N.V. Middenstands-Credietbank
Credieten - Incasso's - Deposito's
Bel dan op No. 42
'Belezen
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 6 Juni 1922 - No. 19
ZES EN DERTIGSTE JAARGANG
Kantoor i Lmgegrtcbt 28,
DB EEMBODB verschijn! Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week in
gaan, doch opzegging van abonnement moe!
geschieden voor den aanvang van een nieuw
Prijs per drie maanden 11.00 Bulten de
gemeente Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke
nummers 10 cl.
ADVBRTENTIÊN 25 cent per regel. Billijke
larleven voor handel en nijverheid bij geregeld
adverleeren.
Adverlenllfin moeien Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur worden bezorgd. Hen bepaalde
plaats kan niet wordenJ1
Hij, die niet erkent, dal hij zich aan
het geheel en aan ieder afzonderlijk
aanpassen, d. i. zich beperken moet,
opdat anderen tot hunne rechten en het
gemeenschapswezen tot aan zijne be
stemming voldoen kan, zoo een gevoelt
zich nooit op zijn plaats.
'I Is eene rechtmatige beschikking, dat
zij niet begrepen en niet ontzien wor
den, die zich om niemands rechten en
inzichten bekommeren,
Zie, ik ben
Wijl hij' U I
i nog zal
tn T leven
Zelfs met di
Neem ik he
sterk en breken i;
iè'/had,''boven «ie°
eken 't mcnschbestaan,
wen naam nicl smaden
s leed beladen
Uwo handen aan.
Maar schrijf dan ook, ter keerzij, mijner schuld,
Dat eens een menschkind, zóó diep in ellende,
Zoo ver verloren in een nacht van rouw,
De Cwee Broeders.
Het optreden van dr. Van Eeden in
onze litteratuur was in den regel ernstig,
verstandig, steeds den man van weten-
rchap waardig. In ieder geval was hij
wel de aangenaamste verschijning onder
de nieuwere kunstbroeders, de meest
beschaafde, die in verschillende werken
doorslaande bewijzen van zijt» kunst
heeft gegeven. Herinner u slechts die
roerende weeklacht, in donkeren lijdens
nacht uit de diepste diepten eener edele
menschenziel opgestegen
Kunt Gij nog wreeder slaan I mijn God I
[mijn God
Toch durfde leven en niet sterven wou I"
Daar is ook in zijn werk De Twee Broe
ders veel moois. Hoe schoon, om iets te
noemen, weerklinkt Eudoxia's zang in
den door duivelen ontwijden tempel
Blij zal ik dragen,
Góds rigoureuze slagen,
Gods rigoureuze slagen, tot mijn gansch hart
Tot al het mijn moet welken,
Als zwail bestoven kelken
Op 't wit-besneeuwde veld.
Echter is het niet mijn bedoeling,
hier al die fiissche, takjes tot een bundel
samen te binden. Evenmin wensch ik
de aandacht te vestigen op de talrijke
tamelijk ongegeneerde tooneelen, die
's dichters fantasie ons voorstelt.
Letteikundlgc criliek zijbuitengesloten.
De aandacht worde gevestigd op de
rechtstheorie, in de Twee Broeders ten
tooneele veraanschouwelijkt. Daarvoor
is een korte uiteenzetting van den in
houd noodig
Satan wil bewijzen, dat er geen recht
voor den mensch bestaat, en dat zoo
wel hel aardsche als het goddelijke
recht niets beteekent, daar hij kan
tooncn, dat een onbedorven menschen-
bart door louter liefde eu toewijding
aan het hoogste, aan hem,
is ten deel gevallen.
Ziedaar dan de tragedie vi
die door Satan zal worden I
gevoerd. De tragedie is r
dan de strijd tusschen de
czaar Peter de Groote e;
Iwan is door Peter na
bannen. Op weg daarheen bezwijkt hij
en blijft aan den weg liggen, vol
langen naar den dood in die onmete
lijke sneeuwvelden, maar hij wordt door
een pope gered. Teruggekeerd na
Moskou, waar de pest in volle afgrijs
lijkheid heerscht, en waar de keizerin
Eudoxia tevergeefs voor hem genade
heeft gevraagd, deelt hij hasr mee, hoe
men den czaar bij het graf
de pest gestorvenen, in een hinderlaag
zal lokken en vermoorden. De czarin
waarschuwt en redt alzoo den czaa
Daar zij echter Iwan niet in het onge
luk wil storten en dus niet wil beken
net, wie haar het complot heeft
gr.deeld, wordt zij zelve gevangen gezet
en gemarteld. Terwijl nu op zekeren
dag czaar Peter in den kerkei bezig is
Eudoxia tot bekentenis te brengen ticedt
Iwan als een kerkcrwachler gekleed
binnen, en valt op Peter aan. Deze
verweert zioh als een woedende, tot
n Satan,
n het recht,
en tooneele
te broeders,
j zijn broeder
r Siberië ge-
Iwan door de wachters wordt gegrepen.
