N.V. Middenstands-Bank H. ELZENAAR Bel dan op No. 42 Amersfoort. DE EEMBODE Katholiek Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken Dinsdag 13 Nov. 1928 No. 65 Twee en Veertigste Jaargang Abonnementen kunnen elke week Ingaan, doch opzegging van abonne ment moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per 3 maanden 11.00. Bulten Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 cL KANTOOR: LANOEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314 DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAQM1DDAO Anderen kunnen u een kans geven Gij alleen kunt haar nemen. Weelde. Van godsdienatig-ethisch standpunt werd de weelde altijd bestreden en veroordeeld. Reeds de geschriften der oudste kerk vaders staan vol van scherpe verwijteo er tegen. St. Ambrosius vroeg reeds aan de rijke verkwisters van zijn tijd «Denkt ge soms, dat de ruime gale rijen van porpbier iets kunnen bijdragen tot uwe waarachtige grootheid, omdat zr. vele gasten kunnen bevatten, terwijl de stem van den arme daarin onver hoord weergalmt De muren uwer woningen bebaogt ge met glanzende st< tfen en de menachen kleedt ge uit. Ken mentch vraagt om broed, terwijl Uw paard op een gouden bit bijt. O, gij ongelukkige, die zoovelen uit den nood kondet helpen, maar het nalaat I De diamant, dien ge aan Uw vinger draagt, zou a'leen reeds voldoende zijn om hed een familie het leven te redden. Aldus St. Ambrosius en heel den langen loop der Christelijke eeuwen door heeft de Kerk die .woorden her haald, welke op hun beurt slechts een welsprekende parafraze zijn van het gewetenschokkend wee, dat Christus zelf over de rijken uitsprak. Wee den rijken, niet omdat ze meer hebben dan anderen, maar omdat de verantwoording voor dat meerdere zoo uiterst zwaar is. In den Christelijken gedachteogang is de meosch geen eigengerechtigd be zitter van de aardsche goederen. Hij is er de beheerder van. Recht, strikt recht heeft bij krachtens de natuurwet van God al'één gekregen op wat tot zijn levensonderhoud nood zakelijk isvan wat daar boven gaat, is het bezit meer een dienst dan een recht. Hij mag die goederen bezitten in persoonlijk eigendom, omdat en voor zoover daardoor de welvaart en de rust der geheele samenleving het best gc waarborgd zijn, maar dan is het duide lijk dat tegen het algemeen belang in van een rtcht niet meer kan gesproken worden. Het is een betrekkelijk recht, dat vervalt wanneer de betrekkelijkheid ervan wordt uit het oog verloren. Het weelde-leven is met bovenstaande gedachte lijarecht in strijd. Wij laten nog daar, dat de weelde zedelijke en daarom te vermijden gevaren schept voor het individu, dat er zich aan schul dig maakt. De weelde veruitwendigt den menscb ze hangt hem aan den uiter- lijken schijn der dingen en doet hem zijn beteekenis en grootheid me er zoeken in uitwendigen glans dan in innerlijke zielei chcor heid. De weelde maakt bard vochtig, gevoelloos voor zedelijke waar den, ze is de dood van de Christelijke liefde. Maar boven alles gaat ze io tegen boveostaaade opvatting over het bezitsrecht, omdat ze de goederen ge- bru'ken doet in egrï-itisch zelfbehagen, ze misbruikt tot doeleinden, waarvoor ze niet werden gegeveo, en ze niet be heert in dienst van de menscbheid. De weelde is flus ethisch veroordeeld. De ethiek stelt den algemeenen regel, den major, op; de economie levert den minor, en het 'edeneer-vermogen trekt er de conclusie uit. Zoo werken ethiek en economie samen, en al loopen belde wetenschappen, ieder op hun eigen ge bied, slechts parallel, ten slotte komen ze uit in hetzelfde doelde welvaart des menachen. Allereerst nu