DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
ABONNBMENTBN kunnen elke week In gun, doch opzegging van
abonnement moet geichleden voor den aanvang van een nieuw kwartaal.
Prq» per drie maanden fl.OO. Bullen de gemeente Amersfoort 11.10.
Afzonderl|ke n
Vrijdag 26 Sept. 1924 - No. 52
Acht en Dertigste Jaargang
KANTOOR: LANOEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE IEEMBODE VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAOMIDDAO
AOVBRTBNTlfiN 23 cent per regel. Blllgke tarieven voor handel en
ngverheld b| geregeld adverteeren. Advertentie» moeten Dinsdag
en Vrijdag vóór a uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kaa
TWEEDE BLAD
Epistel en Evangelie.
ZESTIENDE ZONDAG
NA PINKSTEREN.
LES uit den brief van den H. apostel
Paulus aan de EphesidisIII, 13—21.
Broeders I Ik bid u, dat gij niet
kleinmoedig wordt wegens mijne ver
drukkingen voor u, die uwe eer zijn.
Om deze reden buig ik mijne knicdn
tot den Vader onzes Heeren Jesus
Christus, uit wien alle geslacht in hemel
en op aarde naam heeft, dat Hij, naar
den rijkdom zijner heerlijkheid, u geve,
door zijnen Geest gesterkt te wordeD
met kracht voor den inwendigen mensch
dat Christus door bet geloof moge
wonen in uwe harten, opdat gij. gewor
teld en gegrondvest in de liefde, met
al de heiligen in staat moogt zijn te
begrijpen, welke de breedte en de lengte
en hoogte en diepte zij, en te kennen
de lielde van Christus, die alle kennis
te boven gaat, opdat gij vervuld moogl
worden tot de geheele volheid Gods.
Hem nu, die, naar de kracht welke
in ons weAl, machtig is alles te doen,
overvloediger dan wij bidden of bescffen,
Hem zij de glorie in de Kerk en in
Christus Jesus, gedurende al de geslach
ten van de eeuwen der eeuwen I Amen.
EVANGELIE
volgens den H. Lucas; XIV, 1—11.
Ia dien tijd, toen Jesus op een Sab
bath hel huis van eenen overste der
Pharizcün binnenging om brood te eten,
sloegen zij Hem gade. En zie, vóór
Hem stond een waterzuchtig mensch.
Jesus nu nam het woord en zeide tot
de wetgeleerden en I'harizt 8nIs het
geoorloofd op den Sabbath te genezen
Doch zij zwegen. Hij dan nam hem tot
Zich, genas hem en liet hem heengaan.
En hun antwoordend, sprak HijWie
onder u zal niet, als zijn ezel of os in
den put valt, dien terstond, op den
Sabbath, daaruit trekken En zij konden
Hem hierop geen antwoord geven.
Hij zeide nu ook tot de genoodigden
eeoe gelijkenis, daar Hij opraeikte, hoe
zij de eerste plaatsen aan tafel uiikozen,
en Hij sprak tol hen Als gij ter bruiloft
genoodigd zijl, zet u dan niet op de
hoogste plaats, opdat niet misschien
iemand, aanzienlijker dan gij, door hem
genoodigd zij, en hij die u en hem ge
noodigd heeft, niet kome en u zegge
maak plaats voor dezenDan zoudt
gij met besc' aming de laagste plaats
moeten gaan innemen. Maar als gij
genoodigd zijt, ga dan zitten op de
laagste plaats, opdat, wanneer degene,
die u genoodigd heeft, komt, hQ u
zegge: vriend, ga hooger op 1 Dan zal
u eer te beurt vallen in tegenwoordig
heid van hen, die mede aanzitten. Want
al wie zich verheft zal vernederd, en
wie zich vernedert zal verheven worden.
DINSDAG 30. H. Hieronymus, 30
September. Credo.
WOENSDAG 1 October. H. Remigius,
Oct. 2e geb. A. cunctis, 3e geb.
lar keuze.
