Bouwplannen F. fl. TULP „Snelwerk" Fa. H. Elzenaar ROL KING Bel dan op No. 42 R. K. Spaarbank Amersfoort Kantoor en Drukkerij Langegracht 28, Amersfoort DEEEMBODE verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdag middag. De abonnementsprijs bedraagt één gulden per drie maanden; buiten Amersfoort f 1.10. franco per post. Abonnementen kunnen eiken dag ingaan. Uitgave van de Katholieke Stichting De Eembode, gevestigd te Amersfoort De Eembode Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Dinsdag 13 Dec. 1932 ADVERTENT1ÊN 25 cent per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld adverteeren Advertentifin moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd. Telefoon 314 Hoogmoed is het wapen van hen, die niets kunnen. Gezag. Men klaagt steen en been over wat men noemt de crisis van het gezag. In alle rangen en geledingen. In het huisgezin, in het bedrijf, in de school, in het leger, in het politieke, maat schappelijke en openbare leven. Men zegt, dat men niet meer gehoor zamen wil, dat men vrijheid verwart met losbandigheid. Men zegt van den anderen kant, dat men niet te bevelen weet en verwart met autocratie. Heftige naturen drukken dat anders uit: ja, zeggen ze, er is een gezagscrisis, maar sommige gezagdragers hebben het er ook i gemaakt, 't Gezag komt van God, r de menschelijke vrijheid komt ook God. Dat eeuwige conflict tusschen gi en vrijheid lossen we natuurlijk niet op met een van beide uit te schakelen. Noch anarchie noch tyrannie vermogen iets in deze. Ze gaan het probleem eenvoudig uit den weg, Gezag is noodzakelijk. Waar ver scheiden inenschen samen moeten wer ken tot éénzelfde doel, moet leiding zijn en bijgevolg het recht om dwin gend te leiden. Maar wij houden ook vast aan de waardigheid van den met vrijheid be gaafden mensch, die recht heeft op ontplooiing van zijn menschenleven, die den plicht heeft het te ontplooiien en te verrijken. Theoretisch lijkt de oplossing niet zoo ingewikkeld, wanneer men maar onderscheidt tusschen gezag en gezag, tusschen gehoorzamen en gehoorzamen. Er is gezag dat verdrukt; door ge weld, door list, door machtsmisbruik. Er is gezag dat vrij maakt en verrijkt. Er is gehoorzamen dat gelijk staat met „subir" „ondergaan", en gehoor zamen, dat aanvaarden en goedkeuren en liefhebben inhoudt. Op slot van zaken is het gezag een persoon, die handelt, en de waarde van zijn handelen hangt af van het waar om, van de doelstelling die hij beoogt. Egoisme en liefde? Dienen of ge diend worden? Wat bezielt hem, wat wil hij Zijn gezag wordt gewettigd juist door liefde voor de gemeenschap, door dienen. Hoe wil hij samenwerking verkrijgen, wanneer hij de reden tot samenwerking uitschakelt Hij moet gebieden, zeker, straffen zelfs; niet slap zijn, niet laf doen; maar gebieden, zóó dat vertrouwen wordt gewekt, dal goede wil tot actie komt, dat onderlinge liefde totsamen- werking smelt. Dit alles is gemakkelijk gezegd, maar moeielijker gedaan. In de praktijk stuit men op zooveel tegenstand. Willen de verhoudingen tusschen ondergeschikten en in overheid ge stelden nog ooit gezond worden, dan zal aan allen want wie is niemand ondergeschikt? steeds voor oogen moeten worden gehouden, dat gezag noodzakelijk is, dat ongebondenheid verarmt en verbrokkelt, dat gezagdra gers menschen zijn die fouten en ge breken hebben, dat ze zich ter goeder trouw kunnen vergissen. Maar meer van noode is, dat alle gezagdragers, van den simpelsten voor man of opzichter tot den hoogslen patroon, van het kleinste baasje tot de opperste leiders, gestadig herinnerd worden aan hun plicht van te dienen aan