Landbouwbank
te Utrecht
ELCK WAT WILS
Evenals Qoud en Zilver
,Henckels' 200 jarig jjWK
Theo Groenhuizen
A.
-Banketbakkerij'
GASFORNUIZEN
Expositie bij
P. NIEROP Langstraat 90-92 Tel. 28!
3 vlam f72.- 4 vlam f 78.-
Drukkerij De Eembode
Nieuwste Gramafoonplaten
F. h. LOMANS
HENK VOS
J, BUNNIK ZONEN
HOUTHANDEL
Voor de Vastendagen
J. W. v. d. Bosch
P. v. d.
J. J. Nagelhout
P. Leenards
rni'ifiii rifii^
iBFÏFKwAlSterk CONC/.PRYZETL
inUurwerken.GoudenZilver \i
Oude dracht Nr. 113 - Opgericht 1897
Staat op 31 Jan. 1932
Kapitaal 2500.000.-
4'/, Obllgatlelee-
ning
1.000.000.-
1.243.722.68
Reservefonds 210.688.91
Verdisconteerde
promessen 1.668.425.—
Diversen 206.445.07
6.829.281.66
Neemt gelden k deposito
Verstrekt credieten op korten termijn
STELT VERKRIJOBAAR
Zeer geschikt voor rustige geldbelegging: hare4'/i%
Obligatiën in bedragen van f 1.000 en f SOO (met half-
jaarlijksche coupons) tegen den koers van 100
AgentDe Heer E. Hartog te Baarn
dragen al onze Staalwaren een keur, merk en meesterteeken
/Yt TWEEUNGMERK fl\
De staalwaren met 200 jaar
wereldreputatie
jiif Koopt uw staalwaren in 41T
ffl een speciaalzaak /XI
Langestraat 38 Amersfoort
HET IS EEN SLIMME GAST.
DIE MET EEN'VELO.
wascht!
"r^. VRO-JW DAT IS IE
1 y Dit MOETEN WE HEBBEN
GEEN ANDERE
Moeder heeftal30jaar haar"VELO.
Amersfoort Langstraat 125 Tel. 1314
III
Utrechtschestraat 8
heeft voor U op Loxe- eti
Huishoudelijk gebied een
uitgelezen collectie
S. J. ROSIER
Zuidsingel 58, nabil het Ziekenhuis
Hiinn- sn Militiiri kluding s. nat
Scherp concur, prijzen. Prima stoffen
Elegante coupe en afwerking
SPECIALITEIT IN RIJBROEKEN
W. J. Fijnenberg
Krommestraal 49 Amersfoort
Huishoudelijke Artikelen
Aanleg van Gas- en Waterleiding
Lood- en Zinkwerk
Sanitaire Werken
Etectrlsche-, Lias- en Petroleumlampen
Laat U bij ons KNIPPEN en
SCHEEREN, U is dan tevreden
en tevens vakkundig geholpen.
Hininsilin 11 Pi IwniiwinUI
Adr. Verschuur
Krommestraat 52
A. J. SPIEKERMANN
- LANOESTRAAT 31 -
IN PARAPLUIE'S EN
Langestr. 29 Tel. 200
J. B. v. d. VAT
Utrechtschestraat 10 - Amersfoor
MANUFACTUREN
Wollen Truien - Pull-Overs - Vesten
Wollen Kousen en Sokken
Extra aanbieding Lumber-jacks
Baby-artikelen
(Küppersbusch)
Kolenfornuizen worden ingeruild.
Langegracht 28 Tel. 314 Amersfoort
Aanbevolen adres voor de levering
alle drukwerken voor het vereenigiugs-
teven, den handel en de industrie
Plaatsing van advertentiën in alle cou
ranten tegen uitgeversprijs. Levering
van boeken en tijdschriften
o.a.: Pr. Willem Mengelberg, Richard Tauber,
Richard Crooks, Willy Derby. Kees Pn Duo
Hofman, Bob Scholte, Lilian Harvey und Willy
Fritsch, Willy Forst enz, enz. Groote sorteering
Harmonica, Orgel, Marsch- en Hawaïh-muziek
VRAAGT DE NIEUWSTE S0RTEERIN6 I
Utrechtschestraat 15 Telefoon no. 483
Bloemend.straat no. I
Amersfoort. Tel. 6
beveelt zich beleefd aan voor het
maken en vernieuwen van matrassen
Stoffeerwerk en Behangen
van kamers. Concurreerende prjjzen
Vlugge en nette bediening
SOESTERWEG 1 t/o HET OUDE STATION AMERSFOORT
ZAGERIJ, SCHAVERIJ en TIMMERFABRIEK
Groote voorraad hout ook in triplex, scherp concurreerend
Qroote afslag
Blanke Stokvisch
Gemarioneerde Haring
per flesch 16 sluks 45 ct.