DONDERDAG 2 H.H.Engelbewaarders
2 Oct. Credo.
VRIJDAG 3. Mis als Zondag, 2e geb.
cunctis, 3e geb. Prdclium (2 Nov.).
geb. naar keuze.
ZATERDAG 4. H. Franciscus. 4 Oct.
(Fr.Gaudeamus, Credo,(eigen Praef)
Liturgische Kalender.
Maand SeptemberOctober.
ZONDAG 28. 16 Zondag na Pinksteren,
Mis Miserere, Tijdeigen2 geb. H.
Werceslaus, 28 Sept. Praef. va
H. Driev.
Sluiting van het Provinciaal Concilie.
In de Kathedrale Kerk te Utrecht
id de plechtige openbare sluiting
plaats van het Provinciaal Concilie.
In plechtigen optocht schreden de
Aartsbisschop en de Bisschoppen van
Nederland van den ingang door hel
middenpad nnar het priesterkoor, dat
geheel gevuld was met hen, die h:t
Concilie hadden bijgewoond.
Allereerst volgde de plechtige onder-
teekening der genomen decreten. Aan
de Epistelzijde van het altaar werden
ze achtereenvolgens geteekend door
Mgr. den Aartsbisschop, Mgr. Cal'ier,
Mgr. Schrijnen, Mgr. Hopmans en Mgr.
Nadat deze belangrijke gebeurtenis
had plaats gegrepen en de Aartsbis-
ichop en de Bisschoppen zich weer
aaar hun zetels haddcu begeven, trad
de aartsdiaken Mgr. A. C. A. Schaep-
man naar voren en las het edict der
sluiting van het Concilie voor.
Vervolgens schreed de Aartsbisschop
eer naar het hoofdaltaar en terwijl
de geloovigen eerbiedig neerknielden,
gaf Z.D.H. den zegen. Vervolgens trad
de Aartsdiaken weer naar voren en
kondigde, eerst in het Latijn, daarna in
het Hollandscli den i>fi lat af: aan allen,
die by de plechtigheid tegenwoordig
waren, verleende Z D.H. Mgr. v. d.
Wetering een sfi «at van honderd dagen.
Vervolgens zong Mgr. Schaepman
Laat ons in vrede gaan. Daarop begaf
Mgr. de Aartsbisschop zich weer naar
xyn zetel. De Bisschop van Haarlem,
Mgr. A. J. Callier, trad voor de koor
bank en zong in beurtzang met de
drie overige Bisschoppen de acclama
ties allereerst werd dank gebracht aan
God, dan weiden wenschen geuit voor
Z.H. den Paus, den Aartsbisschop, voor
het katholieke volk van N-.d:rland en
de heele wereld en voor de mede
bisschoppen tenslotte volgde een be
tuiging, dat wy door deze decreten
aardig mogen worden door de belof-
n van Christus.
Op deze plechtigheid volgde de
vredeskus tusscheu de Bisschoppen en
daarna volgde de uitstelling van het
Allerheiligste Sacrament.
De Aartsbisschop hief daarop het
Plechtig Te Deum aan, om God te
loven en te danken voor de genade
in dit Concilie.
Tenslotte werd het Tantum E'go
gezongen en gaf de Aartsbisschop den
zegen met het Allerheiligst Sacrament.
Het koor hief »Rex clementissime*
in en in plechtigen stoet begaven
de Aartsbisschop en de vier Bisschop-
ar den uitgang der kerk,
gereedstaande auto's te
D« JftmrUoortscbe
Rbetorsijnen.
Door A. F. VAN BEURDEN.
Vooraleer wij een stukje geschiedenis
gaan schaven uit het leven van de
vroeger slechts enkele duizende inwo
ners tellende, door grachten, wallen en
Muurhuizen omgeven stad Amersfoort
en wel uit 't letterkundige leven, moeten
wy een blik slaan op andere gewesten.
Want wij moeten spreken over de
Amersfoorlsche Rhetorsynen of rede-
iijkers, over de Camere van rederykers,
wel de Broederschap van den H.
