DE EEMBODE KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN DINSDAG 16 NOV. 1920 Msts JAARdANQ No. 66. Kantoor i Laogocracbt 20, Amersfoort DB BBMBODB verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. ABONNEMENTEN kunnen elke week In- gaan. doch opzegging van abonnement moet Eeachieden voor den aanvang van een nieuw wartaal. Prijs per drie maanden 10.90 Bulten de gemeente Amersfoort f09S. Alzonderl||kc nummert 10 ct. AD VBRTBNTlfiN 25 cent per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld adverteeren. Advertentidn moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 9 uur worden bezorgd. Ben bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd. Wilt gy den bloei des lands en lijn waarde my toonen, wijst op paleizen mij nietleidt naar de scholen mij heen. Ctit wandeling door Oud- Amersfoort (1770). Door T. PLUIM. n. De Utrechtsche Poort in 't Westen der stad, is de voornaamste 'doorgang voor rijtuigen van en naar Utrecht en verder. 1% werd in 1752 voortien vao een steenen brug met ijzeren hekken en arduinen pilaren, waarop leeuwen het wapen der stad vasthouden. De Slifkpoort staat wat Zuidelijker en leidt naar de oude Kerspelkerk van Lensden, een half uur gaans buiten de stad, (Oorspronkelijk was dit de eerste kerk voor Amersfoort) alwaar des Zon dags door de stadspredikant gepredikt wordt. (Dit kerkje is thans afgebroken alleen de toren staat er nog met het familiegraf van 't geslacht De Beaufort). Daarom droeg deze poort in vroeger tijden ook wel den naam van Leusder- poort. Zg had toen nog een Voorpoort, die in het jaar 1595 door de overstroo ming van het Rijnwater wegspoelde (en waarover ik onlangs schreef). De St. Andriesin de wandeling de Triesje spoort genoemd, staat aan de Zuidzijde der stad, een stuk wegs ten Oosten van de Waterpoort Monniken dam, waar eertijds een klooster van St. Andries stond en den naam aan deze poort gegeven. Zij leidt den wan delaar door bekoorlijke lanen naar Randenbroek, den Heiligenberg en andere lustplaatsen, waarvan deze zijde der stad vol is. De Kamppoortin 't Oosten der stad staande, is niet van de minst aanzien lijkste. Zij is verdeeld in drie poorten of doorgangen, die aile afgesloten kun- nen worden en heeft twee ronde torentjes met spitsen en windwijzers. Zij leidt naar Nijkerk op de Veluwe en verder naar de stad Kampen, waarvan som migen beweren willen, dat zij haar naam ontleend heeltvolgens anderen heet zij naar een nabijgelegen voorstad, de Kamp genoemd. Door de Blotmendaalsckepoort, die in 't Noorden der stad slaat, gaat men naar Bunschoten. Zij is, evenals de Kamppoort op een bolwerk gelegen en bestaat uit twee afzonderlijke poorten of gebouwen, die elk op zich zelf ge sloten kunnen worden. Zij is genoemd naar het Gerecht vanBloemendaal.dat thans gedeeltelijk binnen de stad is getrokken. (Dit gerecht was oorspron kelijk een zelfstandig gebied, doch is bij Amersfoort Ingelijfd.) Wij spreken niet zoo vervolgt onze Gids van de vijf mindere Aan dn Tremel Naik liep snel door. Duizend zorgen kwelden hem op dit laatste oogeoblik. Zijn loop door de gangen duurde tien minuten. Twaalf slagen weerklonken in de vunzige onderaard- sche gewelven, toen hij den tempel bereikte. Een zonderling schouwspel vertoonde zich hier aan zijne oogen. Rijk versierde lampen, die een blauw achtig licht verspreidden, hingen aan het plafond. Aan de wanden hingen duizenden en nog eens duizenden lasso's en dolken. Voor een wit marmeren bassin, waarin het heilige vischje der Ganges zwom, zat Soeyodana, sierlijk gekleed, op een zijden kussen, en om hem heen stondeD, onbeweeg'lijk als steenen beelden, honderd Thoegs, eeni gen met zwarte huidkleur gelijk de Afri kanen, anderen groenachtig geel, gelijk de Maleiers, weer anderen koperkleurig, roodachtig of geel, bijna naakt, met kokosolie ingewreven en met getatoe ëerde