R. K. SPAARBANK
Weet U
L. POSTHOUWER
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken
Vrijdag 2 Febr. 1923 - No. 87
7.ES EN DERTIGSTE JAARGANG
Kantoor i Lancetracht 28, Amarifoort
DE EEMBODE verschBnt Dinsdag-
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week in
gaan, doch opxegglng van abonnement
geschieden voor den aanvang van een n
nummer* 10 cl
advcrteeien.
Advcrtentldn moeten Dinsdag en Vrij
vóór 8 uur worden bezorgd. Een bcpa
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Ons verdiepen in hel verleden,
steeds zoekende naar een betere
toekomst, vergeten wij het tegen
woordige, dat toch alleen in onze
macht is.
In Rom*.
i.
Waarheen het eerst te gaan, als
in Rome is Dat is werkelijk
moeilijke vraag voor den toerist,
komt om de merkwaardigheden van
Rome te zien. Lukraak de stad in loopen
heeft hij op zijn reizen reeds lang af
geleerd. Men moet zich te voren eei
zins op de hoogte stellen en een i
systeem volgen, wil men niet veel tijd
verknoeien en daarbij de kans, neen de
zekerheid hebben de merkwaardigste
dingen te missen. Maar zelfs Meijer's
of Baedeker's reisboeken, steeds een
veilige toevlucht, kunoen hier de moei
lijkheid niet geheel overwinnen Rome
biedt te veel voor den haastigen toerist I
Denk U er eensin: vijfbeschavings
perioden, die ieder het hare te bieden
hebben, op en over en door elkaar:
de Oudheid, de eerste Cbristeneeuweo,
de Middeleeuwen, de Renaissance en
de nieuwere tijd. Reeds Goethe onder
vond* dat," toen hifiöderhalve eeuw
geleden Rome bezochtop andere
plaatsen, schrijft hij in zijn reisverhaal,
moet men het merkwaardige opzoeken,
hier dringt het zich aan u op en wordt
ge erdoor overladen.
Toch, deze moeilijkheid, waar te be
ginnen, bestaat niet voor den katholiek,
die als pelgrim komt naar het heilige
Rome. Voor hem is het geen vraag,
waarheen hij het eerst zal gaan. Hij
denkt aan niets anders dan aan bet
Vaticaan Sint Pieter wil hij zien. neer
knielen bij het graf van den Prins der
Apostelen en eerbiedig het oog opslaan
naar de ramen van het Vaticaansch
paleis, waarachter Petrus' opvolger, de
Stedehouder van Jesus Christus leeft
en lijdt.
Zoo ging dan ook natuurlijk onze
eerste wandeling naar het Vaticaan
een minuut of zeven gaans van de
Anima. De strakke Italiaarsche lucht
zette alles in een schel licht dien
mooien Septembermorgen. Onvergete
lijk beeft zich in dat licht in miju geest
vastgezet het beeld van den geelen
Tiber, die met een grooten bocht voor
den Vaticaanschen heuvel uitwijkt,
van de Ponte Angelo (Eigelenbrug),
dien we overgingen en waarop we de
bekende beelden van Petrus en Paulus
opmerkten, van den majestucuzen
Engelenburg, bekroond door S. Michael
met getrokken zwaard aan de overzijde,
van het kolossale, geheel witte
paleis van justitie ter rechterzijde
van de door drie oude, nauwe, door
zeer hooge huizen overschaduwde
straten, die evenwijdig aan elkander
van de bruggen naar het Sint Pieters
plein voeren. We gaan de drukste, de
Borgo Nuovo door en daar staan we
in eens op het grootste en meest be
roemde plein der wereld, het Sint
Pietersplein,
Heerlijk gezicht I De dubbele kolon-
nade van Bernini houdt als met reuzen-
in het groote plein omvangen. Vier
rijen zware zuilen dragen het dak, van
waar af 162 monumentale heiligenbeel
den in verheven rust het gewoel op
het plein overschouweo. Twee ruischen-
de fonteinen stuwen metershoog bun
waterstralen op, die als een regengordijn
terugvallen op het plein. In het midden
een obelisk, eenmaal sieraad van een
afgodstempel in Egypte dan, nadat hij
door Cal'guU naar Rome was overge
bracht, pronk der keizerlijke tuinen,
waar hij de getuige was van nacht-
orgieön, waarbij Christenen als levende
fakkels moesten branden nu bekroond
met het kruis, Christus' zegepraal met
gouden letters aan de wereld verkon
digend Christus overwint, Christus
regeert, Christus heerscht 1
Auto's en rijtuigen komen af
inderden menschen (menschjts zou
en hier willen schrijven) bewegen zich
'er de wijde ruimte en geven kleur
i leven aan den waardigen voorhol
in de wereldkerk der Christenheid.
