J
Amsterdamsche Bank
DUYKER Havik 29 Amersfoort
CREDIETEN
H. ELZENAAR
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
Vrijdag 9 April 1926
Veertigste Jaargang
No. 3
ABONNEMENTEN kunnen elke week In gun, doch opzegging vin
ibonnement moei geschieden voor den unving vin een nieuw kwirtul.
Pr|s per drie maanden 1.00. Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10.
Ationderl|ke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANQEQRACHT 28. AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAQ- EN VRIJDAOMIDDAO
ADTBRTBMTliw 29 cent per regel. Billik* tarieven voor handel
ngverheld b| geregeld adverieersn. - AdvertentlEn moeten Dined,
en Vrgdag vddr Z uur worden besorgd. Een bepulde plaats
niet worden gegarandeerd.
Geluk hebben en gelukkig zijn, 'I zijn
twee zaken, die even ver van elkander
liggen als verstand hebben en verstandig
zijn.
Eenbtid.
Onze Roomsche eenheid is de nood
zakelijke voorwaarde voor de bevesti
ging en uitbreiding van hetgeeD de
Kaïholieken door strijd en zware cffers
Indien het aan tweedrachtzaaiers zou
lukken, onze Roomscheaaamboorigheid,
hei volgen van de leiding der kerkelijke
en wettig gekozen leiding op staatkun
dig of sociaal gebied, het vertrouwen
en de eendrachtige strevingen te ver
deden, dan zouden wij een prooi worden
van onze zwakheid en bezwijken onder
de kracht onzer vijanden.
De hardste slag, die aan het Katholi
cisme van ons land in deze periode
van zijn ontwikkeling kan worden toe
gebracht, is de uitlevering van de een-
beid, waarin het is gegroeid, aan de
tegenstanders.
Van het oogenblik af, dat de saam-
hootigheid, de concentratie op ons be
ginsel, uileen valt in tweedracht, is hel
gedaan met de sociale en staatkundige
machtspositie, tot welke onze emanci-
patoren, na onze kerkelijke organisatie,
ons hebban geleid.
Van deze logische zekerheid dienen
wij ons allen diep te overtuigen,
er hier en daar menschen doende zi
om ons volk tot de naaste stembus
orignteeren en onder leuzen voott te
drijven, die ons noodlottig worden.
Men weet, hoe verzamelen wordt
geblazen voor alle kritikasterij en on
tevredenheid met den gang van het
katholiek openbare leven.
De personen die in deze splitsing,
in deze ongemotiveerde breuk in ons
Roomsch partij leven allerminst be
hagen hebben, zijn onze leidende kerke
lijke oveiheden, staatslieden, sociale
voormannen en de niet onevenwichtig,
maar gezond denkende Katholieken.
Zij allen weten, welke onberekenbare
gevolgen op de mentaliteit des volks,
een overdreven kritiek op het doen en
laten van gezagdragers en een pro
beeren van allerlei ondegelijke
ontrustende nieuwigheden kunnen uit
oefenen.
Immers, waar komt al dat gedoe op
neer. Men boort de dwaze verdediging
der uitleening van kapitaal zonder rente,
het wrange en liefdelooze kritiseeren
van vooraanstaande Katholieken, het
stuwen van verwarde en wilde demo
cratische stroomingen, het hatelijk
polemiseeren tegen onze politieke en
maatschappelijke stuurlui, of het scholen
van het volk in de «kankers-methode 1
Zulks zal uitloopen op een lichtzin
nig en slecht oordeel der massa, onder
ling wantrouwen en eerst heimelijk)
later openlijke tweedracht, die onz
eenheid vaneen zal scheuren.
Daarom weg met hen, die aankwee-
ken bij het volk zulk een verderfelijke
mentaliteit I
Veeleer hebben wij behoefte
bevordering van het onderling vertrou
wen en versterking van de Roomschi
f eenheid.
iVERST00TEN.
Dit is het laatste spel, dat ik met
beiden doe," sprak Johan in de her
berg. „Morgen ga ik de wijde wereld
in, eer mijn vader mij wegjaagt."
„Groot gelijk," spraken de anderen.
