DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 16 NOV. 1920
Msts JAARdANQ No. 66.
Kantoor i Laogocracbt 20, Amersfoort
DB BBMBODB verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week In-
gaan. doch opzegging van abonnement moet
Eeachieden voor den aanvang van een nieuw
wartaal.
Prijs per drie maanden 10.90 Bulten de
gemeente Amersfoort f09S. Alzonderl||kc
nummert 10 ct.
AD VBRTBNTlfiN 25 cent per regel. Billijke
tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld
adverteeren.
Advertentidn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 9 uur worden bezorgd. Ben bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Wilt gy den bloei des lands en
lijn waarde my toonen, wijst op
paleizen mij nietleidt naar de
scholen mij heen.
Ctit wandeling door Oud-
Amersfoort (1770).
Door T. PLUIM.
n.
De Utrechtsche Poort in 't Westen
der stad, is de voornaamste 'doorgang
voor rijtuigen van en naar Utrecht en
verder. 1% werd in 1752 voortien vao
een steenen brug met ijzeren hekken
en arduinen pilaren, waarop leeuwen
het wapen der stad vasthouden.
De Slifkpoort staat wat Zuidelijker en
leidt naar de oude Kerspelkerk van
Lensden, een half uur gaans buiten de
stad, (Oorspronkelijk was dit de eerste
kerk voor Amersfoort) alwaar des Zon
dags door de stadspredikant gepredikt
wordt. (Dit kerkje is thans afgebroken
alleen de toren staat er nog met het
familiegraf van 't geslacht De Beaufort).
Daarom droeg deze poort in vroeger
tijden ook wel den naam van Leusder-
poort. Zg had toen nog een Voorpoort,
die in het jaar 1595 door de overstroo
ming van het Rijnwater wegspoelde
(en waarover ik onlangs schreef).
De St. Andriesin de wandeling de
Triesje spoort genoemd, staat aan de
Zuidzijde der stad, een stuk wegs ten
Oosten van de Waterpoort Monniken
dam, waar eertijds een klooster van
St. Andries stond en den naam aan
deze poort gegeven. Zij leidt den wan
delaar door bekoorlijke lanen naar
Randenbroek, den Heiligenberg en
andere lustplaatsen, waarvan deze zijde
der stad vol is.
De Kamppoortin 't Oosten der stad
staande, is niet van de minst aanzien
lijkste. Zij is verdeeld in drie poorten
of doorgangen, die aile afgesloten kun-
nen worden en heeft twee ronde torentjes
met spitsen en windwijzers. Zij leidt
naar Nijkerk op de Veluwe en verder
naar de stad Kampen, waarvan som
migen beweren willen, dat zij haar
naam ontleend heeltvolgens anderen
heet zij naar een nabijgelegen voorstad,
de Kamp genoemd.
Door de Blotmendaalsckepoort, die
in 't Noorden der stad slaat, gaat men
naar Bunschoten. Zij is, evenals de
Kamppoort op een bolwerk gelegen en
bestaat uit twee afzonderlijke poorten
of gebouwen, die elk op zich zelf ge
sloten kunnen worden. Zij is genoemd
naar het Gerecht vanBloemendaal.dat
thans gedeeltelijk binnen de stad is
getrokken. (Dit gerecht was oorspron
kelijk een zelfstandig gebied, doch is
bij Amersfoort Ingelijfd.)
Wij spreken niet zoo vervolgt
onze Gids van de vijf mindere
Aan dn
Tremel Naik liep snel door. Duizend
zorgen kwelden hem op dit laatste
oogeoblik. Zijn loop door de gangen
duurde tien minuten. Twaalf slagen
weerklonken in de vunzige onderaard-
sche gewelven, toen hij den tempel
bereikte. Een zonderling schouwspel
vertoonde zich hier aan zijne oogen.
