De €embode Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken NORA RADIO N.V. Middenstands-Bank H. ELZENAAR Bel dan op No. 42 Sanapjrin; Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonnement moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10 Advertentiën 26 cent per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid by geregeld adver- leeren. Advertentiën moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd. Kantoor en Drukkerij Langegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 314 Drie en veertigste Jaargang Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag Post-giro no. 44234 Dinsdag 11 Febr. 1930 - No. 90 Men moet kracht en moed hebben om zich boven den sleur van zijne wereld te verheffen. In „De Dietsche Gedachte" schreef prof. dr. J. H. Gunning Wzn. onlangs een artikel over het onderwijs in het Fransch op de lagere school. Hij wees op de hardnekkigheid van het geloof aan de waarde van vroegtijdig onder wijs in het Fransch. Maar gegeven het feit dat het felisch- geloof in het Fransch zoo diep in onze t zeden is opgenomen, was de afschaf fing bij de Wet in 1920, volgens prof. Gunning, ongetwijfeld een vergissing. Zulke maatregelen moet men niet van hooger hand verordenen voordat de tijden en zeden er rijp voor zijn; om die reden heb ik zelf, die nu al veertig jaar lang geijverd heb invoering van den handenarbeid op de lagere school, nooit tot een gedwon gen invoering van boven af willen medewerken, ook waar ik er de macht toe had. Voor die vergissing bestaat echter X wel verontschuldiging. De regeering althans had voldoende reden om aan te nemen, dat de tijden en de zeden wel rijp waren. Immers zij was reeds een vijftiental jaren in het bezit van de bijna eenstemmige adviezen harer aangewezen adviseurs, waarin op goede paedagogische gronden op de afschaf fing van het Fransch werd aangedron gen. De inspecteurs moesten in hun jaarverslagen ieder jaar enkele vakken afzonderlijk behandelen. Toen nu de moderne talen aan de beurt waren, bleek tot hun eigen verbazing want zij wisten niets van elkaar af dat de groote meerderheid van schoolop zieners op grond van hun waarnemingen waren gekomen tot het inzicht, dat het onderwijs iu de Fransche taal een bederf was voor de lagere school. Men kan de Onderwijsverslagen er op nalezen. Prof. Gunning had verreweg het grootste en zeker niet het minst ontwikkelde district van het geheele land en hij bezocht vijftien jaar lang honderden van scholen en woonde duizenden van lessen bij en hij put daaruit nog een argument tegen het Fransch dat weliswaar van zuiver prac- tischen aard is, maar daarom van niet minder beteekenis. Het is dit: Het Fransch, dat op onze lagere scholen werd geleerd, was geen Fransch; het leek er alleen maar een beetje op. De wetgeving van 1920 moge een vergissing geweest zijn, die vergissing was niet principieel, maar bestond alleen in een beetje overhaasting. Nu zijn er al weer jaren overheen ge gaan. Nu het Fransch weder invoeren, zooals sommigen wenschen, zou niets anders kunnen betcekencn dan de klok van den tijd achteruitzetten. Nu wij A eenmaal zoover zijn, moeten we door zetten. De afschaffing van het Fransch was een hervorming. Elke onderwijshervor ming, welke ook, brengt