N.V. Middenstands-Credietbank
DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 18 OCT. 1921.
35ste JAARGANG No. 59.
2 verschijnt Dinsdag-
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen c'ke week i
geschieden v
Advcrtcnllün moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaals kan nlcl worden gegarandeerd.
Kenzaamheid kweekt f/roole
denkers, maar ook pedante men-
schen.
Besluiten.
Zij die hun stempel hebben gedrukt
-op hun eeuw, zijn menschen geweest
van groote beslistheid menschen die
iets doen en het dadelijk doen.
Een besluiteloos mensch, die altoos
hinkt op twee gedachten en steeds
maar overlegt welken weg hij zal in
slaan, geeft door die besluiteloosheid
te kennen, dat hij zich zeiven niet be
heerschen kan, maarjgeboren is om door
anderen beheerscht te worden.
De mensch die spoedig besloten is
en snel handelt, wacht niet op gunstige
omstandigheden en onderwerpt zich niet
aan gebeurtenissendie moeten zich
maar aan hem onderwerpen.
Al wat er groots i» voorgebracht in
de geschiedenis der wereld, is het resul
taat van snel en beslist handelen.
De weifelaar hangt steeds af van de
genade van hem met wien hij 't laatst
gesproken heeft. Besluit hij al eens,
den een of anderen weg te volgen, dan
gaat hij slechts zoolang voort
ander zich daartegen verzet.
Wereldveroveraars hebben
aatzeld. Aarzelen en veroveren zijn
twee zaken die naast elkander
bestaanbaar zijn.
Toen Julius Cesar met zijn troepen
in Britanje geland was, wist hij dat de
bewoners besloten waren zich
over te geven. Tegenover zulk ei
slisthcid kon alleen nog grootere be
slistheid winnen. Hij zag dadelijk
dat hij zijn soldaten moest stellen ti
schen de keuzete overwinnen of
sterven, en om hun dat duidelijk te
maken, liet hij alle schepen verbranden
die hen naar de kusten van Brittanje
gebracht hadden. Nu was er geen hoop
meer op terugkeerslechts or
of sterven.
De macht om oogetiblikkclijk te be
slissen, welke de beste weg is om te
volgen, is een der machtigste factoren
om ons succes te verzekeren.
Als wij aarzelen, zijn wij vaak ver
loren. Hij toch die steeds aarzelt en
vreest, en wendt en keert en uitvluchten
zoekt en onderhandelt, wikt en weegt
en haar-klooft over nietige zaken, zal
nooit iets ten uitvoer brengen.
Een mensch waarin het negatieve
domineert over het positieve, brengt
niets tot stand wekt geen vertrouwen.
Men verhaalt van Alexander den Groote
dat hij eens op de vraag hoe het kwam
dat hij de wereld had veroverd, dit korte
antwoord gaf: «Door niet te aarzelen.
Van een mensch zonder beslistheid
kan nooit gezegd worden, dat hij
en behoort Hij is het eigen-
eenieder die invloed op Item
weet uit te oefenen. Hij is gelijk aan
Stllk hout in een snelstroomende
nu en dan wordt het opgehouden
door een ongelijkheid aan den oever,
u zijn graf is de onmetelijke oceaan.
Icn punctueel mensch. die alles wikt
weegt, kan geroemd worden als
man van evenwicht. Maar men
!t wel bedenken dat het kleinste
gewicht aan een zijde gelegd in staat
dat evenwicht te verbreken.
Toch wil ik geen kwaad zeggen van
den punctucclen mensch, als hij maar
beslist er bij is, want dan kan hij twee
maal zooveel doen als de treuzelaar
die nooit precies weet wat hij wil.
Beslistheid heeft alle groote veld-
hecren, die wij uit de geschiedenis ken
nen, hun legers doen redden, als uitstel
hun noodlottig had kunnen zijn. Napo
leon heeft gezegd, dat, hoewel een
slag een heelen dag kon duren, het
toch gewoonlijk alhing van een enkel
kritiek oogenblik, hoe de beslissing
uitviel. Van Item is dan ook bekend,
dat hij even beslist was io de geringste
bijzonderheden zijner bevelen als in
den grootsten veldslag. «Als cn maar»,
zeide hij, «zijn woorden die ik niet ken
alles moet met snelheid geschieden.»
