COMPLETE WONIMGINRItHTING R. K. Spaarbank - Amersfoort Pianohandel S. DUIJKER Afdeeling Radio Edison toestellen A. H. van Nieuwkerk Vulpenhouders Kantoorboekhandel H.ELZEHAAR Bel dan op No 42 DE EEMBODE R. K, Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken Dinsdag 24 Aug. 1926 No. 42 Veertigste Jaargang ABONNBMBNTBN kansen eik* m ik in gun, doch oplegging iu i isnvug Tin een nieuw kwartaal i da geneente Awenfooel 11,10. KANTOOR: LANOEQRACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314 DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO ADTBKTBMTlfin 23 ent pet regel, overbeid b| geregeld edverteeren. - en Vrgdig vöór sar worden ba De naam solidariteit beteekent in den grond het eeuwiq begrip van de broeder schap. En broederschap berust op offer vaardige liefde: we zijn uitsluitend broeders in den éénen Vader, ja zóóveel zijn de menschen wezenlijk met elkaar vereenigd als ze vereenigd zijn met God. Rembrandt. De 17e e.uw toont ons Hollend'a groote welvaart is hendel en nijverheid de tijd, wnarlti Amsterdam waa het hart en de geldkist van den wereldhandel. 't Was eeo tijdvak waarin naast handel en nijverheid ook hoog de kansten bloeiden. Rolland was niet alleen de stapel plaats der handelswereld, maar ook door zijn bouwkundigen en beeldhuu wers, rijn schilders en dchters het middelpunt in de wereld der scboone kunsten. in de dienselfden gouden tijdfxoo steik heerrchendc oo verdraagzaamheid jegens het spaapsche bijgeloof en supeiatitlei de onverantwoordelijke prakt ijken, waar mede handelsgebied werd verworven in verre landeD. Dat was Holland op zijn smalst I la dien gouden tijd trekt aan het beeld van den grootsten onzer schil ders: Rembrandt van Rjn. Vele zijn de legenden geweest over Rembrandi's leven door 't volk ge sponnen. Gelukkig heeft de gescbiedvorschiog dal netwerk verbreken en weggenomen en staat zuiver en bloot de ware wetke Ijjkheid. Zullen we misschien bet pcStische missen, wat er in vele van die legenden ontegenzeggelijk lag, de figuur van Rembrandt kan dcor de vaalheid slechts Niet op den molen sleet hij tijn jaren, maar zesde zoon van wel gefor tuneerde ouders, Herman Geriitssn van Rijn en Neeltje Willemsdochter van Zuidbroek, biacbt hij zijne jeugd door te Leiden. Voor de ztudie bestemd, bezocht bij de Latijosche school, doch gaf weldra btijk van zijn tegenzin in 't leeren, zocdat hij volgens zijn verlangen als leerling geplaatst weid bij den schil der Jacobus Isaakzoon Swanenbu'g. Na zija leertijd vestigde hij z ch te Leiden a's portret-schilder. Door rijm Civiele* prijzen gelokt, ontving bij vele bestellingen uit Amsteid.m. Hij besloot daaiom in 1630 naar de hoofd stad te veihuizrn. Daar leerde hij ter huize van den pudikatt Silvius dicor r.icht Saskia kenner. Deze, ofschoon dochter van drn Pensionaris en burge meester van Leeuwarden Uilenburg, versmaadde d: hand van den eens digen kunstschilder niet en huwde hem in 1633. Saskia was het toonbeeld van een vlijtige, zuinige huisvrouw, die het evenwicht wist te houden tusschen hunne niet al te tuime inkomsten de ateike kooplust voor antiquiteiten van haar man. Van de vier kiodercD, waarmede hun echt gezegend was, stierven reeds vroeg drie. Titus zijn zoon, zou Rembrandt eerst in zg--. ouderdom en armoede ontvallen. Zoolang Ssskia leefde was er voor spoed en vreugde in huis. Met haar, in 1641, ging èo het eene r het andere. Zeer veel heeft Rembrandt bij