„Naderhand zal je vader wel blij zijn,
dat je weer terugkomt, als hij eerst
maar eens ondervonden heeft, dat de
knechts niet meer bij hem willen wer
ken. Gij hebt de lui nog bij elkander
gehouden, maar als gij weg zijt, zullen
de anderen niet lang meer tegen zijn
zuur gezicht aan willen kijken."
Ze namen afscheid. Johan ging naar
huis en wierp zich zonder aan zijl-
avondgebed te denken, te bed: de laat
ste nacht in het ouderlijk huisl
Zijn vader had dien avond een knecht
uitgezonden om te gaan kijken of Johan
speelde. Deze was met een bevestigend
antwoord teruggekomen endengehee-
len avond had de oude man naar di
woorden gezocht, waarmede hij den
volgenden morgen den ongehoorzamen
en ondankbaren zoon het huis ont
wies morgens om zes uur, bij
naar den Wereldvrede.
n.
Middelen.
Wie door de beginselen van den
K. Vredesbond nog niet overtuigd
mocht zijn van het bestaansrecht en het
deze vereeniging, zal na ken-
van de middelen ongetwijfeld
voor haar program gewonnen worden.
We zagen, hoe de vrede allereerst
n toestand des harten, een genade
den H. Geest, een voorrecht slechts
weggelegd voor die zielen, die vrij van
zonden, den wil van God volbrengen
Zijn H. Leer en die Z^ner Kerk na-
en. Het voornaamste en krachtigste
hulpmiddel hierbij is het gebed. «Wie
bidt wordt zalig, wie niet bidt gaat
verloren.*
Duidelijker en krachtiger kan de nood
zakelijkheid des gebeds als middel ter
zaligheid niet worden aangeduid. En is
streven naar den vrede des harten,
rr den grondslag dus van den waren
deugdelijken vrede onder de men
schen, wel iets anders dan het streven
zaligheid
kis eerste middel heeft de Bord dan
op zijn program staan 'Het Sociale
Vredesgebeden wel in verschillende
en, als o.m.t
Bijzondere godsvrucht tot het H.
Miscffer als centraal Vredescffer waarin
geheelc Keik met Christus bidt voor
i algemeenen vrede, en dus het bij
sonder aandachtig meebidden van de
ven vredesgebeden in den Canon.
b. Ook buiten de H. Mis, vooral ook
het huisgezin, gebeden storten
den vrede.
c. De Zoodagsche H.Communii
vangen als Vredes-Commuoie, die allen
vereenigt in Christus.
d. Vieren en heiligen van den Zon
dag, zooveel mogelijk in het huisgezin.
c. Bijzondere viering (behalve van den
Kerst-, den Paasch-, en den Pinkster-
vrede) van het feest van O. L. Vroui
-Koningin des Vredes* en van het feest
'an Allerheiligen, oorspronkelijk inge
steld tegen de oorlogen, zoo mogelijk
met algemeene Communie.
f. Offers breogen voor de vredesbe
weging, niet slechts geldelijk, maar
vooral door zich iets in den geest van
ffer op te leggen of te ontzeggen.
Zulk een offer staat hoog boven een
ift zonder meer.
Het laatste middel is zeker niet bet
geringst in practiscbe waarde. Hierdoor
toch wordt aangekweekt de geest van
zelfverloochening, van offervaardigheid,
zonder welke de liefde onbestaanbaar
Gebed dus en zelfverloochening.
Welk Katholiek zou aan dit program
zijn medewerking ontzeggen
Als 2e middel geeft het program van
den Bond eenige wenken van de
fractische beoefening van den chrislelyki
vrede, volgens de vermaning van den
H. Paulus aan de Romeinen XII: «Als
het mogelijk is, en zoover het
afhangt, hebt vrede met alle menschen.
Verschaf U zelf geen recht, m
"t over aan 's Heeren Toorn.-
Diensvolgens
a. In eigen huisgeziu en in de families,
vermijden en beslechten van alle familie
twisten en sectenaankweeken
vrede-geest bij de kinderen.
b. Bij rijzende geschillen, waar het
,s zuiver persooolijk recht geldt, zich
geneigd toonen tot een vergelijk, tot
opcffering van eigen recht, dat men
niet zedelijk of wettelijk verplicht is te
handhaven, als de ware vrede daardoor
wordt gehandhaafd of hersteld.
c. Het beginsel van bemiddeling in
eigen kring loepassen en waar men
dit gevoegelijk en bescheiden kan, aan
raden.
d. Alle zuiver persoonlijke polemiek,
de pers vooral, en het meest In lijden
in politieke of andere opwinding ver
mijden en de zakelijke polemiek in
zin van welwillendheid voeren.
