Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
ll
ll
NORA RADIO
N.V. Middenstands-Bank
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prys
i>er 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10
De Cembode
Advertentiën 26 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid by geregeld adver-
leeren. Advertentiën moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd.
Kantoor en Drukkerij Langegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 314
Drie en veertigste Jaargang
Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag - Post-giro no. 44234
Dinsdag 25 Maart 1930 - No. 101
Ingetogenheid, onbaatzuchtigheid, edel
moedigheid, vriendelijkheid, deze vormen
den vrijbrief van onzen levenslust. Het
zijn deugden, waarin we ons dagelijks
moeten oefenen, en waaraan wij tel
kens ontrouw worden. Doch indien wij
cr slechts onophoudelijk toe weder-
keeren, blijft ons gemoed ongeschokt.
Busken Huet.
Toestanden
te Amersfoort
omstreeks 1G86
door A. F. VAN BEURDEN.
I.
Doorde'invoering van den Gerefor
meerden Godsdienst als Staatsgods
dienst, waren andercr godsdienstoefe
ningen in de Vereenigde Staten buiten
de wet gesteld. Zij werden slechts ge
duld of wel zooals de Roomsch Ka
tholieken onder scherpe bewaking ge
steld. De Utrechtsche Staten waren al
zeer ongemakkelijke heeren. De ma
gistraat van Amersfoort was niet van
de kwaadsten, maar werd aanhoudend
aangezet de wetten ten volle uit te
voeren. Daar de autonomie der ge
meenten destijds veel grooter was, had
de Magistraat het in zijn macht Ie ver
bannen, goederen te naasten en in Ie
grijpen in het bijzondere leven der
inwoners.
De Luthcrschen stonden aanvankelijk
ook bij de strenge Calvinisten slecht
in de gratie en werden niet geduld.
Maar dat beterde langzamerhand
Vooral toen deze hier en daar ver
volgd werden en ook verjaagd. Zij
zochten een toevluchtsoord en ver
schillenden kwanten naar Amersfoort,
liet waren meestal wevers, kleine fa
brikanten en kooplieden.
Het stadsbestuur zag wel in dat men
dergelijke menschen goed kon gebrui
ken en men werd milder, te meer daar
dcstadscoinmandant Baron de Petersen,
een Lutheraan, heer van Heiligenberg!)
geworden was en voor zijn geloofs-
genootcn opkwam.
Hij was niet de eerste de beste en
in dien tijd zag men hoog op tegen
den adel en de machtigen.
Baron de Petersen was Keizerlijk
Palts en Hofgraaf, heer van 't Heijligh-
land, Engclenburgh, Asscltat en llelj-
ligenbergh, raad van zijne Vorstelijk*
Ut orlnchtigheid van Hannover enz. enz
Hij bewoonde het landgoed Heiligen-
berglt, waar de fundamenten der graf
stede van St. Ansfridus nog in dei
.fond zaten. Door zijn invloed en aan
dringen, 8 Sept. 1684, had men reed!
bij provisie toegelaten, dat de Luthcr
schen een predikant zouden aanstellen
en werd dezen vergund in de stad te
residccren. Men besloot toen ook eene
Commissie uil den Raad te benoemen,
die zou beslissen, in welk gebouw de
Luthcrschen hunne godsdienstoefenin
gen zouden kunnen houden. De aan
vrage daartoe was mede gedaan door
Hans de Wils en Albert Henrichs. ter
wijl Jacob Lotteman met Baton de
Petersen medewerkte.
De conferenties hadden tengevolge
dat de Luthersche gemeente een Kerk
zou bekomen, ook privilegies voor
diegenen, die zich hier zouden ves
tigen, dat deze geen lasten boven die
der gewone poirters te dragen zouden
hebben, dat zij in 12 jaar geenc gel
delijke lasten te dragen zouden hebben.
Eerst was bun de kapel van den Doelen,
een bijkapel van het oude Franciscancr-
klooster aangewezen, later echter kregen
zij onherroepelijk, dus ten eeuwigen
dage de H. Geestkapel met toren in
de Langestraat waarin zij ook hunne
dooden zouden mogen begraven.