Rolmops 16 stuks 65 ct.
Versch gepelde Garnalen 15 cl. ons
Koelhuis Haring 5 ct. per sfuk,
gratis schoongemaakt
Groote afslag
Zoufen Haring 5 voor II
Engelsche Bokking 6 en 8 voor 2!
Reuzen Spekbokking 4 voor 2!
Gerookte Makreel 10 ct. per stuk,
uitgesneden 14 ct.
Groote bosjes Sprot 10 en 15 ct. p.
Prima Monnikendammers 6 voor 2
Puntenburgerlaau 72 - Telefoon 798 - Langestraat 59
Tandheelkundige
MUURHUIZEN 29 - AMERSFOORT
TELEFOON 970
Spreekuur van 9-12 - l'/»-4
Zaterdags van 34
Woensdags- en Vrijdagsavonds
Massa's Schilletje.
Accountantskantoor
Leeraar Boekhouden M.O
Bijhouden van boeken enz.
Opmaken van balansen
Behandelen van Belastingzaken
Opleiding voor examens
PRINSES MARIELAAN 15
TELEFOON 1234
L 4'-r"" T
"•■'l AmUi JÊiif.
R. K. Amersfoortschs
Begrafenisonderneming
Spoclaal adrec voor bediening
lo alle kletsen.
Irsnkilifiiitrui 11 imrclttil
3 DE GILDEN
Naast het .Christelijk in wandel'
gold voor de Gilden ook het „eerlijk
in handel". Ook de naastenliefde vierde
hoogtij. Een ordonnantie van 't St.
Pietersgilde, te Amsterdam gevestigd,
luidde: „Aan de ouden, die zestig jaren
bereikt hebben en de markt niet meer
waarnemen en aan zulken die zeven
dagen ziek zijn geweest en nog ziek
blijven, moeten twee guldens per week
worden uitbetaald." „De armenbus, die
dc bierdragers van ouds gehad hebben,
en in welke, ieder van hen, wekelijks,
twee stuivers geven moet, is in be
waring der overluiden, die uit dezelve,
aan eiken ouden of zieken gildebroeder,
drie guldens, tien stuivers ter weeke
uitdeelen."
Toen Philips II in 1549 in Den Bosch
werd gehuldigd, namen aan den stoet
ook de talrijke gilden deelDe dekens
der gilden gaan in ambtsgewaad aan
het hoofd van hunne eigene vereeni-
ging, wier leden de banier en het beeld
van hunnen beschermheilige mede-
dragen. Achlereenvolgens verschijnen
de gilden der speidenmakers, der
schrijnwerkers, der hoedenmakers, der
verwers, bakkers, kleermakers, boni-
werkers, molenaren, smeden, kramers,
schoenmakers, metselaars, looiers, we
vers, nestelmakers, linnenwevers, tim
merlieden, leidekkers, schilders en
slachters.
Toch kwamen er ook in dien tijd
botsingen voor.
In Vlaanderen vochten de Gilden
voor de vrijheid.
Te Leiden had in het jaar 1393 op
Pinksterdag (25 Mei) een „oploop"
plaats met het doel om de stadsregee-
ring te dwingen „ghilden ende hoeft-
mans" te „oirloven ende consenteren",
al verboden de handvesten dit.
De stadsregeering was genoodzaakt,
toe te geven tegen den raad van den
landsheer in. De landsregeering gaf
echter niet toe en ook de andere Hol-
landsche steden sprongen bij. Meer
dan 100 verleiders werden beboet en
voorgoed verbannen.
In 1700 kwam de slechte tijd. De
stedenDordregt, Haeriem, Delft, Ley-
den, Amsterdam, Gouda, Rotterdam,
Alkmaar, Hoorn en Enkhuysen werk
ten en vergaderden samen en hielden
te zamen de bekende „Droogscheer
ders-synoden". Zij werkten vooral de
buitenlandsche industrie (waaronder
ook die van Brabant gerekend werd),
tegen, weerden slechte gezellen, eisch-
ten in 1737 invoerrechten van Hoog-
mogenden (waardoor dus de Brabant-
sche industrie geknot werd), vroegen
maatregelen om de industrie der Meierij
van Den Bosch, der Baronie van Breda
en vooral in Oosterhout tegen te gaan.
De regeering van Leiden vroeg in 1737
aan Hoog Mogenden om de voordcelen
aan de Oosterhoutsche lakens te ont
trekken en de Brabantsche lakens niet
meer te begunstigen. In Holland en
West Friesland zouden geen Brabant
sche lakens meer ingevoerd mogen
worden. Hoog Mogenden luisterden
niet altijd, maar toch had een en ander
voor gevolg, dat men in Brabant en
vooral in Loon op Zand voor honger
loon moest gaan werken, om werk te
houden en wat te kunnen verdienen.
