BONA
ELCK WAT WILS
Amstel Bieren
A. Hogenboom
-Banketbakkerij
Even Lezen.
liEë"
SiiS'1
G. M. SOL
H.Vredenbregt
Het vertrouwdste adres
Vertrouwens-Veehandel
I.BUNNIK&ZONEN
HOUTHANDEL
Hoe heerlijk is
.een zorgen-vrij
bestaan
WeX Mel6 Be/ieid
Weg met die ergernis
Een pracht Collectie bij
so Groenhuizen Langestraat 38 Amersfoort
P. Leenards
Waar
A. J. SPIEKERMANN
- LANOESTRAAT 31 -
IN PARAPLUIE'S EN
WANDELSTOKKEN
HET BESTE ADRES
KANTOORBOEKHANDEL
F. fl. TULP
AM6 EST RAAT 65 - TELEFOON 326
Schrijf-en Teekenbenoodlodheden
Repiratleinrichtlng van alle systemen
VULPENHOUDERS
H. VAN DEN BOOQERT
Arnh. Poortwal 52 Telefoon 242
Mineraalwater
Langestr. 29 Tel, 200
B, v. d. VAT
Ulrecbtschestraat 10 - Amersfoort
Bebé-artikelen
Manufacturen, Gemaakte Goederen,
Lingeries, Dames- en Kinderkousen
IJzersterke Scboolkousen, Garen, Band,
Wol, Sajet, enz. Lage prijzen
Piano's en Orgels
Vakkundig stemmen
- en repareeien -
Firma v. d. Werf, Tel. 949
Lavendelstraat 13, Amersfoort
u-OEDKOOPEWL»
S. ROSIER
Zuidsingel 58, nabQ het Ziekenhuis
Hiutn-M Mililiiit kluding n. mul
Scherp concur, prijzen. Prima stoffen
Elegante coupe en afwerking -
SPECIALITEIT IN RIJBROEKEN
D. F. v. d. Velde
KLEINE HAAG 13
Manufacturen, Dames LingeriCn, Direc
toire, Dames vesten, Overhemden, Oe-
moll. en jaeger heeren ondergoederen,
Baddoeken, Lakens, Sloopen, Kousen,
Sokken en aanverwante artiken.
Lage prijzen. Sollede Goederen.
W. J. Fijnenberg
Krommestraat 49 Amersfoort
Huishoudelijke Artikelen
Aanleg van Gas- en Waterleiding
Lood- en Zinkwerk
Sanitaire Werken
Electrische-, Gas- en Petroleumlampen.
Kinderzoden en
en hakken vanaf -0.75
riaal. Hout gepend.
Het werk wordt zonder prijsvei-
•oging gehaald en thuisbezorgd.
Schoen- en Lederhandel
annex Reparatieiorichting
Drukkerij De Eembode
Langegracht - Amersfoort
DRUKWERK
voor deD Handel, de Industrie
en het Vereenigingsleven
AANBEVOLEN ADRES
Arnhemschestraat 17
Banketbakkerij
Levert elk gewenscht gebak
voor Bedden, Dekens,
Ledikanten, Matrassen, enz.
Is bij
GEAARD J. A. VOS
BloemendaUchestraat 1 - Telefoon 606
Heetl U last van rheumatlek, probeert dan onze echte
Rheumitlek-Baal. Succes verzekerd
Leusderweg 217
Amersfoort
Levering van prima gezonde en melkrijke BEDRIJFS-
KOEIEN met gegarandeerde melk- en vetopbrengst en
volkomen garantie.
Solide koopers mogen de koopprijs ook in termijnen
voldoen, alleen verhoogd met 5 pCt. rente zonder meer.
Vrije bezichtiging der stallen kan dagelijks plaats
hebben bij VALKENHOEF, KAMPSTRAAT, terwijl
voortaan ook des Vrijdags eenige koeien aan de markt
komen.