(Resolution 22,2, 14/6, 25,10 1686).
Er zijn sporen, dat handswerklieden
door al die beloften naar Amersfoort
getrokken werden.
14 Maart 1687 vraagt Joost Barents,
geboortig van Bielefeld in Westphalen
toelating als burger; hij weuscht den
eed af te leggen en te deelen in de
voordeden, toegezegd aan de Lutlier-
schen met vrije toelating tot het schoen
lappersgilde.
Voor de Lutherschen waren dus
betere dagen aangebroken.
in zijn overmoed was de Zonne
koning, Lodewijk de XIV, in Frankrijk
onrechtvaardig tegen de protestanten
opgetreden. Door dragonades kwelde
hij hen en benam hun door het edict
van Nantes in 1685 het recht der vrije
uitoefening van hun godsdienst.
Hij verbood hel uitwijken, maar het
gevolg was, dat vele Hugenoten het
land uitvluchtten.
De Nederlanders ontvingen hunne
verdrukte geloofsgenooten met open
armen en vele stadsbesturen zochten
de vluchtelingen van goeden huize, de
fabrikanten en bandswerklieden naar
hier te trekken. Zoo ook de Raad van
Amersfoort.
en reeds verschillende vluch
telingen aangekomen en er was een
predikant overgekomen Ds. Bénion.
Waf deed de Magistraat nu om de
Fransche Hugenoten en de Luthcrschen
naar hier Ie trekken.
Hij kende toen al het nut van de
Reclame en besloot een beschrijving
der stad natuurlijk in den gunstigsten
:in, in andere steden en gewesten te
erspreiden, om de aandacht op Amers
foort te vestigen. Den korten inhoud
daarvan, willen wij hier doen volgen.
Amersfoort ligt, zoo zegt men, 7
uren van Amsterdam en Arnhem, drie
van Utrecht en van andere plaat-
Het heeft cene zoete en gezonde
lucht, heeft goed versch water, be
kwaam voor de ververijenhet is voor-
a van een volmolen De leeftocht
;r van civieien prijs. Er is scheep-
rt naar alle plaatsen van Holland
elders en b'jzonder dagelijks van
naar Amsterdam, ook vervoer over
land met wagens en paarden.
De landouwe is zeer plaisant en
ledgelegen tot het opstellen van eenig
handv.ciklabriek.
De Raad der stad heelt besloten,
in allen, die zich hier willen vestigen,
boven betgene nog nader zal worden
aangeboden, te vergunnen het burger
recht met privilegiën, vrijdom van alle
tocht, v achten, inkwartiering, perso-
neele contributie; vrije opname in de
gilden, vrij transport van goederen
voor bun huisgezin, er is reeds een
Fransche predikant, Ds. Benion, ge
vestigd, uit Frankrijk gekomen, uit
La Jarrie, twee uren van Rijssel ge
legen.
Dit alles zal ter bevordering van de
Amersfoortsche belangen in de voor
naamste Couranten geplaatst worden.
Dal had ook eenig gevolg, want
Abel Pelissier, Fransch koopman, kwam
hier, om te onderhandelen over het
fabricceren van Fransche stoffen. Hij
kreeg in een contract van elf artikelen
allerlei voordcelen toegezegd. Hij
mocht voor zijn bedrijf 35 kinderen
van 12 jaar en ouder gebruiken en te
weik stellen, van welke er 15 uit de
stad en 20 waren die uit Fiankrijk
gevlucht waren. Hij krijgt van de stad
een werkhuis voor zes jaren
get •uwen. De gemaakte stoffen zullen
op den volmolen, slaande op den
Booeinbergh gevold wordenv
ieder stuk van 48 of 50 ellen, i
thuis gebracht, zal hij 8 stuivers gev>
Voor het koopen van meubels, krijgt
Pelissier 400 gulden toegelegd.
Van het contract werd er eei
Nederlandsch, en een in het Fransch
ipgemaakt.
Men ziet uit dal alles, dat de Raad
van de stad ook in die tijden, naarstig
:tte op de bevordering der stads
welvaart door het weivcn van burgers.
Een groote fout was daar echter bij,
dat hij met twee maten mat.