Aan het einde van het plein de breede
gevel van deD Sint Pieter, waarvan ieder
wel eens een afbeelding gezien heeft.
Rechts en links van de breede trappen,
die opreiden naar het voorportaal de
ruiterstandbeelden van Constantijn de
Groote en Karei den Groote, de beide
machtigste keizers der Christenheid, die
de eerewacht houden bij het graf van
den Galileeschen visscher.
Vijf zware gedreven b onzen deuren
geven toegang tot de kerk. We gingen
'enwel niet onmiddelijk binnen, lezer,
aar hadden eerst een ontmoeting,
aarvan ik U met een enkel woord
vertellen wil. Ge moet dan weten, dat
Z Em. Kardinaal van Rossum ons de
groote eer en vriendelijkheid had be
wezen ons tijdens zijn verblijf in 't
vaderland een aanbe -eling -mede te
geven voor een audiëntie bij
Vader. Dezen brief moesten
den dienstdoenden kamerheer van Z.H.
'erhandigen, zoodra we in Rome
Zoo gingen we dus, alvorens Sint
Pieter binnen te gaan, eerst rechts af
naar de trappen, die toegang geven tot
de Vaticaansche paleizen. Onder aan
den trap staan Italiaansche soldaten,
boven de wacht van stoere Zwitsers,
gehelmd, in geel en bruin gestreept
uniform, de lans in de hand. We keken
:ime gangen en wijde trappenhuizen
i ge kunt begrijpen, dat we het
befaamde gevoel kregen van een kat
in een vreemd pakhuis. Waar en hoe
hier den dienstdoenden Maestro di
Camera te vinden i Daar komt
geestelijke de trappen af, bij schijnt
hier goed bekend te zijn. Een nog
jonge man met vriendelijk gezicht. De
paarse bef, het ord.-rscheidiDgsteeken
der Monsignori, weerhoudt ons niet hem
aan te spreken. Waar we den dienst
doenden Maestro di Camera kuDoeD
vinden we hebben een brief van Kar
dinaal van Rossum te bezorgen, lichten
te onze beleefd gestelde vraag toe.
Signori sono Olanderi (De heeren
zijn Hollanders komt tot onze groote
verwondering een wedervraag, die met
«Si Monsignori» beantwoord wordt. En
dan hooren we, dat we onze vraag ge
richt hebben tot Mgr. Orsenigo, Pause
lijk Internuntius sedert drie maanden in
den Haag, vanwaar hij den vorigen
avond in Rome is aangekomen. Hij
komt juist van Z. H., bij Wien bij zijn
opwachting heeft gemaakt. Monseigneur
had de buitengewone vriendelijkheid ons
n te bieden, zelf met ons mee te gaan
de aangelegenheid der audiëntie voor
s met den Kamerheer te regelen. We
beseffen, dat we zeldzame geluksvogels
zijn en feliciteeren ons zelf met zulk
een mentor. Monseigneur vraagt intus-
schen belangstellend naar onze woon
plaatsen en onzen werkkring en vertelt,
dat hij Olanda eenjprettig'iand vindt en
den Haag een aardige stad. Hij vertelt,
hoe hij bezig is Hollandsch te lreren en het
al zoover gebracht heeft, dal hij Holland-
sche kranten leest, waarvan hij de Maas
bode, de Tijd, en de Residentiebode
me noemt. Al pratende woiden
paar monumentale trappen be
klommen en een paar zalen doorge.
wandeld bij iedere deur presenteert
schildwacht het geweer en komen
in de werkkamer van den Maestro
di Camera, door wien we, om ons hoog
geleide, met de meeste ouderscheiding
worden behandeld. We overhandigen
a brief; de dag der audiëntie, die
particuliere» zal zijn, wordt bepaald
i registers ingeschreven tegelijk met
ons lijdelijk adres, waar ons nog nade»
bericht zal worden gezonden. Mgr. ver
laat met ons het palcis en neemt aller-
'riendelijks' afscheid.
