Katholiek
Orgaan voor Amersfoort
en Omstreken
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
cmr .kr4c> m<B
2 Crapeauds en 4Steelen vaaal HG5.-
1. H. i. Hiemkeili u
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor dm aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs
per 8 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort f 1.10
Kantoor an Drukkerij Langegracht 28 ta Amersfoort
Vijf en veertigste Jaargang
De Gembode
AdvertmtUtn 26 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid bij geregeld adver-
ieeren. Advertentièn moeten Dinsdag en Vt
vóór 8 uur in den morgen tijn
Telefoon 314
Varichtjnl elkin Dinsdag- sn Vrijdagmiddag Poat-glrs as. 44234
Dinsdag 19 Mei 1931 - No. 14
Men beginne niet met aanstonds te
twijfelen aan de orthodoxie van hen,
die verrassen mei Iets nieuws, Iets oor
spronkelijks. Als men een» wist, hoe
veel kwaad er Is gebrouwen door der
gelijke kwetsing en verdachtmaking,
hoe veel activiteit er werd verstopt en
hoe zeer het uitzicht op den burcht der
Waarheid werd verduisterd door de al
te nauwe vasthechting van bepc
vormen aan het zuivere beginsel, dan
zou men versteld staan.
De nieuwe Zendbrief.
Omtrent den inhoud van de nieuwe
Encycliek, die ter gelegenheid van het
veertigjarig jubileum van den Omzend-
brief van Leo XIII„Rerum Novarum'
zal verschijnen, worden de volgende
bijzonderheden medegedeeld.
De nieuwe Encycliek begint met de
woorden „Quadragesimo Anno" (in het
veertigste jaar), welke aanhef aanstonds
wijst op de heugelijke gelegenheid,
welke den H. Vader er toe gebracht
heeft dit nieuwe schrijven uit te vaar
digen: n.l. de viering van den veer
tigsten verjaardag van de sociale En
cycliek van Paus Leo, welke den grond
slag legde voor een oplossing der
sociale kwestie in Katholieken geest.
De nieuwe encycliek van Paus Pius
XI is niet zonder meer een verdediging
van de beroemde Encycliek van Leo
XIII. Zij is er als het ware de voort
zetting van en beschouwt haar in het
nieuwe licht van het sociale vraagstuk,
zooals dat heden is gesteld.
De Encycliek bestaat uit drie deelen.
in het eerste deel somt de H. Vader
de vruchten op, welke de Encycliek
„Rerum Novarum" heeft afgeworpen.
Allereerst wordt de ontwikkeling der
sociale en economische leerstellingen
volgens de Katholieke beginselen aan-
gegeven, waartoe de Encycliek den
grondslag gelegd heeft. Voorts wordt
in het licht gesteld, welke initiatieven
van de Encycliek zijn uitgegaan, ten
einde aan de arbeiders een hechte gods
dienstige en zedelijke vorming te geven
en hen in staat te stellen de zedelijke
en economische belangen van hun klasse
te verdedigen.
De aandacht wordt gevestigd op de
energie, waarmede Leo XIII voor de
arbeiders het recht heeft opgeëischt
zich te vereenigen, om elkaar te helpen
en hun wettige rechten te verdedigen.
Met voldoening wordt vastgesteld dat
een groot aantal organisaties van ar
beiders, handwerkslieden en boeren
aan dezen stoot haar bestaan danken.
In het tweede gedeelte onderzoekt
de H. Vader eenige kwesties, nopens
welke het hem bijzonder noodzakelijk
voorkomt, gegeven de zoo diepe ver
anderingen, welke hebben plaats gehad
in de condities van het sociale leven,
een juist oordeel te formuleeren.
Na opnieuw de leer van Leo XIII
over den eigendom, welke de leer is
der Kerk, bevestigd te hebben, ontleedt
de Encycliek de betrekkingen tusschen
kapitaal en arbeid, deze beide essen
tieele elementen van het moderne eco
nomische stelsel.
Zij verklaart, dat noch het een noch
het ander het recht heeft voor zich het
geheel van de vrucht hunner gemeen
schappelijke inspanning op te vorderen.