moeilijk heden mede. Een zuivere winst brengt zij nooit, er moet altijd iets voor op geofferd worden. Dat voelt men in den eersten tijd altijd het scherpst en daarom wekt iedere onderwijshervor ming den eersten tijd na haar invoe ring altijd oppositie, zelfs al bestond er allang een communis opinio omtrent haar noodzakelijkheid. Op den duur echter bewijst zij haar eigen nut, als men haar maar den tijd laat. T. G. Slachtoffers der moderne industrie. Zooals bekend hebben verschillende leden van de Religieuse Congregatie der Vrouwen van Nazareth zich niet te goed geacht, om zich gewoon in de fabriek als werkmeisjes op te geven en daar meestal met, soms buiten weten van directie of werkgever als alledaag- sche fabrieksmeisjes aan de machine te gaan staan, of aan de werktafel te gaan zitten, teneinde zich op de hoogte te stellen van het zieleleven der in de fabriek werkende jonge vro Een der catechisten, Mia van der Kallen vertelde onlangs van de aldus opgedane bevindingen o.m. het vol gende Op de eerste plaats wordt er op vele fabrieken veel te hard, koorts achtig hard gewerkt en wordt er van wege de arbeidsinspectie, tot overmaat KANTOORBOEKHANDEL m f. tulp i Langestraat 65 t.o. Krommestraat - TEL. 526 BLOKKEN POSTPAPIER MAPPEN POSTPAPIER LUXE DOOZEN POSTPAPIER van smart, veel te vaak verlof tot over werken gegeven aan fabrieken die op vrouwenarbeid drijven. En hierdoor wordt niet alleen de gezondheid ge schaad van de meisjes, maar ook alle ernstig initiatief in haar gedood. Om tegen al deze gevaren voor d< ouw op te komen, zijn de manne lijke arbeidsinspecteurs niet in staat; en de vrouwelijke inspectrices met veel te weinigen en hebben daardoor te weinig invloed. Op de tweede plaats wordt er heel veel fabrieken zoo goed als niets gedaan, om de openbare zedelijkheid op peil te houden. Meisjes werken onder toezicht van mannen die niet zelden hiervan misbruik maken. Afzonderlijke ingang, afzonderlijke werkplaats, afzonderlijke schaftlokalen voor de meisjes ontbreken nog in vele fabrieken. Het opladingssysteem bij het vervoer der meisjes, vooral in autobussen, leidt tot zedenbederf. Zedelooze gesprekken zijn bijna overal voortdurend aan de orde: en dit leidt waar jongens en meisjes te zamen werken of elkander voortdurend iels hebben over te reiken, van zelf tot daden van ontucht. In het begin be vangt onze leden dan ook meestal een walg over die verpesting, een walg, e niet allen te boven komen. En eerste invloed is dan ook meestal de meisjes te leeren praten over andere dingen. Zijn onze steekproeven maat gevend en gaat het zoo door, dan hebben wc over eenige jaren een arbeidersbevolking, die in al haar lagen sexueel overprikkeld is. Op de derde plaats, en dit is mis schien het ergst van alles, daar het ons menschen- en volkswezen in den wortel aantast: de gewezen fabrieks meisjes worden in wat men nog noemt de normale gevallen dat ze b.v. 10 jaar op de fabriek gewerkt hebben, vaak geen gezonde moeders meer van gezond geboren kinderen. Uit dit alles komt schrijfster lot dezefde conclusie, welke Prof. Fren- cken ook al eens heeft geformuleerd: Voor ons staat het vast, dat op vele fabrieken het welhaast onmogelijk is op den duur geestelijk zoowel als lichamelijk staande te blijven. Geen