Prachtcollectie
FiUJUHAMERSVELD
DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT ÉN OMSTREKEN
DINSDAG 30 NOV. 1920
84»ts JAAROANO No. 70.
Kantoon Laagogracht 78, Amersfoort
DE EEMBODE verechflnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week In
gaan, doch oplegging ran abonnement moet
geschieden voor den aanvang van een nieuw
kwartaal.
Prijs per drie maanden 10.90 Bulten de
tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld
advertecren.
Advertentlin moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 9 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Lichtzinnige menschen worden
door de opvoeding die het leven
geef t, slechter nadenkendbeter.
Een wandeling door Oud-
Amersfoort (1770).
Door T. PLUIM.
Slot.
Een ander huis is het Stads/einder
huis, staande in de Lieve-Vrouwen
straat bij de kleine kerk (die thans ver
dwenen is) en in 1717 geopend werd.
Vóór dien tijd werden de arme weezen
der stad, die niet in het Weeshuis konden
opgenomen worden, bij ingezetenen uit
besteed. Tegenwoordig (dus in 1770)
worden niet alleen zulke weezen, maar
ook alle verlaten kinderen en zelfs bast
aarden in dit Huis opgenomen. Het
geniet, behalve zijn gewone inkomsten,
ook de geiden, waarvoor de Bank van
Leening jaarlijks verpacht wordt. Ook
gaan jaarlijks tweemaal de reeds ge
noemde leden der stadsregeering een
collecte langs de buizen houden, terwijl
elke week twee jongens met een bus
om aalmoezen laDgs de huizen gaan.
Het is thans een ruim gebouw. De
kinderen uit het Weeshuis gaan half
zwart, hall rood gekleed, en die uit het
Kinderhuis geheel in 't zwart of zwart
grijs, met een half rood, half wit boordje
op de schouders.
KLOOSTERS.
Er zijn voorheen ook verscheidene
kloosters in en om Amersfoort geweest,
die óf verdwenen óf tot andere doel
einden ingericht zijn. (Eén paar jaar
geleden heb ik in dit blad er enkele van
behandeld onder den titel van «Twee
oude kloosters onder Soeett). De voor
naamste waren die van St. Jan, dat ge
heel verdwenen is; Marienhof, nu (d.i.
ïd 1770) het Weeshuis en dat der Minder-
broedren, nu de Doelen. Dat van St.
Barbara is tot woningen vertimmerd.
De voornaamste kloosters zijn evenwel
geweest dat van St. Agnes, en dat van
St. Agatha of St. Aagten. Het eerste
is in een Latijnsche school véranderd
dat van St. Agatha is verkocht om ei
aanzienlijke woningen van te maken, er
wel een gedeelte in 1640 voor 10.500
gulden voor een lakenreederij, nadat
nonnen, die sedert 1603, toen de stad
de kloostergoederen had genaast, op
stadskosten werden onderhouden, uit
gestorven waren. In 't z-lfde jaar werd
nog een ander gedeelte verkocht en in
1643 de overige gebouwen. Zoodoende
is van de uiterlijke bouworde van bet
klooster niets meer overgebleven, be
halve een kerkje met een spits torentje
en een luiklokje. Het bt hoort aan de
r allerlei doeleinden
stad, die het 1
gebruikt.
SCHOLEN,
Er is bier een oude Latgnsehe School,
die reeds in 1380 vermeld wordt. Zij
stond vroeger aan de Appelmarkt ach
ter de Groote Kerk, waar nu de Waag
en de Hoofdwacht zijn (dus in 1770)
doch in 1622 is zij in de kerk van het
St. Agaes of Agnietenklooster, tusschea
den Singel en de stadsmuur, bij het
School- of Heerenpoortje, overgebracht.
Zij placht voorheen de Groote School
genoemd te worden ter onderscheiding
van de Stads Nederduitsche School,
waartoe het kostershuis der Groote Kerk
1586 was ingericht.
In het jaar 1726 hebben de zooge
naamde Jansenisten ook een Kweek- of
Kostschool in deze stad opgericht bij
hun kerk in de Muurhuizen, waarin veel
de beginselen en gronden der Weten
schappen en inzonderheid in de God
geleerdheid onderwezen worden.
HANDEL.
Veel handel zoo zegt onze schrijver
in 1770 werd er vroeger in kieren
gedreven, die naar Gelderland, Holland
en Westfriesland en ook naar Vlaan
deren en Brabant werden gezonden.