haar dood geleden, ook in zijn werk komt dit duidelijkste uit. Doch al lag er i trek van weemoed in zijn werk, toch werd zijn kunst en meesterschap steeds grooter. In Hendrikje Stiff els, die hem tot dan toe een trouwe dienstbode was gewei st, vond hij een bezorgde lief hebbende gade. Toen ook deze in 1661 oveileed, verviel Rembiandt tot armoede. Om het moederlijk erfdeel aan zijo Titus uil te betalen, moest hij zijo buis en inventaris veikoopeo. Bij dezen ver koop bleek de reeds veldwinnende wansmaak van het Amsterdamsche publiek. Rijker inventaris dan van Rem brandt zou men vergeefs schier Europa gezocht hebben. Naast kunst stukken van talrijke binnen- en buitec- landsche meesters, w.rea er veiteger.- woord gd dz Griekscbe en Romeinsche kunst m vele hunner schoonste ge wrochten. Talrijke wetenschappelijke weiken op allerlei gebied voed men er naast historische antiquiteiten. Ei nit ttegenitaande diczijke collectie bracht geheel de inboedel slechts 5000 gulden op, terwijl het huls alleen voor 11218 gulden een kooper zond. Rembrandt was dus armenbleefd.it ook, doordat hij in zijn kunst de waar heid te lief bad. Hij wilde niet aan de mode ifferen, noch door krulletjes of tierlantljQtjes jeen onwaar schoon tiotje bijietten aan de portre'ten van zyn damesklanten. Zoo zsg hij zijne bestel Hogen meer en meer schaarsch worden, en werd hij op zQn ouden dag bepaald bebocltig. la 1669 stleif deze grootste oozer schilders. Lang heeft het geduurd voor men Rembrandt de eer heeft gegeven, die hem toekomt. Met de laatste periode van zijn leven was ook het tijdpeik van il voor Holland iogetreden. Meer teer heerschte de wansmaak en Jan Salie voerde overal de serpter. De geheele 18e eeuw, het blikken tijdpeik zich oplossend io de slijmgasten, heeft Rembrandt miskend, zijn persoon i werk. Eerst later beeft it.en hem eere hersteld. Groot was bij alt meester der tech niek, die telkens weer vond nieuwe eurfcbakerriogen, nieuwe lichtr fleeter. Schilder van diepe best hou wing, van '"gijpende verbeelding wist hij in rifne eiken grootsche zedelijke waarheden weer te geven door groote sti fleiyke wisf bij te scheppeo een geheel nieuw genre van portretkunst. Zijn genie maakte van bet portret van Nicolaas Tulp een verheerlijking van de wetenschap in zijne anatomische lea. Zijn staalmeesters geven de trekken van bekende personen de mercantiele laagheid zonder hoogere belangen van den toenmaligen handels- Bovenal ia Rembraadt schilder van ons licht. Geen vóór ncch na hem heeft oo ont weergegeveo de verrassende flecten van ons Hollandtch licht. Hij 10k was het, die aan den achtergrond zijner schilderijen het bewustzijn beeft gegeven ook mede te werken tot het geheel. Hoe heerlijk komt een en ander uit in het groote meesterstuk te Amster dam bewaard, bekend als de Nachtwacht, voorstellende het uittrekken van kapitein Banning Corq met zijne schutters uit de Doelen. Hoe meesterlik ia daar i schaduw weergegeven I Ook in onze dagen it en blijft noodig n krachtige opwekking om hoog te houde.i onze Hollandschu kunst, hooger op te voeren de algemeem schaviog en te strijden overal en altijd tegen de Jan Saliegeeat, die al het hoogere in den meosch .tracht te ver stikken, tegen de stofvergoding, die den oor het ware schoone in ons doodt. T. G. Oude Stadsrechten. Door T. PLUIM. Het zal op 26 Aug. a s. 500 j wen geleden rijn, dal Baarn van den lauds- heer (den Bisschop van Utrtch<) rijn