Wordt vervolgd.
KANTOORBOEKHANDEL
F. TULP m
Langestraat 66 to. Krommestraat TEL 326
KASTPAPIER
AAN DE OUDERS DER LEERLINGEN
VAN DE ST.JORISSCHOOL.
anvankelijk meende ondergeteeken-
de op het ingezonden stukje van 2
Maart li. betreffende hel onderwijs aai
bovengenoemde school niet te moeten
reagecren. Immers, bedoeld stukje is
nogal subjectief. Daarbij koint nog dat
de geuite insinuaties alle grond missen.
Om echter niemand door mijn stil
zwijgen te ergeren en om de eer van
liet personeel der school, volgt hier
kort verweer. Bovendien zou ik ni
gaarne zien, dat publicaties als deze
tot gevolg hadden 'n vermindering van
de zeer gewaardeerde vriendschap,
waarJeering en samenwerking, welke
ik steeds van u mocht ondervinden.
Door zakelijke bespreking, door toe
passing van het „geven en riemen"
werd er steeds 'n bevredigende op
lossing gevonden in de kleine meenings-
vcrschillen, die in het schoolleven nu
eenmaal onvermijdelijk zijn. Slechts één
maal lukte mij dit niet en zag ik 'n
leerling, omdat hij niet „overging" naar
'n andere school verhuizen, waar hij
't slechts 'n paar maanden uithield.
Hier zij medegedeeld, dat nog nim
mer 'n huismoeder bij mij in ernst over
te veel vacant ie heeft geklaagd. Dus
ook de schrijfster in kwestie niet.
Wat nu de ernstige beschuldigingen
betreft van gebrek aan plichtsgevoel
en- ijver, ik geloof niet, dat ze veel
indruk op u zullen gemaakt hebben,
omdat de feiten de beweringen logen
straffen.
Het is immers algemeen bekend, dat
b.v. het personeel der school zich niet
alleen tevreden stelt met gedurende de
schooluren zijn taak met ijver en toe
wijding te verrichten, maar dat wij
bevendien gaarne na school wat „bij
werken", zeer vaak daaraan 'n gedeelte
an den Woensdag- ol Zaterdagna-
niddag besteden en zelfs onder de
acanties onze „zwakkere" leerlingen
iet vergeten. Het zou misschien on
bescheiden zijn, hiermee verder door
te gaan. Het moge echter, zoo noodig,
eenigszins duidelijk maken, dat onze
belangstelling voor de opvoeding en
het onderwijs onzer leerlingen niet op
houdt bij diet eindigen van schooltijd
ol het begin der vacanties.
Vaak mochten we dan ook, wanneer
ize leerlingen, na 't doorloopcn dei
6 leerjaren overgingen naar U. L. O.
H. B. S., Gymnasium enz,, van de zijde
der ouders de grootste waardeering
ondervinden. Waarlijk, het misverstand
ligt er bij de proiesteerende huismoeder
wel dik op.
En om nu de kwestie van
geven tot de ware proporties terug te
brengen, zij dan medegedeeld, dat we
volgens de van bevoegde zijde goed
gekeurde rooster 1 Vdag vrij van school
hadden in deze maand Maart en na-
urlljk om goede redenen.
Nu kunnen wij. die elke dag onge
veer 6 S 7 uur „tusschen de jongens
zitten", ons best indenken, dat 'n moe-
inet een groot gezin met groote
schrik de groote vacantie tegemoet ziet.
Immers niet iedere huismoeder kan zich
de weelde veroorloven in de zomer-
.acantie met haar kroost de Monl Blanc
e beklimmen. In de toekomststaat zal
dat wel gaan, maar die toekomststaat
komt voorloopig niet, zeggen geloof
waardige zwartkijkers.
Maar is die 1dag vacantie nu 'tl
reden, om hier van minderwaardige
motieven te spreken en om o.a. men
schen in verdenking te brengen, die
zich, persoonlijk belangeloos, geheel
en al wijden aan de opvoeding en he'
onderwijs der jeugd in school, patro
naat en daarbuiten. Hier denk ik aan
de man, wien men 't hootd afhakte,
om hem van z'n kiespijn te genezen.