Rijk versierde lampen, die een blauw
achtig licht verspreidden, hingen aan
het plafond. Aan de wanden hingen
duizenden en nog eens duizenden lasso's
en dolken. Voor een wit marmeren
bassin, waarin het heilige vischje der
Ganges zwom, zat Soeyodana, sierlijk
gekleed, op een zijden kussen, en om
hem heen stondeD, onbeweeg'lijk als
steenen beelden, honderd Thoegs, eeni
gen met zwarte huidkleur gelijk de Afri
kanen, anderen groenachtig geel, gelijk
de Maleiers, weer anderen koperkleurig,
roodachtig of geel, bijna naakt, met
kokosolie ingewreven en met getatoe
ëerde borst.
Tremal-Naik bleef geheel buiten adem
verbaasd in het midden van den tempel
staan, doorboord door honderd oogen.
poorten, om niet te breedvoerig te
worden. De twee binnenpoorten staan
ieder op een straat, strekkende naar de
Buitenpoorten van dezelfden naam tot
aan de binnengracht of Singel.
GETAL HUIZEN.
Amersfoort wordt gewoonlijk onder
scheiden in de „oude stad" of Binnen
stad, en de „nieuwe" of Buitenstad.
(Wij zagen dat reeds de Kamperbin
nenpoort en de Bloemendaalsche Bin
nenpoort waren oorspronkelijk buiten
poorten, die later door de uiibreidiog
der stad binnen kwamen te liggen.)
Ook verdeelt men de stad in drie wij-
of kwartieren. Bloemendaal, Kamp
en Breul.
Amersfoort beeft verscheidene ruime
en breede straten, waaronder de Lange-
straat uitmunt, die van de Utrechtsche
de Kamppoort midden door de
stad loopt, 't Getal der huizen wordt
op 1700 begroot, zonder daaronder te
begrijpen een groot getal van stallen,
tabaks- en andere schuren. Het getal
inwoners bedraagt ruim 8000ik
vind, zegt onze Gids, dat er in 1748
bij de opneming 7555 ingezetenen zijn
geteld waaronder 1672 kinderen bene
den de 10 jaar.
MARKTEN.
De voornaamste marktplaats binnen
Amersfoort is de Groote of Korenmarkt,
gewoonlijk „den Hof' genoemd, waar-
aan het Stadhuis en de St. Joriakeik
staan. Het plein is vrij ruim en bijna
vierkanter loopen 6 straten op uit.
Op deze Markt wordt Vrijdags een
groote menigte koren door de omwo
nende landbouwers op wagens te koop
gebracht. Op de kermis, die altijd in
valt op den tweed i Donderdag na
eersten October, staan hier de
kramen. De jaarmarkten zijn vier
in getal: de Midvastenmarkt, de Paasch-
markt, de Bartholomeusmaikt (24 Aug.)
en de St. Gallenmarkt (5 Oct.). De
weekmarkt van boter, kaas, hoenders,
eieren, ens. wordt thans meestal op
de Laogestraat gehouden. Tegen de
St. Joriskerk heeft men een loods of
gaanderij, doorgaans de Beurs genoemd,
waar voorheen de Botermarkt was.
Benoorden de kerk is de Appelmarkt,
al waar fruit, enz. te koop wordt gebracht.
De Varkensmarkt is aan 't einde
de Langestraat, niet verre van de
Utrechtsche poort.
Den 17en October, of wanneer deze
een Zondag valt, op Zaterdag 16
Oct., is het te Amersfoort paardenmarkt,
die op het St. Janskerkhof gehouden
wordt. Den 18en, of als deze op een
Zondag valt, den 19en is er Ossenmarkt
(men gebruikte vroeger veel ossen als
trekdieren), en op de volgende Vrijdagen
tot den laalsten Vrijdah in November
toe is er vette beestenmarkt. De magere
beestenmarkt wordt op de Vrijdagen
na Paschen tot den laatsten Vrijdag in
November toe op dat plein gehouden.
Men heeft te Amersfoort ook een vrij
goede en welvoorziene Visckmarkt met
twaalf verkooptafels, waarom men rond
omheen kan wandelen. Voor iedere
tafel wordt per jaar 5 gulden buur aan
de stad betaald. Zij wordt gehouden
aan de Langstraat op het verwulfsel
de Kortegracht.