Hieronimus, die in de lóeen 17e eeuw
hier bloeide.
Zooali men weet vertoonde men in
de Kerken en op de Kerkhoven in de
middeleeuwen Bybelsche tafcreelen,
spelen van sinne«, waardoor men den
godsdienstzin en de zedelijkheid onder
het volk wilde bevorderen.
Deze ernstige voorstellingen werden
later vervaagen door esbatementen,
kluchten of kluiten, die by het groeien
der nieuwere denkbeelden vaak gebruik!
werden tot bet hekelen van personen
i toestanden.
De beoefening der welsprekendheid
of der rhetorica was zoowel in Holland
de Brabanden en Vlaanderenland
zeer in zwang. Ia Holland alleen vond
en zestig kamers van rhetorike.
Afgaande op den klank van rhetorici
of rhetorsynen noemde men ze in het
NederlaDdsch rederijkers.
Zy beoefenden de dichtkunst, h:t
tooneelspel, hielden wedstryden in bel
dichten in de Camere, maakten rou-
deelen, refereinen, kniedichten, zin
spreuken en woordspellingen. Er werdeo
ook algemeene wedstryden gehouden
als in 1561 te Antwerpen waar elf
steden en veertien kamers vertegen
woordigd waren. Er trokken toen 1426
rederijkers te paard door de straten mei
23 versierde wagens en 197 karren.
Het feest duurde drie weken. Er waren
zilveren bekers en schotels als pTj-ren
uitgeloofd.
Die Camers hadden een blazoeo of
zinnebeeld en een kernspreuk.
Middelburg had de bloem van Jesse
i de spreuk. In minne groeiend de on
dergegane stad Roemerswale de koren
bloempjes en de spreuk in minne ver-
zaamd. Haarlemde pelikaan en de
spreuk, Trou moet biycken den Bosch
de vierige Doorn cf Moiscs Bosch,
Rotterdam had de blauwe acoleyen
terwijl Amsterdam de spreuken, Ia liefde
bloeiend en BredaVreugdendal tot
de bare gemaakt hadden.
Amersfoort was niet achtergebleven,
had reeds vroegiydig een Camer van
Rhetorsgnen onder de zinspreuk In 'l
wild bloeiende. Dat wilde had betrek
king op de veldbloemen, niet op den
aard der Amersfoorlsche pofiten, alhoe
wel een vers uit dien tijd de Amers-
foorters niet als zschtmoedigen
omgang i
i in r
1 leer beschreef.
Wy komen nu tot de RhetorsyoeD,
die eerst op het stadhuis op 't Hof
buDne letterkundige oefeningen hielden
en later naar de Kamperbinnenpoort
verhuisden, waar in later tyden ook de
tchuttery terecht kwam. Zij waren «ver-
saamd« in de Sint Hieronimusbroeder-
schap (v. Bemmel 455 Zy vergaderden
op het stadhuis om de veertien d gen
en werden door den Magistraat begun
stigd. Zy hadden een eigen altaar in
de Sint Joriskerk. Zij speelden in
hel openbaar; althans 7 Mei 1565 ver
zochten Gerrit van Schayk, oud raad,
Johan Swart, raad en Harman Bolter,
allen Kerkmeesters der O. L. Vr. Kspel
aan den Raad en het bestuur der stad,
dat d - Rhetorsynen of Retor leken zouden
mogen spelen. Dit werd toegelaten,
mits deze hun stuk eerst lieten keuren.
In 1579 kreeg de Kamer het oude
orgeltje der minderbroederskerk, welke
kerk den 9e Maart geheel vernield was.
Na de inname der jslad werd niet
alleen het bestuur omgezet, maar ook
de hoofden der gilden afgezet en door
nieuw-gezinden vervangen. De Reto
rykers stonden over het algemeen aan
den kant der Staatschen. De Roomsche
leden werden op den achtergrond ge
drongen en door personen vervangen, die
en in Utrecht en den Haag graag zag.