Er kon geen kapitaal bestaan zonder
arbeid, noch arbeid zonder kapitaal.
Pius XI herhaalt het na Leo XIII.
Na te hebben geconstateerd, dat in
het verleden kapitaal en arbeid de voor-
deelen onder elkaar op een ongepro-
portionneerde wijze hebben verdeeld,
pleit de H. Vader voor een reorgani
satie van het economisch stelsel vol
gens de eischen der sociale rechtvaar
digheid, zoodat een billijker verdecling
der vruchten van de gecombineerde
inspanning van kapitaal en arbeid
mogelijk wordt.
Aldus, merkt de Encycliek op, zal
zich de opheffing van het proletariaat,
welke Leo XIII zijn wensch noemde,
beginnen te verwezenlijken.
Want zoo al eenerzijds het verschil
in sociale omstandigheden niet kan
verdwijnen, kan toch anderzijds het
proletariaat niet de normale duurzame
conditie zijn van het grootste deel der
menschheid.
Het loon moet den arbeider vol
doende zijn om de kosten van familie-
onderhoud te bestrijden en moet hem,
ook het middel verschaffen om zijn
toestand metterdaad te verbeteren.
Aan het slot van het tweede deel
geeft de H. Vader de essentieele lijnen
aan, volgens welke de sociale orde
hervorma moet worden, wil zij beant
woorden aan de wetten der rechtvaar
digheid.
In het laatste gedeelte wordt een
samenvattend overzicht gegeven van
het zoo ingewikkeld geheel van het
moderne economische stelsel. Dc En
cycliek veroordeelt het niet als slecht
in zich. Zij merkt evenwel op, dat de
ongebreidelde concurrentie van weleer
heeft plaats gemaakt voor buitensporige
concentratie, niet slechts bij iedere
natie afzonderlijk, maar over de gcheeie
wereld, welk verschijnsel zich al te
gemakkelijk uit in een tyranniek des
potisme.
Het socialisme vleide zich ermede,
dat het aan deze wanorde het radicale
geneesmiddel kon toedienen, 'dat even
wel erger bleek dan de kwaal.
Sedert de publicatie van de Encycliek
„Rerum Novarum" heeft ook het socia-
JOH. DE HEER
VARKEN8MARKT TEL. 1309
AMERSFOORT
Piano- en Orgelhandel
Koop bl| son vertrouwd adres.
onderscheiden stroomingen.
De eerste, onder den naam van com
munisme, trekt uit het socialisme zijn
alleruiterste consequenties en is op geen
enkele wijze met de leer der Kerk te
vereenigen.
De tweede strooming, welke den naam
van socialisme behield, heeft in vele
landen zijn program aanzienlijk ge
matigd.
Verscheidene van zijn practische
eischen komen niet in strijd met de
rechtvaardigheid en worden gedeeld
door de Kerk. Het houdt er echterats
zoodanig een fundamenteele opvatting
van de maatschappij op na, zóó in
strijd met die, welke de Kerk belijdt,
dat iedere doctrinaire verzoening tus
schen deze twee gezichtspunten on-
ogelijk is.
Niemand kan tegelijkertijd een goed
katholiek zijn en een waór socialist.
Om aan al deze kwalen het genees
middel toe te dienen, verklaart de En
cycliek, moeten voor alles de zeden
hervormd worden, moet de heerschappij
der rechtvaardigheid, die alle sociale
economie moet doordringen, worden
hersteld.
Een breed veld van actie zal nog
geopend blijven voor de naastenliefde.
Eindigend, spoort de Paus alle men-
schen van goeden wil aan om samen
te werken aan deze hernieuwing der
maatschappij.
De H. Vader wenscht zich geluk met
de te dien einde in verscheidene landen
aan den dag gelegden ijver, niet alleen
door de geestelijken, maar ook door de
leeken, ook jongeren, die bezield zijn
den geest der Katholieke Actie.
Kerk Qods vreest niet voor zich
zelve, doch zij vreest voor zoovele zielen,
die verloren gaan. indien een toestand
de overhand zou krijgen, dien velen
wenschen, doch die een ruïne zou be-
teekenen.