Ons goed Hollandsch spreekwoord
van «twaalf ambachten en dertien
gelukkenis zeer karakteristiek om
te duiden dat weifelaars nooit slagen
zullen. Een jongmensclt dat meent dat
het beroep van zijn vriend beter is dan
het zijne, en daarom zoo dikwijls ver
andert als hij vrienden heeft, zal nooit
een meester worden in 't vak of beroep
want hij brengt het beste gedeelte van
zijn leven door op den drempel van
het bedrijf, waar de welvaart alleen
Item wacht die weet door te dringen
t het einde.
Een mag wien het aan beslistheid
ontbreekt, is als een tourniquet bij
tentoonstelling, die op ieders weg staat,
niemand tegenhoudt,
meeste jonge mann
wen, die in onze groote steden verloren
gaan, gaan ten onder, omdat zij niet
in staat zijn beslist »neen« te zeggen
op de duizend verlokkingen en verlei
dingen, die hen belagen.
Er is geen gewoonte, die zich
er met de ziel vereenzelvigt als be
sluiteloosheid. Voor iemand weet, wat
hij gedaan heeft, heeft hij zijn leven
verdobbeld, omdat hij nooit bij zich
zelvcn overlegd heeft wat hij
zou doen.
Voor trage, onbeholpen, zorgelooze
menschen wordt het leven niets anders
dan een zoeken naar allerlei hulpmid
delen. Zij komen niet tot het besef dat
de gewoonte om alles uitte stellen, ook
hun mannenkracht, hun capaciteit, hun
succes uitstelt.
't Ergste is, dat hun zielsgebrek be
smettelijk is. Zij steken al wat zwak
hun omgeving aan.
In de jeugd openbaart zich hel gc
brek aan beslistheid vooral in het treu
zelen om 's morgens op te staan.
Hoeveel lijd gaal er niet verloren met
dat telkens zich omkeeren,
bang als men is om op te sti
Laten de ouders nauwletteni
dat dit gebrek, dat velen aankleeft, niet
et de jaren verergere. Hier ligt het
:gln van karakterbederf.
Niets zal grooter vertrouwen doen
schenken aan een jongmensclt en hem
eerder hulp doen verleenen dan de
dat hij flink
dc voorste gelederen wil komen,
lijn die snel en beslist
handelen kan,
Beslist en gij zijt v»ij« heeft Long
fellow gezegd, T. G.
2 Di Woiklitdin in vrotgar tijd.
uoor T. Pluim.
1. Inleiding.
St.-Jozef (St. Joesl) of Timmerlieden-
gild (omvatte 4 ambachten): Timmerl.,
Metselaars, Rademakers en Kuipers.
Doch in 1617 zijn de 3 laatste am
bachten elk een eigen gilde geworden.
Bij de Metselaars werden toen ook de
leidekkers en steenhouwers gevoegd, en
bij de kuipers ook de stoelenmakers.
St. Jan Baptist of Kleermakersgilde,
waartoe ook de Keurslij venmakers
Wollenaaisters behoorden.
Het kleine St. Nicolaas- of Kram
gilde, bestaande uit Kruideniers, Vettc-
wariers, Kaarsmakers, Kaasverkoopers,
Vleeschhouwers (vroeger een afzonder
lijk gild, naaml. dat der Bijlhouwers),
Katoen- en Linnenwinkels, Tabakver-
koopers, enz.
Drapiers- of Wollewevergilde.
't Linnewevers-gilde.
't Sl. Joris- of Brouwersgilde (opge
richt ter eeren Goids ende syne grbene-
dide Moeder Maria, ende des Heiligen
Ridders Sant Joris, Patr. hunnes outaars,
staande in de St. Joriskerk, in 1506).
't Mandenmakersgild.
't Hoedemakersgild.
li snel handelt.
St. Christoffels Gasten- of Drag<
gilde (vergaderde sedert 1660 op de
Koppelpoort.) Dit Dragersgilde ontleen
de zijn naam aan St. Christophorus, die
naar men weet, het Kindeke Jezus door
't water droeg, waarbij de staf lelién
uitschoot. De naam «Christophorus* zelf
beteckentChristus-drager).
't Goud- en Zilversmids gilde, in 1599
van 't Smidsgilde afgescheiden.
St. Antoniu9-broederschap of Bijen-
Heden-gilde, in 1603 geslicht
't Bombazijnewerkers-gild, in 1612,
't Bakkersgild, waartoe ook behoor
den de Koekebakkers, Banketbakkers
en Weytemeel verkoopers, in
De oude Corduaniers- of Schoen-
reperateursgilde, in 1619.