borst. Tremal-Naik bleef geheel buiten adem verbaasd in het midden van den tempel staan, doorboord door honderd oogen. poorten, om niet te breedvoerig te worden. De twee binnenpoorten staan ieder op een straat, strekkende naar de Buitenpoorten van dezelfden naam tot aan de binnengracht of Singel. GETAL HUIZEN. Amersfoort wordt gewoonlijk onder scheiden in de „oude stad" of Binnen stad, en de „nieuwe" of Buitenstad. (Wij zagen dat reeds de Kamperbin nenpoort en de Bloemendaalsche Bin nenpoort waren oorspronkelijk buiten poorten, die later door de uiibreidiog der stad binnen kwamen te liggen.) Ook verdeelt men de stad in drie wij- of kwartieren. Bloemendaal, Kamp en Breul. Amersfoort beeft verscheidene ruime en breede straten, waaronder de Lange- straat uitmunt, die van de Utrechtsche de Kamppoort midden door de stad loopt, 't Getal der huizen wordt op 1700 begroot, zonder daaronder te begrijpen een groot getal van stallen, tabaks- en andere schuren. Het getal inwoners bedraagt ruim 8000ik vind, zegt onze Gids, dat er in 1748 bij de opneming 7555 ingezetenen zijn geteld waaronder 1672 kinderen bene den de 10 jaar. MARKTEN. De voornaamste marktplaats binnen Amersfoort is de Groote of Korenmarkt, gewoonlijk „den Hof' genoemd, waar- aan het Stadhuis en de St. Joriakeik staan. Het plein is vrij ruim en bijna vierkanter loopen 6 straten op uit. Op deze Markt wordt Vrijdags een groote menigte koren door de omwo nende landbouwers op wagens te koop gebracht. Op de kermis, die altijd in valt op den tweed i Donderdag na eersten October, staan hier de kramen. De jaarmarkten zijn vier in getal: de Midvastenmarkt, de Paasch- markt, de Bartholomeusmaikt (24 Aug.) en de St. Gallenmarkt (5 Oct.). De weekmarkt van boter, kaas, hoenders, eieren, ens. wordt thans meestal op de Laogestraat gehouden. Tegen de St. Joriskerk heeft men een loods of gaanderij, doorgaans de Beurs genoemd, waar voorheen de Botermarkt was. Benoorden de kerk is de Appelmarkt, al waar fruit, enz. te koop wordt gebracht. De Varkensmarkt is aan 't einde de Langestraat, niet verre van de Utrechtsche poort. Den 17en October, of wanneer deze een Zondag valt, op Zaterdag 16 Oct., is het te Amersfoort paardenmarkt, die op het St. Janskerkhof gehouden wordt. Den 18en, of als deze op een Zondag valt, den 19en is er Ossenmarkt (men gebruikte vroeger veel ossen als trekdieren), en op de volgende Vrijdagen tot den laalsten Vrijdah in November toe is er vette beestenmarkt. De magere beestenmarkt wordt op de Vrijdagen na Paschen tot den laatsten Vrijdag in November toe op dat plein gehouden. Men heeft te Amersfoort ook een vrij goede en welvoorziene Visckmarkt met twaalf verkooptafels, waarom men rond omheen kan wandelen. Voor iedere tafel wordt per jaar 5 gulden buur aan de stad betaald. Zij wordt gehouden aan de Langstraat op het verwulfsel de Kortegracht. Wordt vervolgd. Binnenland. - Dezer dagen hield pater Vrijmoed en rede voor Roomschc studenten ver Eigendomsrecht. Spreker begon met te wijzen op de •Welkomzei Soeyodana met een zonderlinge lach. (Keert ge terug als overwinnaar of als overwonnene Waar is mijne Ada?» vroeg Tremal- Naik bezorgd. Een dof gemompel liep door de rijen der Thoegs. (Heb geduld,» zeihethoofd. Waar is het hoofd van den kapitein (Nagor volgt mij, en zal het u binnen eenige minuten brengen.» (Ge hebt hem dus vermoord «Ja.» (Broeders, onze vijand is dood!» riep Soeyodana. Hij stond op, of beter ge zegd, als een tijger sprong hij op. Zijn gelaat beefde. Hij bleef staan, onbe weeglijk en beschouwde aandachtig Tremall-Naik. Gij zijt een van die lieden, die io Iodié zeldzaam zijn. Gij zijt sterk, moedig, vreeselijk, gij zjjt een Indiër, die bukt onder den druk der blaoke vreemde lingen. Zoudt gij u tot onzen godsdienst bekeeren kl« riep Tremal-Naik. »Ik een Thoeg I» Boezemen de Thoegs u schrik in i Misschien