Vooral tijdens vergaderingen en
samenkomsten zich van alle harts
tochtelijke of anderen prikkelende uit
latingen onthouden.
De verdere middelen hebben alle min
meer betrekking op de stoffelijke
zijde van het wereldvrede-vraagstuk en
laien wij onbesprokeo, als zijnde hier
van minder belang. Ons doel was slechts
de belangstelling en zoo mogelijk de
medeweiking op te wekken voor eeo
veiheven doel op een program, dal de
instemming en medewerking
katholieken verdient. En dan
wij met het bovenstaande ruimschoots
te kunnen volstaan. Niemand oi
die niet hartgrondig den oorlog
zijn steeds toenemende wreedheid door
verfijnde techniek vetfoeit en ver
afschuwt.
Welnu dao, sluit U aan bij den R. K.
Vredesbond iu Nederland, wordt lid
helpt mede door uwen arbeid, maar
ook door uw gtbed bereiken het ideaal,
dat zich deze Bond heeft gesteld, het
ideaal, dat opgesloten ligt in de bood
schap voor 19 eeuwen door de Engelen
aan de menschheid gebracht
«Et in terra psx hcmlntbus, bonae
voluntatis* en vrede op aarde aa.
menschen, die van goeden wil st/n.
Amersfoort
grootste gedeelte aan de Noordzijde
den kam der Groenmarkt. Reeds
vroegtijdig, vermoedelijk tdór 1600 werd
op dit t-rrein niet meer begraven.
Juni 1623 besloot men het «onlangs
geplaveide* kerkhof van St. Joris mede
te gebruiken tot een appelmercktal
eerder had men daar de groentemarkt
estigd.
De Librije van Sint Joris
Aan iedere kerk van aanzien was in
middeleeuwen een boekverzameling
librije verbonden. Ook aan de St.
Joris te Amersfoort, Deze lag ter plaatse,
waar neg de dnr ledige kleine woon-
huisjes aan de Noordzijde gevonden
worden. In 1586 werden de boeken
het priesterkoor der kerk overge
bracht, dat men met planken van het
schip der kerk afgescheiden had. De
ije zelf werd als school in gtbiuik
genomen, waarin L«mbeilus„ Brirtkius
les gif. Waar de bleken dér L'biije
gebleven zijn, is niet bekend. Thare
ze verloren.
De doodsbaren van St. Joris.
Het groote gebouw van Stnt Joris
vordetde veel onderhoudskosten. De
'roegere inkomsten waren ten deele
verdwenen of aan andere instellingen
toegelegd. Daarom moest men naar
middelen uittien om het ondeihoud te
betalen. Omstreeks 1630 wilde men
daartoe een nieuw recht htffen op het
gebruik der doodsbaren. Dese zouden
naar het model van Utrecht gemaakt
worden. Er touden zwarte en
draagbaren zijn. De zwarte baren
de dtfiigeo, de witte voor de armeren.
Nu had men ook nog baren
oude fatsoen. Deze waren ten dienste
der geheel onvermogenden.
De rwarte baten kosten twee gulden
gebiuik, de witte een gulden, de
en raar het oude fatsoen tien stuivers
niets. Kinderen betalen half geld.
De huur van een graf in de kerk
kostte 10 gulden. Ddoodgravers kregen
voor het grsven^van een graf
Aantekeningen over Amersfoort
door A. F. VAN BEURDEN.
Luthersche Kerk.