Zij, die de actualiteit der encycliek
in twijfel durven trekken, moeten eens
nagaan, hoeveel er in deze schildering
van de misère der arbeidersklasse nóg
kan gelden voor het lot van groote
arbeidersmassa's in onzen tijd.
Hel geneesmiddel, hetwelk het So
cialisme aanprijst, de goederenover
dracht van de particulieren op de ge
meenschap, wordt om drie redenen
ondeugdelijk genoemd:
I. Dit is in het nadeel der arbeiders
zeiven, omdat het hun 't recht ont
neemt zijn overgespaard loon in eigen
dom vast te zetten en dus ook de kans,
om zoo in beteren doen te komen.
II. Dit is onrechtvaardig, want het
strijdt tegen het door de natuur aar
den mensch gegeven recht op privaat
eigendom.
üt recht wordt door een vijftal
argumenten gestaafd:
1. Uit de hoogere begaafdheid van
den mensch boven het dierkrachtens
ijn verstandelijk bezit, moet hij niet
llecn het recht hebben om goederen
te gebruiken, maar ook om ze te
zitten.
Rerum Novarum.
Over de zeer belangrijke zendbrief
van Paus Leo XIII wordt in deze dagen,
nu het feit wordt herdacht, dat hij 40
jaar geleden werd uitgezonden, veel
gepraat. Maar of velen over Re
rum Novarum eenige notie hebben var
den inhoud meenen we wel te mogen
betwijfelen. Een korte uiteenzetting van
den inhoud kan dus nog wel eenig
nut stichten.
Het begin is de schildering van den
„beklagenswaardigen" en „rampvollen"
toestand, waarin de menschen der
lagere klasse „onverdiend" verkeeren.
De werklieden zijn na de opheffing
der gilden alleenstaand en onverde
digd overgeleverd aan onmeedoo-
gende meesters! en aan de breidel-
looze hebzucht der concurrenten. En
het aannemen van werken én de handel
in alles, is nagegenoeg in de macht
van weinigen gebracht, zóó, dat zeer
weinige vermogenden en bovenmatig-
rijken een bijkans-slaven-juk aan de
tallooze scharen der proletariërs heb
ben opgelegd.
KANTOORBOEKHANDEL
lungeitr. SS t.p, Krommtelr. - TtL Hl
Alle benoodigdheden
voor Vereenigiogea
het christelijk karakter noemen. Dat
loonarbeid, als men naar de natuurwet,
als men naar dc christelijke wijsbe
geerte luistert, den mensch niet tot
schande strekt, doch tot eer, daar die
arbeid een eerzaam middel biedt tot
levensonderhoud. Dat dit In waarheid
ontecrcnd en onmenschelijk Is, men
schen te misbruiken tot werktuigen
om winst te maken, en hen niet hoo-
ger te schatten, dan wat zij aan spie
ren en lichaamskrachten waard zijn.
Insgelijks wordt voorgeschreven dat het
noodig Is om ten opzichte van de mls-
deelden rekening te houden met den
[odsdienst en dc zielsbelangen. Dat
iet daarom dc taak der werkgevers is,
te maken dat dc werkman op een ge-
schiklcn tijd vrij hebbe voor zijn gods
dienstplichten den man niet bloot te
stellen aan de verleiding van het be
derf en aan de aanlokseien tot zondi
gen: en op geenerlei wijze hem af te
trekken van de zorg voor zijn gezin
het streven naar spaarzaamheid.
Zoo ook niet meer werk op te leggen
dan de krachten kunnen dragen, noch
dat soort werk, hetwelk niet met leef
tijd cn sekse overeenkomt. Onder de
voornaamste plichten echter der werk
gevers treedt deze het meest op den
voorgrond om aan leder te geven wat
rechtvaardig is. Voorzeker om de hoe-
-tootheid van het loon naar recht en
lllijkheid vast te stellen, moet op ver
scheiden omstandigheden worden ge
let maar in 't algemeen behooren de
genden en werkgevers Indachtig
dat noch dc bepalingen van
zorgen. Daarom moet de natuur iets
aan den mensch hebben gegeven wat
duurzaamheid heeften altoos olljvenzal.