verloren geraakte stadsrechten opDieuw ontving, een dag, die 't oude Baerne bijzonder verheugd moet hebben. Want wie is niet blij, als bij eeD verloreD schat weer terugvindt? Liat ik U eerst meedeeleD, oudtijds onder stadsrechten* verstond i van welk belang zij waren. Voordat een dorp zulke rechten ont ving, werd het geheel en al door den Landsheer zelf bestuurd, voor Baarn dus den Bisschop of diens stedehouder in deze streken, den Maarschalk van Eemlacd. Het dorp moest maar alles goedvinden, wat er over beslist werd zelf had het niet de minsle stem in kapittel. M»ar kwam een dorp eenigszins tot bloei zooals Baerne, en had het in de vele oorlogen, die de landsheer moest voeren, hem krachtig bijgestaan, dan ontving het soms als belooning van den vorst «stadsrechten*het mocht voortaan zich zelf besturep. Het koos dus een eigen bestuur, maakte deningen (of «keuren*) om de veilig heid enz. te verzekeren; het kreeg een rechtbank om te strrffin, enz. enz. Het dorp werd nu voortaan »stad« of stede* (civitas) geheeten, behoefde daarom Dog niet mi poorten en grachten versterkt te zijn. Daarvoor was een nieuwe gunst van den landsheer noodig, het recht van pooiterij*. Maar met dit recht ging bij heel zuinig ora immers zulke versterkte plaatsen konden hem zelf op den duur gevaarlijkjwcrden, zooals bijv. Amers foort bewees, dat eens den Bisschop gevangen hield. Doch ook zonder dat recht van om muring hadden de stadsrechten groot voerdeel en wel om volgende redenen le. De bewoners (burgers of poorters, waren voortsan niet meer vzrpl'cbt wil lekeurige belastingen op te brengen; geen heerendiensten (arbeid zonder toon) buiten huo gewest te doen, enr. 2e. Zij mochten voor eigen veiligheid zorgeo. Daartoe kondeo zij alle mis dadigers (brandstichters, dieven, moo-- deoaars, twistzoekers, erz.) ttrrflen; zij behoefden Ihans niet meer te wachteo, of de landvorst self dat doen sou. lm- ers zij kregen Sr. Een eigen rechtbank van schout i ich»penen. Vóór dien tijd sprak de Bisschop of zijo gevolmachtigde recht, partijdig of onpattydig, al naar het bem behaagde. Maar van nu af bezat hei dorp zelf een rechtbank, waarvan het de schepenen (de rechters) zelf koos, zoodat voortaan groote onpartijdigheid gewaarborgd was. Deze schepenen (ge boren burgers) spraken, ra het rechts geding, het vonnis uitde schout (die de stedi houder van den landsvorst bleef) leidde alleen de rechtszitting en zorgde, dat de rechten van den vorst ocaan- getast bleven. H9 bracht het vonnis Icd uitvoer, maar stemde zelf niet mee. 4e. Bovendien kreeg de jonge stad, de landsvorst ze niet meer bestuurde, :a Raad van Burgemeester, Schepenen i Raadsleden, door de burgers zeil gekozen en die voor allerlei zakeD zorgden. Zoo stond de landsheer dus veel van zijn gezag aan de jonge stad afvan willekeur lijnerzijds was dus voortaan geen sprake meer. Dit stadsrecht war i hooge gunstvan de 72 gemeec- die onze provircie thans telt, kregen slechts 13 stedelijke rechten. Zes er ontvingen ook 't recht van poor- terg (en zijn dus echte «steden* gewor den, n.l. Utrecht, Amersfoort, Rhenen, Wijk bij Duurstede, Ijselstein en Mont- foori). Van de overige zeven lagen er vijf in Eemland n.l. Eembrugge (dat die rechten reedt iu 1300 bezal), Baarn, Bunschoten, Eemnet-buiten en Eemnes- - wil een bewijs, dat deze streek welvarend mocht heeteo. Wanneer Baarn zfjo eerste stads rechten ontving, is beiaas I niet meer bekendde