Volgens een opschrift in een der giazea
in de Groote Kerk zouden er op een
tijd 350 brouwers geweest zijn. Doch
deze handel ia thans dus 1770
de 17e
i, die in 't
begin dezer eeuw tot 6 en thans tot 3
verminderd zijn. Ook de Lakenhandel
en die in Wol werd met de bierbrouwer j
voor een der hoofdneringen van de stad
gehouden, doch die is thans geheet en
al vcrloopen. De voornaamste handel,
tegenwoordig gedreven wordt,
i Tabak, welke omstreeks 1615
hier voor 't eerst geplant werd. In en
de stad en op de heide tot de
Geldersche grenzen toe, strekken zich
de tabaksplanterijen der Amersfoorters
uit. Builen de Kamp- en de Bloemen-
daalsche poorten zijn veel groote tabaks-
schuren opgericht voor het drogen der
bladen. Vele ingezetenen winnen er den
kost mee. Zij gaat naar 't Noorden en
de Oostzee, waar de Amersfoortsche
haar sterker reuk en smaak
zeer gevraagd wordt. Doch tegen
woordig wordt de meeste en beste
soort voor Franrche rekening opgekocht
en naar Frankrijk gevoerd. Men rekent,
dat hier jaarlijks omstreeks 3 millioen
pond tabak bij Amersfoort geteeld
Verder leven vele ingezetenen van
het weven en verkoopen van witte
stukjes, die van garen en katoen met
allerlei strepen en bloemen bewerkt
worden; alsmede van bombazijn, diemei
i ander weefsel.
Ook wordt er in de omliggende
streken veel wol, honig, was en eiken
brandhout naar Amersfoort gevoerd en
vandaar laDgs de Eem naar Holland,
Friesland en elders verzonden.
Aldus zag Amersfoort er voor 150
jaren uit. Dat er veel veranderd is, zal
de lezer van zelf wel zijn opgevallen.
Baarn, Nov. 1920.
1) Toen Filips van Bourgondie
1428 Amersfoort belegerde, wierpen de
vrouwen kokend water nit de brouw
ketels.
Binnenland
Op bet oogenblik wordt 1 rijwiel
per 6 inwoners in ons land gevonden,
een stijging in de verhouding alzoo van
60 pet. in 8 jaar.
In verhouding tot de bevolking wordt
it meest van het rijwiel gebruik ge
maakt in de provincie Groningen
daarop volgen Friesland, Drente en
Zeeland.
- Men bericht uit Hoek van Holland
Donderdag werd door Prins Hendrik
den Scheurpolder een drijfjacht gc-
houdan. Geschoten "werden 100 fazanten
16 konijnen, 3 hazen en 11 houtsnippen.
Middags weigerden de drijvers, die
10'n dag f3.50 verdienen verder voort
te gaan. Zij eischten f5. Nadat deze
eisch was ^ingewilligd, ging de jacht
door.
De oudste bewoner van de pro-
vtneie Groningen, Geert Kamps, rus
tend landbouwer te Haren heeft onder
vele blijken van belangstelling zijn
lOlsten verjaardag gevierd. Ofschoon
het gehoor en het gezicht minder wor
den, mag hij zich nog steeds in een
goede gezondheid verheugen.
De heer Kamps heeft 5 zoons, resp.
,n 72, 70, 66, 64 en 62 jaren.
Geruimen tijd geleden had er een
kerkdiefstal plaats te Wolbeek bi) Mun
ster waardoor zeer groote waarden aan
kerkgewaden en gouden voorwerpen
zijn gestolen. Dezer dagen heeft een
politiebond het spoor der dieven ge-
'olgd tot even voor de Holiandsche
[tens.
De Holiandsche politie zette het
onderzoek voort en kwam op het spoor
der gestolen goederen. Deze zijn n.l.
met wagens takkenbosseh nabij Olden-
zaal versmokkeld en vandaar door een
bekenden hotelier verzonden naar Til
burg. Bij onderzoek bij den hotelier
werd etn kelk van groote waarde ge
vonden van den diefstal afkomstig.
De bewuste hotelier, die eigenaar
van een der grootste hotels, is ge
arresteerd en naar Almelo getranspor
teerd om verder gehoord te worden.
Het Centraal Verrekenkantoor van
Brandstoffen zal de kolenprijzen (be
halve die voor huisbrand) verlagen,
mede in verband met de basis op de
Amerikaansche kolenmarkt, die het
mogelijk iraakt, dat thans vr^e brand
stof aangeboden wordt tegen prijzen
beneden die van het Bureau,
Geruimen tijd geleden werd inbraak
gepleegd bij de firma Enschedé te
Haarlem. Voor een bedrag van nil
minder dan 4 ton werd aan nog ni<
geheel afgewerkte bankbiljetten ont-
Onafgebroken, dag en nacht, heeft
en Daar de daders en het ontvreemde
gespeurd.