hun plicht van menschen te leiden. Om te leiden is kennis noodig en wilskracht en karakter en inzicht. Foerster, zie „Levenswandel" schrijft: „Robert Owen, de groote Engelsche filantroop en katoenspinner, zei eens, dat het toch bizondcr merk waardig was, dat men zulk een groote zorg wijdde aan het smeren en goede behandeling der machines, alles deed om er de grootst mogelijke hoeveelheid arbeid van te krijgen: dat men evenwel scheen te vergeten dat de mensch, de fijnste van alle kracht- voortbrengende machines, nog veel zorgvuldiger behandeling noodig had om den arbeid te leveren, waartoe hij in staat is. Onder deze zorgvuldige behandeling moet men juist de kunst van besturen verstaan, die nauwkeurig weet hoe men moet omgaan met men schelijke zielen, opdat zij niet tot haat en wrok vervallen. Wij hebben een fabriekspaedagogiek en een techniek van den geestelijken èn zedelijken invloed noodig, die in 't eergevoel van den arbeidenden mensch de grond slagen van zijn ganschen hoogeren arbeid ziet en door den toon van het bevelensteeds de fijnste en betrouw baarste drijfveeren in beweging weet te brengen. Carlyle beweerde, dat de Kantoorboeken, Doorslagpapier omdat de menschen niet gehoorzamen wilden; integendeel, zij verlangen naar leiding, orde, regel en gehoorzaamheid maar zij willen gehoorzamen als menschen en niet als dieren; zij wil len een zedelijke macht tegenover zich hebben en zij nemen een onbekwamen en despotischen chef vooral kwalijk, dat zijn onhebbelijke toon en gedrag jegens hen, hun het gehoorzamen on mogelijk maakt en hen daardoor uit hun geregeld doen rukt." Om menschen te leiden, is tact noodig en liefde en toewijding en offers; het offer van zich zelf. Wat wordt er niet verzoend door humane chefs, en recht gezet en tot leven gebracht! Maar helaas, wat wordt er kapot geslagen, welk een kapitaal van wrok en woede en haat wordt er opgehoopt door onbarmhartige, dwaze dwingelanden in onnoodig gefolterde zielen Voor gezonde verhoudingen tusschen maatschappelijke standen is die humanitas een absolute vereischte. Rijker leven immers door rechten liefde. Geen vertrappen, geen verminken, geen verkleinen van welke ziel ook Landhuizen, Woonhuizen, Bedrijfsgebouwen. Begrootingen, berekeningen. Gewapend beton. Adviezen kosteloos P. Jos. hak, A'chitect Timorstraat 17 - Amersfoort Carbonpapier, Inktlinten KANTOORBOEK HANDEL Lingestr. 68 to. Kromnestr. - TEL. 326 Met deze aanvangwoorden wordt betiteld de laatste Encycliek van Paus Pius XI over de sociale verhoudingen. Het eerste deel dezer belangrijke encycliek behandelt de vruchten van den Zendbrief Rerum Novarum, waarop voortgebouwd wordthet tweede deel gaat over het recht en het gezag der Kerk in sociaal-economische aange legenheden; het derde deel gaat over de groote veranderingen in de samen leving na Rerum Novarum. Het tweede deel ontvouwt een geheel hervormings plan der maatschappijdit is de kern en het meest positieve deel der en cycliek. De Paus erkent dat ook de socia listen bij de hervormingspogingen der maatschappij hun invloed hebben ge had. Rerum Novarum heeft echter deze groote verdienste, dat het een richtlijn, een principieele richtlijn heeft gegeven en tot gelding heeft gebracht, waar langs het sociale vraagstuk tot een oplossing gebracht wordt. Het geweld der communisten en der anarchisten uit de laatste jaren der vorige e heeft vooral door de beginselen het solidarisme plaats gemaakt voor een zedelijke hernieuwing: de klasse- strijd heeft het veld moeten ruimen voor een gerechtigde opbouwende evolutie. Quad.agesimo Anno wijst er ook op, dat het socialisme in zijn methoden na Rerum Novarum veran derd is, De leer der Kerk is dezelfde gebleven, evenals trouwens de leer der socialisten, maar de methoden der sociaal-democratie zijn, mede door den invloed der solidaristische beginselen, van meer opbouwenden aard worden. Een compromis tusschen k. 