Toen den 29 Mei 1748 de zwaan n
de appel op de Luthersche kerk in de
Langestraat opnieuw verguld werden,
heeft men in den appel het volgende
perkament ter gedachtenis geplakt, or
de «aenteijkrt ing daervan, all was ht
over honderd jaaren, aldaar te vinden'
Het geschrift luidde als volgt
«In deD jaere 1748 den 29 Malj ten
tijde van Do. Phllippus Ludovicus Sta-
tius Muller, onder de kerkelijke regee
ring van Willem Emanuel Dfeiji
ouderlingen, alsmede Coenraad v
Mommemij en Johannes Visschers, dia
kenen, is deese swaaa en appel afge-
haaldt en verguldt,*
ibij werd nog het volgend vers
gevoegd: «God zeegne Luthers swaan,
En laat zijn kerkje grotjen, Haar leer
moet vaste staan, Eo tot aen 't Eijnde
blotjen, Totdat hij komen zat, Uijt
's Hemels vreugde zaaien, Om zijne
leden all, Van bier tot hem te haaien I
AmeD I AmeD I P. L. St. Muller, pastor.
De Appelmarkt.
Het kerkhof bij Sint Joris lag
zijn," fluisterde hel meisje.
„Neen, nu: ze zullen allen hooren,
dat het mij ernst is met mijn bedrei
gingen."
Broni ging schreiend naar boven,
maar een oogenblik later keerde ze
terug met het bericht: „Hij is al weg."
Een oogenblik stond de grijsaard
verslagen; maar terstond richtte hij
zich weer op en sprak op harden toon
„Ik zweer voor u allen hier aanwezig,
dat hij nooit meer hier over den drem
pel komt. Als hij het durft wagen,
stuur ik de honden op hem af."
De knechts en de meiden gingen
zwijgend heen, maar buiten fluisterde
er meer dan één: „Als God hem maar
niet straft voor zooveel hardheid en
strengheid
In huis was het eenzaam en stil
alle geluk was er uit verdwenen.
Nadat de jonge man eeneindweegs
geloopen had, wierp hij een blik terug,
haalde diep adem en scheurde zich
als het ware van zijn geboortegrond
los. En terwijl hij met een zeker leed
vermaak er aan dacht, hoe de plannen
van zijn vader om hem ten aanschouwe
ontbüt sprak de vader: „Broni, ga van al de dienstbaren het huis te ont-
Johan hier roepen." zeggen, geheel mislukt waren, zat d(
Straks vader, als de anderen weg (oude man met een harde uitdrukking
op het gelaat te schrijven.
Eindelijk was hij klaar; hij stond
op en ging naar de deur.
„Broni!" klonk het.
Het meisje trad op hem toe. „Broni,
sprak hij, „nu de jongen weg is, moet
gij weten, wat er met de boerderij en
met het geld gebeuren zal, als ik van
je weggenomen wordt. Je moeder doel
niets dan schreien, als ik daarover
praat."
Broni ging zitten.
„Al wat ik heb, erft gij, kind," ging
de boer voort, „Je moeder krijgt een
som gelds en een lijfrente, maar voor
het overige, of je trouwt of niet
alles is voor jou. Maar één ding moet
je mij beloven: als Johan terugkomt,
mag hij geen stuk van mijn geld, geen
roede van mijn grond, zelfs geen nacht
verblijf in mijn huis hebben. Ik onterf
hein.'
Het me'sje verborg haar gelaat
haar schort en begon bitter te schreien.
„Waarom schreit ge, Broni vroeg
haar vader. „Heb ik niet goed
gezorgd
„Ge zijt te hard en te streng vader.
„Te hard? Dat heeft hij dubbel
verdiend, dat ik hard tegen hem
Beloof mij, dat ge mijn wil stipt vol
brengen zult!"
Alvorens u beslist bij het koopen van een Instrument
is het mede in uw belang ook eens te komen zien in den
Piano- en Orgelhandel
16 i
dat
kind 8 stuivers. Er moest ander,
halven voet dus een halven meter grond
op de kist komen. Tegen deze nieuwe
regeling kwam de bevolking in verzet.
Ook klaagde men, dat men in de kerk
allerlei materialen en rommel op de
graveD legde. De grieven werden zoo
veel mogelijk weggenomen. Later werd
het tarief der baren nog eens verhoogd.
In St. Joris werden nogio 1812 door
elKsrder 300 lijken per jsar begraven.
Door verloop van tijd is de St. Joris
er niet beter op geworden. De daken
hebben veel geleden. In die groote
daken zit wel tien schepen eikenhouten
dakstoel in, die het dak moet dragen.