Nu volgeu eeoige bijzonderheden uit
de archieven geput.
In 1558 was Jan Jacobs, busmeester
van Si. Hieronymus.
la 1563 was er grooten twist ia de
broederrchap en ontstond er een groot
gevech', wat weinig overeenkwam met
de schoone ^oorschriften tot behoud
van den vrede en eerder deed denken
aan de kernspreuk de Retorsynen,
will bloeiende.
Ia 1575 was Jan Willemsen, pot-
bakker, busmeester of adjudant.
Ia 1577 en 1578 was Joost Hermens,
Hoedemaker, deken van de broederschap.
1578 en 1579 Johan Maessen en
Johan Klaeszn. van Velsen procurator
as toen Adriaan van der Wal.
la 1580 Roelof Vlug, deken,
la 1584 was Jan Jacobsz. Huijsman
deken, in 1582 Machiel Martens. Verder
staat opgeteekend dat door deRetoigc-
aan Jan Huysman en JoostJHert-
is Hoedmaecker werd geordonneert
December 1580 de brieven be-
hoorende tot de Jeronimusbroederschap
te leveren in handen van Jan Maesz.
binnen 24 uren na insinuatie, die voorts
geordonneert wordt als dan zyn rekening
te doen op straf van een Keyzers gulden.
Ook dit broederschap werd nicuwge-
zind bekeerd. De Retorykers stonden
trouwens al lang bektnd, dat zij de
predikaties der nieuwgezindeD steeds
bijwoonden.
lo 1590 waren ledenMr. Arrjaen
Vink, Mr. Philippus Mol, Jan Aertss
Mom, Dirk Versleech, Jan de Smit,
Peter Ariaens, Marcus Jansen, Vincent
Lambertsen, Jan van Westrenen, factor,
Cornells Man, Gerrit van West-
Willem Evertsen, Cornelis Wan-
ken, Aert Petersen. Boven hunne namen
Toen moesten zij hunne boeken en
fundatiebrieven op het stadhuis inleve
ren. Sedert dien tyd, zegt van Bemmel
blz. 448, is dat college uitgestorven en
De Amersfoortsche Rhetorsynen heb
ben het wel moeten afleggen tegen
den druk van boven.
De opkomende puriteinen waren af-
keerig van tooneel en d&ns.
Ook waren de letterkundige oefe
ningen uit de mode geraakt.
Vee', sporen van de Hieronymus-
broederschap zyn er niet overgebleven,
r in ieder geval heeft Amersfoort
de beweging der geesten medege
daan en behooilijk zyne Camer gehad
t wild bloeiende.*
Gemengde Berichten
Wy verwagten n
Een salige
Ia 1640 war
Amersfoorters lid
Io Nieuw-Zeeland (Australië) bestaat
het grootste zuivelbedrijf van de geheele
wereld. In dit bedrijf werden het afge-
loopen jaar 22.000 ton boter, 4000 ton
kaas, 3600 ton melkpoeder en 800 ton
kaïcïae gemaakt, hetgeen te zsmen een
omzet beteekende van 60 millioen gul
den. Niet minder dan 7500 boeren zijn
vaste leveranciers van melk aan deze
reusachtige inrichting, die voor het
grootste gedeelte haar eigen benoodigd-
heden aanmaakt. Zoo beschikt zy over
een eigen blikkenfabriek en eigen kolen-
n>yn.
De boeren roomen thuis de melk
reeds af en zenden alleen den room
naar de melkinrichting, die zich tot op
zekere hoogte ook bemoeit met het vee
van de omwonende farmers. In verband
met het feit, dat de Nieuw-Zeelandsche
koeien over het algemeen niet zooveel
boter geven als de koeien in Denemar
ken en Holland, de beide groote con
currenten voor Nieuw-Zeeland op de
Eogelsche markt, wordt er In deze rich
ting al sedert vele jaren een strenge
selectie uitgeoefend en met zeer bevre
digend resultaat.