meisje dat daar tegen bestand is! Na korte jaren zijn ze lichamelijk en zedelijk verwoest. Bij alles wat er gezegd en geschre ven wordt over den welvaart-brengen den invloed der moderne industrie is het goed dat hier nog eens met nadruk wordt gewezen op de groote verwoes- ;en, welke ze ook aanricht: licha- lijk en moreel. We voelen ons wel eens veilig in ons rustige ordelijke landje, als we verhalen te lezen krij gen over moreele verwording in andere landen. Doch beschouwingen als de bovenstaande kunnen onsdoen beseffen, dat het bederf niet alleen voor de poorten staat maar er ook reeds is binnengedrongen, dat de toekomst van onze volkskracht in het merg is aan getast. Mej. v. d. Kallen merkt op, dat Minister Verschuur heeft toegezegd in de toekomst meer inspectrices te zullen benoemen Dat is reeds een stap in de goede richting, waarvan wij met belangstelling de spoedige uitvoering tegemoet zien, maar we zullen niet loslaten, voor er afdoende maatregelen zullen zijn ge nomen, tot verbetering van den nood toestand, waarin de werkende jonge vrouw verkeert. T. G. Amersfoort er tabak DOOR A. F. VAN BEURDEN. 111. In Amersfoort waren in de tabaks- planterijen in 1799 77 werkgevers en 1086 werklieden. Gecommitteerden H. G. Bor, Mach. Schenkbergen, Peel van Swarteland. Nieuwe G. v. d. Boghard, J. M. van Dashorst, Corn. Cock. Secretaris H. D. JonasToezienders J. v. Lilaar, Hijmen en Warneke. In het jaar 1799 was de tabaksaan- plant en nijverheid met 15 werkgevers en 276 werklieden vooruitgegaan. Ik meen dat de groote Napoleontische oorlogen en het groote gebruik van tabak in de legers aan den opbloei voor een deel schuld zijn, terwijl de invloed van het weder ook gunstig gewerkt schijnt te hebben. Ook werkte daarop later de boycot over Engeland door Napoleon uitgesproken. In 1800 liep de zaak echter terug, waren toen slechts 46 werkgevers 511 werklieden. Welke oorzaken dien teruggang ingeleid hebben, of het weder dat zulk een grooten invloed op den tabak heeft, daaraan schuld was, is ons niet gebleken. Het aantal mannen in dienst der 46 werkgevers was 241, dat der meisjes 270, samen 511. De nieuwe eeuw was dus voor Amersfoort niet zoo goed ingegaan. Het volgende jaar 1801 was nog be denkelijker. Alles lag te veel aan ban den. In 1801 waren er slechts 33 werk gevers en 316 werklieden een zeer klein aantal. De tabak was een product van veel zorg en afhankelijk van 't geluk. Gecommitteerden warenG. van den Posthoorn, F. van der Maat, Cornelis Warneke HznMr. H. G. Bor, die in den loop des jaars bedankte, M. Schenk bergen, Peel van 't Zwarteland, Anth. Smits. Secretaris H. D. Jonas. Het aantal mannen in dienst was 159, van meisjes 157, samen 316. Er staat bij vermeld dat er ook „moffen" i „moffinnen" in dienst waren, zeker :n bijzonderheid. Het jaar 1802 was niet veel beter. Men werkte met 41 werkgevers en 306 werklieden. Gecommitteerden waren M. Schenk bergen, Peel van 't Zwarteland, Anth. Smits, Cor. Cock, Henrich Witzenraad, Cornelis Puyck en Secretaris H. D. Jonas. De malaise bleef voortduren. Er waren 141 mannen en 164 meisjes dienst, samen 306. De achteruitgang werd duidelijk zichtbaar al behaalden ook enkele groote winsten. In 1803 slechts 24 werkgevers en 197 werklieden. 