omdat zij worgen i De Euro peanen vernietigeo ons met geweer en tg den der Romeinen, boe bij dezen bet bezit als het hoogste gold en de juri dische opvatting van het eigendoms recht in die dagen, daaruit voortvloeide. Tegenover het eigendomsrecht bestond dan ook geen andere beperking, dan die de wet eraan gaf. Hetzelfde zien len tijde van Napoleon in de Code Napoléonuitsluitend een negatieve beperking. Daarna wees spreker op de christe lijke opvatting, die voor wat betreft het eigendomsrecht geen absoluutheden erkent, allereerst niet tegenover God. Het bezit is een gave Gods en de bezitter heeft zijn eigendom -san God slechts in leen. Spreker verwees naar de eerste tijden der Christenen, hoe die opkwamen tegen de toen door de Romeiuen ge huldigde opvatting van het eigendoms recht, zoo bijv. Origeoes, die bier tegen polemiseert, als hij zegt, dat het bezit komt vnn God en niet van den keizer, dat de onderdanen niet als secundaire bezitters mogen beschouwd worden, maar hun recht onmiddcüjk ontvangen van God zelf. Het bestaan van den mensch geeft hem het recht op bestaansgoederen, waarin hem niemand kan beperken, ook niet de gemeenschap dat is zijn bestaansrecht. Ditzelfde valt echter, volgens spreker, niet te zeggen van de bezitsgoederen, die boven het noodzakelijke reiken noemt spreker relatief recht. En nu wijst spreker erop, dat hij vernomen had, tot deze lezing te uitgenoodigd speciaal ook met oog op de polemiek hierover in dagblad, waar dit opkwam tegen de bovengenoemde opvatting van hem, door het recht op bet bovennoodzake- lijke relatief recht te noemen, waardoor volgens bedoeld blad 't gcheele eigen domsrecht op losse schroeven zou komen te staan. Spreker betoogt, dat bij bet recht op het bovennoodzakeigkc relatief recht noemt, omdat vorm en inhoud van dat recht geheel bepaald en be perkt worden door gemeenschapsover wegingen. Spreker ontkent hiermede niet dat dit eigendomsrechl tot het natuurrecht behoort, maar beweert, dat het van een andere soort is, terwijl hij er zijn verwondering over uitspreekt, dat bedoeld blad op zijn laatste artikel io (Het Roer», waarin een bepaald scheeve opvatting werd recht gezet, taal noch teeken meer gegeven heeft. Hij verdedigt, zijn opvatting aan de band van de leer der Kerkvaders en van St. Thomas, welke laatste zegt, dat alle goederen van nature gemeen zijn. Naar aanleiding van een op king omtrent deze uitspraak var Thomas, zegt spr., dat St. Thomas het recht in het algemeen verdeelt in po sitief recht en natuurrecht, en het positief recht in jus gentium en jus civile. Hejus gentium, volkenrecht, n.l. gevormd door al de deducties, die langs logischen weg getrokken worden uit het natuurrecht. Verder vervolgt spr,, dat het hoven- noodzakelijke aan den rijke is gegeven met het doel, het aan de behoeftigen te geven. (Niet hg is waarigk rgk, die bezit, maar die het rechtmatig bezit en hg bezit rechtmatig, die zgn bezit goed gebruikt.» Zoo zegt Augustinus: Het overvloedige, dat boven het noodza kelijke uitgaat, is goed voor anderen. De bovennoodzakeigkc goederen »an in dienst der behoeftigen. Het privaat bezit van bovennood zakeigkc goederen is volgens St. Tho- recht, omdat bg privaat besit de kanonwij worgen hen met de lasso, het wapen onzer machtige godin.» (En mijne Ada?» (Bigft onder ons, alsook Kamma- moerri, die een Thoeg geworden is.» (Maar zal zg dan m0ne echtgenoote worden (Nooit, zij behoort onze godin.» Tremal-Naik loerde woedend rond. «Soeyodana I» riep bg. (Zou ik bedrogen worden Wilt gg meineedig worden (Het meisje behoort u,« zei Soeyo dana op een huiveringwekkenden toon. De ïndifir sloeg twaalfmaal op een >m. In den tempel heerschte minuten lang een diep stilzwggen. De honderd personen scheren niet meer te ademen. Plotseling ging er een deur open, en Ada verscheen, het gelaat bedekt met witten sluier en de borst