De hoofdinspecteur heeft ten leste
verschillende plaatsen der stad
vallen gedaan.
In de Anlboniestraat 55 moest hij
zich toegang verschaffen met mokers
ijlen. Toen de recherche de kamer
binnendrong, was men juist bezig
het veranderen der nummers en letters
de bankbiljetten, waarvan een
aantal op den grond en de tafels ver
spreid lag.
Op de eerste mokerslagen was een
man aan de achterzijde gevlucht. Zijn
metgezel, die bij de tafel zat, werd
dadelijk gearresteerd, waarna de achter-
'olging van de W. aanving. Deze be
vond zich reeds op het dak
aangrenzend huis. De recherche loste
uit den tuin twee schoten op den
vluchteling, waardoor hij werd gewond
en van het dak naar de andere zijde
rolde in een tuin. Bloedende wist hij nog
door een woning, waarvan hij de ruiten
stuk trapte, in een steeg te komen,
zoodat hij een oogenblik voor de
recherche onvindbaar was. Tea slotte
is hij op den zolder vau een perceel
in de Ossenhoofdsteeg, waar hij zich
verstopt had, gepakt.
Inmiddels was een inval gedaan in
perceel Ossenhoofdsteeg, en daar werd
eveneens op zolder een groot deel der
bankbiljetten in beslag genomen. De
bewoner werd eveneens gearresteerd
binnen een uur zaten de vermoe-
De resteerende bankbiljetten werden
gevonden in een pakhuis in de Beek
steeg, in den grond verstopt. Het ge-
heeie aantal ontvreemde bankbiljetten
beslag genomen.
De voorgestelde Onderwijzerssalaris-
regeling wekt nog voortdurend beroe
ring in alle onderwijzerskringen. In de
Tweede Kamer werd er eene interpel
latie over gehouden, waarbij woord
voerders van alle partgen de regeling
meer of minder sterk afkeurden.
De heer Van Wijnbergen acht de
teleurstelling bij de onderwijzers ver-
Spr. is van meening dat de thans
>orgestelde regeling verbeterd moet
worden. Het stelsel van den Minister
acht hij echter onaantastbaar.
Een prikkel voor verdere studie moet
big ven bestaan nivelleering der sala
rissen moet tot geen prijs worden aan
vaard en er moet gezorgd worden, dat
niemand in salaris achteruit gaat.
Het geld voor verbetering zc
vinden zijn in bezuiniging, b.v. op ge
bouwen, opleiding.
In het algemeen leven we, op te
grooten voet en de heer Van Wijnber
gen wil den minister daarom aanraden
in zijn nieuw besluit niet op te nemen
de salarisregeling voor de toekomstige
onderwijzers.
Er dient ean staatscommissie te wor
den ingesteld, waarin menschen zitting
hebben, die verstand hebben vi
wijszaken en van financien.
Niettegenstaande interrupties bleef
spr. van meening, dat de regeering aan
de onderwijzers een behoorlijke bezol
diging zal geven, en dat de benoodigde
gelden zijn te verbalen op andere
deelen van het onderwijs.
Men is voornemens alle tarieven
der posterijen nog meer te verhoogen.
Het tarief der briefkaarten zal ter
stond bij het in werking treden der wet
op 7 Va cent per kaart gebracht worden.
De voornaamste tariefswijzigingen
zgn brieven 10 cent tot een gewicht
van niet meer dan 20 gram briefkaar
ten 7 7, centgedrukte stukken 2 cent
per 50 gram nieuwsbladen1 cenl
voor nieuwsbladen een gewicht van 55
gr. niet te boven gaande 2 cent voor
die, wegende boven 55 gram tot en
met 150 gram postwissels voor be
dragen tot en met f 50,10 cent per f 25
quitantién12 7i cent. Hierbij komt
later de evenbedoelde 25 pet
Carbid-, Elactrische en
Kaarslantaars,
Hand- en Jasbescbnrmers.
zeer guchlkt voor St Meolus-eadeaux
Filiaal: Utrechtschestraat 25.
TELEFOON 81
Uit den Omtrek
Baarn
Op verzoek zal Jules Persyn, de
Antwerpscbe hoogleeraar, in December,
Januari en Februari in het Lyceum zes
lezingen houden over de groote Rus
sen ook over de allernieuwsten onder
wier boeken thans in Rusland
zelf het meeste te zeggen hebben.