'tWas wel bedroevend. Gecommitteerden Cor. Cock, Corn. Puyck, F. van der Maat, G. van de Posthoorn, Mach. Schenkbergen, Se cretaris H. D. Jonas. Maar 't bederf zat er in en was moeilijk tegen te houden. De tijden waren ook te onrustig. Er werkten slechts 107 mannen en 90 meisjes meer, samen 197. Eigenlijk konden wij dit droevig tooneel van verdwijnende volkswelvaart sluiten, maar hoe sterk de terugloop was, bewijst nog 1804 met zijn 17 werkgevers en 147 werklieden. Men kon de rouwvlag wel uitsteken. En werkten op de eens zoo ge roemde landerijen aan den Hoogeweg en in de half ledigstaande schuren nog slechts 77 mannen en 70 meisjes, samen 147. De pootsters vonden geen werk meer en in menig huisgezin werd dit sterk gevoeld. Resumeerende zien wij de volgende feiten zich in Amersfoort in 7 jaar voltrekken. In 1798 waren er te samen 810 werklieden aan 't werk, in 1799 neemt het aantal met '/a toe. dit aantal zakt in 1800 plotseling op de helft terug, dan in 1801 loopt het weer verder terug, staat in 1802 op gelijken voet, dus staat twijfelend en gaat dan in 1803 en 1804 geleidelijk nog verder omlaag tot 147 in 't geheel tot onge- :er '/io van 6e glansperiode. Tot slot mogen wij hier nog een overzicht geven van de tien jaren later in Amersfoort aanwezige tabaksver- koopers, groote en kleine, dus in 1815. 1. Salomon Abrahamson, 2. Joannes Antonius van Beek, 3. Cornelis Bos, 4. Manus van den Bosch, 5. Piet Brom, 6. Joannes van den Berg, 7. Joannes van Dashorst, 8. Hendrina van Dijk, 9. Lammert Geurlsen, 10. J. H. 't Hoen wed. Lest, 11. G. Hondius Gzn., 12. Isaac Harthagen, 13. Gerrit Hondius en Zoon, 14. Dirk Kruijff, 15. Hendrik Mey, 16. Jelis van Mispelaer, 17. David Mulder, 18. Arnoldus van Nimwegen, 19. H. Putlman, Snuif, 20. Jacobus Putman, 21. Christiaan Reinhold, 22. Leonardus Roeland, 23. Bart v. Schendel, 24. Wed. Johs. Schenkbergen, 25. Wed. Jac. Smal, 26. Hermanus v. d. Stoel, 27. Adrianus van Zantbrink, 28. Barend van Zantbrink, 29. Wed. Witstein Aitillebrand, 30. A. Wessen, wed. Vos- kuijl, 30. H. M. Werneke. Amersfoort had in 1815 nog 31 winkels waar tabak verkocht werd; sigaren waren toen nog niet zoo in zwang. Uit al die gegevens, die zeer zeker nog met vele aan te vullen zouden zijn, blijkt echter genoegzaam, dat de glorietijd van den Amersfoort- schen tabak in de XVile en XVIIIe eeuw te zoeken is. BËRICHTEN UIT AMERSFOORT - De maandelijksche godsdienstoefe ning voor de R. K. militairen der ver schillende wapens en rangen in het garnizoen, wordt gehouden door den Heer Aalmoezenier op a.s. Donderdag en Vrijdag op gewone uren en plaatsen. De R. K. Burgerjongelingenvereen. „St. Aloysius" houdt een groote pro- paganda-vergadering op Zondag 16 Febr. a.s., des namiddags te 3.30 uur in het patronaatsgebouw Elleboogsteeg. De agenda vermeldt: 1. Opening; 2. Notulen en jaarverslag door den se cretaris; 3. Declamatie; 4. Propaganda rede door Pater Hildebrand uit Utrecht; 5. Declamatie; 6. Rondvraag; 7. Slot woord door den voorzitter. Ingenieur Begeman, rijksnijverheids- consulent,' besprak hier dezer dagen in een vergadering van het Departement voor Nijverheid, het nut van samen werken voor klein-nijveren. Hij zag alleen in dat samenwerken de moge lijkheid om te ontkomen aan den onder