SOESTERWEG 1 t/o HET OUDE STATION AMERSFOORT
ZAGERIJ, SCHAVERIJ en TIMMERFABRIEK
Graote voorraad hout ook in triples, scherp roncureererd
VaJer (goedgeluimd) Daai
Moeder (oe,booed): V,
dat nu zeggenI Wij
gekocht en betaJd
Vader (oolijk). Betaald? Ja z
nu wij, doo. steeds Bon.
Gulden per Kilo bezuinigen, kunni
zulk een weelde gemakkelijk vi
met het gelddoor „Bona" gespaard.
J U R G E N S'
MARGARINE
en koop een prima Haard
in plaats van Uw oude kachel
MEER WARMTE OP DE VLOER
GEEN STOF OEZELLIG MEUBEL
Prijzen vanaf f64.- met dubbele circulatie
P. NIEROP, Langestr. 90
R. K. Amersfoortsche
Begrafenisonderneming
Speciaal adres voor bediening
In alle klaeeen.
Innhlnjinilriil It igiislgtrt
vind men de geschiktste
Huwelijks-, Verjarings-
en Gelegenheids-geschenken?
v.h. Lorijn's
Kerkelijke tal- i« Boekhandel
Speciaal adres voor alle religieuze ar
tikelen Stolpen, Schilderijen, Platen,
Lijsten, Kerkboeken, Missaals, enz.
Kruismedaillons met muziek
vanaf f 11.50
Zand 2 1 1 Amersfoort
Ons volk en de drank.
Wie er dronk
Niet alleen de Zwitsers, noch de dra
gonders. die van ouds liefhebbers wa
ren van champagne militaire en zelfs
den Kozakkcnthee niet versmaadden:
niet alleen de schildwachts, die tot den
kapitein reiden: Ik mocht ook wel lijden,
dat een borrel een driegulden kostte, als
hij maar zoo groot was als een schilder
huisniet afieen de aansprekers, die
dronken in een plas op straat lagen Ie
spartelen en dan de voorbijgangers
smeekten: Help mijn kameraad, ik kan
zwemmen; niet alleen de sjouwers,
waarnaar men uischte met jenever! In
allerlei omstandigheden kon men met
een borrel veel gedaan krijgen en -
wie lustte er niet graag een dropje? Het
werd de jeugd al, om zoo te zeggen,
met de paolepel ingegeven en 't kan
ons niemendal verwonderen, dat men
weieens hoort zeggen: Nu leven wij als
broeders, zei de jongen tegen zijn va
der. en zij zaten in een kroeg.
Wie er dronk? Heeft men wel eens
gehoord van den dorpsschout, die zei:
Elk moet zijn profijt zoeken, en hij gaf
den hoeren een Ion hier ten beste, op
hoop, dat ze door den drank aan het
vechten zouden raken? jammer, dat er
niet bij wordt vermeld, hoe de houding
was van den eigen persoon des burger
vaders ten opzichte van het duivelsche
vocht, dat straks zijn dorstige onderza
ten in het rond zou doen schermen als
dronken lansknechten.
Men verdenke mij niet. te willen ra
ken aan den eerbied, dien wij allen aan
de overheid, zoo geestelijke als wereld
lijke. verschuldigd zijn. Als 't nu en dan
lijkt, alsof ik den draak wil gaan steken
met hetgeen in hun persoon als v
keerd. belachelijk of dwaas op den vo
grond treedt, dan is dit inderdaad r
meer dan schijn. Ik geef slechts we
wat onze vaderen dachten of zeiden
dat waren immers allen rustige, bedaar
de burgers, wars van alle kuiperij,
I van alle revolutionair gedoe.
Ik siel nogmaals de vraag: Wie dronk
er? En dan beantwoord ik deze vraag
I met een andere, die na al het gehoorde
zeker voor de hand ligt: Wie dronk
niet?