Iwan sterft op het kruishout. De czaar
echter wordt door gemaskerde samen
zweerders overvallen en vindt eveneens
den dood. Ziedaar alzoo de beide broe
ders. Tusschen hen in staat Eudoxia's
zelfoptffcreude liefde. Zij vraagt gen.-de
Iwan, wat de ruwe czaar haar
slagen vergeldt. Zij redt den czaar
het leven, maar wil Iwan's hoofd niet
gevaar brengen. Zij stort al de slagen,
martelingen en onrechtvaardige bejege
ningen als »in een meer van deemoed
en geduld.e Eindelijk, ten uiterste ge
marteld, ten doode toe afgemat, maakt
zij zich vrij van al dat lijden en snijdt
zich de polsen door. Maar nu is rij
buiten Gods liefde. God verstoot de
schuldige zelfmoordenares en Satan
haar bij zich, luid roepend, dat
die edele, opofferende ziel geen
recht op aarde, geen recht zelfs in den
hemel te vinden is. Vol woede git Satan
naar Moskou; naar den Dom, waai
czaar Peter en Iwan, de beide ver
moorde broeders, op bet praalbed liggen.
Het Godshuis wordt ontwijd en de
duivelen heersclicn daarbinnen.
Die Satansbende met wijken voor
de machtige stem des Zo ns.Doe
open in naam mijns Vaders,» en het
•ijk van Saiao is verdwenen. Zoo heeft
ie menschelijke ziel dan het einde van
haar lijden bereikt.
Het geheele stuk beweegt zich in de
ichtiog van de hoofdstelling: er ia geen
recht noch op aarde noch in den hemel.
Dit moet door Eudoxia's voorbeeld
worden aangetoond. Of nu al later de
Satansbendeu wijken, daarmee is hei
rorige nog niet herroepen, veel minder
de geheele redeneeiing als onwaar be
wezen. Eu al moet worden toegegeven,
dat verschillende critici het over de
beteekenis van dit drama oneens zijn,
één ding schijnt vast te staan, dat nl.
bij geen enkel toeschouwer of lezer
twijfel mag bestaan aan Gods recht
vaardige straf voor een zelfmoord, een
twijfel, die zoo licht als een angel in
het hait blijft steken, cn dit door der
gelijke stukken meer wordt gevoed dun
menigeen zal willen vermoeden.
Dergelijke spitsvondige redeneeringen
sarvan niet ieder terstond het onhoud
bare inziet, niet terstond de kwetsbare
plek in het vizier heeft, werken ge
woonlijk hetzelfde uit als ordinaire leu
gens, zelfs de meest ongelooflijke, als
lastertaal van min allooi, mits met het
noodige aplomb voorgedragen.
Hoe het daarmede overigens zij ge
steld, nuttig mag het in elk geval
heeten, de ware beginselen nog eens
duidelgk voor den geest te roepen.
De heldin van het drama Eudoxia,
e een leven van de schoonste zelf
opoffering besluit met een zelfmoord,
herinnert wel eenigszins aan de figuren
die het moderne tooneel zoo gaarne
voor een dusgenaamd kunstlievend pu
bliek laat optreden. Voorzeker kunnen
dergelijke verschijnselen in het werkelijk
ieven worden aangetroffen, maar zijn
het eenlingen. Zoo zullen vrouwen, die
de opoffering van zich zelf tot een heid-
haftigen graad hebben aangekweekt,
haar toevlucht tot zelfmoord
>m aan felle miserie te ont
komen. De combinatie van hooge deugd
lagen zelfmoord, van sterk karakter
ongewone zwakheid, is een zonder
linge, meer curieuze dan op waarheid
steunende fictie.
Wij dienen echter bij de eens door
den schrijver gegeven voorstelling te
berusten. Is het dan niet stuitend, te
zien hoe God een brave, opofferende
ouw den hemel ontzegt?