Een planken brug voert over
'ulfsel naar den toren.
Het mooie priesterkoor staat tegen
de Langestraat aan eti ia ledig. Men
beeft vroeger het orgel op het prachtige,
eenige, gebeeldhouwde oxsal gezet en
dit erg geschonden. Het schilderwerk
der kerk, waarvan gedeeltelijke
figuren te voorschijn kwamen, ia onder
den witkalk begraven. Herstellingen
zijn dringend noodig. 'I Is te hopen,
dat men gehoor geeft aan den oproep
der kerkvoogden om dit monument
len ondergang Ie redden.
„Dat kan ik niet, vader. Johan is
mijn broeder."
„En zijt ge dan alleen maar Johan'
zuster? Zijt ge ook niet het kind van
uwen vader, dien hij zoo zwaar be-
leedigd heelt?"
Vader, ik kan uw wil nietvolbrcn
0_.i. Ik houd veel van u, maar uw
kind vervloeken en onterven, daaraan
kan ik niet meehelpen."
„Ooed, dat Is uw zaak", sprak
boer kortaf, „maar ge zult er berouw
over hebben, dat ge mijn zin niet ge
daan hebt."
Toornig verscheurde hij het pas vol
geschreven vel papier en zond Broni
ct een zwijgend gebaar heen.
Sinds dien dag was hij ook lege
zijn dochter koud en onverschillig. Hi
werd voortdurend stiller en somberder
op de Berghoeve. De boer sprak bi
geen enkel goed woord meer, en
werk werd door de knechts en melden
eenvoudig gedaan omdat het moest.
Tegen den avond was Johan in
dorp aangekomen, waar hij den n
meende door te brengen om dan
volgenden dag zijn tocht naar de
voort te zetten. In de herberg waar
rust en verfrissching zocht, zag hij eenige
mannen aan een tafel zitten kaartspelen-
te Amersfoort, Kortegracbt
Kapitaal f35.000 000
vw.vvv KOicr»»
tegenover het Postkantoor
Reserve f 43.000.000
Langestraat 36
Mousseline Costume plooimodel f5.65
Crepon klokmodei f6.90
Mousseline m. I. meuwen fll.75
Speciaal voordeelige aanbieding.
De hondenslager van St. Joris. 1
Den 27e Mei 1622, du» nu iel* tr.eei
drie eeuwen geleden, kreeg de
hondenslager van Sr. Joris een nieuw
voorzcbillle. bij moet met drie gulden
beboeten, wie met gedekien hoofde
door de kerk ging onder de predikatie
30, wie een glas insmijt3e.
evenzoo met een gulden, wie het Keik-
hof of de Windsteegh verontreinigde.
De boeten komen ten profljtc vanVten
hondenslager. Hij kreeg ook een «pari
loon aan het ambt veibonden en de helft
het dragen der baren. In 1631
moesten de kosters voor de oide zotgen.
Verschillende waardeering.
Pieter Pijpers geboren te Amersfoort
I December 1740, overleden op Pun
tenburg 20 Juni 1805 gaf behalve andere
dichtstukkeu ook een groot weik uit,
Eemlandsche Tempo of CUo op Punten-
burgh. Hij ontving van het gemeente
bestuur van Amersfoort een illveren
schenkblad met het wapen der stad
ten gescheoke. Maar hg kreeg op rijn
werk een onverwachte, scherpe, onwel
willende critlek In een werkje getiteld:
Bespiegelingen, aanmerkingen en aan-
teekecingen op het vermaarde dicht
werk «Eeml. Tempe cns.< door den
heere Pieter Pijpets van en tot Punten-
burgh, ci devant tabakawinkelier te
Amsterdam In de Warmoesslraat, daar
Joseph II uithangt, naderhand met 1795
president van hun Hoogmogenden de
heeren of buigeren Staten Generaal,
thans controleur van 't zcekantoor,
peëta csusareus laureatus ens. 1804.
Deze felle critlek trok Pijpers zich
'O aan, dat hl) eerst ging kwijnen
het spoedig daarna bestierf.
Groote branden in de stad.