giftbrief blijkt n.l. door brand verloren te aijo geraakt, zonder er afschriften vao bestonden. Maar 1390 zien wij Baarn reeds als stad optreden en een verdrag met zijn stads zegel bekrachtigen mogelijk zijn dus de rechten omstreeks 1350 verleend. Daar men die rechten moest kunnen bewijzeD, verzocht Baerne na den brand aan den lar.dsvoist opnieuw stadsbrii f. •as cu op 26 Aug. 1926, dat Bisschop Zweder van Culemborch die rrrcebten opnieuw verleende. Hoor Sweder van Culemborch bi der ge naden Goits Bisschop te Utrecht tot eenre ewigrr memotien, maken kond allen luden, dat wi om oirbair Kercken ons Gestichts van Utrecht ende menigen trouwen dienst, die goede luden onser stat van Baerne onser Gestichte gedaen hebben ende noch geeme doen sullen*, enz, enz. «En omdat zij den Bisschop hebben verzekerd, dat zij van diens voorgangers stadsbrieven hadden ontvangen, die zij «mit ongevallen van brande* verloren hadden, zoo heeft genoemde Bisschop die voorrechten opnieuw vetleend, ei wel zooals die hier beschreven worden.' Nu volgeo 23 voorrechten. Ik zal z< niet alle opoo men slechts een paar zal ik er uitDemen. 't Eerst was 't voor naamste 't gsf Baarn een eigen recht bank en een eigen bestuur. Art. t. Er zullen altijd in de Stat in Baerne zeveo schepenen zijo. (De verkiezing en aflrediqg worden nader aangegeven.) Art. 4 -10. De stad kan allerlei ordeningen voor de veiligheid maker. Op doodslag, een wonde, een gevecht, laster, huisvredebreuk, enz. worden boeten gesteld. Bijv. op een doodslag 5 pond (d.i. 30 gldwie niet betaalt, wordt op 't Huis ter Ecm n gijzeling gezet. 17. De burgers van Baarn zullen geen «keurmede* geven, als zij sterven (Dit was een belangrijk voorrecht, dal alleen vrije lieden genoten. Stierf eei onvrije, dan kon zijn heer als bewiji, dat hij werkelijk dood was, de alge- kapte rechterhand eischeo, of Boders als afkoop het beste stuk uit de nalaten schap. Dit laatste werd de «keurmede* genoemd.) Art. 1920. Ten eiode de wegen berijdbaar te houden - (het wareD nog zandwegen) en voor een goeden water afvoer te zorgen, zullen de schepenen van 's Bisschops wege driemaal per een schouw houden, o.a. den 'Soestdijk*, den «Nieuwe Weg«, den Hooiweg*, den Eullweg*, enz. Art. 21. De Burgemeester met den Raad en de schepenen benoemen elk aar een secretaris, een bode (deur- raardei) en twee veldwachters. Art. 22. (Alt proefje in de oude taal) Voort eoich man, die hem des wereD woude, all bj gecoren ware borge- yster, icepeoen i ff rail, kerekmr yster, schriter iff bode, die verbueide syn borgerschap ende geen borger wede' worden* d.wr.Verder, als iemand wil bedanken, wanneer by tot burge ier, enz. gekozen is, die veibeu't irjn burgerschap en kan nooit meer burger worden. Art. 23. Het stadsbesiuur moet alle gelden aan belastingen of boeten, die 'iet io het ziltingtjaar ontvangt, ca floop daarvan afdragen doen de af getreden bestuurders dit niet, dan kun- )e nieuwe regeerders het achter stal op de bezittingen der nalatingec ei halen. Gegeven te Amerrfoort, den 26 Aug. 426. Zoo was Baarn dus opnieuw in zyn voorrechlen gesteld en kon het -en trotzch als voorbeen rijn oorkonden gelen met «het Stads Zegel*, dat als omschrift te lezen gaf Sigil'um Civifalis Barensis* d.w.z.Zrgel der stad onder controle Centrale accountantsdienst Ned. Boerenbond De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw BREEDESTRAAT bij de LANGEGRACHT des ZONDAGS van 12 tot 1 uur; WOENSDAGAVONDS van-7 tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot II uur. Dadelijk ingaande rente 3'/io pCt. Spaarbusj'es gratis verkrijgbaar. De nieuwste uitvindingen practisch toegepast. Vraagt inlichtingen. Accu's Iaden per keef en hij abonnement Baarn, Juli 1926. Amersfoort De Catifnscbe School en bet Gymnasium can Jlmersfoort 1376=1926. DOOR A. F. VAN BEURDEN. IV. 1595 De Rector Geaseliut ontvangt i 10& voor transporIkoaten vao zyo meubels. 