Wordt vervolgd.
Binnenland.
- Dezer dagen hield pater Vrijmoed
en rede voor Roomschc studenten
ver Eigendomsrecht.
Spreker begon met te wijzen op de
•Welkomzei Soeyodana met een
zonderlinge lach. (Keert ge terug als
overwinnaar of als overwonnene
Waar is mijne Ada?» vroeg Tremal-
Naik bezorgd.
Een dof gemompel liep door de rijen
der Thoegs. (Heb geduld,» zeihethoofd.
Waar is het hoofd van den kapitein
(Nagor volgt mij, en zal het u binnen
eenige minuten brengen.»
(Ge hebt hem dus vermoord
«Ja.»
(Broeders, onze vijand is dood!» riep
Soeyodana. Hij stond op, of beter ge
zegd, als een tijger sprong hij op. Zijn
gelaat beefde. Hij bleef staan, onbe
weeglijk en beschouwde aandachtig
Tremall-Naik.
Gij zijt een van die lieden, die io
Iodié zeldzaam zijn. Gij zijt sterk, moedig,
vreeselijk, gij zjjt een Indiër, die bukt
onder den druk der blaoke vreemde
lingen. Zoudt gij u tot onzen godsdienst
bekeeren
kl« riep Tremal-Naik. »Ik een
Thoeg I»
Boezemen de Thoegs u schrik in i
Misschien omdat zij worgen i De Euro
peanen vernietigeo ons met geweer en
tg den der Romeinen, boe bij dezen bet
bezit als het hoogste gold en de juri
dische opvatting van het eigendoms
recht in die dagen, daaruit voortvloeide.
Tegenover het eigendomsrecht bestond
dan ook geen andere beperking, dan
die de wet eraan gaf. Hetzelfde zien
len tijde van Napoleon in de Code
Napoléonuitsluitend een negatieve
beperking.
Daarna wees spreker op de christe
lijke opvatting, die voor wat betreft
het eigendomsrecht geen absoluutheden
erkent, allereerst niet tegenover God.
Het bezit is een gave Gods en de
bezitter heeft zijn eigendom -san God
slechts in leen.
Spreker verwees naar de eerste tijden
der Christenen, hoe die opkwamen
tegen de toen door de Romeiuen ge
huldigde opvatting van het eigendoms
recht, zoo bijv. Origeoes, die bier
tegen polemiseert, als hij zegt, dat het
bezit komt vnn God en niet van den
keizer, dat de onderdanen niet als
secundaire bezitters mogen beschouwd
worden, maar hun recht onmiddcüjk
ontvangen van God zelf.
Het bestaan van den mensch geeft
hem het recht op bestaansgoederen,
waarin hem niemand kan beperken,
ook niet de gemeenschap dat is zijn
bestaansrecht.
Ditzelfde valt echter, volgens spreker,
niet te zeggen van de bezitsgoederen,
die boven het noodzakelijke reiken
noemt spreker relatief recht.
En nu wijst spreker erop, dat hij
vernomen had, tot deze lezing te
uitgenoodigd speciaal ook met
oog op de polemiek hierover in
dagblad, waar dit opkwam tegen de
bovengenoemde opvatting van hem,
door het recht op bet bovennoodzake-
lijke relatief recht te noemen, waardoor
volgens bedoeld blad 't gcheele eigen
domsrecht op losse schroeven zou
komen te staan.
Spreker betoogt, dat bij bet recht
op het bovennoodzakeigkc relatief
recht noemt, omdat vorm en inhoud
van dat recht geheel bepaald en be
perkt worden door gemeenschapsover
wegingen. Spreker ontkent hiermede
niet dat dit eigendomsrechl tot het
natuurrecht behoort, maar beweert, dat
het van een andere soort is, terwijl hij
er zijn verwondering over uitspreekt,
dat bedoeld blad op zijn laatste artikel
io (Het Roer», waarin een bepaald
scheeve opvatting werd recht gezet,
taal noch teeken meer gegeven heeft.