heeft de weelde, econo. misch ontleed, niets te maken met de grootere of kleinere som gelds, welke de een of andere behoeftebevrediging kost. Men meent dat dikwijls, en de man ;n de straat voegt er zijn oordeel naar. Zeeuwsche oesters rijkelijk besproeien champagne, groote hulzen met marmeren hallen, verre reizen maken in dure kleeren en in een pracht- auto noemt men weelde, omdat het veel kost. Toch hebben die twee dingen ets met eikaar te maken. Veel geld uitgeven om een of ander verlangen te bevredigen iB eenvoudig n verplaatsing van geld. Het geld, dat rond is om te rollen, gaat van den een naar den ander over, Maatschappelijk is dat geen verlieshet kdn, bij de beerschende economische verhoudingen, zelfs een weldaad wezen. Hij laat anderen óók wat verdienen, zegt dan ook de volksmond. Het wezen der weelde ligt dieper. Weelde is tikt behoeftebevrediging, waardoor de bevrediging van een meer elementaire, meer oorspronkelijke behoefte onvoldaan blijft. De behoeftebevrediging hier niet in- dividued genomen, maar maatschap pelijk. We bedoelen dit: Wanneer in eeD samenleving gelegenheid en vrijheid bestaat om minder noodzakelijke be hoeften te bevredigen, terwijl andere led:n dierzelfde samenleving hun meer noodeskelijke behoeften onvoldaan zien, dan is dat een samenleving, waar weelde beerscht. En die weelde-mogelijkbeid is dan ethisch te veroordeelen. Er bestaat een opklimmende reeks in raenschelijke behoeften. Het is zeker uiterst moeilik, zoo niet onmogelijk, deze behoeften onderling in haar juiste rhouding te rangschikken, maar dat is ook niet noodig. Zonder casuïstiek voelt men toch wel, dat er weelde be- Loop maar eens door de wlnkel- onzer groote steden en bekijkt daar de uitgestalde waren. Een wande- buiten ziet daar dingen, waar van bij nog nooit gedroomd heeft en bij zelfs niet raden kan, waar- moeten dienen. En zelfs een geboren stedeling gaat dikwijls een kei binnen en vraagt heel beleefd i de juffrouw, wal je met dit of met dat eigenlijk doen kan. Al die dure prullen in eindelooze grootte en r 'ijn een aanklacht tegen onze moderne maatschappij. En dAt die dingen er zijn, is op zich zelf nog de weelde niet, Men kan zich n samenleving denken, waar ze recht in bestaan hebben. Maar door diezelfde straten en langs diezelfde wickelramen loopen mentcheo met de teeoen door hun schoenen langs die galanterie-wiukelr gaan vrou die zelfs het meest noodige huis raad ontberenlangs de luncb-roomi banketbikkeijen gaan kinderen met l;ege magen langs de ateliers van tailleurs gaan aibeidcrs, die maar half gekleed zijn. Aan de eene zijde overvloed, aan de andere zijde gebrek in eenzelfde samenleving 1 Dat is de barbaarsche tegenstelling, die weelde heet en die in geen enkele mecschwaardige maatschappij, welke dien naam verdient, geduld mag worden. Want heel die weelde-industrie heeft' arbeidskrachten noodig. Honderdduizenden, millloenen han den zijn dagelijks bezig om de fabrieken, de magazijnen en winkels met diet, laatschappelijken ballast te vullen. Even zoovele hoofden zijn er dage lijks mee vervuld. Het is een wereld op zich, die in weelde baadt en een andere wereld, voor lijdt en zwoegt I zegt nu niet het vulgairehet geld is rond en moet rollen en duizen den gezinnen bestaan dan toch maar ior de weelde-industrie. Juist, ze bestaan er van, maar ze konden in plaats daarvan hun talent, hun tijd en arbeidskracht geven aan de bevrediging van meer noodzakelijke behoefteo, van de allereerste behotften, s ze maar niet in beslag werden ge- imen door de weelde-industrie. Het productievermogen der wereld is begrensd hangt af van de beschik bare