't Voerluidengilde, in 1626.
De Broeders van de Boulijn of
Schippersgilde, in 1627.
't Chcrurgijnsgilde, 1630,
't St, Lucasgilde, zijnde de Schilders,
de Glasschrijvers en Glazenmakers,
1630.
't Molenaarsgild, 1631.
't Tappersgilde, 1634.
't Gruttersgilde, tot 1664 bij de Mole
naars ingedeeld.
't Tinnegietersgilde, met de Koper
slager als één gilde in 1680 opgericht,
maar In 1740 hebben dc Koperslagers
Hij die In
tijd van concui
Uolgdinqen van
Beert Hroote.
Belangstellenden in mtjnc onlangs in
iKembodc» opgenomen bijdrage
Volgelingen van Geert Groote in
Amersfoort» vroegeamij of de Broeder*
hier in den omtrek nog meerdere huizen
hebben gesticht.
Uit mijne verzamelde, aanteckeningen
blijkt dat ook binnen Harderwijk een
atershuls werd gesticht en eveneens
de stad Utrecht.
Vnn het huls te Harderwijk vonden
aangeteekend dat hel zijn stichting
kt ann broeder Diederlk van Heixcn,
omstreeks 1448 op verzoek en met
hulp van 't Hardrrwijksche stadsbestuur,
zich in die toenmaals zeer belangrijke
stad vestigde.
Het Huis was gelegen aan den stads-
bij de Zevenhuizcr Straat.
Tot rector der school werd aangesteld
ran Scharrenborgh op voor
waarde dat hij 300 scholieren van buiten
zou onderwijzen en ook den
koordienst in de kerk zou verzorgen.
In Harderwijk steeg de invloed der
aterB bijzonder hoog. Uil dc kronieken
der stad blijkt dal zij zoovele erfstel
lingen en legaten kregen, dat zij door
stadsbestuur werden gesteld onder
ne wet, uitgevaardigd ter beteugeling
in «overmatige liefdadigheid».
Diederik van Herxen vertrok spoedig
i bevestigde voor zijn vertrek God
fried van Kempen en Johannes van
Goch als bestuurders van het nieuwe
huis.
Door samenwerking met een school-
ioogd groeide het aantal leerlingen
aanmerkelijk aan. Zulks blijke uit r~
kroniek, waarin staat te lezen ,dat tijd»
den feliou brand, W&ardoor Harderwijk
1503 .bijna geheel werd verwoest,
.1 leerlingen der latijnsche school
door de vlammen ingesloten den
stikkingsdood stierven.
Onder de leermeesters der 9chool zijn
de zestiende eeuw bekend Joannes
Vossius en Petrus van AfTerdcn.
Laatstgenoemde heeft ecnlge latijn
sche werken uitgegeven.
Hij was de laatste voorganger der
Broeders.
Immers in 1572 werd het fraterhuis
de onrust der tijden van boeken
huisraad beroofd en in 1600 veranderd
Hervormde Kweekschool. Tot
dat jaar heeft er echter nog een pater
gehuisd, die te Harderwijk dienst deed.
Volgende week eenige niedcdeelingcn
,-er het Utrechtsche fraterhuis, T. G.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSHOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Credieten - Incasso's - Deposito's
Deposito rente van 3'/, - 5%
schapszorg gelijkstelling,
Ook de katholieken en christelijken
'illen de moeder niet aan haar lot
verlaten. Doch voor deze Is er niet
allé»-1 geld noodig. Zij moet worden
geholpen door frnancieelen en moreelen
steun. Het uitoefenen der barmhartig
heid in moreelen zin kan geen over
heidszaak worden, doch moet blijven
het werk van particuliere vereeniglngen
gestichten, zoo noodig gesubsidieerd
in rijkswege.
Wij willen niet dat dc Staat 't ge
tuigenis geelt dat er geen verschil be
slaat. Zulke dingen vreten op den duur
ook door in het volk en tasten de ge
nii, waarop geheel het maat
schappelijk leven Is gebouwd.
Nu is hel mogelijk, dat sociaal-de-
mocraleii individu ïcl niets legen het
gezin willen ondernemenmaar
diepste consequenties van hunne w<
schen leiden toch naar een verkeerde
richting.