Als te Deurne een hond joekerde
en jankte, heette het: „Hij weeft zeker
Gemert". En men rijmde:
„Ever, de wever zat op zijn getouw,
Grauw van den honger en blauw van
(de kou".
't Was geen wonder, dat daar te
Gemert rond 1848 revolutie werd ge
maakt, zoodat een gansch batailion
soldalen noodig was, om de orde onder
de slechtbetaalde wevers te herstellen.
Echte^ ook in 't Noorden kon 't er
spannen.
In de 17e eeuw werden bepaalde
winkels „vuil" verklaard en die aan
't werk bleven, schold men voor schelm
en 't leven werd hun zuur gemaakt.
Toch bestonden er geen arbeidersbon
den, maar meerendcels ziekenfondsen
en begrafenisbussen van knechts,
als wij reeds aangaven. De penningen
hiervan vindt men b.v. nog in het
Mauritshuis te 's Gravenhage.
In 1739 werkten te Tilburg 600 weef
stoelen voor Leidschc rekening, omdat
de Brabanders zoo goedkoop werkten.
En deden de achtergezetten dat niet,
dan hadden ze geen werk. De Leid-
sche Regeering vroeg in 1737, dat
Hoog Mogenden zouden besluiten,
alle ambtenaren en alle weeskinderen
diaconiemannetjes Ie erplichlen,
om Hollandsche lakens en wollen en
zijden stoffen te dragen. Een besluit
werd niet genomen. Ook kramers wer
den tegengewerkt.
lil enkele plaatsen bleven nog langen
tijd overblijfselen van Gilden bestaan.
Natuurlijk was boven den Moerdijk
van het kerkelijk karakter der Gilden
zoo goed als niets overgebleven. Heili
genbeelden, altaren en kerkelijke feesten
verdwenen, er werd ook niet meer
voor geofferd. Zelfs werd bepaald, dat
alleen leden der „Groote Kerk" dekens
of overlieden konden worden, wat ech
ter niet steeds werd doorgevoerd. Ook
bij begrafenissen kwamen de gilde-
broeders niet meer zoo deftig en plech
tig of zelfs in het geheel niet meer
over. De geest van broederschap raakte
zoek. Wegens groote „ongeregeltheyt"
raakten in de 17e eeuw ook de luid
ruchtige maaltijd in onbruik. Veel meer
afbreuk deden echter aan de Gilden
de toenemende vrachtvaart, de aan
voeren der groote Oost- en West-In
dische Compagniën, het moderne geld
verkeer en de snel groeiende fabrieks
nijverheid. Hoe konden immers toen
de Gilden nog blijven beslaan? De
Gilden beperklen de industrie, beperk
ten in- en uitvoer, en hielden de be
drijven klein. De tijdgeest door den
handel gestuwd, drong naar uitbreiding.
Van lieverlee dan ook slonken de Gil
den weg. Ze leefden meestal slechts
nog voort als instellingen van armen
zorg ten behoeve der Gildebroeders.
Met de Fransche revolutie was in 1791
het einde der Gilden gekomen.
De Tweede Nationale Vergadering
in de Bataafsche Republiek besloot
dan ook tot afschaffing der gilden als
„onbestaanbaar met het algemeen ge-
uk". Sporen bleven echter nog be
staan o.a. te Gemert. Maar dat waren
maar schamele resten. De samenwer
king was verdwenen en de machine
nam ook het allerlaatste weg. De we
vers en andere ambachtslieden moesten
uit hunne huizingen, naar de fabrieken,
om er met vele anderen werknemer te
worden.
Toen in 1827 de eerste stoommachine
geplaatst werd Ie Tilburg bij de oude
firma Pieter van Dooren, ontstond er
een formeel oproer, 't Was er ook zoo
arm in vele gezinnen. Waar te Tilburg
en te Oisterwijk '/i0 der bevolking arm
lastig was, waar de werktijden zoo
lang en de loonen zoo laag waren,
waar de verfoeilijke gedwongen winkel
nering hoogtij vierde, daar was het
geen wonder, dat er wrok ontstond in
vele harten. Het harde lot van arbeiders
deed Gerhard Hauplmann, zelf klein
zoon van een wever zijn drama van
den opstand schrijven: De wevers, in
1848 ontstonden hier te lande onlusten.
De loonen hadden hier te lande in
het midden der zeventiende eeuw ge
middeld 20 stuivers in den zomer, 15
in den winter bedragen, terwijl zomer
en winter van zonsop- tot -ondergang
werd gewerkt met 'n schafttijd van 2'/» v
uur per dag.
(Wordt vervolgt.)