'holicisme en socialisme is dan ook onmogelijk door| principieele verschillen. socialisme is nog steeds in wezen materialistisch. En hoewel het katho licisme in 't geheel niet de economi sche beginselen als zoodanig uit 't oog verliest, ziet het toch allesjop de eerste plaats binnen het raam der eeuwig heidswaarden. Dit is de meest prin cipieele tegenstelling tusschen het socialisme en liberalisme eenerzijds en het katholicisme anderzijds. De economische handelingen van den mensch vallen altijd onder de zedeleer oproeren volstrekt niet ontstonden, menschelijke handelingen hebben altijd IIBACinPIANÖ'^ï Voortreffelijk in elk opzicht H Vraagt catalogus en condities aan K bij de vertegenwoordiger Fa. R. VAN DEN BURG ARNHEMSCHEWEQ een kant van goed of kwaad. Hoewel de R. K. Kerk als zoodanig geen eco nomisch stelsel is, heeft zij wel degelijk het recht een woord mede te spreken in economische stelsels, door het ver band met de zedeleer. Op dezen grond slag spreekt de Paus omtrent de maat schappelijke vraagstukken. In het tweede deel staan dan ook gezagheb bende uitspraken. De voornaamste zijn 1. Over het privaat eigendomsrecht 2. Over de verhouding tusschen kapi taal en arbeid; 3. Over hel rechtvaar- "g loon. 1. Het privaat eigendomsrecht. De socialistische uitspraak „privaat eigen dom is diefstal" staat in lijnrechten strijd met het katholieke beginsel. Wel wordt deze uitspraak door de socia listen niet meer zoo straf gehandhaafd als vroeger, maar toch willen zij nu nog de productiegoederen in handen der gemeenschap brengen. Hierom zegt de Paus dan ook nog eens nadrukke lijk dat het privaat eigendomsrecht een natuurrecht is. Het heeft een dubbel karakter: een individueel en een sociaal karakter. Hiermee moet gerekend wor den. Een slecht gebruik van het privé eigendom is daarom nog geen misdrijf tegen de rechtvaardigheid. Het is wel een groot kwaad tegen de liefde, n niet tegen de rechtvaardigheid. Daar het privaat eigendom een tuurrccht is, valt het buiten de vrije beschikking van den mensch. Men moet echter rekening houden met het dubbel karakter van den eigendom. Legt men te veel den nadruk op het individueel karakter, dan vervalt men in het libe raal individualisme van de vorige eeuw; benadrukt men echter te veel het sociaal karakter, dan krijgt men de socialis tische toestanden en nog iets verder het bolsjewisme. In de regeling van dc juiste verhoudingen ten opzichte var den eigendom, heeft fe staat een groote taak. li. Verhouding kapitaal en arbeid. Dit is wel het belangrijkste deel uit de encycliek, Het product van den arbeid, wanneer het geheel met eigen middelen en in eigen tijd is tot stand gebracht, behoort onverkort aan den voortbrenger. Is er echter een samen werking tusschen den gever van het kapitaal en den bezitter van de arbeids kracht, dan kunnen beiden een ge deelte van het product opeischen. Hel kapitaal heeft het langen tijd klaar ge speeld bijna het geheele product op Ie eischen, de andere partij (het socia lisme) eischt het volle product in theorie op. Beide gevallen-móeten veroordeeld worden. Wat moet het leidend begin sel zijn De sociale wet der rechtvaardigheid verbiedt dat eene partij het rechtvaardig deel der andere partij opeischt. Zon der aanzien des persoon geeft de Paus hier den eenig juisten weg aan. Wan