En als nu eerstdaags blijkt, dat de
Paaschvacantie 'n dag korter is als I
votig jaar en derhalve d3g korter
dan op de meeste scholen gcuiaikelijk
is, als men vroeg of laat aan de weet
komt dat verschillende van die in ze
keren zin gedegradeerde feestdagen tot
gewone schooldagen „bevorderd" zijn.
als in den 'oop der jaren blijkt dat we
beslist afwijzend blijven staan tegen
over de op de openbare scholen be
staande herlstvacantie, dan zal men tot
de overtuiging komen, dat 't ook hier
minder aan goede wil ontbroken heeft
als op de Vlootconferentie.
En mocht 'n eventueele enquête eens
uitwijzen, dat we 'n paar vrije dagen
in het jaar meer hebben als anderen,
dan twijfel ik nog, of 'n beduidend
percentage der ouders hier bezwaar
tegen heeft. Verkeerd gezien is ook,
dat zoo'n paar dag n meer of minder
onderwijs, beduidende invloed zou heb
ben op de vorderingen. Indien de ge
achte opponente deskundig is in onder
wijszaken, zal zij weten, dat aanlee der
leerlingen, medewerking der ouders,
ijver en tact der onderwijzers, hierbij
veel gewichtiger factoren zijn.
Ten slofte veroorloof mij 'n goede
raad. Zou de bespreking van zulke
kwesties, als 't ten minste kwesties zijn,
niet op de weg van een Oudersver-,
eeniging liggen. Misschien zou die
Otidersvcreeniging dan ook eens van
gedachten kunnen wisselen over een
soort vacantiekolonie in het beboschte,
zanderige deel der omgeving van Amers
foort, 'n terrein waarheen de kinderen
van ouders, die in de vacantie geen
raad w»s.- met hun kroost, zich 's mid
dags onder geleide heen begeven, daar
ravotten, gra.. "^>*s.. en zoo eenigs
zins beschut zijn~tej..f de lichamelijke
en moreele gevaren van de straat.
Hoogachtend,
Fr. M. TARCISIUS,
Hoofd der St. Jorisschool,
Schimmeip.kade, A'foort,
GEMEENTERAAD.
De agenda voor de vergadering van
den Raad der gemeente Amersfoort op
Dinsdag, 1 April des avonds 7 uur
vermeldt o m.
Benoeming van drie technische
ambtenaren Ie klasse bij het Bouw en-
Woningtoezicht, Woningbedrijf en
Bouwbureau.
Verkenen van ziekteverlof aan onder
wijzend personeel.
Verslag schoolvoeding 1929.
Voorstel om ten behoeve van de
school voor het ccmnal 7e en 8e leer
de Ver. Schoolonderwijs tij
delijk 4 klasse-lokalen van de school
Plantsoen hoek Coninckstraat beschik
baar te stellen.
Advies van Burgemeester en Wet
houders naar aanleiding van het adres
an L. Pezie, waarin hij verzoekt het
subsidie voor de Zweminrichting voor
1930 op 13500.— te bepalen.
Verzoek van bewoners van gemeente
woningen in het Soesterkwartier om
electrisch licht te doen aanleggen.
Vergunning aan J. en N. Heilvgers
tot uitvoering van het wegenplan op
i-cn terrein tusschen Leusderweg en
W estijgerweg.
Invoeren baatbelasting in verband
met verbetering van wegen.
Aankoop grond nabij de Anna Pau-
lownalaan van J- v. d. Hooff.
Verkoop brandgang Weverssingel
aan de St. Gregoriusstichting.
Verkrijging van grond a
Soesterweg van M. Vernooys.
Verhuur van weiland in de Birkt
aan de Eem aan G. Lam e.a
Verhuur van het voormalig brand
spuithuisje aan de Kamp aan de N.V.
Wisclimeyer's Consumptiehandel te
Rotterdam.
STICHTING „ZON EN SCHILD"
Vrijdagmiddag werd in tegenwoor
digheid van tal van autoriteiten o.w
Burgemeester en Wetcouders op plech
tige wijze een gedenksteen gei laatst
ui den voorgevel van de in aanb >uw
zijnde Stichting „Zon en Schild", voor
Zenuw en Geesteszieken, gelegen aan
den Utrechtschen Straatweg, up onge
veer 3 K.M. ten Westen van Amerstoort.