Men kan zich het geval denken, dat
:n brave vrouw in een oogenbbk van
hevige opgewondenheid of van diepe
droefgeestigheid de hand aan haar leven
slaat; de beoordeeling dezer daad, in
hoeverre nl, hier vrijheid van wil en
iking van verstand en dus toereken
baarheid aanwezig was, zal voor het
menschelijk oog niet altijd even duide
:ijk zijn, en het veiligst aan den onbe-
diieglijken blik van ons aller Rechter
orden overgelaten.
Een zaak echter s zeker:
moordenares, d.w.z. iemand, die willens
is haar leven eigenmachtig
verkort, is geen brave vrouw. Menlti
tal bij de toenemende verwe
king en verwatering van alle gezonde
beginselen, bij de steeds aangroeiende
verslapping van alle zedelijke koorden
'et genoeg herhalen,
's Meoscben daden zijn te n
den onveranderlijken maatstaf van Gods
wet. Er is slechts één moraal,
zedenwet, zooals er slechts één God,
één hoogste wetgever, één opperste
zedenmeester is en zijn kon,
Wel gewaagde Berthelot in zijn aut-
woord op Brunetrine's bankroet der
wetenschap» indertijd van een nieuwe
verheven moraal, die aas in de toa
st wachtwel sprakookonze Bolland
van «de Religie der toekomst, die zich
uiten zal als vorm van algeestclijke
al-eenheidsleer, waarin het inUerlijkBte
des ouden Christendoms vei fljitd
zal voortbestaan, ontdaan van al wat
sprookjesachtig was en middeleeuwse!)
en afgestorveniedereen echter be
grijpt, dat dit slechts doekjes zijn voor
het bloeden.
Immers, indien men de moraal van
het Christendom, door achttien eeuwen
:en goddelijke leiding beschouwd,
als dusdanig wil erxennen, en zich
aan de bindende kracht dier zeden
niet wenscht te onderwerpen, dat:
zal de verheven moraal van Berthelot
toch wel nergens anders verplichtende
kracht kunnen putten, dan uit de sub
jectieve meening van ieder mensch per-
mlijk. Of men cu al beween, dat
beschaving, de verlichting, de voor-
uitga.-g, in één woord de .Cultur» die
nieuwe moraal zal eischen, het baal
toch niets, waar de vraag a3n ieders
goeddunken blijft overgelaten wie of
wal, beschaving of geweld kan mij de
verplichting opleggen de nieuwe moraal
te volgen
Een moraal, die haar wijding, haar
kracht en verplichting niet ontleent aan
God, is een modemoraal, vervliegend
wisselend als de grillige mode, en
niemand tegen zijn zin aan banden
leggend. Alleen daar moet de sterve
ling het hoofd buigen, waar de Opper
heer, de Meester Awaar God zelf ons
voorschriften gfeft.
Inu, God he
sjjn wet met
gegrift, namelijk de natuurwet, onver-
auderlijk als God zelf. Reeds do heiden
Sophocles bezong deze waarheid zoo
schoon in één der reica van Oedipus
Och,
O
lijn daan
Bij Eudc xia alzoo, die om haai zelf-
lord door God buiten den hemel
"dl gesloten, kan geen sprake zijn
li rechtsschennis. Zoo God haar straft,
is die straf volkomen rechtvaardig, ge
schiedt haar volledig recht.
Een andere vraag is het, of God,
e alleen rechtvaardigheid volkomen
met barmhartigheid weet te verbinden,
om wille van hel vele goede, door een
zelfmoordenaar in zijn leven verricht,
in den ongelukkige» verblinde nog in
:t uiterste oogenblik, als de adem des
levens reeds op de lippen zweeft, de
genade zal schenken van een innig
ïw, dat hem weder met God ver
zoent, want de wegen van den Eeuwige
zijn onnaspeurlijk
De Hemel weet rijn uren en rijn tijden,
En eb en vloed van 't lijden
ztide Vondel reeds.
Te oordeelen naar de vele drama'
De Olympische
Heeft haar g(
En heeft een God'lijltht
Een God'ljjkheid, dié"-
Veroudt of slijt.
Die natuurlijke zedenwet is geen sla-
enbcei, den vrijen mensch om den
bals geworpen, maar een keten van
edel mclaal, uie de mensch (door God
geschapen als een telg van adellijk
bloed) van zijn Schepper ontving als
een berinnering aait zijn hooge ge
boorte, als tecken en onderpand van
zijn heerlijke beslemming. Die wet legt
vrijheid niet aan bauden, maar is
:en malië nkolder, die de edele
lichaamsdeelen beschut ea bet leven
beschermt.