Hij verdedigt, zijn opvatting aan de
band van de leer der Kerkvaders en
van St. Thomas, welke laatste zegt,
dat alle goederen van nature gemeen
zijn. Naar aanleiding van een op
king omtrent deze uitspraak var
Thomas, zegt spr., dat St. Thomas het
recht in het algemeen verdeelt in po
sitief recht en natuurrecht, en het
positief recht in jus gentium en jus
civile. Hejus gentium, volkenrecht, n.l.
gevormd door al de deducties, die
langs logischen weg getrokken worden
uit het natuurrecht.
Verder vervolgt spr,, dat het hoven-
noodzakelijke aan den rijke is gegeven
met het doel, het aan de behoeftigen
te geven.
(Niet hg is waarigk rgk, die bezit,
maar die het rechtmatig bezit en hg
bezit rechtmatig, die zgn bezit goed
gebruikt.» Zoo zegt Augustinus: Het
overvloedige, dat boven het noodza
kelijke uitgaat, is goed voor anderen.
De bovennoodzakeigkc goederen
»an in dienst der behoeftigen.
Het privaat bezit van bovennood
zakeigkc goederen is volgens St. Tho-
recht, omdat bg privaat besit de
kanonwij worgen hen met de lasso,
het wapen onzer machtige godin.»
(En mijne Ada?»
(Bigft onder ons, alsook Kamma-
moerri, die een Thoeg geworden is.»
(Maar zal zg dan m0ne echtgenoote
worden
(Nooit, zij behoort onze godin.»
Tremal-Naik loerde woedend rond.
«Soeyodana I» riep bg. (Zou ik bedrogen
worden Wilt gg meineedig worden
(Het meisje behoort u,« zei Soeyo
dana op een huiveringwekkenden toon.
De ïndifir sloeg twaalfmaal op een
>m. In den tempel heerschte minuten
lang een diep stilzwggen. De honderd
personen scheren niet meer te ademen.
Plotseling ging er een deur open, en
Ada verscheen, het gelaat bedekt met
witten sluier en de borst bedekt
een gouden pantser. Verblindind
licht straalde van haar uit. Twee kreten
weerklonken in den tempel: (Adal
(Tremal Naik I»
De Indigr wierp zich in de armen
van zgne bruid. Dadeigk daarna klonk
het commando: (Vuur!»
Een geweersalvo kraakte in den onder-
aardschen tempel, en uit de duistecnit
goederen beter worden beheerd en
voortgebracht, meer orde en vrede en
vrghcid is, terwijl bg communaal bezit
dit niet geldt en meer aanleiding zal
bestaan tot twist.
We hebben nu het eigendomsrecht
op de bovennoodzakeigkc goederen op
te vatten, als het beheer en daarvan, in
dienst der gemeenschap, hetgeen heel
zeker ook het eventueel verbruik der
goederen insluit.
En aldus moet bet kapitaal aan
dezen regel getoetst worden.
Het recht, volgens St. Thomas, dat
iemand in de uiterste noodzaak heeft,
te nemen, wat hg noodig heeft, waar
bij bg tot geen restitutie verplicht is,
is nu verschillend van het recht, dat
de gemeenschap heeft in zooverre, dat
't individu die goederen dan alleen
mag nemen, wanneer hg in de uiterste
noodzaak verkeert (en natuurlgk van
iemand, die boven het noodzakelgke
bezit), terwgi de gemeenschap de
uiterste noodzaak niet hoeft af te
wachten.
Ten tgde der eerste Kerkvaders be
stond het middel, waardoor van de
rgken naar de behoeftigen het nood
zakeigke werd overgebracht, uit het
geven van aalmoezen er was geen
gemeenschapsinstrumeni, waardoor dat
overdragen kon geschieden en dus
beriep men zich op de Liefdadigheid
der individuen.
De argumenten der Kerkvaders
kunnen dus tegenwoordig gebruikt
worden om het recht der gemeenschap
te begronden.
Het eigendomsrecht is echter abso
luut zoo'n heilig huisje niet, waaraan
niet zou mogen geraakt worden, mits
het strekt ten bate der gemeenschap.