Intusschen hebben deze debatten nog
:na aangetoond, dat deze kwesties
geheel worden beheerscht door begin
selen, die natuurlijk passies wekken.
Dc socianl democraten kunnen hier
nogmaals leeren, dat bij de behandeling
sociale problemen niet de botsing
tusscben democratisch en conservatief,
doch de strijd der beginselen In hoog-
sten aanleg beslist.
Zoolang niet alle menschen eenzelfde
wereldbeschouwing hebben, blijlt de
anti-these een levende werkelijkheid.
Amersfoort
Nod. R. K- Huisvootingo Comité
Klnder-Traneporten.
t 11
Beginselen.
Duitsehland. Op 21 October
November d.a.v. is er gelegenheid
kinderen uit het Ruhrgebied en de Rijn
provincie naar hun ouders te doen terug-
keeren.
Deze kinderen moeten,ons dnn tijdig
worden opgegeven.
ISreslan, Op 21 October e. k. zal
een transport naar Breslau terugkeeren.
Aanvragen voor kinderen «//Breslau.
gelieve men ons vóór 18 October c.k.
in te zenden.
Hongarije. Circa 12 December zal
wederom een transport Hongaarsche
kinderen in ons land komen.
Op 17 December d.a.v. za
naar Hoogarjje terugkeeren cn bestaat
er gelegenheid om dan Hongaarsche
kinderen tc doen terugkeeren.
Zij die een Hongaarsch kind
schen tc huisvesten gelieven aan onder-
Op den bodem van alle politieke en
sociale vraagstukken ligt de theologie,
wereldbeschouwing. Prof. Aenge-
hceft deze onomstootbare waar
heid op het Congres voor sociale ver
zekering te Utrecht nog eens herhaald
en bij de bespreking ten congresse is
de juistheid dezer stelling herhaalde
malen gebleken, zoo merkt De Tijd op.
Een der prae adviezen over Moedcr-
schapszorg was van het soc.-dem.
raadslid mevr. Polhuis Smit uit Am
sterdam. Zooals men weet willen de Blekende kennis te geven,
sociaal-democraten in zake móéder- Oostenrijk, Dc eerste gelegenheid
om Oostenrijkschc kinderen te doen
vertrekken is vastgesteld op 27 October
ook dit transport is bjjna geheel bezet.
12 November d.a.v, zal weder een
trclo met Oostenrijksche kinderen in
ons land komen.
De Comité'* worden verzocht, ons
io spoedig mogelijk het aantal be-
hikbare plaatsen op te geven.
Op 15 November zal deze trein weder
terugkeeren het is zeer gewenscht tijdig
lanvrage voor terugkeer der kinderen
J. W. JORISSEN, Voorzitter.
Op de marlet: Appelen f4 a f 14,
peren f6 f 18. zandaardappelen f5 a
i'6. Jonge heneieren f 10 h f12 p. 100
Hocndcreiercn f 18 ft f20 p. 100 st.
Grnsboter f3.20 ik f3,60 p. kilo. Kippen
f 1.60 a f2.50, kuiken* f4 f5.50,
piepkuikens f0.50 4f 1.40, oude eenden
f0,80 4 f 1,30, tamme konijnen fl
f2.40 p. st. Duiven f0.90 ii f I 10 per
paar. Magere varkens f35 4 (50, zeu
gen f65 a f 145. biggen 10 4 f22.
Aangevoerd waren ongeveer300
heet. appelen 40 heet. peren 30.000
hoendereleren; 150 kilo grasboter20
magere varkens 40 biggen 15 zeugen,
Kaasmarkt
Aangevoerd 57 wagens bevattende
14900 kilo. Prijs f62 4 f68 p. 50 Kg.
Uil het Vereeniglngelflvan.
Zaterdag vergaderde de R. K. Muziek-
Vcreeniging «Wilskracht» afd. van de
Centrale Jonge Werkman». De op
komst was schitterend bijna niemand
ontbrak cn de geest onder de jonge
was uitstekend en werd nog
verhoogd door de aanwezigheid van
den adviseur Kap. Beltman.
De Voorzitter bracht de eerste ze*
aanden van het bestaan in herinnering
i schetste de groote moeilijkheden
waarmede de Vcreeniging te kampen
heeft gehad, De grootste moeilijkheid
as wel de financieels toestand.