neer hij de rechten der arbeiders krachtig verdedigt, dan komt dat omdat die rechten tot nu toe te veel vertrapt zijn geworden. Maar Hij komt even zeer op voor de rechten van het kapi taal. De beginselen, die de Paus aan geeft, zijn geldend voor alle lijden en voor alle plaatsen. En de grondslag van deze beginselen is om nieuwe ver bindingen in het sociale leven tot stand te brengen, waardoor de verdeelende rechtvaardigheid gediend wordt. Dit doet Hij door medezeggingschap in het maatschappelijk bedrijf. Ook wijst de Paus met nadruk op 't groote middel om het industriepro- letariaat uit zijn toestand van bezit loosheid op te heffen. Ook de arbei ders moeten niet alleen de theoretische kans hebben eenig bezit te vergaren, maar moeten dit ook inderdaad kunnen vergaren. De voortgebrachte goederen moeten dus zoowel in handen komen van de 'arbeiders als van de kapitalis ten. En wel in een zoodanige verhou ding, dat de arbeider zich er eenig bezit door kan verwerven. En dit gaat overal door. III. Het rechtvaardig loon. De Paus acht hiervoor deelname in de winst zeer verdienstelijk. Er zijn hiervoor twee stelsels: het z.g. aandeelhebber- schap en de gewone winstdeeling zon der 'n bepaald vast winstaandeel. De Paus spreekt zich voor geen van beide stelsels uit. Dat echter alléén zulk 'n verhouding maatschap genoemd zedelijk geoorloofd is, is onjuist, zegt de Paus. Ook de gewone loonsver- houding, mits rechtvaardig, kan goed genoemd worden. Maatschap is niet per se verplicht. Het is echter zeer wenschelijk, dat het looncontract door winstdeelname getemperd wordt. Hier door kunnen de arbeiders gemakkelijk tot eenig bezit komen. Wat zijn de regels van het recht vaardig loon? De volgende drie pun ten moeten in aanmerking genomen worden: 1. Het bedongen loon kan onrechtvaardig zijn als het zóó laag is, dat het beneden het geoorloofde ligt; al is dit loon ook overeengekomen, door de omstandigheden kan de toe stemming van den arbeider afgedwon- genzijn. 2. Er moet rekening gehou den worden met de economische draag kracht van het bedrijf. 3. Het algemeen economisch welzijn moet mede betrok ken worden in de bepaling van het loon. De oude klasse zegt de Paus, moet in tconomisch opzicht verdwijnen. Er moeten voor in de plaats komen be roepsstanden of bedrijfsgemeenschap- pen. Hiermee bedoelt de Paus de pu bliekrechtelijke bedrijfsorganisatie. In dit verband wijst hij op de Italiaansche bcdrijfs-ordening, al voegt hij er direct aan toe, dal hierin de „moet" wel een beetje al te groote plaats inneemt. In het derde deel der encycliek wijst de Paus op de Christelijke beginselen, die aan elke hervorming ten grondslag moeten liggen. Wij moeten ons meer van de stof onthechten, dit is de eerste voorwaarde. Het materialisme bestreden worden en de liefde moet meer onder ons heerschen. De klasse- strijd kan alleen op haat berusten. De liefde moet de menschen samenbinden. Wat de menschen tezamen bindt en niet wat hen scheidt, moet de grond- stag der maatschappelijke ordening zijn. Rechtvaardigheid zonder liefde kan ook hard zijn. Zes en Veertigste Jaargaiig - No. 72 LAAT AL UW CopieSrwerk MAKEN DOOR Copieërinrïchting Langestraat 84 Telef. 528 Bij Ruwe Gesprongen Handen Bijzonderheden over Amersfoort door A. F. VAN BEURDEN 1727 januari 1727. De stadsmuur achter den Doelen (thans stadhuis en omge ving) dreigde in te vallen, wordt ge schoord. Men heeft altijd met de stads muren gesukkeld. 