arbeidskrachten en arbeidsmidde en elke kracht, die ge heenwendt de weelde-iodustrie, onttrekt ge de voortbrenging van noodzakelijke goederen. Een menBch alléén zou nooit zoo te werk gaan. Wie zou van z'n graan jenever sto ken, zonder er allereerst brood van ge bakken te hebben i Wie zal zich een rok laten maken, als hij geen ichoeneo m zijn voeten heeft Wie zou in een ito gaan rijden, als bij 's nachts ter- luwernood een dak heeft boven zijn >ofd i De gemeenschap evenwel permitteert zich die dwaasheden. Zij snijdt jassen naar den laatBten snit, terwijl ze ondergoed te kort heeft. Er Ib wel eenig verschil. De enkeliDg zou zulke dwaasheden niet lang vol houden, maar de gemeen schap kan dat, omdat ze het doet ten koste van sommigen barer leden. Want hier is het een ander, die jene ver drinkt of wijn of champagne en een ander, die honger lijdteen ander, die zonder kousen loopt en een ander, die auto rijdteen ander, die van zijn huis een museum maakt en een ander die geen bed heeft om op te alapeo. Maar hebben we dan zoozeer alle gemeenschapsgevoel verloren, dat we, omdat het toevallig een ander is en niet wij zelf, die er de dupe van zijn, het schreiende, het onzinnige, het met alle ware beschaving spottende van zulk een toestand niet meer voelen Is de een dan lid der gemeenschap n in en door haar in allerlei weelde- beboeften te kunnen voorzien en de ander om het goed te moeten vinden, dat zelfs zijn meest eenvoudige behoef n onbevredigd blijven Maar waarom leven we dan toch in ■O productie-gemeenschap bijeen Omdat we elkander noodig hebben, ndat we op elkaar zij-x aangewezeD, omdat we, met co voor elkander pro- duceerende, des te beter en des te ge makkelijker en des te goedkooper in Voor ieder van ons is de gemeen schap niet doel, maar middelmiddel tot eigen hoogere persoonlijke welvaart. En als een gemeenschap zóó is ge- dfganiseerd, dat sommigen de produc tieve krachten dier gemeenschap naar zich toe kunnen halen ter bevrediging van geheel overtollige, althans relatief minder noodzakelijke behoeften, terwijl voor anderen daardoor de mogelijkheid vetmlndert, ja weggenomen wordt hun allereerst-noodzakeljjke behoeften te vol doen, dan heeft voor deze laatsten de gemeenschap geen waarde, geen be teekenis meerdan is ze een vloek en geen zegen. Dan pr< fiteeren eenigen van de gemeenscbsp, terwijl anderen er de dupe van worden. Uit het bovenstaande is duidelijk, dat bet weelde-vraagstuk een vraagstuk van gemeenschap is en niet allereerst een persoonlijke kwestie. Tegen personen gaat het niet, maar tegen een samenleving, die de weelde in boven aangeduiden zin in haar midden duldt. In de individuen is de weelde zoo moeilijk te bestrijden. Ze gaat dan heel en al op io het relatieve. De Kerk mag zich de onschatbare verdienste toerekenen, dat ze de zedelijke begrippen omtrent de rijkdommen der aarde beeft zuiver gehouden. Maar persoonlijke onthouding van die zich Btoren aan de leer der Kerk kan hier niet volledig helpen. De weelde is een gemeenschaps- vraagstuk en alleen de gemeenschap kan het oplossen. We moeten fiaaal breken met het ellendige liberale systeem van het zoo- laamde vnje spel der economische AdvertentlEn 25 cL per regel. Billijke Urieven voor handel en njverheid bij geregeld adverteeren. AdvertentlEn moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd De weelde-industrie moet gedrukt rordeo ten bate van het algemeen belang. Eerst wanneer de productieve krach- n, welke nu aan de voortbrenging van weelde-artikelen verloren gaan, zijn vrijgemaakt en kunnen aangewend wor den voor de voortbrenging van nood zakelijke