Ao. 1340 op Goeden Vrijdag brandde
het grootste deel der binnenstad
:n stuk vau den Sint Joria af.
Ao. 1441 staken de Gelderschen ovsr
de twintig huisen in brand.
Ao. 1455 werd de Utrcchtschestraat,
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Schrijfmachines
Langestraat 84 - Teief 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Tcekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Op dit gezicht ontwaakte in Johan
de speclhartslocht in zijn volle woede.
De spelers schenen dat wel fc merken
een van hen trad op den jongen man
toe en zei vriendelijk:
„Als ge soms mee wilt spelen, be
hoeft ge het maar te zeggen, hoor.'
„Ja, heel graag."
Het volgende oogenblik was hij al
aan den gang. Hij won, won nog eens
en nog eens en toen het spel eindelijk
geslaakt werd, sprak een der belde
vreemden tot Johan: „Ik kan inaar
nauwelijks meer betalen, wissel me dit
bankbiljet eens even."
Johan nam het aan en gaf er
olgens anderen de voorstad builende
Utrechtschepoort vet brand.
Ao. 1520. Een groote brand begon
bij Si. Joriatorcn, vernielde de Papea-
hofstede, Langestraat en de Kamp
tuaichcn Poth en Sint Jaueen vrouw,
kind en 430 woningen werden
vernield.
Ao. 1657. Een groote brand begon
in de Achterkamp bij de Kamppoort
liep verder door den Poth, Koningstraat,
Walikerateeg. Er werden 23 hulzen, 27
hooibergen, 10 schuren en 5 woon
kamers vernield.
1693 brandden elf hooi- en
koreobergen buiten de Koningspoorl af.
Wordt vervolgd.
De Emmabloem.
H. M. de Koningin Moeder stelde
op deu dag van haar intrede in de
Hoofdstad van het Rijk, de Emmabloem
collecte ia.
Het doei dezer collecte iz In den
loop der jaren wel bekend geworden
bij het Nedeilandzche publiek, de op.
brengzt komt ten goede aan de plaatse
lijke vercenigingen tot bestrijding der
tuberculose.
Dit jaar tal de Amersfoortzche ver
eeniging die collecte houden op Zaterdag
17 April a.a.
Dat ieder zich dien dag wederom
tooie met een Emmabloempje, welk
pje tooaU wij hopen door vele
mdcljjkc veikoopsters en verkooptrt
aan het publick zal worden aangeboden.
Tevens zouden wij hierbij ecne uit-
ncodlging willen richten tot de Amcrt-
focrisch') Dames en Heeren om zich
beschikbaar te stellen voor den ver
koop dezer bloempjes.
Gelegenheid voor aanmtlding beslaat
op Vrijdag 16 April om 4 uur n.m.
in de hghslleo (Uircchnche weg no. 23)
slwa.it lp dat uur het beatuur Jer
Vereeniging zitting zal houden voor wijk-
verdeeling, verstrekking der bloempjes
en uiltc king der verzegelde bussen
wnsrmcdc de collecte moet worden
gehouden.
aantal zilverstukken voor Inde plaats. Het bestuur der R. K. Vereeniging
n nacht
n den
e stad
Na het spel bleven ze met hun drlefin
nog een oogenblik praten en de vreem
den zochten door vertrouwelijke vragen
er achter te komen, in wat voor om
standigheden Johan zich bevond. Dat
was bij den argeloozcn man niet zoo
heel moeilijk; spel en drank hadden
hem bovendien nog openhartiger cn
mededeelzamer gemaakt, en zoo ver
telde hij hun, dat hij In de stad werk
kwam zoeken en waarom hij in zijn
geboorteplaats niet langer blijven kon.
(Wordt vervolgd.)
«Geloof cn Wetenschap*, noodlgde de
leden uit tot bijwoning van de ver
gadering op Maandag 12 April, m het
gebouw van de R K. Spaarbank.
Dr. J. Aghina zal een Lesing met
.Ichtbeclden geven over Röntgenstralen
«n D «gnostiek.
Des avonds
moet men voor hel verkrijgen en
behouden van een zachte en Irsaie
huid, dc handen en het gelast
Inwrijven met een weinig m
Dooi X cent PllFOl