Ue opening geschiedde door den
Voorzitter de Heer J. R. Snoeck Hen-
kemans. Allereerst werd door de aan-
w.zigen gezongen het eerste vers var
psalm 89. Daarna had door de voor
zitter voorlezing plaats van Lucas 10.
Verzen 25 tot 37. Vervolgens sprak
Ds. de Winkel een gebed uit, De voor
zitter heette alle aanwezigen hartelijk
welkom op dit terrein waar de Ver-
eeniging haar arbeid hoopt te beginnen.
Spr. is dankbaaar, voor allen gewaar
deerde tegemvjordighcid. Wij wen-
schen, aldus Spr., gezamenlijk een
oorkonde in te metselen en een gedenk
steen te plaatsen, opdat blijken mogen
het doel van deze stichting. Wij heb-
voorgelezen het verhaal van de
Barmhartigen Samaritaan, dat een voor
beeld werd voor alle werken van
barmhartigheid in de Christelijke maat
schappij. Ook wij wenscheti olie en
wijn te gieten in de geslagen wonden.
Ons werk is zwaar, maar onze liefde
kan veel doen. Het werken onder
geesteszieken is zwaar omdat verbe
tering zoo dikwijls uitblijft. De ziekte
van den geest is in de meeste gevallen
de ziekte van de angst, angst voor
'gelijke ongelukken, vervolging,
eeuwige verwerping, enz. Spr. schil
derde de angst van Jezus in den Hol
van Gethsemanie, den angst van zijn
vervolgers, .den angst van Judas, den
veirader. Er is een verband tusschen
zonde en ziekte. Zon en Schild is de
van onze stichting. De Geestes-
WISSELSTROOM-TOESTEL rr i<e
MET LUIDSPREKER f I03."
PIANOHANDEL S. DUIJKER
Koffer-Gramaphooo vanaf F15- Ji HAVIK 29 - TEL. 773
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no- 4 - Telefoon no. 304
Deskundige voorlichting bjj den aan- en verkoop van Effecten
Verhuring van Lips safe-loketten
Verzilveren van coupons Handelscredieten Incasseeringen
Spaar-deposito's rente 4 pet.
zieken hebben noodig het zonlicht
getuigend van Gods liefde ook voor
hen. Het schild van bescherming moet
hun angst doen wijken opdat zij kun
nen wederkeeren in de Maatschappij.
Nadat voorlezing van de oorkonde
..ad plaats gehad werd deze inge
metseld en liet de voorzitter de gedenk
steen zakken. Daarna werd gezongen
6e vers van psalm 84. Een bijzonder
woord van welkom richtte de voor
zitter nog aan Dr. de Bruin met gezin
als de toekomstige Geneesheer Direc
teur.
Na een korte uiteenzetting van den
Voorzitter over de kwestie, waarom
deze stichting Ned. Hervormd is, werd
nog het woord gevoerd door Ds. W.
Tichelman, Scheveningen, als verte
genwoordiger van de Alg. Synode van
de Ned. Herv. Kerk, Ds. Eijseling
Loenen, namens Klassikaal Bestuur,
Ds. Gerritsen, Herv. Kerkeraad Amers
foort, Dr. Plante, namens de Nat. Mij.
van Geneeskunde, Mr. de Giaaf, namens
den Bond van Inwendige zending op
filantropisch gebied, Ds. Kurs,Apeldoorn
Prof. Dorgelo, Delft en Ds. van Maas
tricht Harden wijk. Ds. v. d. Berg sloot
vervolgens de bijeenkomst met gebed,
waarna de thee werd aangeboden.
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Schrijfmachines
Langestraat 84 - Telef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U een
Taxi of auto noodig r
Amersfoort.
Sproeten komen vroeg in
het voorjaar, koop tijdig een pot
Sprutol. Bij alle Drogisten
ROTTERDAMSCH-HOFSTAD-
TOONEEL.
Juffrouw Kerkmuis.