Dr. Lucien Racquet gaf het kort mi
j duidelijk te verstaan, toen hij zei: ..Het
volk eet te weinig en drinkt te veel; de
burgerij eet te veel, wat haar echter niet
belet bovendien nog te veel te drinken".
En op een andere plaats verklaart hij
niet minder nadrukkelijk: ,.Ook de toon
gevende klassen zijn gealcoholiseerd en
zij zijn te minder verschoonbaar, omdat
zij, in tegenstelling met het volk. andere
vermaken, andere genietingen hebben."
Nu weet ik wel. dat deze Fransche
geneesheer hier spreekt over Fransche
toestanden, maar wat hij ons voorhoudt
geeft een zuivere weerspiegeling van
hetgeen wij ook in ons land kunnen
Wat werd er vroeger, wat wordt er
tegenwoordig gedronken?
In deel 1 van het bekende werk ..Ne
derlands Dlsplegtighcden" van Van Al
kemade en Van der Schelling lezen wc
op blz. 37: ..De wijn (is) inzonderheid
voor de twee laatst voorgaande eeuwen
(dat zijn de 16e en 17e eeuw. want de
..Displegtigheden" zagen het licht in
1732) gans niet gemeen geweest in de
Nederlanden, en meestal als medicyn
gebruikt, en zelfs tot aan de XVIIe
eeuw, of omtrent het jaar 1600 op i
mige plaatsen. in de Apotheken of
Artsenij winkels geveild, en verkogt."
Dit stemt volkomen overeen met hel
geen Hugo de Groot (15831645) ei
gens getuigt: ,,dat in zijn tijd een groot
gedeelte van Holland noch van echten,
noch van nagemaakten wijn iets wist."
Van bier evenwel werd in de herber
gen, zoo geringe als aanzienlijke, reeds
in de 16e eeuw veel werk gemaakt.
Geen wonder: 't was voor velen schier
de eenige drank.
De sterke alcoholica, die tegenwoor
dig het volk vergiftigen, waren
geen van alle in zwang.
En al verklaart Dr. Schotel, dat in de
16e eeuw in de taveernen hier te lande
reeds brandewijn en in de 17e c
reeds jenever verkocht werd, ik blijf
van meening. dat het verbruik en zeker
het misbruik niet opvallend en aller
minst verontrustend moet geweest zijn,
anders zouden Van Alkemade en Van
der Schelling, die bedoelden een histo
risch overzicht te leveren van de cere-
ëiI en gebruiken, die in den ouden
ieuwen tijd immers vóór 1732 -
tafel in zwang waren, maar on
danks zich zelve de geschiedschrijvers
werden der dronkenschap en brasserij.
hun, uit drie dcelen bestaand, ontzet
tend lang uitgespannen werk er toch
wel ergens gewag van hebben gemaakt.
Dr. Schotel erkent trouwens zelf, dat
de jenever slechts door het geringe volk
werd gedronken en voor zoover hem
bekend is. niet vóór 1640, wat dan nog
zou moeten blijken uit een tooneelspel
van dat jaar, zeker een niet volkomen
betrouwbare bron. Niet betrouwbaar
om deze reden:
.,Er was een tijd", zegt -Ter Gouw.
..dat elk de dronkelui als vermakelijke
sujetten beschouwde. Dat bewees niet
alleen de straat, maar ook de komedie
en het paardenspel". Ook de komedie:
er is bijna geen Hollandsch kluchtspel
uit dien tijd aan te wijzen, waarin geen
tooneelen van dronkenschap voorko-
Maar we weten allen, dat de maker
van een klucht, wil hij succes hebben,
ridiculiseercn moet en nu is overdrijven
en belachelijk maken volstrekt geen his-
Meer waarde hebben voor mij dan
ook de geschiedboekcn. waar deze zon
der opzettelijke bedoeling het licht doen
vallen op feiten, waarvan de chroni
queurs nimmer vermoed zullen hebben,
dat de speurders ze eeuwen later nog
onder de stralen van het zoeklicht zou
den brengen. Eer. van die feiten is te
vinden in den „Navorscher" deel XI.