Aldus betoogde pater Vrijmoedzeer
vrgmoedig.
Binnenkort zal ex voorzien worden
in de sedert de invoering der Invalidi
teitswet gevoelde behoefte aan dag
zegels voor hen die niet een volle
week in loondienst zgn.
Dagzegels zullen kunnen worden ge
bruikt voor arbeiders, wier dienstbe
trekking voor minder dan 4 dagen is
aangegaan en korter dan 4 dagea
duurt, z.g. losse arbeiders, als
mede voor arbeiders, die in den regel
in dezelfde kalendcrweek niet langer
dan 3 dagen in dienst van denzelfden
werkgever werkzaam zgn hieronder
vallen meestal werkvrouwen, huis
naaisters en dergeigken.
Over eiken dag, een gedeelte van
een dag voor een geheelen dag ge
rekend, wordt de premie geheven ten
bedrage van 7'/, cent in loonklasse I
en n, 10 cent in loonklasse m, 12'/,
cent in loonklasse IV en V.
De premie wordt betaald door het
plakken van een dagzegel op de
kaart, evenals de weekpremie wordt
betaald.
Indien iemand langer dan 3 dagen
in de week in dienst van denzelfden
werkgever is, moet er voor hem een
weekzegel worden geplakt; is iemand
bjjv. slechts 2 dagen in denzelfden
dienst, dan worden er voor hem ge
plakt 2 dagtegeis; indien hg in de
zelfde week vervolgens nog 4 dagen
bg een aoderen werkgever werkt, dan
moet deze laatste bovendien een week
zegel plakken.
Te Meppel kwam R. S. 'a avonds
iaat met zgn motorfiets in botsing met
een boerenwagen, die zonder licht reed.
S. bleef bewusteloos op den weg. De
boer reed door. 's Avonds laat vond
een landbouwer hem op den weg nog
steeds bewusteloos. S. had een ernstige
gewond
dig en b
schouder kwetsuur en waa in bet gelaat
ond. De politie ocldekte den tchul-
boer te Lankhozst.
Hoewel «te wapens na reeds twee
jaar rusten, vertoeven in de Duitscbc
hospitalen nog steeds 45000 zwaar ge
wonden.
De prijzen dalen in Canada en de
loonen vertonnen dezelfde neiging. De
automobiel-fabrieken wonten gesloten.
De arbeiden in de klcediagng verbeid
staan voor de keuze van een loons
verlaging of werkloosheid. De boeren
houden bun koren liever vast 4m hst
voor de tegenwoordige prijzen te ver-
koopen.
Op Dinsdag 16 dezer zal aan de
Landbouwhoogeschool te Wageningen
de eerste promotie plaats hebben tot
doctor in de landbouwkunde.
Amersfoort
verschenen zestig soldaten, die met
gevelde bajonet op de worgers instorm
den. Verbaasd, verschrikt wierpen de
lafaards zich in de gangen. Soeyodana
was met één sprong als een tgger in
een grot verdwenen, achter zich een
zware metalen deur in bet slot werpende.
De kapitein snelde naar Ada toe en
riep: (MHn dochterI Eindelijk tie
ik u weert»
(Mgn vader I» riep het meisje en viel
bewusteloos in zgne armen.
-Terug!» donderde Tremal-Naik.
De soldaten verzamelden zich in den
tempel, uit vrees, te verdwalen in de
pikdonkere gangen.
(Breken we opl» zei de kapitein.
(Kom hier, mgn dappere Tremal-Naik,
mgne Ada wordt uw echtgenoote. Ge
haar eerigk verdiend.»
En zg trokken terug. Voordat zg
echter het uitgestrekte ooderaardsche
hol verlieten, liet zich de dreigende
stem van Soeyodana hooren.
Gal in den Dschoengel zien wi
elkaar weer!»