Eemnc*
Onder leiding van dijkgraaf J. van
Klooster, werd vergadering gehouden
m het Waterschap „Eemnes"
Er werd vastgesteld de ijst van de
over 1920 aaDbesteede werken en de
herziene legger van de mennegaten in
den Wakkerendijk, waarbij de onder
houdsplicht in natura is geregeld. Deee
legger zal op de secretarie worden
nedergelegd.
Besloten werd de Sas- en Dijkwale
ring in den Noord- en Hetnellenpolder
veld uit te diepen en te verbreeden.
T. Roodhart Tzn. werd herbenoemd
t vast-werkman van het waterschap
op eene belooning van f35 per week.
~e vergoeding aan smid Steensma voor
:t inzetten der schutten in de door-
ten bij de haven, werd gebracht
f20.
De voorzitter deelde mede, dat eene
wijziging van het reglement noodzake
lijk is in verband met het besluit
waarbij de jaarwedde van D. Hoe
pen als secretaris-penningmeester met
f 600 is verhoogd en gebracht op f 1800.
Carcn
GeborenMarie Otto, z. van O. H.
Aschmoneit en M. E. J. Weinschenk.
Johan Clemens, z. van J. Majoor
en C. Kok. Aleida Johanna, d. van
C. v. d. Zwaan en M. M. Heerschop.
GetrouwdC. P. A. v. d. Heuvel
cd H. G. Hilhorst.
Overleden Antoinette C. Liernur,
71 j. Klaasje Schaapherder, wed.
van B. Vlug, 80 j.
Geboren Cbristiaan, z. van C. M.
Mulder en P. van den Veen Martha
Maria, d. van D. G. Middelman en M.
M. Eek Theodora Maria, d. van O.
Daatzelaar en H. C." de Groot
Hermanns, z. van T. Rekers en J. C.
van der Kuijp.
Overleden Elise Louise Maria Sin-
nige, oud 40 jaar ongeh. Andrisa
Everdina van den Broek, oud 7 jr
Elisabeth van Slooten, oud 71 jaar
geh. Jan Bakkenes, oud 70 jaar
echtg. van Johanna Gieliln.
De afdeeling Amersfoort en Omstre
ken der St. Lebuïnusvereeniging van
R, K. Bijzondere Onderwijzers heeft
met algemeene stemmen een motie
aangenomen, waarin zij haar diepe
teleurstelling en verontwaardiging uit
spreekt over den moed der RegeerÏDg,
een dergelijke salarisregeling samen te
stellen, en met klem bij de Regeering
erop aaodringt, het in uitzicht gestelde
besluit alsnog te wijzigen
HARRY SHARPE
»'t Een noch het anderer is ien
geschaakt] Een deftig rijklui's meisje
van ongeveer vijftien jaar, met lang
goudblond haar en het liefste gezichtje
dat ooit een jongenshart tot in de keel
deed opspringen 1« verzekerde de kleine
Ier, geheel in vuur gerakend, waardoor
Ben onmiddelijk groot belang in de
zaak stelde.
«Wanneer is het gebeurd?» vroeg
hij, terwijl belden de straat langs ren
den, met den stormwind vierkant in
huD gezicht.
«Vandaag, niet meer dan een uur
geleden. Het is er de nieuwsbladen om
te doen wie het zaakje het eerst pu
bliceert.»
»Hoe heet zij, Feddy? Misschien ken
ik het huls wel ik kom bij de m>
huizen in dit gedeelte der stad.»
«O, 't ia de dochter van een almachtig
hoogen piet, met trillioenen aandeelen
in de spoorwegen, goudmijnen en dat
soort van dingen,» verzekerde Feddij.
die altijd tamelijk rad met zijn tong was
en voor een der meest geziene kranten
jongens der stad bekend stond.
Hoe beet hij dan vroeg Ben weder.
»Hoc bij heet, vraag je Wel al zgn
leven dagen, dat ben ik vergeten 1 Laat
eens kijken. Daar, nou weet ik het w
het is dicht bij de Vijfde Avenue i
Vier en veertigste straat en hij heet
hij heet... Underwood heet hijl»
Ben Collester pakte Feddy eensklaps
bij den schouder, draaide hem een paai
maal om en schudde hem toen flink
door elkaar.
«Vijfde Avenue, Vier en Veertigsti
slraatl» herhaalde bij, «en de naam it
Underwood I Wel ik kom juist van dat
huis. Ik had er een bestellinghet huis
scheen gesloten, maar een jonge wilde
met roode oogen kwam daar juist aan
en beweerde dat hij de zoon was van
Underwood. Ik gaf hem den brief en
hij sloeg mij in mijn gezicht. Zie ji
dat is mij bij dat huis oveikomen. Ik
wacht eens, ik meet een coi
hebben waar het in staatdat it
gekste geschiedenis, dien ik ooit be
leefde en ik beb zoo'n voorgevoel, dat
dit muisje een staart zal hebben.»