3. De mensch verbindt door den
arbeid aan zich, dat gedeelte der stof-
felijke natuur, hetwelk hij zelf bewerkt
heeft, waarop hij als 't ware den stempel
van zijn eigen persoonlijkheid drukt.
4. De geheele menschheid heeft
steeds in de wet der natuur zelve den
grondslag gevonden van dc verdecling
der goederen, terwijl niet alleen de
burgerlijke wetten, maar ook het god
delijk gebod daaraan sanctie verleenden.
5. Het eigendomsrecht, door de
natuur aan de individucele personen
geschonken, behoort overgebracht te
worden op den mensch in zijn hoe
danigheid van hoofd des huisgezins.
De huisvader wordt ertoe gedreven
datgene te verkrijgen en te verwerven,
waarmede zijn kinderen zich op het
wisselvallige levenspad op eerzame
wijze tegen den rampspoed kunnen
verdedigen.
Staatszorg over de hcele linie handelt
tegen de natuurlijke rechtvaardigheid
i rukt het gezinsverband uiteen.
III. Het middel der socialisten sticht
wanordede gelijkheid, welke zij zich
in hun verbeelding vormen, zou inder
daad in niets anders bestaan dan dat
alle menschen in een zonder onder
scheid even ellendigen als ónwaardi-
gen toestand kwamen te verkeeren.
De encycliek zet na dit alles uiteen,
dat het ware geneesmiddel wel is te
vinden op de eerste plaats bij de Kerk,
verder ook bij den Staat en bij de
patroons en arbeiders.
I. Bij de Kerk. Klassenstrijd is in
strijd met de rede en de waarheid.
De eene klasse heeft de andere vol
strekt van noode. De Kerk wijst het
middel tegen den klassenstrijd aan,
doordat Zij een leer predikt, die kan
leiden tot goede verstandhouding en
broederliefde.
De Kerk houdt aan arbeiders en
patroons hun rechtvaardigheidsplichtcn
voor. Onder de plichten van den
werkman wordt genoemd:
ten volle en trouw het werk te
leveren, waaromtrent vrijelijk en naar
recht en billijkheid werd overeenge
komen op geenerlei wijze de goede
ren van de werkgevers te beschadigen,
noch tegen hun persoon geweld te
plegen; bij het behartigen van zijn
eigen belangen zich te onthouden van
geweld en zich nooit met onlusten In
te laten; geen gemeenschap te hebben
met misdadige menschen, die 'vol
sluwheid steeds den mond vol hebben
van buitensporige vooruitzichten cn
groote beloften.
Onder die van den patroon
dat de werklieden niet als slaven
beschouwd moeten worden; dat het
recht en billijk is, in hen de menschc-
lljke waardigheid te eerbiedigen, welke
in elk geval geadeld is door wat we
schelijk recht gedoogen om ten eigen
voordeel behoeftigen en ongetukkigen
te verdrukken, en winst te halen uit
andermans gebrek. Iemand echter het
verschuldigde loon te onthouden |ls
een groote misdaad, welke den wre-
Uwiden toorn ulL den JiemeL afroept.
Eindelijk hebben de vermogenden zich
er gewetensvol voor te wachten van
dc besparingen der misdccldcn In het
minst te schaden, hetzij door geweld,
hetzij door list, hetzij door woekcr-
bcdrijf.Wordt vervolgd.
naamste oorzaak echter van het onge
loof der Spaansche arbeidersklasse ligt
in het feit, dat onze Katholieken
verheven leer, waarin zij gelooven en
die zij prediken, in hun practlschc
leven miskennen.
En wijl niet lederecittot heldendaden
In staat Is, vormen de goede Katholieke
arbeiders in Spanje slechts
geringe minderheid.
Het Is droevig Ie moeten
dat de arbeidersklasse zich
verwijdert. Veel droeviger
te moeten bekennen, dat wij er zelf
toe hebben meegewerkt, om de aan
trekkelijke en verheven figuur van den
Verlosser te misvormen en het prestige
der Katholieke Kerk door onze antl-
lelljke daden te verminderen.
die dc Kerk bestrijden en Chri*-
tus loochenen, bestrijden de carlcatuur,
die zij zich van Christus en ds Kerft
gevormd hebben, door
en allesbehalve
iwaezet gedrag, doov
oBsrvaardlfheld en
onze ontrouw in de vervulllëg
plichten.