gang. Ingenieur Verhey die de verga dering leidde, sprak er zijn vreugde over uit dat er tusschen de electrici- teits-installateurs bereids samenwerking is verkregen en voegt daaraan toe, dat ook voor de plaatselijke loodgieters een dergelijke samenwerking hoog noodzakelijk is. De Amersfoortsche loodgieters, zeide de heer Verhey, ver staan over het algemeen hun vak niet, met het gevolg dat men zich gaat wenden tot de gemeente-bedrijven. Komt er tusschen de loodgieters geen samenwerking, dan werken zij zichzelf in den grond meende de heer Verheij. Lijst van onbestelbare stukken over de tweede helft Januari 1930. Brieven binnenlandDir. Cultuur Mij. den Haag. Mej. van Fessem, Kaatsheu vel. Mej. L. Frankenberg, Utrecht. In genieur v.h. Stoomwezen, Amsterdam. Mej. Zuster Lies, waar. Fraulein Frieda Menke, Amsterdam. W. H. Peters, den Haag. A. van Straelen, den Haag. De Telegraaf (no. 8711) Amsterdam, we gens port geweigerd. Mej. G. M. Toose, Rotterdam, idem. Mej. J. v. d. Weerd, Wageningen. Jan v. d. Weijer, Heerlen. Briefkaarten binnenland: mej. Heil. Bink, Rotterdam, mej. v. Goor, Rot terdam. H. Welmers, waar? Brieven buitenlandMons. et mad. Lecomte, Neuilly sur Seine. Madame Petersen, Bruxelles. Briefkaarten buitenland: R. Corra- dini, Italia? Nieuwe Telefoonaansluitingen.] 1326 Balfour v. Burleigh-Pos, Regen- tesselaan 10. 1025 v. d. Berg, Bloemend.binnenp. 4. 1167 Blanken, Tabak en Sigaren, Soe- sterweg 163. 1333 Blijdenstijn, Dir. Rijkskweeksch., Utr.weg 99. 1321 bosman, Tuinbouwkundige, van Bemmelstr. 83. 1056 Coöp. Landbouwver. Hoogland. 1177 v. Doorn, Bisschopsweg 184. 1316 Dijkhuizen, Soesterweg 215. 738 Egink's Kolenmijn „de Teut", Coninckstr. 24. 1330 Gerritsen, Eierhandel, Pr. Juliana- laan 12. 1334 Gevaerts van Nuland, Ritmeester, Barchman Wuytierslaan 56. ^989 Goedhals, Automobielen, Arn- hemscheweg 144. 872 Hamers, Leusderweg 276. 1319 v. Heukelom, Julianalaan 14. ^933 Holmer, Prinses Marielaan 28. 718 ten Hope, Handelsmaatschappij, Weversingel 22. 1317 Kalleveen, loodgieter, Weversin gel 20. 703 de Koe, Alb. Cuypstr. 62. 1322 Kortland, Soesterweg 155. 1324 te Kulve, Arnhemschestraat 33. WISSELSTROOM-TOESTEL IT 1AC MET LUIDSPREKER T 103.- PIAN OHANDEL S. DUIJKER Koffer-Gramaphoon vanaf FIS- Jt HAVIK 29 - TEL. 773 voor Amersfoort en Omstreken AMERSFOORT. Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304 Deskundige voorlichting bjj den aan- en verkoop van Effecten Verhuring van Lips safe-loketten Verzilveren van coupons Handelscredieten Incasseeringen Spaar-deposito's rente 4 pet. 994 v. Maanen, Handelsvereniging Leusden. 1162 Mees, Aldegondestraat 58. 776 Renes, Leusderweg 20i. 1320 Roodhuljzen, Pr. Marielaan 18. 1332 Rijkskweekschool voor Onder wijzers, Heerenstraat 4. 655 Schlichting, Borneoplein 16. 1335 Schouten, Predikant, Zuidsing. 28. 1040 Schuiten, Soesterweg 234. 752 Slothouwer, Hobbemastraat 43. 1129 Smith, Architect Pr. Mariel. 6. 1328 Volp, timmerm., Krommestr. 34. 1034 Veenvliet, schilder, M. With.str.45. 1105 Vreeswijk, bakkerij, Bloemend, straat 5. 1004 de Vries, handelsag., v.Lennepl.3. 1337 dr. Wagenaar, woonhuis Huy- gen slaan 39. 1327 Willemse, Schoenmagazijn, Soe sterweg 40. 1323 Wisse, Automobiel reparatiën, Hoevelakensche Voetpad 3. 