De heer J. J. van Broekhoven te
Wychen heeft een inrichting uitgevon
den om by het uitbreken van brand in
boerderijen op uiterst snelle wyee alle
koeien in een stal los te krygen.
De Ned. Vereeniging tot Bescherming
,n Dieren heeft voor hsar rekening
:n dergelijke inrichting laten aanbren
gen op een boerdery te Leur by Wychen.
Woensdag is daarmede by het demon-
streeren met een pseudo brand een
proeve genomen. Het gelukte io vyf
seconden een ry van acht koeien los te
krygen en buiten de schuur te jagen.
De aanwezige commissie uit de Ned.
er. tot Bescherming van Dieren be
tuigde baar volle tevredenheid over de
door den heer Van Broekhoven gedane
uitvinding en zal over een en ander
spoedig rapport uitbrengen.
Louis Bouwmeester is te Utrecht
opgetreden als Shylock, De 82-jarige
beeft deze rol voor de 2000e maal ge-
den Schrifuren speeld en is warm gehuldigd.
[eijach Russische Sovjet-regeering heeft
des vlcgsch. 1Q00 landbouwpaarden en 100 000 stuks
nog verscheiden vee in West-Canada aangekocht 2200
de Rhelorykkamer. stuks zijn reeds verscheept.
HET KALOTJE
»Is mijnheer Gaston Trevignon thuis?.
•Mijnheel dc markies is thuis,* ant
woorddc een oude man. En beleefd
voegde hij eraan toe: «de vorige
kies dc Trevignon is zes maanden ge
leden gestorven.*
Zoo was dan Gaston eindelijk-
koninkrijk gekomen. Een koninkrijk
blijkbaar van bosschen, heide en water,
met een half in puin gevallen kasteel,
staande in een verwaarloosden tuin. Ik
volgde den bediende in een met pla
vuizen bevloerde zaal van mooie afme
tingen, met een prachtigcn granieten
vuurhaard aan het eene en een mooie
trap uit dc beste dagen der Renaissance
aan het andere einde. Deze dienden, om
het contrast te doen uitkomen tusschen
een adel ijk verleden en een schamel
heden, want het karpet, een echt Aubus-
son-tapijl, was in flarden cn elk meu
belstuk had een uiterlijk van hoogen
ouderdom en verval.
Zelfs de bediende, die eerst na mijn
derde ongeduldig bellen was komen
opdagen, scheen even oud als dc worm
stekige stoelen. F.n ik kan het me
ook verbeeld hebben ik zou cr op
hebben gezworen, dat hij het land had
aan dc komst van een vreemdeling,
bovendien buitenlander.
Een oogenblik later trad Gaston bin-
:n met zijn beide toegestoken handen
i met dien lach om zijn mond, welken
ik mij nog zoo goed herinnerde. Tien
jaren hadden hem evenwel veel doen
veranderen, wellicht niet in zijn nadeel.
Hij had dat jeugdig, zoo aantrekkelijk
voorkomen verloren, maar hij had er
voor in de plaats gekregen een stempel
van voornaamheid, en tevens van dap
per gedragen lijden en teleurstelling.
Gij hebt aan mij gedacht?* zei hij.
•Gij hebt mij opgespoord? Hoe aller
aardigst van ul«
Hij was zoo blij me te zien, dat ik
er een kleur van kreeg, niet in staat
zeggen wat mij eigenlijk naar zijn deur
had gevoerd. Bretagne met mijn motor
doorreizend, was ik verdwaald geraakt.