Zoolang wij niet trachten den on-
rechtvaardigen
itwfe
te verbeteitn en niet lulde protesteeren
tegen de kwellingen, waaraan zij dik
werf zijn blootgesteld, zoolang wij niet
opkomen voor nun rechtmatfet
cn een leder onzer niet het
het g
defensieve houding aan te
Wij hebben het volk van Ood ver
wijderd-; het Is dus onze plicht, het
uiige liefde naar Ood terug te
n. zóó alleen zullen wtj dc god-
Rechtvaardigheid verzoenen, die
ons met straffen dreigt, en ons me! het
Spaansche Imm.
tn Spanje kwam het na de omwen
teling tot een geweldig oproer, veroor
zaakt door anarchistische leiders, die
het volk opzweepten tot 't vernielen
van kerken cn kloosters.
Toch hebben de katholieke autori
teiten zich ten aanzien van dc regce-
ellng zeer correct gehouden.
Zoodra het feit der vestiging van dc
republiek voldongen was
werd de nieuwe regeering erl
Hoe nu te verklaren die anti-clerlcale
woede, dat vernielen van kerken en
kloosters door het gepeupel
Het is gemakkelijk, dit alles geheel
aan geheime machten toe te schrijven.
Dan is men ermee klaar, door zijn
verontwaardiging in volle ladingen
daarop te ricliten.
Er is echter in de geschiedenis van
alle revoluties méér geweest dan dat.
De bodem werd steeds voorbereid
door dc onverschilligheid der hoogere
standen voor den nood der massa's,
door uittartend wccldcvertoon, door
de uitholling van den godsdienstzin
tot een traditie, welke men zeer ge
schikt achtte, om de lagere klassen
onderworpenheid en tevredenheid te
prediken, terwijl men haar in het el
levensgedrag onophoudelijk schoni
Er is reeds op gewezen, hoe zich
ook in de Spaansche Revolutie ernstige
fouten uit het verleden wreken. Men
kan dit nu onomwonden bevestigd
zien door een Spaansch katholiek blad
„El Mati", dat nog vóór de uitspat
tingen van de laatste dagen schreef
(vertaling Maasbode):
„Indien er gevaar bestaat, dat onze
godsdienst wordt aangevallen, wortelt
dit ongetwijfeld in het ongodsdienstig
karakter van de Spaansche arbeiders
klasse.
Laten wij echter oprecht zijn cn dc
diepste oorzaken van dit kwaad onder
zoeken, om het des te krachtiger te
kunnen verhelpen.
Waarom neemt de anti-godsdienstige
propaganda zoo'n omvang aan en ver
oorzaakt zij zooveel ontsteltenis In
de geesten? Omdat wij, Katholieken,
en onder ons vooral zij, die verplicht
zijn een voorbeeld te geven, den geest
van de lagere klassen der bevolking
hebben gepijnigd met de slagen van
onze verachting cn onverschilligheid,
omdat wij haar door onze hartstochten
en overdreveneerzucht hebben geërgerd.
Dit Is een biltere waarheid. De voor-
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Sehr1|finacblae
langMtrut 04 - T«M. 620
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Sdirtjl- en Tc<
- Adver
Tui of auto noodif
Amersfoort
i toeitand der arbeiden
N aankomst cn Ml vertrek. Is d* todlt
Insignes cn boekjes 2ijn te vertuJiea
t* d« v. V. V/Tl elk der tteo »-
"••Man en bij de bureau's van dn
A. N. W. R In A'dam en Dn Haag.
Da wandeling mag In elk der b?
kwaad niet eerst bij anderen, maar
vooral bij zichzelf, vermoedelijk zijn
er In vroegere jaren ook geweest, die
op deze wijze hun maanwoorden
richtten tot al degenen, wlen het
ging. Maar even vermoedelijk werden
ze met schouderophalen, zoo niet met
beschimping bejegend. Wat kon er In
Spanje gebeuren? Een door-en-door
katholiek land I Het katholicisme staats
godsdienst, gesteund door een mo
narchie, die een eeuwenoude traditie
achter zich had I
Het ontwaken uit dezen waan is
ruw geweest.