952 de Wilde, aannemer, Bisschops weg 127. 937 de Wit, aannemer, P. Borstr. 14. 1238 v. d. Zee—Füneke, B. Wuyt.l. 58. 1331 Middelburg, Heinsluslaan 7. 1335 Storm, P. Bothlaan 28. 992 Tillemans Sigarenmagazijn, Lan gestraat 21. GEVESTIGD. G. Jansen, N.H., Leusderweg 255, bouwk. opz. D. Jebbink, N.H., St. Anfridusstraat 55 kant. bed. C. de jng, N.H., Breestr. 11, kellner Aaltje v. d. Kamp, G.K., Bergslr. 8, dienstbode. J. Kroon, N.H., Bernulfusstr. 4 handelsv. A. de Kruiff, N.H., Kortegr. 12a, schilder Tonia Kruitbosch, N.H., H. v. Vianden- siraat 20, dienstbode J. Krom, N.H., H. v. Viahdenstraat 8 Maria Koningsveld, E.L., Stationsstr. 42 Anna Koops, R.K., Schimmelp.str. 47 M. v. d. Knaap, N.H., Monnikenpad 14 los werkman Elisabeth Meeues, R.K., Utr.weg 146 J. Kolsteeg, R.K., Langestr. 32, chef winkel bed. J. Kok, R.K., Groenesteeg 14 landb. kn. Maria Lindekamp, G.K., Beekenst.ln. 33 Hendrika Leezer, N.I., Pr. Julianaln. 16 verpleegster Gretchen Luhrs, D.E., Emmalaan 10, dienstbode H. Lutz, R.C., Bloemendaal 5, bakker A. Mathot, R.K., Aldegondestraat 14, étaleur. Elisabeth Moor, R.K., Violenstraat 48. Annastatia Porazinski, R., Pr. Marie laan 11, dienstb. Maria Prins, N.H., J. Catslaan 20, hulp huish. W. Paling, N.H., Soesterweg 15, chef monteur. Dirkje Piket, N.H., Hoogl.weg 36. Clazina Osnabrugge, N.H., Nieuwe weg 5. G. Rekvelt, N.H., N.H., L. Vr. str. 20. J. de Ridder, R.K., Krommestr. 54a, loopjongen. H. Ruiienbeek, N.H., Papenhofstede 2, fabr.arb. W. Remmers, R.K., Havik II, winkel bediende. Kantoorboekhandel Kantoormeubelen Schrijfmachines Langestraat 84 - Telef. 528 Speciaal adres voor Uw Kantoor- School-, Schrijf- en Teekenbenoo- digdheden. - Advertentie-Bureau Hebt U een Taxi of au?o noodig tmersfnnil Anna Roskam, N.H., Utr.weg 147, dienstbode. J. P. Servaas geb. Sierks, St. Rad- boudstr. 11. Elisabeth Snijders, R.K., Walikerstr. 11. K. Schakel, N.H., Arnh.weg 52, schild, Jansje v. d. Snoek, N.H., v. Marnix- laan 25, onderw. Elisabeth v. Sonsbeek, N.H., H. van Viandenstraat 38. R. Steinmetz, N.H., Heiligenb.weg 67a, tuinder. Martha Schunk, D.E., Heiligenb.weg 13, dienstbode. Anna Thonhauser, N.H., Teut 51, fabr. arbeidster. Teuntje Toes, N.H., Kamp 6, dienstb. Christina Tommei, R.K., Teut 40, hout- werker. Henriette Toussaint, Regent.laan 21a, 1.1 klerk N.S. de Bruin, R.K., G. v. St.w.str. 74. C. Voskuilen, R.K., Begoniastraat 19, kellner. Everdina v. d. Veer, R.K., Zand 27. H. Verra, G.K., O. Soesterweg 97. assurad. L. Wayenberg, St. Willibr.str. 35, 1.1. mach. N.S. A. v. Wageningen, R K., Valkeslr. 16, fabr.arb. W. Willemsen, N.H., Hobbemastr. 35, bankw. T. Welling, R.K., Stationstr. 21, bank.b. J. Wittenberg, R.K., Noordstraat 29, slager. J. v. d. Weijer, N.H., Anjerstraat 18. H. Rakers, R.K., Muurhuizen 125b. Adriana Bakker, N.H., Leusderweg 20', dienstbode. Aafke Nieboer, G.K., P. Buyslaan 20, dienstbode. Dirkje Jansen, NH., Leusderweg 46, dienstbode. Cornelia Luysterburg, R.K., P. Buys laan 23, dienstbode. J. Martinot, Wijersstr. 15, vertegenw. A. Mochel, N.H., Aldegondestraat 47, bakker. Alma Muhr, D.2., Heiligenb.weg 113', dienstb. Bij Gevatte Koude Influenza, Griep en Koorts; Rheumatiek Hoofdpijn en Kiespijn

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1930 | | pagina 1