Opgetogen over deze ontmoeting en
de beloofde particulieic audiëntie gaan
i de trappen op om Sint Pieter
i. Wat een bekend gezicht, die
priester in reiskostuum, die daar de
trappen komt afdalen in gezelschap van
een gepijden monnik I »Ook Hollan
ders?» roep ik, en jawel daar komt op
mij af een mij goed bekende Holland
sche Pater. We maken even een ge
zellig praatje en terwijl ons groepje daa-
zoo bijeenstaat, komt op ons af een
monnik in zwarte pij, die al even naar
had staan kijken. «Natuurlijk Hol
landers» klinkt het joviaal en we maken
kennis met Pater Huisman, Minder
broeder Conventueel eo bi .chtvader in
Sint Pieter, aan vele Rome-pelgrims
welbekend. Gul biedt hij aan r ns door
Sint Pieter te gidsen. De beide anderen
waren er juist geweest en gingen dus
buns weegs en wij met onzen vriende-
'ijken en alleszins bevoegden gids Sint
«Ma*® -T-,:
BREMER, Br
(Wordt vervolgd).
Amersfoort
Ter blijde herinnering aan het 12 '/a
jarig beslaan van het St. Alfonsus
Retraitenhuis wordt Zondagavond 6 uur
de Parochiekerk van O. L. Vrouw
Hemelvaart (Elleboog) een feest-rc col
lectie gehouden.
Alle oud-retraitanten en leden van de
Retraitcpeoning dienen daarbij tegen
woordig te zijn.
Men gelieve een zangboek mede te
brengen.
In verband met de beperking van
den treinenloop in Duitschland werden
•einen D 37 BoxtelGoch en D 38
GochBoxtel, treinen D 134 Njjmegeu-
AmersfoortAmsterdam C.S., D 135
Amsterdam C.S. —Amersfoort—Nijme
gen, D 140 NijmegenRotterdam U.P.
Nijmegen, D 142 NijmegenAmers
foort, 142 Rotterdam D.P.Hoek van
Holland, D 143 AmersfoortNijmegen
tot nadere aankondiging opgeheven.
Dirigent Petri heeft ontslag gevraagd
als leider van het zaogkoor Toonkunst.
Bij wijze van proef is door Beekhuis
te Bunschoten een autodienst geopend
Spakenburg via Bunschoten en Den
Ham naar Amersfoort.
De bevolking der gemeente Bun
schoten telde op 1 Jan. 4258 zielen.
Zes administratieve ambtenaren der
Spoorwegen zijn op wachtgeld gesteld.
AMERSFOORT
onder controle Centrale Accountantsdienst
van den Nederlandschen Boerenbond.
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van geiden worden
gehouden R. K. JONGENSSCHOOL BREEDESTRAAT.
ZONDAGS van 12 tot 1 uur
WOENSDAGAVONDS van 7 tot 8 uur.
Dadelijk ingaande Rente 3°10 pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
dat
dat
wij per abonnement voor slechts 30 cent pei week
Uw rijwiel schoonhouden
't Is het behoud van Uw karretje
wij een uitstekende werkplaats hebben, waar alle her
stellingen van leder merk vakkundig geschieden?
Utrechtschestraat 25 - Tel. 81 - Amersfoort
Zij moeten eiken dag zich aan het sta-
gaan overtuigen, of er soms werk
gelegenheid is. Voorloopig bt-houdc
ze bun laatstgenoten salaris totdat e>
i regeling is getn ffen
De Ned. Maatschappij voor Nijver
heid en Handel depariement Amersfoon
houdt eene algemeene vergadering op
Maandag 5 Februari 1923, des avond*
n 8 uur in hotel Mouopole.
SprekerJ. Peper, diri cteur dei
Handelsschool.
Onderwerp Ons Handelsonderwijs
De leden kunnen belangstellenden tot
deze bijeenkomst uitnoodigen.
