstig de
Germaansche zeden,
Groote moeilijkheden openbaarden
zich, daar het aan geestelijken was ver
boden de strafoefeningen bij te wonen
en er dus niemand was, die de be
kentenis kon controleeren. Daarin kwam
•erandering toen aan de inquisiteurs
de macht werd verleend elkander van
de excommunicatie te ontslaan.
Echter moet men niet denken, dat
van de pijnbank een veelvuldig gebruik
werd gemaakt. Nauwkeurige onder
zoekingen hebben nagegaan, dat dit
slechts zelden gebeurde, 't Moet erkend,
dat er inquisiteurs zijn geweest, die
veel te streng en te onoordeelkundig
jn opgetreden. Met name kunnen ge
noemd worden Coenraad van Marburg
en Robertus. Toen 't aan den Paus
werd bekend, werden zij dan ook i
irwijld afgezet, en streng gestraft.
Petrus de Arbues, ook als zoodanig
aangeklaagd, gaat vrij uit. Onder hem
werd er niemand terecht gesteld. Zulke
gevallen pleiten niet tegen het stelsel
der inquisitie, wel tegen de inquisiteurs
Over 't algemeen werd de brand
stapel niet veel gebruikt.
Ten slotte hoe moeten wij als katho
lieken de inquisitie beoordeelen. Daar-
oe moet gelet worden op wat men onder
erdraagzaamheid verstaat. Wij kennen
Ie katholieke onverdraagzaamheid, die
inzake gedsdieost geen verdraagzaam
heid mag dulden, die wel gaarne ver
geeft aan den berouwhebbende en
medelijden heeft met den te goeder
trouw dwalende, maar onverdraagzaam
moet zijn, waar bet geldt de verdediging
van de waarheid, hier onzen godsdienst.
Er bestaat echter nog een politieke ver
draagzaamheid die geoorloofd en zelfs
in vele landen noodzakelijk is. Doch waar
de waarheid alleen kan blijven heerschen,
daar moet de staat alleen die waar
heid erkennen. Daarom had de kerk
het recht i» de middeleeuwen de kette-
incengeweven met de kerk en mocht
hulp verleeaen aan de inqaisitie.
Wij kunnen echter niet alles goed
keuren in de inquisitie, niet al hare
middelen, niet het geheime van hel
rechtsgeding en de weigering van ver
dediging.
Toch heeft de inquisitie ontzaglijk
veel nut gesticht. De inquisitie nam
wat eerst door het volk op eigen
gezag werd gedaan. De kerkelijke rechts
spraak heelt de eenheid in het geloof
Ook thans worden neg geestelijke
aatregelen genomen tegen afdwaling
van het geloof. Was deze soort van
Inquisitie er niet geweest, de anarchie
en het ongeloof hadden reeds eeuwen
eerder gezegevierd.
Bij de beoordeelidg der inquisitie
moeten, we haar beschouwen in het
licht van haar tijd. Opgemerkt moet
nog worde» dat zij slechts werd ge
bruikt tegen de kinderen der Kerk
zeiven, nooit tegenover ongeloovigen
oi joden.
Erkend moet worden, dat de inqui
re een donkere bladzijde in de ge
schiedenis inneemt, wij tenminste, ge
bruiken geheel andere middelen. Ons
voorbeeld van vroomheid, ons gebed
en ons geduld zijn voor ons juist de
middelen bij uitstek om onze afge
dwaalde broeders weer tot de schaap
stal terug te brengen.
De Amersfoortsche Burgerwacht
nant op dezelfde wijze beantwoordde.
«Victor van Meenen I
De aangeroepene trad eenige stap
pen voorwaarts.
«Ben je vrij Heb je tijd
«Ja wel, luitenant.»
«Ga dan even mee, ik heb gewichtig
«Heb jullie het gehoord: gewichtig
nieuws begon de ex-student in de
rechten, zoodra de deur achter De Roo
n Van Meenen was dicht gevallen,
over zijne promotie, natuurlijk 1 Of ik
10k een profeet ben, potshunderd-
tausendl»
Nu, wanneer het waar is, ik gun
Van Meenen zijne bevordering van
ganscher harte. Zoo iemand, dan is hij
de man, die ze verdient.»
Het was het eerste weord, dat Her
man Smingen nog gesproken had.
«Is dat je gevoeleo, brave jongen
vroeg Meistermann, «het mijne ook
je vriend eerst en dan mijn persoontje,
dat spreekt als een muts.»
«Ei wat,» morde Herbert von Schon-
burg, «weshalf zouden zij de» gemee-
nen Van Meenen verhoogen en n
overgaan
Wordt vervolgd.
is e
In eene vergadering van voorloopige
deelnemers, gehouden op Donderdag
27 Februari is de officieele oprichting
tot staad gekomen, de ontwerp statuten
zijn daar bij acclamatie aangenomen
en deze zijn reeds opgezonden ter ver
krijging van de Koninklijke Goedkeunuj.
Ieder die voorstander is van de open
bare en maatschappelijke orde, ieder
die nog niet er in kan gelooven dat
eerst dan de heilstaat zal zijn gekozen
wanneer volslagen anarchie heerscht,
zal de oprichting van onze Burgerwacht
uiet instemming begroeten. Als wij zien
tot welke diep-treurige toestanden voor
allen de anarchie in Rusland geleid
heeft, als wij zien hoe Duitschland ge
teisterd wordt door het Bolsjewisme,
hoeveel goed en bloed het daar kost
om de anarchie den baas te blijven,
dan voelen wij het alt een dure plicht
te doen wat wij kunnen om dat
Bolsjewisme buiten onze grenzen te
houden. En om dit te bereiken dient
voort gegaan op den sedert jaren hier
te lande gevolgden weg van sociale
evolutie.
Maar daarnaast dienen wij gereed te
staan tot daadwerkelijke bestrijding van
elke poging om, onder het mom van
het goede te willen, het kwade te be
drijven. Organisatie in een hecht ver
band van allen die van meeniog zijn
dat revolutie de ergste vijand van evo
lutie is, is daartoe een eerste eiscb.
Reeds vele Gemeenten gingen ons daar
bij voor, ook Amersfoort mag niet
achter blijven.
Het lijkt ons een gelukkige gedachte
dat de hier gestichte organisatie zich
niet beperkt heeft tot gewapende dienst,
maar dat ook een afdeeling voor uit
sluitend burgerlijke diensten daaraan is
toegevoegd. Daardoor zal ook hij die
gevoelt voor het doel, doch zich niet
geroepen acht tot het desnoods ge
bruiken van wapengeweld, zijn plaats
in de organisatie kunnen vinden. Ieder,
van eiken stand, van eiken leeftijd, zal
zich dientengevolge beschikbaar kunnen
stellen om naar zijn krachten mede te
werken tot behoud van de maatschappe
lijke orde in ons vaderland.
Mogen dan velen aan den roepstem
van het Comitc gehoor geven eu voor
al laat men daarmede met talmeD.
Zoolang bij onze naaste buren geen
volkomen geordende toestanden zijn
ingetreden, blijft revolutie ook voor ons
een steeds dreigend gevaar.
Daarvoor de oogen te sluiten en
zich door de oogenschijnlijke rust in
slaap te doen sussen is struisvogel
politiek, die zich op hel onverwachts
op harde wijze kan wreken. Laat ons
waakzaam blijven I
Politiezaken
's Nachts werd door middel van het
uitsnijden van een ruit ingebreken bij