levensbenoodlgdheden, eerst dan kan er welvaart komen. En eerst als die algemeene welvaart er is, als geen lid der gemeenschap buiten eigen schuld van de redelijk-noodzakelijke levensbenoodigdheden behoeft verstoken te blijven, eerst dan kunnen we gaan denken aan de dingen, die daar boven liggen. T. G. genaamde krachten. Ze werpen zich op de winst en niet op de behoefte. Allereerst dient geproduceerd te wor den niet datgene, waaraan bet meert door et kelen te verdienen is of waar naar een vraag bestaat, die eerst kunst matig door reclame of anderszins werd opgewekt, maar datgene, waaraan natuui lijke, redelijk menschelijke behoefte bestaat. Naast zaak van persoonlijke activiteit, en moet de productie meer dan ze t nu toe is, wordenzaak van de gemeenschap. En eerst wanneer de voortbrengende krachten in ruime mate hebben gezorgd de mogelijke bevrediging van di noodzakelijke levensbehoeften, eerst dar mogen ze zich de weelde van de weelde veroorloven. Binnen het raam van een goed be- drijfsrsdensysteem kunnen we dat klaar krijgen daar houden we den persoon lijken werklust intact en kunnen de productie in haar geheel in goede banen leiden. Maar vóór we zóóver zijn, dat dit rysteem volledig is uitgebouwd en het meer dan een systeemeen levende idee, is geworden, kan en moei tegenwoordige staat hervormend omvormend optreden. Hij kan dat doen door de weelde- industrie aan te tasten. voor Amersfoort en Omstreken AMERSFOORT. Lange dracht no. 4 - Telefoon no. 304 Deskundige voorlichting bij den aan- en verkoop van Effecten Verhuring van Lips safe-loketten Verzilveren van coupons Ilandelscredieten Inca9seeringen Spaar-deposito's rente 4 pet. Kantoorboekhandel Kantoormeubelen Schrijfmachines Langestraat 84 Telef- 528 Speciaal adres voor Uw Kantoor- School-, Schrijf- en Teekenbenoo- digdheden. - Advertentie-Bureau Bouwkunst. zullen tegenwoordig waarschijnlijk naar weinig menschen te vinden lot wie bet nog niet is doorge drongen, dat er met de Nederlandsche luwkunst toch wel iets bijzonders aan gebeuren is. Sedert pl.m. 1900 is bet krachtig begonnen, boewei de idetEo, welke dezer nieuwe bïuMMu 't leven zouden roepen, reeds in de 19e eeuw geboren werden. In de 19de eeuw beeft men aanvankelijk gemeend zich in de klassieke bouwvormen bet edelst en hevenst Ie kunnen uitdrukken. Een andere strooming verlangde aansluiting bij den Nationalen Renaissancestijl, voor ons land de stijl van het begin der 17de eeuw. Naast al deze stroomingen bracht een op de spits gevoerd indivi dualisme nog andere opvattingen te voorschijn. Zoo zagen sommige bouwers er bijv. meer heil in de Italiaansche of de Fransche Renaissance tot voorbeeld te kiezen, of in zelf wat >aparts« te bedenken. De geweldige groei vao in dustrie en verkeer bracht de steden id dien tijd reeds tot een snellen groei. In de behoefte aan vele nieuwe wonin- rerd vaak door bitter weinig voor schoonheid voelende bouwspeculaDten voorzien. Groote stadswijken, trooste loos dor en ellendig, waren er bet gc- Hebt U een Taxi of auto noodig 'olg van. Uit den nood der geheel ver- .worden stijlopvattingen groeide echter een verzuiverd bouwkunstig begrip op. Bij ons was het Dr. P. J. H. Cuypers, die in zijn bouwwerken zich aansloot bij de leerstellingen van Viollet-le Due. Z$a Centraal station en Rijksmuseum te Amsterdam, vertoonen een harmo nische, overzichtelijke compositie. Toch zijn de gebruikte vormer, hoe logisch ook de constructies verantwoord zjn en hoezeer deze vormen zich aangepast hebben aan moderne behoetteD, nog ontleend aan historische stijlen. Dr. H. P. Berlage was de eerste die in zijn beurs-bouw (1897—1903), het rationecle beginsel io volkomen zuiver heid wist te verwerkelijken. In een streng logische wijze van bouweo, de doel matigheid beoogend en in een zuivere, klare, overzichtelijke wijze van constru- eeren, wist hij, met gebruik van voor het doel voor de hand liggende mo derne bouwmaterialen en constructies, een bouwwerk te scheppen, dat op vol komen logische wijze, als geheel en in alle bouwdeelen, beantwoordde aan de eiscben welke er door het moderne |M|ÉI|w leven op zakelijke wij re aan gesteld f BI* konden worden. Ook het feit dat een 'i ii 11 bouwwerk in de eerste plaats een har- taDletten mochch complet behoort te zijn, ont- J.Jïw"!™ treedt hier duidelijk aan het licht. De invloed van Berlage is zeer groot Uit droeve dagen. „Neen, neem Albert die u kent; ik zal Elisa dragen." Op liet punt heen te gaan, begaf de gravin zich nogmaals naar de naburige kamer en omhelsde met innigheid|hare gaslvrouw, die, door hare aandoening overmand, slechts deze woorden ver mocht uit te brengen: „Vaarwel tot weerziens, Adelheid Eenige minuten later volgden de vluchtelingenceneeenzame slraat welke naar een der stadspoorten voerde, die zij zonder verhindering uitgingen. „Nu is het gevaar voorbij!" sprak Louhau met een zucht van verlichting. Eensklaps riep de gravin uit: „O hemelhoe heb ik zoo iets kun nen vergeten!" „Hebt gij iets vergeten, mevrouw?' „ja, een voorwerp waaraan ik de grootste waarde hecht, een kleinreli<iuie- kaslje, dat aan het hoofdeinde van mijn bed hangt. Ik heb het van mijn moeder die mij aanbevolen heeft er mij nimmer van te scheiden. Ik zou wel vijf Louis d'or geven om het terug te hebben." „Ik ga het halen. Hier is juist ee plek, waar gij in alle veiligheid op mij kunt wachten." En na haar in een klein bouwvallig schuurtje gebracht te hebben, keerde hij ijlings op zijne schreden terug. Tot zijn groote verbazing vond hij de deur van het hotel van mevrouw de Béroly wagenwijd openstaan. Nau welijks was hij binnengetreden, of hij werd gewaar, dal het door verschei dene mannen overweldigd was en hoorde hij een stem, waarin hij die van Perthuis herkende, roepen: „Grijpt hem! Het is haar medeplich tige. Hij is het. die haar heeft doen ontkomen." Aan de levendigste ongerustheid ter prooi wachtte de gravin een groot ge deelte van den nacht op Paschal Lou hau. Tegen iwee uur in den ochtend eindelijk, begaf zij zich op goed geluk af, onzeker, angstig op weg, vervuld met bange voorgevoelens, welke de Gevloekte Viersprong gelijk onzen lezers bekend is, helaas! moet ziet zenlijkcn. Alvorens verder ie gaan, zullen wij eerst kennis maken met den echtge noot der ongelukkige vrouw, wier nachtelijke vlucht en- ongelukkig uit- uiteinde wij verhaald hebben, met den vader der kinderen die in vreemde handen gevallen waren, zonder dat iemand iets van hunne familie wist en waaromtrent zij zelve geene inlichtin gen konden geven. In 1780 diende er bij het regiment koninklijke dragonders een jonge lui tenant, die terstond de opmerkzaamheid irok van Lafayette toen deze, uit Amerika terugkeerende, het commando over dat regiment kreeg. Het jongmensch heette de graaf Marcel de Tarvanes en behoorde lot oude familie, wier naam sedert 'en verbonden was aan de roem rijkste tijdstippen uit de Fransche ge schiedenis. Marcel de Tavanes was toen eerst achttien jaren oud, doch had door zijn lengteen sterk ontwikkelde ledematen geheel het voorkomen van een man. Zijn uitgebreide kennis, zijn karakter waarin energie en zachtheid zich paar den, zijne vrije en beschaafde manieren hadden hem daarenboven de achting en de genegenheid zijner oversten en van al zijn