Eenige verlichting werd hierin echter
gegeven toen de Penningmeester rijn
versing voorlas en daarin werd mede
gedeeld dat van dc gezamelijke Vak-
vcreeniging een subsidie was gegeven
van p|.m. f 100.
Verder* deelde dc Penningmeester,
wiens verslag keurig verzorgd was mede
de aankoopt van nieuwe instrumen
ten zoodat er nog een groot nadeelig
saldo is.
Van de rood vraag werd druk gebruik
gemaakt.
Nadat de Directeur de leden nog
zich bij de Smeden gevoegd (St. Eloy-
gilde).
't Wijnkoopersgild. in 1713.
't Zijdereedersgild (zijde-bewerkers)
1689.
Amersfoort telde dus een dertigtal
gilden, wel een bewijs hoe 't gildewezen
toenmaals bloeide.
Bij de wetten voor deze gilden was
duidelijk en nauwkeurig omschreven,
wat tot den werkkring van 't gild be
hoorde, maar ook hoeveel (of liever
hoe weinig) knechts men mocht houden
hoeveel leerlingen welke grond
feit men moest gebruiken en van
welke kwaliteit, hoe lang de wciklijd
duurde cn vele aoderc dingen
'aarop wij nog nader terugkom
Thans willen wij eerst een cn
meededen over hel Bestuur en Leden.
3. HET G1LDEBESTUUR.
Aan het hoofd van elke gilde stonden
twee tot vijf «Oudermans» of «Over
lieden», waarvan één de voorzitter was
en «deken» heette. Dit bestuur moest
toezien, dat dc voorschriften van het
gilde getrouw werden nageleefdde
overlieden mochten daartoe, zoo vaak
zij wilden, de winkels ol werkplaatsen
binnentreden, om na te gaan of
had, cn de Voorzitter hen e
zooveel mogelijk donateurs te i
werd de vergadering gesloten,
veel leerlingen of knechts werkten, ol
er met verboden grondstoffen werd ge
arbeid, enz. Bij overtredingen waren
meten het gevolg,
(Zooals wij later zullen zien de gilden
.uilden alle patroons evenveel laten
verdienen niemand mocht dus méé-
knechts of leerlingen dan een ander
houden; geen meester (of baas) nocht
er toen ook vroeger dan een ander
beginnen, enz. Dc gilden zorgden
dus voor, dat er geen grootbedrijv
ontstonden, die de kleine bazen zouden
overvleugelen. Daar naast wilden /.ij
ook, dat men bekwame werklieden had,
geen beunhazen in hun vak).
Achtten de overlieden (dus de gilde-
esiuurdcrs) een vergadering der gilde-
eden noodig, dan lieten zij die door
en gildcknccht aanzeggen. Zulk een
ijeerikonnt, in de gildekamcr gehouden,
had des voormiddag* plants en heette
morgenspraak. Hierin werden dan dc
vereenlglngszaken behandeld, besluiten
genomen, verordeningen vastgesteld,
enz. Ieder lid moest ter vergadering
verschijnen, of hij verviel in boeten.
Eveneens liep hij boete op, als hij dc
geheimen der vergadering verklapti
Dc glldckamer werd ook nis een soo
soclöteit gebruikt, waar men onder ee
kan bier, die de glldeknecht tapte, de
nieuwtjes van den dag besprak.
Oorspronkelijk was de waardigheid
ui overman (bestuurslid) een eerepost,
aaraan slechts enkele voordeelen ver
bonden waren; eerst na 1750 kregen
te Amsterdam de overlieden een vast
sulaiis- uit de gildckas.
De leden van het gilde maakten bij
een vacature in 't bestuur een voor
dracht van twee pernonen op, waaruit
Kionhjk de stedelijke rcgcering een
keu* deed,
Verder had men bunmeesters, die de
gelden inden cn de eigendommen van
het gilde beheerden, zoonl* de banier
(vaand.l), de geldkist, de stembus, het
zegel, het gildebock (met de notulen
cn de ledenlijst), enz. Ook werden er
nog proefmecster* benoemd, die belast
waren met het onderzoek der gildcprocf.
waarover wij later zullen spreken.
4. DE LEERLING.
Gaan wij thans na, wat er noodig
was om nis lid (of «meester») van het
gilde te kunnen worden toegelaten.
(Want lid konden alleen de patroon*
zijn, met hun knechts.) Men moest met
den laagsten trap beginnen, n.l.al*
leerknaap.
(Wordt vervolgd).