1596 Verordening op het speleo der schoolkinderen. 1597 September. Brief van Olden- baroevelt asn Amersfoort over een praeceptor. 1598 Het schoolgeld geregeld srxtani betalen 7 stuivers p. kwartaal qaintani 8 quartan 8 tertiani 10 tecuzdani 10 Septani evenveel als vroeger. Octani Nullam 29 April 1598. Salaris Egbertus van Sttverden van f 100 op f 200 gebrzcht. 1600 Resolutie op het baden der schoolkinderen. Rector Gesselius koopt huis in de Laogf straat, het Mori- aanshoof genaamd. 1601 Resolutie over de ondeugend heid der jongens. Brief van Oldenbar- nevelt 24 Nov.de pest doet nadeel ,n de school. 1602 Utrecht wil te Amersioort een Uoiversiteit stichten, Leiden is er tegen. De kas der manner- en vrouweccot nten wordt bestemd ad pios usut (o.i ik voor Latynsche school). 1603 Voor een spe,l dat opgevoerd werd f 50 van stadswege. 1605 Isak van Waal is gestorven. Heiorich Bereots woidt provisioneel be noemd Weroerus Hemicus krygt f 130. 1607 f 50 voor de opvoering spel van stadswege. 1609 Resolutie over het gaan der scholieren door de kuk vrn Sint Joris. der de preek. 1610 Joannes Joannis Rominius krygt f130 salaris als praeoptor. 1611 Geen verandering. 1612 Instructie der school. Schoot- archen zijn Ds. Hs-ricus Joannis, Ds. ArnoldusOjslcampus met den secretari der stad Johan Ham. 1613 Bzsluit om het schoolgeboui te verkoopen en de school naar d St. Baibarakerk over te brengen d verkoop mislukt. 1614 Conrector Henrich van Schaick f350; 25 Nov. 1614 B. van Laar ge storven zijn comediespelen zullen een Ijzeren kist bewaard blijven. Met Rector van Bolsweert wordt over hit Conrectoraat onderhandeld. Daarna wordt van Scbaik benoemd. Tweede verkoop, der school mislukt ook, 1615 Rector Joh. Gesselius, Conrector Henr ch van Schailr, Praeceptoren zyn Gerrit v. Barnefeld, Job. Rominius, Art Backhuys. 1616 Thimannus Gesselius met salaris van f 100. Thimannus Gesselius med. Telefoon 773 Aldegondestraat 105 107 Telef. 543 Amersfoort Uitvoering meubelen volgens elk ontwerp Specialiteit in betimmeringen Prima uitvoering Vraagt vrijblijvend onze prijzen >o van den rector, wordt tot conrector benoemd 10 Juni f 350 -j- f £0 als hij een huishouden opzet en f 50 ior huishuur. 1617 Praeceptor Adrianus Mollius. Gerrit vao Baraefelt gepensiooneerd f 100 'sjiars. Als schoolarchen bybenoemdPieter de Gcyer en Peter n Dam. 1618 Johs. Biltanus ontvangt f 50 ver hooging van salaris. 1619 Rector Jacobus Hovius krygt f625. Geen conrector. Heoricus Thec- doris krijgt f200 en vrije woning. Aert Bachhuijse gestorven. Johannes Adami neemt het onderwijs tijdelijk waar en Joannes Rominius eo Thimannus Ges selius ontslagen wegens niet oodertee- kenen formulier der syaode. Henricus Theodori wordt gerchorst, omdat by niet teekenen wilde, maar wordt weer aan genomen. A. Mollius legt zyn betrekking oeer. Tot scboolarchen 1619 benoemd Peter van Dam, secretaris Joh». Hamel, Ds. A. Oosicamp en Ds. P. Wassen- bergh zy bielden toezicht als curatorium >er de sshool. 