blz. 131: Toen de Fransche ambassa
deur bij de Bataafsche republiek. Lom
bard de Langres, in den nazomer van
1798 de gevangen Directeurs en Re
presentanten redden wou. organiseerde
hij met zijn vrienden een monstermaal
tijd. en onder 't eten. drinken en praten
werd een algemeene amnestie bewerkt,
madera beklonken en met een glas
jenever bezegeld. Hier bewees dus de
Schiedammer denzelfden dienst als bij
de champagne en wanneer de jene-
destijds reeds zoo'n algemeene,
zoo'n armeleui's drank, het „liqueur dc
canaille" ware geweest, nimmer zou hij
bij deze gelegenheid zijn geschonken.
Dr. Schotel verklaart trouwens zelf:
Nog in het laatst der ISc eeuw dronken
de lagere standen slechts's avonds, dc
bejaarden voor den middag jenever. Een
glas Spaansche wijn met brandewijn
's winters en een glas witte wijn met
spiritus citri in den zomer was de sterk
ste likeur, die men gebruikte.
Ja zelfs waren er in die dagen ook
afschaffers en scheen een geheelont
houder in sommige gevallen de voor
keur te hebben boven een matigen ge
bruiker, Anders zou Simon Jansz. Ver-
wey uit Oudewater, toen hij omstreeks
1770 dong naar de opengevallen betrek
king van schoolmeester en voorzanger
te Zaltbommel. niet aan zijn met bij
zondere zorg opgestelden sollicitatie
brief als ..post scriptum" hebben toege-
>egd:
Wijn nochte Sterken Drank werden
mmermeer van mijn geproeft."
Vóór 1800 was het bier nog altijd de
hoofddrank der massa en al was dit
nu en dan zwaarder dan voor da-
gelijksch gebruik raadzaam kon heeten,
er mocht ten minste van gezegd wor
den, dat het over 't algemeen zuiver en
onvervalscht was.
Wanneer en door welke aanleiding is
de jenever dan begonnen het bier als
volksdrank te verdringen? De juiste tijd
in een bepaald jaartal uit te drukken is
natuurlijk niet mogelijk: zoomin als
ideeën wisselen volksgewoonten met
den dag. Maar wanneer de Belgische
oud-minister Beernaert verklaart, dat
het alcoholisme nauwelijks een eeuw
oud is, dan is hij, ook wat ons land be
treft, zeker niet ver van de waarheid.
Als Dr. Schotel in zijn ..Maatschap
pelijk leven onzer Vaderen", om te be
wijzen, hoe weinig algemeen het ge
bruik van jenever in het laatst def I8e
eeuw nog was, er op heeft gewezen,
dat een student, die zorg voor zijn goe
den naam droeg, zich destijds wel ge
wacht zou hebben openlijk een glas je
never te vragen, en er dan in één adem
op volgen laat: „Doch reeds in 1804 wa
ren te 's Hage, Scheveningen en Eiken
duinen 1802 huizen, waarin jenever te
koop was, en in 1828 werden alleen te
Leiden 700 patenten aan tappers uitge
reikt", dan verbaast hij zich blijkbaar
over dien schielijken ommekeer, maar
hij geeft er geen reden voor op en ook
elders heb ik die reden nergens kunnen
vinden.
Een vaag vermoeden kwam bij mij
op. dat de groote revolutie, die in 1795
met een twijfelachtige „gelijkheid en
broederschap" een niet te miskennen
Fransche „vrijheid", d.w.z. Fransche
vrijheid in zeden. Fransche losbandig
heid over Nederland uitstortte, aan de
ze noodlottige verandering niet vreemd
is gebleven.
Opmerkelijk, hoogst opmerkelijk is
deze plotselinge ommekeer zeker en het
is te voorzien, dat hel afleeren van het
jenever-drinken ons volk vrij wat nicer
tijd zal kosten dan het aanleeren.