Ter kennisname ontvingen wij een
'erhandeling, over de N.V. Melkerij
'Hofstede Oud-Busstim» betreffende.
Genoemde Model-Melkenj heeft alhier
:en depót gevestigd, zoodat thans de
producten der Melkerij, bekend door
hun uitstekeode hoedanigheden en
vooral zter aanbevelenswaardig voor
zwakken, zieken en her
stellenden, op gemakkelijke wijze ie
'eikrijgen zijn en op verzodk dagelijks
thuis bezorgd worden,
Vergadering der Kamer van Koop
handel en Fabrieken «De Geldersche
Vallei» op Dinsdag 6 Februari 1.45
precies Aruhemscheweg 23.
1. Opening en Notulen. 2. Bespre-
iing ontwerp statuten voor de op te
iebten Ver. van Kamers van Koop
handel in Nederland. 3 Rondvraag en
sluiting.
Na afloop der vergadering oflicieele
i eeoigszins feestelijke opening van
:t nieuwe gebouw der Kamer door
den Algemeenen Voorzitter, Mr. A. M.
Bos P. Azn.
Dinsdag vergaderde de gemeente
raad onder leiding van Graaf van Rand
wijck bij afwezigheid van Wethouder
Vels-Hcijn en Raadsheer Kraan.
Nadat eenige ing.komen verzoek
schriften om advies aan B. en W. waren
gezonden, kwam in bespreking eene
mededeeling van B. en W., vergezellen
de een rapport over het gevoerde be
heer bij Openbare Werken.
De Voorzitter wijst er op, dat 't zaakje
van ouden datum is. Nu dezer dagen
plaats had, wil hij 't inder.
tijd ingediende rapport weer in handen
der commissie stellea voor nader onder-
De beer Kroes keurt de houding van
B. en W. af. Hij had die meer door
tastend gewild. Waar zoovele ambte-
n in bediering zijn bevreemdt hem
:eer onvoldoende controle. Meer dan
millioen steeoen is verdwenen. Er
is ook voor een zeer beduidend bedrag
hout verdwenen door onvoldoend
toezicht.
Mr. Stadig vraagt wat uit het com-
isste-rapport is gebleken en wat B. en
W. hebben gedaan om 't gesignaleerde
k aad te h-rstellen en te voorkomen.
Voor f20000 is de gemeente b.v. be
nadeeld bij omrekeoing van het hout.
En dat B. en W. met dit feit voor oogen
nog zeggeo we hebben geen aanl ig
u voorstellen te dotn, keurt Mr. S. .dig
nu af.
Raadsheer Noordewier keurt ook af
dat B. en W. niet ingrepen.
Raadsheer van Veen merkt op, dat
de c-immisaie de schuld werpt op B.
en W. Bevreemd het ft 't he n, dal de
commissie zelf niet is gekomen met een
voorstel.
De man, die niet in staat is geweest
juist te cijferen en technisch niet vol
doende onderlegd was het lek irt te
instateeren, had op voorstel der com-
issie kunnen worden ontslagen.
Zeer terecht verzet de beer Kroes
2 HET SOESTERVEEN.
Door T. PLUIM.
Het schijnt, dat het veen goede voor
raden opleverde, althans men leest
anderhalve eeuw na het graven der
Praamgracht, dat deze grift te ondiep
en te smal was geworden. Dienten
gevolge verleende Bisschop Floris van
Blaokenhijm in 1389 vergunning tot
het uitdiepen en vetbreeden der Praam
gracht en wel aan Evert Reijoersz. van
Lodcnsteijn, Rutger Jacobsz., Hendrik
Nolen en Johan de Goede. Zjj kregen
tevens het recht den benoodigden grond
te mogen onteigenende onwilligen
zouden door ,'s Bisschops stadhouder,
den Maarschalk van Eemland, die op
't Huis ter Eem bij Eembrugge woonde,
met geweld tot onteigening van hun
grond gedwongen worden. (Dat Huister
Eem had donkere kelders, weet U1) Ook
mochten de ondernemers zooveel schut
sluizen maken, als zij-noodig oordeel
den, «sonder eenigh wedersegghen
ymar.t». Die sluizen in do Praamgracht
jn dus al meer dan 5 ecuwen
Zoo leverde het Snesterveen, ni
:n waterweg naar de Eem en d<
had, laat ons zeggen sedert 1400,
veel turf af. Maaralweer wa
fiscus er bij om ook op de afgeleverde
turf belasting te heffen, impost of
cijns gcheeten. Wij hebben daarvan
tarief van 12 Jan. 1577, waarbij bepaald
werd, hoeveel men per schouw (scbuit)
schuldig was en wel
»Uyt alle Zoester en Baarnse ve
elke schouw swart (d.i. zwarte of bag-
gerturf, de beste voor brandstof) ander
halve stuyver (of 12 duiten).
