VRI|DAG 12 AUGUSTUS 1927
TWEEDE BLAD
DE EEMBODE
Amersfoort
VOOR HET ZILVEREN PRIESTERFEEST
Zeereerw. HeerC. Hartman
PASTOOR DER PAROCHIE VAN DEN
H. FRANCISCUS XAVERIUS.
4*
Het Katholieke Amersfoort nw»
zich straks verheugen in liet feit
«lat. twee parochieherders en een
rustend pastoor er jubileeren.
Wie den rechten geest der Aniers-
foortsche Katholieken verstaat,
weet dat zij hun zieleherders steeds
waardig eeren en dat de jubilea
hunner priesters immer weerklank
vinden in alle kringen van onze
Uoomsche burgerij.
En zoo is t dan ook volkomen
begrijpelijk, dat bijvoorbeeld in de
oudste stads-paiochie. waar straks
de Zeereerw. Herder. Pastoor
Hartman, jubileert, alles reeds in
feeststemming is op den vooravond
van den dag waarop hij liet groote
voorrecht en liet niet te schutten
geluk heeft te herdenken, dat hij
een kwarteeuw geleden door zijn
Bisschop tot Priester van (Sods
Kerk werd gewijd.
Pastoor Hartman, die den 30
September van het jaar 1878 in
liet naburige Soest het levenslicht
aanschouwde, ontving 15 Aug. 1 902
de II. Priesterwijding. Na van 1902
tot 1907 als kapelaan, laatstelijk
te Arnhem, te zjjn werkzaam ge
weest, werd hij geroepen tot de
directie van het liroot Seminarie
te Rjjzenburg. Op dien moeilijken
en verantwoordelijken post deed
hjj niet grooten ijver en toewijding
dienst tot 1920. toen Mgr. de
Aartsbisschop hem belastte met de
leiding der zielzorg in de parochie
van den II. Franciscus Xaverius
aan het Zand te Anieistoort.
Een groote werkkracht werd
daar door Pastoor Hartman ont
wikkeld.
Met vaste hand en klaren blik
bestuurde hij zijn erf en groote
zorg droeg hij voor alles wat het
zieleheil der hem toevertrouwde
geloovigen betrot. I)e luister van
Gods Huis beminde hjj, en hjj
toonde 't daadwerkelijk.
Eenvoudig en ongekunsteld, 't
liefst op den man af. wist hij
zonder ooit zijn priesterlijk decorum
te kort te doen spoedig het
vertrouwen van een ieder te win
nen; en veler dankbare liefde
ook.
Niet minder streefde de Jubilaris
er naar het bijbelwoord Tte ver
vullen .De lippen des Priesters
zullen de wetenschap bewaren en
men zal de wet vragen uit zijn
mond."
Velen, die hem hij voorkeur als
hun geesteljjken leider zochten of
als mentor in moeiljjke omstan
digheden, eeren nu met groote
dankbaarheid in hem den goeden
Herder.
En allen bidden den Heer, dat het
Pastoor Hartman gegeven moge zijn
nog vele jaren zijn verheven ambt
waardig en met Veel vrucht Ie
bedienen
"'-"V
Z1 IA'EU EN PK IESTEK KEEST
VAN DEN ZEEREERW. HEEK
PASTOOR HARTMAN
l'AROCHIE AAN HET ZAND.
PROGRAMMA
ZONDAG 14 AUGUSTUS: ont-
jst
i Z E.
nieuwe kerk werd in 1710 in ge
bruik genomen door pater Herman
van den Clooster 8..I. Doch Inj diens
dood in 17112 werd zjjn medehelper,
pater Bernardus Beknart, door het
stcdeljjk bestuur aangezegd voor
dltijd de pastorie va^ t Zand en
de stad te verlaten, nar voortaan
geen Jezuïeten in provincie Utrecht
zouden geduld worden.
Na onderling overleg ging op
laagste inschrijver, het werk ge
gund.
Den 2 listen Mei werd de eerste
steen gelegd aan de Evangelie-zijde
hij het Hoogaltaar en den 3den
Dec. van hetzelfde jaar op het
Op verwende, moderne oogen
maakt het gebouw uiteraard zoo'n
grootschen indruk niet.