Ben wachtte niet langer op Feddy,
maar zette het eensklaps op een loopen,
zoodat iedereen hem nakeek, want het
is bepaald een zeldzaamheid een brie
venbesteller in draf te sien.
Hij kocht een courant van den eer
sten jongen den besten die er hem een
kon bezorgen en holde toen weer verder.
Aan het bureau komend, sag hij een
vreemden man, met glad geschoren
gezicht, achter de ijzeren balustrade
zittend, druk in gesprek met een der
hoofbeambten.
Ben, kom eens hier,» zeide deze
laatste. «Gij hebt immers zoojuist
brief afgeleverd bij No... in de Vier
en veertigste straat?»
■Ja mijnheer, maar ais ik daar nog
a heen gezonden word, dan xc
graag een regiment dragonders
nemen.» was Ben's antwoord.
«Wel, wat is je daar dan overkomen?
Vlug, haast je een beetje, maar spreek
wat zachtjes anderen hebben er niet
mee noodig.»
Ben vei haalde fluisterend wat hem was
overkomen,
«Dat noem ik een mooie geschiede
nis.» zeide zijn chef, toen Ben geéin
digd bad.
De vreemdeling, die Ben bij zijn
binnentreden had sien zitten stond nu
op, wierp de courant, waarin hij oogen-
scbijnlijk verdiept was geweest, neder
en slenterde langzaam de straat op.
«Die man wil je spreken,» zei de
hoofdbeambte. «Ga dus naar buiten
maar neem volstrekt geen notitie van
hem.
Als hij je wil aanspreken, zal hij dit
uit zichzelvea wel doen. Dus Ben,»
vervolgd: hij nu op luiden toon, «je
kunt naar huis gaan, je hebt je avond
boterham wel verdiend.»
Ben ging de deur uit, een nauwe
steeg door, die naar een der breedere
straten geleidde, toen hij eensklaps haas
tige voetstappen vlak achter zich hoorde,
en omziende zag hij een man in draf
op zich afkomen. Een ocgenbük bleef
hij stokstijf staan, want tot zgn grooten
schrik herkende hij in den hem nade
renden man denxelfden aan wien hij
den brief gegeven, denzelfden die hem
dien verraderlijken klap had toegediend.
HOOFDSTUK IL
Seharpa de geheiaie politieagent.
Ben was nog slechts een jongen en
ofschoon tamelijk groot, bezat hij niet
meer moed dan de meeste jongens van
zijn leeftijd, en in de gegeven omstan
digheden kwam het hem wenschelijkei
voor om zijn beenen op te nemen dan
deu man af te wachten.
Underwood indien tenminste lijn
ware naam was had hij leeren kennen
als iemand van een kwaadaardig ka
rakter. En toen hij wat dichterbij kwam,
zag Ben duidelijk al zijn tanden glin
steren, iets wat hem bepaald een woest
aanzien gaf.
De kleine besteller rende dus, zoo
hard hij koD, de nauwe steeg uit, de
tamelijk breede straat over, regelrecht
in een andere nauwe steeg, ook deze
rende hij, zonder een enkele maal om
zien, door, en eerst toen hg een
ilgende straat bereikt had, hield hij
stil, en zijn vervolger nergens meer
ziende, vertraagde hij zgn stap.
Het was bitter koud dien nacht, en
toch, toen hij de plaats naderde die hij
zijn tehuis noemde, gevoelde hij zich
bijna geneigd daar voorbQ te loopen,
om ergens buiten een nachtverblijf te
zoeken. Ergens in een of ander afge
legen hoekje of onder een der bruggen,
zooals hg bij warm weer zoo dikwijls
deed.
Toch durfde hg dit nu, midden in
den winter, niet doen. De nachtlucht
werd steeds kouder, en zgn dunne ar-
medige plunje zou hem geen voldoende
beschutting wezen. Neen, dan vond hg
de armzalige vliering, die hg daarbo
ven nog met Hepsy Hicks moest dee
len toch noch verkieselgker.
Toen hg dus een poort bereikte,
waar twee mannen samen stonden te
twisteu, wilde hg hen voorbg en het
slot ingaan, toen een van hen hem bg
den arrapgreep en op ruwen toon hem-
vroeg:
Woedt vervolgd.