Een blik op de kaart toonde me, dat
Ik weinige kilometers van Trevignon
was verwijderd, en toen, eensklaps,
herinnerde ik mij onzen ouden vriend
en voelde me gedrongen, hem
zoek te brengen. Ik had een
omschrijven overtuiging, dat hij thuis
was, en een instinctmatig gevoel dat
dc gevallen steken van onze vriend
schap weer zouden worden opgenomen,
Feiteiyk had ik zijn naam vergeten. Een
van de vele jeugdige Franschen, naast
mij werkend op Julier's atelier te Parijs
had mijne aandacht getrokken door zijn
slecht teekenen en zijn afschuwlijk colo-
riet. Nooit heeft grooter brekebeen een
doek besmeerd en bedorven. Maar wij
hielden van hem, omdat hij zoo
lijk en flink was, en zoo geheel
vrij van elke smet van ijverzucht. Wij
wisten, dat hij de neef en erfgenaam
een zonderlingen ouden man,
eigenaar van een kasteel in Bretagne,
ook wisten wij, dat hij van zijn vader
n klein inkomen had geërfd, groot
genoeg om zijn eigen rekeningen en
ook nog enkele van zijn minder gefor
tuneerde medestudenten te betalen.
Blijf je een poosje bij mevroeg
hij «Komaan, dat moet je doen...*
Het vertrouwelijke »je« besliste de
Is hier wel een ruïne, zooals je
ziet,* ging hij, een oogenblik de wenk
brauwen fronsend, voort, «maar dat
zullen wc vergeten terwijl we over Mont-
martre praten.*
Schilder jc nog altijd?* vroeg ik,
•Schilderen herhaalde hij. »Ik moei
nu schilderen*. Eu ecnigc verbazing op
mijn gezicht lezend, begon hij druk te
Hij was eigenaar van het kasteel
de ruwe heidevelden eromheen, ma
deze waren ongelukkig bezwaard.
Terwijl hij sprak, tradt de oude knecht
de zaal in. Gaston zei hein, dat hij mijn
koffer zou binnenbrengen, en ik gelastte
mijn chauffeur naar de dichtstbijgelegen
stad te rijden en den volgenden dag om
instructies te komen vragen. Gaston
lachte, maar ietwat vreemd.
•Die auto kan ik hier niet bergen'
mompelde hij, mijn voertuig met er
thousiasme nakijkend. (Gelukkige bede
laar 1 Van schilderijen gemaakt, hè
•Noem ze portretten
•Ik heb gehoord, dat jc prinsessen
schilderde, en dat heeft me plezier ge-
De oprechtheid van zijn toon deed
aangenaam aan. Een tiental jaren had
den zijne vricndeiyke stemming onge-
wijzigd gelaten.
•Waar zal ik mijnhcers koffer zetten
vroeg de knecht.
T ot mijn verbazing antwoordde Gaston
in Bretagner dialect lk wist er echter
genoeg van om te begrijpen, dat. mijn
gastheer zijn eigen kamer afstond.
•Ik weiger vlakaf jouw kamer in be
zit te nemen, ouwe jongen, en ik ben
nog even koppig als vroeger*, voegde
ik hem met beslistheid toe.
•Er is slechts één bewoonbare kamer,
en die
»Nu?«
•Was de kamer waar mijn ongeluk
kige oom is vermoord geworden.*
•Vermoord?*
•Je hebt toch zeker van het geval in
de couranten gelezen
Toen ik ontkennend hethoofd schudde,
vervolgde hij zacht: «Hij werd beroofd
en vermoord. Daarover zal ik je later
vertellen. Inmiddels
Welnu, laat me in de kamer van
v oom logceren.*
Gaston vertrok zijn gezicht.
•Gij Engelschen zijt koelbloedig*, zei
hij. »ik zou daar niet durven slapen, de
dorpelingen zeggen dat het er spookt.*
•Des te beter, ik wil wel eens een
spook zien.*
»'t Is opgesloten. Maar scherts ter
zijde, ik heb niet graag, dat je in die
kamer slaapt. Coadic zou daar voor
geen duizend frank willen slapen, wèl,
m?«
.iNog voor geen tienduizend mijn
heer*, antwoordde de knecht, licht sid
derend, en met zijn vreemde, scherpe
stem voegde hij er bij»De kamer is
gesloten, en ik heb den sleutel, maar
niettemin is ze niet ledig.»
(Wordt vervolgd.)