bedekt een gouden pantser. Verblindind licht straalde van haar uit. Twee kreten weerklonken in den tempel: (Adal (Tremal Naik I» De Indigr wierp zich in de armen van zgne bruid. Dadeigk daarna klonk het commando: (Vuur!» Een geweersalvo kraakte in den onder- aardschen tempel, en uit de duistecnit goederen beter worden beheerd en voortgebracht, meer orde en vrede en vrghcid is, terwijl bg communaal bezit dit niet geldt en meer aanleiding zal bestaan tot twist. We hebben nu het eigendomsrecht op de bovennoodzakeigkc goederen op te vatten, als het beheer en daarvan, in dienst der gemeenschap, hetgeen heel zeker ook het eventueel verbruik der goederen insluit. En aldus moet bet kapitaal aan dezen regel getoetst worden. Het recht, volgens St. Thomas, dat iemand in de uiterste noodzaak heeft, te nemen, wat hg noodig heeft, waar bij bg tot geen restitutie verplicht is, is nu verschillend van het recht, dat de gemeenschap heeft in zooverre, dat 't individu die goederen dan alleen mag nemen, wanneer hg in de uiterste noodzaak verkeert (en natuurlgk van iemand, die boven het noodzakelgke bezit), terwgi de gemeenschap de uiterste noodzaak niet hoeft af te wachten. Ten tgde der eerste Kerkvaders be stond het middel, waardoor van de rgken naar de behoeftigen het nood zakeigke werd overgebracht, uit het geven van aalmoezen er was geen gemeenschapsinstrumeni, waardoor dat overdragen kon geschieden en dus beriep men zich op de Liefdadigheid der individuen. De argumenten der Kerkvaders kunnen dus tegenwoordig gebruikt worden om het recht der gemeenschap te begronden. Het eigendomsrecht is echter abso luut zoo'n heilig huisje niet, waaraan niet zou mogen geraakt worden, mits het strekt ten bate der gemeenschap. Aldus betoogde pater Vrijmoedzeer vrgmoedig. Binnenkort zal ex voorzien worden in de sedert de invoering der Invalidi teitswet gevoelde behoefte aan dag zegels voor hen die niet een volle week in loondienst zgn. Dagzegels zullen kunnen worden ge bruikt voor arbeiders, wier dienstbe trekking voor minder dan 4 dagen is aangegaan en korter dan 4 dagea duurt, z.g. losse arbeiders, als mede voor arbeiders, die in den regel in dezelfde kalendcrweek niet langer dan 3 dagen in dienst van denzelfden werkgever werkzaam zgn hieronder vallen meestal werkvrouwen, huis naaisters en dergeigken. Over eiken dag, een gedeelte van een dag voor een geheelen dag ge rekend, wordt de premie geheven ten bedrage van 7'/, cent in loonklasse I en n, 10 cent in loonklasse m, 12'/, cent in loonklasse IV en V. De premie wordt betaald door het plakken van een dagzegel op de kaart, evenals de weekpremie wordt betaald. Indien iemand langer dan 3 dagen in de week in dienst van denzelfden werkgever is, moet er voor hem een weekzegel worden geplakt; is iemand bjjv. slechts 2 dagen in denzelfden dienst, dan worden er voor hem ge plakt 2 dagtegeis; indien hg in de zelfde week vervolgens nog 4 dagen bg een aoderen werkgever werkt, dan moet deze laatste bovendien een week zegel plakken. Te Meppel kwam R. S. 'a avonds iaat met zgn motorfiets in botsing met een boerenwagen, die zonder licht reed. S. bleef bewusteloos op den weg. De boer reed door. 's Avonds laat vond een landbouwer hem op den weg nog steeds bewusteloos. S. had een ernstige gewond dig en b schouder kwetsuur en waa in bet gelaat ond. De politie ocldekte den tchul- boer te Lankhozst. Hoewel «te wapens na reeds twee jaar rusten, vertoeven in de Duitscbc hospitalen nog steeds 45000 zwaar ge wonden. De prijzen dalen in Canada en de loonen vertonnen dezelfde neiging. De automobiel-fabrieken wonten gesloten. De arbeiden in de klcediagng verbeid staan voor de keuze van een loons verlaging of werkloosheid. De boeren houden bun koren liever vast 4m hst voor de tegenwoordige prijzen te ver- koopen. Op Dinsdag 16 dezer zal aan de Landbouwhoogeschool te Wageningen