De voorgevel, schoon fraaier dan
die der O. I,. Vr., is weinig op-
merkeljjk.^Hjj heeft overigens
uur plechtig Lof met preek van
den Welecrw. lieer Kapelaan J.
J. Brouwer. De Pastoor wordt in
de kerk ingehaald. Zij die bruidje
willen zijn. moeten om half zes
aanwezig zijn hij de Zusters.
Na liet Lof de Priester cantate
van J. Haagh.
MAANDAG 15 AUGUSTUS:
Half II plechtige Hoogmis dooi
den Jubilaris: met preek van den
Z.E. Heer Reetor VV. v. d. Hengel
te Hilversum.
Hal/ drie- Officieele receptie
der genoodigden.
Feestlied gezongen door het
Drie uur: algeraeene receptie
met aanbieding van het geschenk
der Parochianen.
Muziek van het Patronaatsorkest.
l ijf uurplechtig Lof met
preek van den Jubileerenden Herder.
Na hel Lof serenade van
.Wilskracht".
De Parochie
St. Franciscus Xaverius.
De Statie van St. F ra'
Xaverius, waar thans Pastour Hart
man jubileert, werd in het jaar
I (130 opgericht door pater Jordanus
van Wencuin S.J., medehelper en
later opvolger van den Pastoor van
St. Joris, Wilhelmus Bloem.
Het eerste kerkgebouw stond aan
de westzjjde der pastorie achter de
St. Agatha-kapel, de tegenwoordige
R. K. Militairen-vereeniging.
Het was van de straatzijde niet
zichtbaar en had toegang langs
een trapje „het Papentrapje" ge-
heeten, van den wal door den tuin
van de pastorie.
Een hevige brand in den nacht
van Witten Donderdag op Goeden
Vrijdag in 1714 verwoestte het
geheel.
Wijl het terrein der oude kerk
te klein was en slecht gelegen,
-'.erd de nieuwe kerk gebouwd aan
de oostzjjde der pastorie, op de
plaats van de tegenwoordige. De
1 Aug. 170:
1 «le statie aan «Ie
seculiere gees
.lelijkheid over.
De eerste pi
istoor werd Joannes
van Uampeu,
die reeds vier jam-
later, in 1 700
te midden vnn zjjn
arbeid door d
en do «1 werd verrast.
°l' heiiyo
,!gd. als pastoor «le
üel'eiulsi'ii, «li.
ini-t kiaclit en wijs
beleid een ze
er vruchtbare wer'k-
ziuinibeid out
vouwde t'it aan zjjn
overlijden in
1813.
Intusschen
was kerk. die
bovendien aai
ii ouderdomsgebreken
begon t«- lij.h-,
i. te kU in geworden.
sloot d« opvolger van
pastour' Rerun
idseri. pastoor Victor
lb.«U-maker.
in 1SI een nieuwe
kerk op «le
plaats «Ier undo te
Dc pastoor oordeelde het nuttig,
«la» een kerkbestuur werd aange
steld, benevens een ommissie voor
het bouwen van de nieuwe kerk.
Do kerk was van hare oprichting
af zonder kerkbestuur geweest;
alles werd door djn tjjdelijken
pastoor beheerd.
Tjjdens den bouw der nieuwe
kerk. maakten de gemeentenaren
gebruik van de St. Agatha-kapel,
nu Militairen-Vereeniging, welwil
lend door de Regeering afgestaan.
In 1816, bij het afbreken dei-
oude kerk, vond men eene acte.
waaruit bleek, dat kerk en pastorie
stonden op nauni van porti' uliere
personen, (eene voorzichtigheids-
maatregel om confiscatie te voor
komen). die bij acte en hand-
teekening verklaarden alle rechten
op kerk en pastorie af te staau.
De nieuwe kerk was get eekend
en begroot op de somma van
f31.500 door architect Wittenberg
en werd door t'ornelis van Mujjs-
winkel. Franciscus Thconville en
Joset Elbrink, timmerlieden en door
Gerardus de Jong, metselaar, ge
bouwd.
De nieuwe kerk was in October
1817 voltooid en werd op den
22sten van die maand plechtig
ingezegend door den HoogEerw.
Heer G. van Noojj. aartspriester
van het district Utrecht.