17 Febr. 1727. De stad hief accijns op geestrijke dranken. Daarvoor hield ze en bezoldigde ze een peiler en roeyer, welk ambt Arnoldus van Boge- rijen vervulde. Deze stierf. Hij werd vervangen door Arend Wichlandhuijsen, In dien tijd had Geertje Kok haar huis ingericht om krankzinnigen te verple gen. Daar ontstonden scheeve toestan den, waarom het stadsbestuur besloot ze allen te Utrecht te laten verplegen. De zorg voor krankzinnigen liet des tijds veel te wenschen over. 24 Febr. logeerde Ritmeester Schor- tes van het regiment van Rechteren in de Gulden Zwaan. Destijds bestond de werving nog, waarbij de aanstaande soldaten een contract teekenden en dan een handgeld ontvingen. Dikwijls werd door den werf-sergeant ook drank ver strekt en teekenden de aanslaande sol- Waarheid. In Amsterdam werd door de Alg. Propagandaclub een proclamatie ver spreid, waarvan de inhoud hier moge volgen „De wereld ligt vastgeroest in een economische crisis, welke vele men schen treft door haar geesel van ar moede en ellende. Er is een stoffelijke inzinkingmisschienbuitenonze schuld- welke daarom zoo erg is, omdat nie mand de oplossing weet.... Veel wordt er gesproken en geschreven, maar de zoolang verwachte en door velen af gebeden bevrijding blijft steeds uit. .Waarom „Omdat men geen voldoende ver trouwen stelt in Dien Eene, Die Al machtig iswant GodGods wei, is de wet van Liefde, van Rechtvaar digheid, van elkander begrijpen. God is liefde en alleen de liefde is in staat ons te redden uit den nood van dezen donkeren tijd. „God moet terug in de maatschappij. Maar in plaats daarvan predikt men de los-van-de-kerk beweging, waar door de stoffelijke nood dreigt om te slaan in een veel ergeren zielen-nood. Daarom, gij allen, die voorbijgaat en nog gelooft aan een God, blijft trouw Kerk,'aan uw godsdienst, juist In den angst van dezen tijd hebben wij boven alles God noodig. Die alleen uitkomst kan geven. De menschen meenden het nu wel te kun nen zonder Hem. De gevolgen zijn voor ieder weldenkend mensch toch zicht baar genoeg. Inplaats van welvaart... stoffelijke en zedelijke ondergang. „Inplaats van vredeoorlog en klassenstrijd. „Inplaats van tevredenheid hilsing en haat. „Niemand kan ontkennen dat alleen de liefde nog in staat is de volkeren van een algeheelen ondergang te redden. Welnu, God is liefde.... Houdt Hem dus vast in uw leven, duldt niet, dat anderen metschijnwetenschap en mooie leuzen Hem trachten te verbannen uit uw gedachten, uit uw gezinnen, uit de maatschappij. Juist nu, meer dnn ooit, trouw aan uw God en godsdienst! ,Niet los van, maar trouw aan de Kerk." PEPERMUNT Met de heerlijke, opwekkende eigenschappen van het edele natuurproduct en onder controle van het taboratorium: Dr. van Hamel Roos Harmens, Adam. daten zonder goed begrip en beneveld het contract en wilden er later weer af zijn. De ritmeester Schorter had bezoek gekregen van Sander Hazevoet met nog twee anderen; hij had hen een soort examen afgenomen en goed bevonden voor den dienst. Daarop hadden zij het handgeld aangenomen, ten teeken, dat de zaak beklonken was, wat alles geschied was in het bijzijn van den hospes van de Zwaan. Maar in de herberg het Ros Beyaert was Gerrit van Oort, ook een werf- ruiter gelogeerd, die al te bed lag, toen er om elf uur's avonds nog solli citanten kwamen, die wilden teekenen. Maar Gerrit van Oort meende, dat ze den spot met hem dreven en zeide, dat zij den volgenden morgen maar terug moesten komen, als ze nuchter waren. Maar de drie sollicitanten Gerrit van Steygeren, Jacobus van Bennekom en Ruiger Peters lieten zich niet af wijzen en trokken de dekens af en hem het bed uit. Hij schreef hen toen in en stelde hun handgeld vast op twintig gulden den volgenden dag zouden zij de helft ontvangen en de andere