1620 Jacobus Hovius, rector. Geen inrcctor. Praeceptor Joannes Verkam en, salaris f375. Esaias David Meu rant wordt provisor ad f200 'sjaars. Joannes JoaDni Biltanus. Resolutie tegen de byschnlen, gericht tegen de oude leerareo. De oude scboolorder weer ingevoerd. 1621 Geen verandering. De school naar de Agoietcnkerk overgebracht. 1622 Verandering der oude school tot Waag. Hovius is benoemd tot tec tor te Gouda. Rector Henricus Aotonius tot rector te Boiswart. Deze bedankt. Daarna diens broeder, prcd.kant te NaardeD, benoemd, neemt 't aan als hy ook tevens als predikant mag op treden. De ketkeraad wil dat nietnu benoemde men Tbeodorus Schut, med. dr. te Gorinchem hy mag binnea de stad praciijk uitoefenen de conrector- klasse door hem en Verkammen geleid «choolarch Adrian Mollius. Schoolgeld voor alle klassen vast gesteld op 8 schelling. 1623* Theodotus Schut salaris f530 en f 125 voor de conrtctorsklasse. 1624 Gesselius houdt nog leerlingen en dat mag niet. 1625 Hemicus Theodori krygt f 15 meer en grat ficatie f 12. 1626 Het spelen op O L. Vrouwe- vaert ver bader, dat wrs in stryd re dtn staatsgodsdienst; de schor la cl hebben nu de sorg voor de L brye van St. Joris. 1627 Theodotus Schut med. dr. ctor. Schoo'.arch is ror. W. van Dam, schepen der stad. Joh. Gesselius is ge storven. Tot conrector wordt benoemd Petrus Schut, broeder van den rector op fiOO en f50, indien by huwt. 1628 Het minerval voor millani en octavi wordt weder op den ouden vcet gebracht. 1629 Henricus Theodori wordt wegeus hoogen ouderdom ontslagen en opge. HET ADRES s Tevens reparatie w LANGESTRAAT 84 Hebt U een Taxi of auto noodig Amersfoort, olgd door zyn zoon op f250 salaris. 1630 Dezelfde schoolarchen. Ds. Ha- rinckhoeck wordt benoemd in plaats van Ds. Wassenbergh, die vertrokken is. Theodoor Schut onderteekent de tyao- deele acte, die voorgeschreven is. 1631 Verboden te spelen op het plein voor de Latynscbe school. 1632 Rector is Theodoor Schut, Con dor is Petrus Schut, Praeceptoren zynJ. Verkammen, Joannes Joanus, Theod. Heorice. 1632 Ds. Olto Tuijosluijper, in plaats in Ds. Oortkamp overleden, benoemd. 1633 Theod. Schut beschuldigd van de zaak Welsioghi te faciliteereo. Scholaich is Ds. Hollebeeck in plaats in Ds. Harinckhoeck die vertrokken is. 1634 Petius Schut huwt Margrieta in Schaick 9 Febr., ontvangen f 50 veihoogiog om >yn huweiyk. 1636 Scholaich Jr. Job. Wyobergen burgemeester, Ds. Joh. Karskes, Ge huwd Theod. Henrici en Jacomina Baers. 1637 Theod. Henrici en Dirk Henricy van Wageoiogeo krygt f 12 salarisver- booging. 1638 De Rector woont in de huysing van bet St. Barbara Convent. Hij en Verkammen wonen naast elkaar. 1639 Klacht van den Kerkeraad, over bet vacantie houden op «Roomsche Vasteldagec*, wat in stryd is met het gereformeerde karakter der school.* 1643 De Rector koopt een huis n.l. bet deel van St. Barbaras Convent, op den hoek van den Singel en de Heere- atraa*' waar nu de rector van het pen sionaat woont. De Kapel van St. Agnes vi n bet klooster is tot Latynscbe School ingericht. Petrus Schut krijgt f70 ver- hoogiag, Theod. Henrici krygt f50 vetbooging. 1646 Een sortiepoorlje door den stadswal gemaakt van de Latynsche School naar buiten. 1647 Tbeod. Henrici wordt op ver zoek eervol ontslagen. 1648 Groote reparatie van het torentje

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1926 | | pagina 1