«Item elke schouw grauw (d.i. grauwe
turf, een mindere soort) een blanck d.i.
6 duiten.
«Item van alle andere schouwen turfs,
die binnen gesleeten, worden, sal me
soveel tot impost geven, als teexcijs
d.w.z. van turf, die in Soest zelf
gebruikt wordt, zal men ook dezelfde
verschuldigde belasting betalen. Voor
ten was zulke luif vrij van impost.
Om deze turfbelasting te innen, liet
de Regeering haar verpachten de pach
ter zorgde dan wel, dat hij niet te kort
kwam. Zoo bepaalt de Prins van Oranje
in 1580, nog als Stadhouder van den
KoniDg, dat in Eemland «de Impost
op den Tuiff, in den Lande van Utrecht
gedolven ende aldaar geconsumeert
(gebruikt) cf weggevoerd wordt», zal
betaald worden aan Gijsbert Lambertse,
schout in den Oostveen (d.i. Maartens
dijk). Dat was dus toen de pachter.
Ook voor de brandzoden, de «Do!-
dersche Turf», was men belasting ver
schuldigd. In 1709 bzpalen Gedepu
teerden 's Lands Utrecht, dat «aan deD
Pachter vaD den impost van den turf
in het District van Soest», zal worden
betaaldvan elk voer (vracht) plaggen
l'/s stuiver, en van elk voer, dat uit
gevoerd wordt, 15 stuivers.
Nu had men destijds van Amersfoort
af tot aan de Eembrug toe verscheidene
kalkbranderijen, die enkel turf stookteD.
Ook die moesten daarvoor belasting
betalen, eerst 20 gulden per keer stoken,
aar sedert 1722 maar 10 gulden.
Nog in 1723 is de turverij in vollen
gang, blijkens een besluit van de Staten
>ao Utrecht; daarin wordt o.a. gezegd,
<dat de voerlieden, dewelke tu>f met
wagens, karren of ander voertuig uyi
de Veenen voeren, t'elken reyse ge
houden sullen sijn, in het eerste Dorp
of Gehucht, daer sy sullea aenkomen
of doorrijden aan den Collecteur (ont
vanger) aldaar aan te brengen (aan te
geven) de quantiteyt van den turf, die
sy hebben geladen (dus de hoeveelheid)
om daarvan een briefje te ontvangen
en den Impost te bctaleD op verbeurte
van den turf en vijftig gulden daaiboven.
Langzamerhand echter raakte hel veeD
uitgeput en ging deze rijke bron van
inkomsteo, die eeuwen lang van zoo
veel belaog voor Soest was geweest,
voor goed verloren.
Het veeoland werd grooteodeels tot
'eiland gemaakt en men besloot het
geheel in te polderen, waarvoor ïd 1907
en Waterschap «Het Soesterveen»
'erd opgericht. Nog altijd spreekt men
an «het Veen» en wijzen nog enkele
pjassen op den vroegeren toestand.
De plantkundigen hebben er dikwijls
«•en reis voor over, om bij of in die
plassen zeldzame pl-oten te zoeken,
o.a. de Parnassia. En een der wegen,
die van den hoogen Eng naar dat
«Veen« daBlt, heet nog heden Turfweg,
een naam, die ons nog herinnrrt aan
het «natte goud», waarvan voorheen
Soest grootendeels moest leven.
Ook de stad Amersfoort moest naar
andere plaatsen uitzien om turf te krij
gen gelukkig begonnen de hoogvenen
in Friesland en Drente in de behoefte
aaD brandstof te voorzien, al zal die
turf, wegens den langen weg van aan
voer, ook wel duurder zijn geweest.
Baarn, Dcc. 1922.