Alleen een wet, door God uitgevaar
digd, kan den mensch verplichten. Nu
is zelfmoord aliijd een feit, dat tegen
Gods wet en deibalve tegen ds ééne
ware moraal indruischt; de zelfmoor
denaar handelt onzedelijk, bedrijft i.onde.
Waarom Laat ons een oogenb'.ik een
stern uit de kerngezonde middeleeuwen
veruemeu, uit de lijden toen men den
zelfmoordenaar beschouwde voor het
geen hij is, een lafaard, die wijkt voor
de ellende van het leven.
De H. Thomas van Aquino toont
et onvergankelijke» kalmei) en kiem
enden betoogtrant, dat de zelfmoor
denaar vergrijpen pleegt: 1. aan zich
zclvcn. »Van nature heeft ieder
zich zelf lief, wat medebrengt, dal het
vao nature zgu bestaan handhaaft, en
zooveel mogelijk weerstand biedt aan
hetgeen hem verderft.» De zelfmoor
denaar handelt dus onnatuurlijk. Zich
zeif te aooden is onoatuur'-ijkcr dan
::en ander van het leven te berooven.
2. aan God. »Het leven is een geschenk
van God en onderworpen aan de macht
van Hem, die over leven en dood be
schikt. Derhalve zondigt hij, die zich
van het leven berooft, tegen God,
evenals hij, die den slaaf van een ander
doodt, tegen dien meester misdoet.
Welnu, hij, die zich aan een zwar
overtreding van Gods wet schuldig
maakt, handelt slecht, houdt op goed
te zijn, en kan alleen slecht genoemd
worden, onverschillig of goede, j-i de
schoonste hoedanigheden van hart en
ziel daarmede gepaard gaan.
D.:/.e beschouwing is geheel over
eenkomst g den gezonden moraahegd:
iemand is goed, als bij or der a'.lc op
zichten goed isiemand is slecht, als
hij onder één opzicht slecht is. Alzoo
moet b.v, een mensch met een edel
hart, die aan allerlei goede werken
menschlievendheid deel neemt en
voor hel heil van anderen opoffert,
maar te gelijk aan dronkenschap is
verslaafd, niet goed, maar slecht ge
noemd worden. Die ééne slechte eigen
schap maakt, dat bij onder de rubriek
slechten» ressorteert, en onder de
goeden» geen plaats kan vindon.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Depositorente van 3'/, - 5%
of n
r zelf
moorden bij wijze van kruiderij worden
opgediend, zou men nieenen, dat zulke
cè ies on.-chadelijk zijn.
Maar wie weet niet, hoe de zelfmoord
ils een .-pidemie voortwoekert, hoe
loot gevierde romanschrijvers de zclf-
noord w. udl beschermd en aangeprezen?
Het zcu een fraaie boel worden, al-
eder, die te tobben heeft in. dit lever,
lie een biauwije loopt, dis bij een
x imen d'uipt, die een bankroet op
;jn dak zist vallen, die lijdt aan inge
beelde of aan teleurgestelde of hope-
liefde, maar terstond naar donkere
ren ging vliegen, en in een koud
bad zijn verdriet en teveus zich zelf
verdrinken.
Een wijs woord spreekt over dit punt
de bekende Busken Huet
Abelard weid geboren in de laatste
jaren der elfde eeuw, toen het woord
:vensmoed uog in geen enkele der
leuwcre talen was uitgevonden, en de
lenschen het als een natuurlijke zaak
beschouwden, dat moeilijkheden van
het aardsche leven goddelijke beproe-
:gen zijn, waarvoor men hiernamaals,
n zij met moed en onderwerping ge
dragen worden, een eeuwig c.-i boven
alles begeerlijk loon ontvangt. Werd
iemand in die dagen door een buiten
ge woou veidriet gekweld, dan teekende
hij ais kruisvaarder eu ging vechten
Heriuneren wij ons steeds de gulden
woorden van de H. Lidwina V3U Schie-
Als de golven van droefheid
uw hart trachten te t
dan niet wanhope», maar zoek Gods
barmhartigheid, gerijkeen bedroefd kind
den schoot zijuer moeder.» T. G.
is het mogelijk, dat het stem
bureau alsnog een kaart geeft aan
hen die een kaart heeft verloren
of geen kaart beeft ontvangen. Wie
aan het stembureau mededeelt, dat hij
zijn kaart heeft thuis gelateD, moet
worden teruggestuurd, om zija kaart te
halen. Bovendien brengt het uitreiken
van ten nieuwe kaart door het stem
bureau, vermeerdering van arbeid en
vertraging in de werkzaamheden van
het stembureau mede.