Binnenland
FIETS- EN WANDELTOCHTEN
DOOR 0001- EN EEMLAND.
Een ieder is vrij voor het deelnemen
aan de fiets- en wandeltochten door
het Oooi- cn Eemland een dag te kie
zen, cn men is niet gebonden aan be-
laldc groepsverbanden, doch kan den
cht geheel zelfstandig volbrengen.
Er zijn drie tochten vastgesteld:
Ie. Wandeltocht door 't Oool. Lengte
53 K.M. Route: Baarn—Hilversum—
BussumOud-Naarden—Hulzen—La
ren— Baarn.
2e. Wandeltocht door Eemland. Leng
te 42 KM. Route: Baarn-Soest—
Amersfoort—Socsterberg—Bilthoven—
Baarn (met een nevenwandeling door
Oud-Amersfoort cn ecndltó naar lsselt).
3e. Rljwieltocht door Oooi- en Eem
land. Lengte 107 K.M. Route: Baarn
—Soest—Amersfoort—Pyramldc van
Austerlitz Zeist—Bunnlk Utrecht-
Laren—Baarn.
De rondwandelingen kunnen in elk
der tien gemeenten worden begonnen
en moeten In de vastgestelde richting
worden volbracht.
De deelnemers ontvangen tegen
storting van fl.50 een insigne, dat
zichtbaar gedragen moet woruen. (Dc
bosschen zijn particulier bezit cn niet
Hebt U een
doch moet du ja
li Tijdduur Is vri|.
r Ij vrlclrood tocht km begonnen
n in nt dar betredende m-
tn, maar raag alleen o^éin der
als voor de rondwandelingen.
WATERAFVOER
Het lid van de Tweede Kamer. Ling-
beefc, heeft aan den Minister van Bln-
nenlandsche Zaken dc volgende vraag
gesteld:
Is Uw Excellentie, gezien het feit,
dat Barnevcld met alle daartoe hoog
en laag gelegen dorpen, mede ten ge
volge van het meer en meer In cultuur
brengen der voormalige heidevelden
met hun vele waterplassen, nu, vooral
In den winter, meer dan omliggende
gemeenten geteisterd wordt door de
onmogelijkheid om haar water af te
voeren, aangezien In dien tijd dc lager
gelegen landen rondom Amersfoort
reeds blank staan, niet van meening,
dat aan de onlangs ingestelde Staats
commissie tot verbetering van de af
watering in de Oeldersche Vallei, in
welke commissie alreeds vertegen
woordigers der gemeonten Ede, Veenen-
daal en Amersfoort zijn gezeten, als
nog worde toegevoegd een deskundige
uit de zoo buitengewoon belangheb
bende gemeente Barnevcld, opdat niet,
bij totale afwezigheid van vertegen
woordigers harerzijds, de grieven dezer
meest geteisterde gemeente ongehoord,
onbesproken en onvcrholpen olijven
1 BERICHTEN
I UIT
AMERSFOORT
OEMEENTERAADSVERKIEZINO.
Woensdag wordt ten gemeentehuize
uitgemaakt hoe de nummering zal zijn
der Ingediende candidatenlljsten voor
den gemeenteraad.
SUPERIOR A. VAN KALKEN S. J.
Naar wij vernemen, is onze vroegere
stadgenoot, de Hoogccrw. Heer A. van
Kalken S. J. superior in de Missie van
Ncd. Oost Indlë (Djokja), dezer dagen
te Rome, aan dc Universiteit Oregoriana,
gepromoveerd tot doctor In de Wijs
begeerte en Oodgeleerdheld.
Deurwaarder de Oroot zal Vrijdag
29 Mei 10 uur, op het terrein van de
Wagenwerkplaats der Spoorwegen te
Amersfoort publiek en A contant geld
verkoopen: Diverse partijen Eiken-,
Orenen- en Vurenalbraak.
met prima Moquette of Velours bekleed
Beekenstelnsche Laan
Talafoon 543
Korte Beekstraat
Complete Wonlng-Inrlchtlng