De zangeres Hons Dorigo, die op
bet tweede der door het Concertbureau
Hans Augustin in „Amicitia" georga
niseerde Abonnements-concesten zal
optreden op Zaterdag 20 November,
beeft het volgende programma samen
gesteld Aria's en Liederen van Handel,
Brahms, Bracken Fock, Reger en de
liederen van Gut tav Mahler waarmede
zg op het Mahlerfeest te Amsterdam
zulk schitterenn sac
De agenda gaf aan
1. Ingekomen stukken en mededcc-
lingcn.
2. Benoeming Wethouder wegens
st aanneming der benoeming door
Mr. A. van Traa.
3. Voorstel van Burgemeester en
Wethouders eer, verhoogd voorschot
aan te vragen voor den Bouw van
woningen in het Woesüjgerwegkwartier
(Gedr. ven. 53.)
4. Voorstel van B. en W. tot wgsi-
ging der begrooting van bet Borg.
Armbestuur.
Geboren Grjsbertus Timotheus, z.
van A. v. Beek en A. J. Krijncn.
Cornelia Hendriks Johanna Gcrarda,
d. van A. v. d. Biggelaar en B. M. v.
d. Maath. Hendriks, d. van A.
Blieken daal en A. v, d. Heuvel.
Christina, d. van W. Schouten en Ch.
A. v. d. Schaar. Jan, z. van E. v.
d. Biezen en J. Dijkhuizen. Geer-
truida, d. van J. v. d. Visch en G. v.
Dijk. Wilhelmina, d. van C. Barel
en A. J. Harteveld. Johanna, d. van
W. ter Beek en C. v. d. Wakker.
Wilhelmina Frederika Maria, «L van J.
H. C. de Wit en R. A. v. d. Hoven.
Jacobus Elias, z. van J. W. v.
Dgk en A. Bos. Jacob* Hendrik*
Geertje, d. van P. v. Ommen en G.
H. de Bragn. Bartus Bernard, z.
van P. H. Schutter en C. Sngders.
Gerritje Marijke, d. van IJ. O. de Jong
en L. E. Berends. Elisabeth, d. van
J. v. Ouwerkerk en J. Bonsel. Ja
cobus Cornell*, s. van C J. v. d. Veer
en M. Hartman. Hendrikus, z. van
J. Deenhart en H. G. v. d. Wijngaard.
OndertrouwdA. Hoefman en W.
RJo. A. v. Meeleren en S. M. Veld
man. A. v. «L Woude en Th. v. «L
Berg. J. <L Valk en G. Wouden
berg. D. Max en H. Schipper.
J. v. Dijkhuizen eo H. v. d. Heuvel.
C. de Lang en L. Collet. C. A.
Le Clercq en D. M. 'Berendsen.
GehuwdW. F. N. Hoed en A.
Janssen. J. Baard* en W. J. v.
Ginkel. G. Kamperman en J. C. v.
Amerongen. A. Kraan en J. Kraag-
kamp.
Overleden: Jacob v. d. Heuvel, 81
j., echtg. van J. M. Pot Hermen v.
Beek, 51 j., echtg. van Effrink.
Abraham Marinus Jacobs, 60 j„ echtg.
van B. L. Schenkbergen. Geertruida
Cornelia v. D)l, 3 «L Arie v. d.
Zanden, 63 j., echtg. van E. A. C.
v. Eitelingen (te Zeist.)
Op de markt: Appelen f 15 a 125.
Peren f 16 a f18. Zandaardappelen f 5
a f6. Hoendereieren f19 a f 22.f0.
Grasboter f3.30 a f3.70. Kippen f 1.75
a f3. Kuikens f 4 a f 6. Piepkuikens
f0.80 a f 1.50. Oude eenden fl.50 a
f2.50. Wilde kongnen f 1.25 a fl.40.
Tamme kongnen f 1.50 a f 3,50. Duiven
fl.50 a f 2 p. paar. Magere varkens
f60 a f 100. Zeugen f150 a f 25a
Biggen f 22 a f 45. Aangevoerd waren
ongeveer 35 heet. Appelen, 10 heet
Peren, 25 heet. Zandaardappelen, 9000
Hoendereieren, 350 kilo Grasboter, 30
Magere varkens, 300 Biggen en 40
Zeugen.