makkers doen winnen en niemand verwonderde het dan ook dat hij twee jaren later reeds den rang van vaandrig bekleedde. De zoowel polilieke als militaire rol die Lafayette in Amerika gespeeld had, zette aan zijn persoon een prestige bij, dai vooral op jonge gemoederen indruk moest maken. Marcel gevoe'de zich dan ook zeer gevleid zijne opmerkzaamheid tot zich getrokken te hebben, en de dankbaarheid werd bij hem een soort van vergoding. Vooral hoorde hij zijn chef gaarne spreken over de Nieuwe Wereld, en in gedachte verplaatste hij zich in die gewesten die voor hem alle wonderen en heldendadan in zich vereenigden. Men kan dus begrijpen hoe verheugd hij was toen hij vernam dat Lafayette van hel kabinet van Versailles bevel bad gekregen met een hulpcorps van vier duizend man naar Amerika te trekken om den Amerikanen rijheidsoorlog bij te staan. Terstond vroeg hij aan om mede te rnoüen trekken, 't welk hem werd toe gestaan. Hij onderscheidde zich vooral bij de verdediging van Virginië en toen de oorlog geéindigd was, en hij op het punt stond naar Frankrijk terug te keeren, bekleedde hij in weerwil van zijn jeugdigen leeftijd een hoogen graad en ontving van het Congres een eere degen, alsmede een brief geiftht aan LodewijkXVI waarin datzelfde congres een schitterende hulde bracht aan zijn dapperheid en aan de diensten welke hij de Vereenigde Staten bewezen had. Van die betuigingen werd notitie ge nomen en de jonge Marcel de Tavanes werd op vierentwintigjarigen leeftijd benoemd tot kolonel der lichte cavalerie. Doch hij had niet ongestraft met den vriend van Washington omgegaan, hij had den bodem der vrijheid niet be treden zonder er den invloed van te ondervinden. Spoedig dan ook zeide men van Item dat hij de nieuwe ideeën was toegedaan en langzamerhand wer den de beschermers, die hij aan het hof had, koeler ten zijnen opzichte. De beginselen echter welke hem van rn eenen kant terrein deden verliezen, deden hem van den anderen kant inau- voor zich winnen, welke de koning1 noodig begon te krijgen oin de hevige beweging wier teekenen men reeds begon waar te nemen te temperen. Onder die mannen behoorde de graaf de Montmorin die, ofschoon een voor stander van hel koningschap zelve verlangde dat eenige misbruiken wer den afgeschaft en zich op die wijze eene zekere populariteit had verworven. De heer de Montmorin was reeds vroegtijdig weduwnaar geworden, een eenig kind uit dien echt overhoudende, een meisje, Adelheid geheeien, dat slechts eenige maanden oud was toen zij hare moeder verloor. Hare voedster, een boerin uit Bretanje, beloonde zich zoo goed en verknocht, dat de graaf besloot haar geheel in zijn dienst te nemen en haar verlof gaf haar zoon, Valentinus geheeten, bij zich te houden, zoodat de beide kinderen met elkander opgevoed werden. Adelheid verscheen voor de eerste maal in de wereld op een bal van het hof waar hare ongemeene schoonheid, hare bevallige manieren, haar geestig onderhoud veel sensatie maakte in dien kring van jonge edellieden en voor name dames, weinig gewoon aan zoo veel goede eigenschappen vereenigd met zooveel eenvoudigheid. Zij werd dan ook weldra door een drom aanbidders omgeven, maar men vernam al spoedig, dat zij met den graaf Marcel de Tavanes verloofd was. En, inderdaad, toen zij voor de tweede maal in de wereld verscheen, steunde zij op zijn arm, zij was zijn vrouw geworden. Op hetzelfde tijdstip dat de heer de Montmorin zich ven zijn dochter be roofd zag, verloor hij ook zijn aange nomen zoonValenlinus ging in een klooster Wordt vervolgd.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1928 | | pagina 1