de eerste promotie plaats hebben tot doctor in de landbouwkunde. Amersfoort verschenen zestig soldaten, die met gevelde bajonet op de worgers instorm den. Verbaasd, verschrikt wierpen de lafaards zich in de gangen. Soeyodana was met één sprong als een tgger in een grot verdwenen, achter zich een zware metalen deur in bet slot werpende. De kapitein snelde naar Ada toe en riep: (MHn dochterI Eindelijk tie ik u weert» (Mgn vader I» riep het meisje en viel bewusteloos in zgne armen. -Terug!» donderde Tremal-Naik. De soldaten verzamelden zich in den tempel, uit vrees, te verdwalen in de pikdonkere gangen. (Breken we opl» zei de kapitein. (Kom hier, mgn dappere Tremal-Naik, mgne Ada wordt uw echtgenoote. Ge haar eerigk verdiend.» En zg trokken terug. Voordat zg echter het uitgestrekte ooderaardsche hol verlieten, liet zich de dreigende stem van Soeyodana hooren. Gal in den Dschoengel zien wi elkaar weer!» De zangeres Hons Dorigo, die op bet tweede der door het Concertbureau Hans Augustin in „Amicitia" georga niseerde Abonnements-concesten zal optreden op Zaterdag 20 November, beeft het volgende programma samen gesteld Aria's en Liederen van Handel, Brahms, Bracken Fock, Reger en de liederen van Gut tav Mahler waarmede zg op het Mahlerfeest te Amsterdam zulk schitterenn sac De agenda gaf aan 1. Ingekomen stukken en mededcc- lingcn. 2. Benoeming Wethouder wegens st aanneming der benoeming door Mr. A. van Traa. 3. Voorstel van Burgemeester en Wethouders eer, verhoogd voorschot aan te vragen voor den Bouw van woningen in het Woesüjgerwegkwartier (Gedr. ven. 53.) 4. Voorstel van B. en W. tot wgsi- ging der begrooting van bet Borg. Armbestuur. Geboren Grjsbertus Timotheus, z. van A. v. Beek en A. J. Krijncn. Cornelia Hendriks Johanna Gcrarda, d. van A. v. d. Biggelaar en B. M. v. d. Maath. Hendriks, d. van A. Blieken daal en A. v, d. Heuvel. Christina, d. van W. Schouten en Ch. A. v. d. Schaar. Jan, z. van E. v. d. Biezen en J. Dijkhuizen. Geer- truida, d. van J. v. d. Visch en G. v. Dijk. Wilhelmina, d. van C. Barel en A. J. Harteveld. Johanna, d. van W. ter Beek en C. v. d. Wakker. Wilhelmina Frederika Maria, «L van J. H. C. de Wit en R. A. v. d. Hoven. Jacobus Elias, z. van J. W. v. Dgk en A. Bos. Jacob* Hendrik* Geertje, d. van P. v. Ommen en G. H. de Bragn. Bartus Bernard, z. van P. H. Schutter en C. Sngders. Gerritje Marijke, d. van IJ. O. de Jong en L. E. Berends. Elisabeth, d. van J. v. Ouwerkerk en J. Bonsel. Ja cobus Cornell*, s. van C J. v. d. Veer en M. Hartman. Hendrikus, z. van J. Deenhart en H. G. v. d. Wijngaard. OndertrouwdA. Hoefman en W. RJo. A. v. Meeleren en S. M. Veld man. A. v. «L Woude en Th. v. «L Berg. J. <L Valk en G. Wouden berg. D. Max en H. Schipper. J. v. Dijkhuizen eo H. v. d. Heuvel. C. de Lang en L. Collet. C. A. Le Clercq en D. M. 'Berendsen. GehuwdW. F. N. Hoed en A. Janssen. J. Baard* en W. J. v. Ginkel. G. Kamperman en J. C. v. Amerongen. A. Kraan en J. Kraag- kamp. Overleden: Jacob v. d. Heuvel, 81 j., echtg. van J. M. Pot Hermen v. Beek, 51 j., echtg. van Effrink. Abraham Marinus Jacobs, 60 j„ echtg. van B. L. Schenkbergen. Geertruida Cornelia v. D)l, 3 «L Arie v. d. Zanden, 63 j., echtg. van E. A. C. v. Eitelingen (te Zeist.) Op de markt: Appelen f 15 a 125. Peren f 16 a f18. Zandaardappelen f 5 a f6. Hoendereieren f19 a f 22.f0. Grasboter f3.30 a f3.70. Kippen f 1.75 a f3. Kuikens f 4 a f 6. Piepkuikens f0.80 a f 1.50. Oude eenden fl.50 a f2.50. Wilde kongnen f 1.25 a fl.40. Tamme kongnen f 1.50 a f 3,50. Duiven fl.50 a f 2 p. paar. Magere varkens f60 a f 100. Zeugen f150 a f 25a Biggen f 22 a f 45. Aangevoerd waren ongeveer 35 heet. Appelen, 10 heet Peren, 25 heet. Zandaardappelen, 9000 Hoendereieren, 350 kilo Grasboter, 30 Magere varkens, 300 Biggen en 40 Zeugen.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1920 | | pagina 1