Als zesde der door de Sociëteit
„Amicitia" georganiseerde serie abon-
nements-voorstellingen gaf liet Rotter-
danisch-Hofstadtooneel eene weder
opvoering van bet amusante blijspelletje
Juffrouw Kerkmuis van Ladislaus Fo-
dor. Amusant 0111 zijn vlotte, luchtigi
dialoog, soms echter wat gewild-ko
miek, (vooral in liet scheppen van ge-
lijkvormige situaties, waarin telkens
precies dezelfde dialoog wordt ge
voerd) doch altijd onderhoudend.
Annie van Ees heeft in den titelrol
n kolfje naar haar hand gevonden.
Prachtig typeert ze het arme, maar
flinke tynistetje, dat zich met hard wer-
kordaatheid ccn carrière wil
scheppen en door haar manhaftig op
treden den bankdirecteur, tot wien ze
bij verrassing is doorgedrongen, geheel
overrompelt en lieni als liet ware dwingt
haar in zijn dienst te nemen. Hoe prach
tig genuanceerd is haar spel, hoe voor
treffelijk geeft ze de angst, dat ze
zal slagen en tegelijkertijd de
vcrzcttelijke wil de begeerde positie
tóch te verwerven weer! En als ze aan
het eind van het eerste bedrijf haar doel
bereikt heelt en we ons echt genoeg
lijk om haar grappig-getnerveerd spel
zitten te verkneuteren, dan vliegt ons
plotseling een brok naar de keel, als
ze in een telefoongesprek met den
kruidenier etenswaren en brandstoffen
voor haar moeder bestelt. De wijze
waarop Annie van Ees in dit telefoon-
prek den jubel om baar succes weet
/erniengeii met liet nog schrijnende
verdriet over de geleden ellende en de
vreugde, dat ze haar moeder eens echt
goed kan doen, verheft haar spel tot
hooge kunst.
Dat ze in Cor van der Lugl Metsen,
die de rol van den bank-directeur ver
vulde, een waardig tegenspeler had, zal
wel nauwelijks vermeld behoeven tc
worden. Ueze all-round acteur maakte
de onmogelijke figuur van den ondanks
zijne cranerie aan den leiband der vrou
wen loopenden geldmagnaat zoowaar
haast aannemelijk.
De zeer jeugdige acteur Remmelts,
die de rol vervulde van den bankiers
zoon, die niets méér is dan de zoon
van zijn vader en nooit iets meer zal
wórden, verraste door zijn voor zijn
leeftijd goed geacheveerd, wel-over-
wogen en natuurlijk spel. Een belofte
voor de toekomst?
Anton Roemer speelde de kleine roi
van des bankiers rechterband Schünzl
:ij 11 gewone gemakkelijke wijze. Hij
schudt een dergelijk karakterrollen
uit zijn mouw en altijd is het af.
Ook de andere kleine rollen waren
bij Minny Erfniann, Ludzer Eringa,
Willem Huysmans en Jos. Lies'ing in
goede handen.
Eenige situaties en dialogen maken
het stuk voor jongeren minder ge
schikt. Overigens niets dan goeds.
De Afd. Amersfoort van den R.K.
Bond van Handels- Kantoor- cn Win
kelbedienden hield jaarvergadering. Er
werd een bespreking gevoerd over het
a.s. 12^-jarig bestaan van de afdee-
ling. Een feestcommissie werd ge
vormd. welke zal trachten dit feest op
passende wijze te doen herdenken.
Daar de winkelsluitingswet ook is
aangenomen, doelt het nog wel eenigen
tijd zal «luren, voordat deze in werking
treedt, verzoekt het bestuur de over
tredingen in de werktijdenbesluiten
voor de winkelbedienden bekend te ma
ken, wij hebben alle medewerking van
de Arbeidsinspectie.
De bondsvoorzitter «leed nog mede-
deelingen ook omtrent de a.s. wettelijke
regeling in dc arbeidstijden voor de
kantoorbedienden en spoorde de aan
wezigen aan ervoor te zorgen dat zoo
veel mogelijk bedienden tot de organi
satie toetreden, waardoor wij des te
sterker worden in het optreden naar
buiten.