:l is daarom van groot belang, dat
ieder kiezer wete, dat hij, om aan de
stemming deel te nemen, zijn oproe-
pingskaart mott medebrengen, ook
indien die kaart der) vorm van een
omslag of enveloppe heeft.
Dt Oproep.
De oproep voor de stemming z
eio gemeenten op andere wijze plaats
hebben als voorheen.
De kiezers zullen niet éé:i kaart ont
vangen, doch twee stukken, die te zamen
bevatten, wal voorheen op één kaan
bijeengebracht. Het ééne siuk za'
de kaan zijn, die deu kiezer tot dc
lemming roept en zijn naam en r.uni
ner op de kiezerslijst vermeldt. Het
indere zul een afdruk zijn
lijsten van candidate».
Hoe die beide stukken verzonden
noeten worden is niet uirdrukkelijlc
'oorgeschreven, Vermoedelijk zullen
ele gemeenten zoogenaamde vensti
enveloppen worden gebruikt. Het
echter ook met uitgesloten, dat i
e-genlijke oproep» g lot d-, stemming
oen vorm van een enveloppe zal (nij
gen, terwijl de lijsten der ca- didatcn in
die enveloppen worden toegezonden.
Door deze wijziging ontstaat hti ge
vaar, dat er kiezers zullen zijn, die
alleen de lijst der candidate» naar de
stembus medeneme -, eu dc eigenlijke
oproepingskaart, vooral wanneer die
den vorm van een enveloppe of om
slag heeft, zullen wegwerpen of thuis
laten.
Inlusschen komt het juist op die op
roepingskaart aan. De kiezer, die uiet
in het bezit ia van die kaait, wordt tot
dc stemming niet toegelaten. Welis-
hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort,
Gemengde Berichten
Het »Bat. Nieuwsbl.e weet te ver
tellen, dat met den enkelboogzender
het draadloos station op dea Ma-
laba- zulke uitnemende resultaten zijn
bereikt, dat de telefonische gemeen
schap mei Nederlaod niet meer tot de
onmogelijkheden behoort.
De kosten voor de daarvoor te nemen
proeven moeten, naar wij vernamen,
buitengewoon klein z$o, dat die
zelfs in deze lijden van ver doorge
voerde bezuiniging niet het minste be-
raar behoeven op te leveren.
Wie weet, verrast dr. de Groot ons
dezer dagen niet met de heuglijke lij
ding, dat er telefonische veibindiDg met
het Moederland veikiegen is, schrijft
bet blad.
Wat voor perspectieven dit voor den
handel oplevert, behoeft geen betoog.
En dan te denken aari de mogelijkheid,
met ouders of kinderen van
achter zijn schrijftafel even een praalje
zal kunnen houden
Er heeft een hevige heide- en bosch-
brand gewoed onder Someren en Sterk-
Noord-Brabant. Ongeveer 550
hectaren zijn afgebrand.
Ook zijn groote heide- en bosch-
brar.den uitgebroken nabij Geldrop,
Biadel, Oirschor, Bundel, Lagemoerde
Meyei.
Zekere J. J. S. te Tiel is gearres
teerd als veidachl te Heukelum, Go
rinchem en Vuren koeien uit de weide
gestolen en vei kocht te hebben. De
gearresteerde is ter confrontatie met
koopcr van een gestolen beest en
eenige getuigen naar Gorkum overge-
acht. De man blijft ontkennen, doch
alle geluigen verklaren dat hij de per
soon is. die op de veemarkt de te Vuren
gestolen koe verkocht.
Op den Wladikawkas-spoorweg in
Rusland is een trein met leveusmidde-
hel Amcilkaansche hulpcomité
door roovers aangevallen. Zij brachten
trein door vernieling der rails tot
ipoiing. De locomotief werd be
schadigt en 10 wagons met muis vei-
Id, terwijl verscheidene personen om
hei leven kwamen.
Amersfoort
Bu'gemeesler en Wethouders bren
gen ter algemeens kennis, dat de ge
wone jaarlijksclie collecte ten behoeve
van het fonds ter aanmoediging en
ondersteuning vao den Reenden
dienst in de Ncderlancjjj* om
der ingezetenen zal-
Dinsdag en volgen».
De callee