Pastoor Rademaker, die in 1822
Amersfoort met IJsselstein ver
wisselde en na hem pastoor Gjjs-
bertus Vermeulen, die in lS33tot
aartspriester werd verheven, wjjd-
den hun beste krachten aan de
inwendige versiering «Ier kerk.
Pastoor Henricns Blom. die na
van 1833 kapelaan der parochie
te zijn geweest, in 1S43 den
HoogEerw. Heer Vermeulen als
pastoor opvolgde, vergrootte in
1851 de kerk aan den kant van
het priesterkoor en vernieuwde «le
banken en ramen, een werk, dat
bijna f20.000aun uitgaven vorderde.
Den 2li Februari 1851 had «le
openbare aanbesteding plaats voor
«le vergrooting «Ier kerk. Van de
«'■én en twintig inschrijvers werd
a-tn H. Heuvels te Arnhem, als
patroonsfeest der kerk, 8t. Franc.
Xav., plechtig ingewijd.
Pastoor Blom bleef voortdurend
ijveren voor den luister van de
kerk. zoo als de polychromie van
«le zijaltaren, de communiebank,
heiligenbeelden langs «le muren enz.
getuigen.
In 1S84 nam Mgr. Henricus
Blom ontslag als pastoor en werd
opgevolgd door Pastoor J. L. van
den Boseh. Deze bestuurde de pa
rochie tot 1891 toen hij werd op
gevolgd door Pastoor MartinusBerk.
Na diens overlijden kwam Pastoor
Hoorneiuan uit Wijnbergen en deze.
in 1920 bencemd geworden tot
pastoor der Geldersche parochie
Groessen, werd opgevolgd door den
Zeereerw. Heer t'ornelis Hartman,
de nu jiibileeremle her«ler der pa
rochie van den H. Franciscus
Xaverius, wiens zegeurijken arbeid
nog een lange reeks van jaren
Roomscli Amersfoort tot heil moge
zjjn.
De kerk Soli Deo Gloria.
„Een ruim en trotsch gebouw,
dat inwendig met een kostbaar
orgel, en uitwendig met eenen
fraaien voorgevel en een sierlijk
koepeltorentje pronkt" zoo
roemde Van der Aa in 1839 van
deze kerk.
En toen zij pas voltooid was,
gold haar bouw voor weinig minder
dan een evenement.
Pastoor van Beekoin uit Schie
dam, die op Woensdag 22 October
1 s 17 de inwijdings-redevoering
hield, noemde haar een „tempel"
waarvan men in het Noonlelijk
gedeelte des Rijks geen wederga,
tot nog toe vinden zal.
van schoongemetselde baksteen
gepleisterde Jonische pilasters op
de hoeken en ter weerszijde van
de middentravee, die een zware
kroonlijst «lragen. De middenpartij,
waarin een hardsteenen portiek
met een breed venster erboven,
is bekroond mot een driehoekig
houten fronton waarop een klein,
achtkant, open klokkentorentje
staat. Elk der vleugels heeft twee
vensters boven elkander, de on
derste rechthoekig, de bovenste
met spitsbogen gesloten.
Van binnen maakt de kerk een
prettigen indruk.
Twee njen van .Ionische zuilen
verdeelen haar in drie beuken, de
middelste met een tongewelf, de
zijbeuken met. vlakke plafonds ge
dekt. die zijn versierd met goede
Empire stiic-ornamenten.
Het groote transept en choor,
aangebouwd in het midden der
XlXe eeuw. verhoogen den indruk
van aangename ruimheid, die de
kerk met baar 1200 zitplaatsen
wekt.
Een goed gesneden communie
bank met weehlerig klassicistisch
ornament, scheidt het schip van
de drie altaren, waarvan het voor
naamste een pompeuzen achter
wand heeft.
Bezet met groote zilveren kan
delaren uit de X VIIIe en het begin
der XlXe eeuw en den grooten
verguld zilveren monstrans (Lode-
wjjk XIV) dragend, welke de kerk
rijk is, spreekt dit hoofilaltaar met
de eigenaardige stem van den
barok tjjd, waarin bet ontstond,
tocli wel van zjjne verheven be
stemming.
Aldus beschreef «le kunsthisto
ricus Jan Kalff eens «le kerk Soli
Deo Gloria.