helft bij den Ritmeester Schortes kunnen halen. Een er van haalde den anderen dag drie gulden, maar de anderen moesten er niets meer van hebben, ook niet toen de Ritmeester hen in de Zwaan liet roepen. De deurwaarder werd er bij gehaald, die hen aanzegde om naar het garnizoen ver weg naar Doornik ook niet bij de deur te gaan. De Ritmeester beklaagde zich bij het stadsbestuur, maar dat stond aan de :ijde der jongelui. Het liet den ritmeester weten, dat de jongens dronken geweest waren en dat de ruiter geen order of geen per missie had hen in te lijvenhij had al bekend dat hij eigenlijk daartoe geen recht had en hen in tegenwoor digheid van den Magistraat ontslagen. De vertering hadden ze betaald. Twee zouden echter een plaatsver vanger stellen of wel zelf komen. De Ritmeester was coulant, liet de jongens vrij tot genoegen der ouders en van het stadsbestuur. Daarmede was dit incident gesloten. 31 Maart 1727. Burgemeester en schepenen moesten er wel eens op uit meenden zij, dat het met hun waardigheid overeenkwam een eigen stadskoets te hebben, zoodat er ook een gekocht werd. Christiaan Bor leverde toen voor 85 gld. en 4 stuiver paardetuigen. Om de uitgaven weer te dekken verhoogden men het maalloon met 3 duiten per schepel. Vele kleintjes maken een groot. Amersfoort bezat van 1723 af een eigenaardige industrie, een glasblazerij. De gebroeders van Lunen, Pieter en Johannes, bedienden toen de aan de stad behoorende glasblazerij, die in het oude Minderbroedersklooster ge legen was, eerst door de stad verkochl, later weer teruggekocht. Zij wilden echter naar Middelburg. In Juni 1727 stelde de stadsregeering een advertentie op en zond die ter plaatsing aan de Amsterdamsche Cou rant. Ze was van den volgenden inhoud: Burgemeester en Regeerders der stad Amersfoort notificeeren bij dezen, dat de glasblazerij dezer stad, voorzien van een goede huizing, tuin, plaetsen en vertrekken, die tot de glasblazerij worden aangelegd en alwaer om de goede gelegenheid en commoditeiten met seer goed succes sedert veele jaren glas geblazen is. onlangslediggeworden. En indien iemant genegenheid mogte hebben voor voorseijd huis en plaatse, voor een zeer civiele prijs te huuren omme dien handel aldaar te drijven, sig kan adresseeren aan den heer Wijborg, raad en cameraar van deselve stad. De advertentie had succes20 Oct. 1727 wordt vermeld dat de glasblazer Hendrik Lankhorst van Amsterdam het glashuis gehuurd heeft en het burger recht verkrijgt. A.s. Woensdag 12—4 uur wederom VOLKSV1SCHDAG 4 en 5 mooie gebakken visschen voor 1 kwartje IJMUlDERVISCHtUNDEL UTRECHTSCHESTRAAT 40 Het gesprek van den dag. BERICHTEN UIT AMERSFOORT Attentie. Zondag 18 Dec. a.s. zal in de R. K. Meisjesschool aan de P. Borstraat de jaarlijksche fancy fair worden gehouden ten bate der armen. Deze bekendmaking diene tevens als een vriendelijke uitnoodiging tot een bezoek. Loterij Plaatselijk Comité Herwonnen Levenskracht. De trekking van deze loterij zal plaats ebben Woensdagavond 14 Dec. a.s. es avonds 8 uur in het gebouw van de R. K. Werkliedenvereeniging. Hebt U een Taxi of auïo noodig Amersfoort, onder controle Centrale accountantsdienst Ned. Boerenbond Qocdgekcurd bij Koninklijk Besluit d.d. 14 Müart 1913, no. 68 De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw BREEDESTRAAT bij de LANGEGRACHT des ZONDAGS van 12 tot I uurWOENSDAGAVONDS van 7 tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot 11 uur. Dadelijk ingaande rente 3*/io pCt. Spaarbusjes gratis verkrijgbaar. KassierAmsterdamsche Bank.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1932 | | pagina 1