Separatie - lirieitiii. G. tem,Dierenarts Bouwcrediet beschikbaar. Woning-Bureau P-, MAN S. DE ZOETE C.W. Roggeveen 'INTEEKEN-BILJBT IA.J.HEINS-Soest J. GEIJTENBEEK Gaatgijverhuizeo Wassoherij C. Kraatjenhagen bl@smisteiriji LABOR'S GÖAAN* Efi IIEELBEDRIJF-SOESf Afbraak te koop ONDERGETEEKENDE WENSCHT ZICH TE ABONNEEREN OP in kwaliteit het beste Inprijs het goedkoopste Wed. J. C. PQHLMAN Bloemist 8klSlSTSl";SraiSfSl^rHJ=USISJï Oagelijksche Besteldienst Soest-Baarn-Amsterdam M. VAN AMERONGEN T^aJEF- Bel op 538 Amersfoort g£. l¥8©nl«o Staines inlaid Linoieums zichzaSf recommandeert. Firma GEBRs. STAAL met LABOR/5 HOENDER- MEEL! D. F. VOIGT - Gedipt. Opticien - Burg. Grothestraat 28 HYPOTHEKEN - ASSÜRANTIE'S en VERZEKERINGEN. Vioolschooi van H. de NEEVE «J. WaM oesy „Kweeklust" Binnen- en Buiten!. Fruit. Groenten en Aardappelen. Aile besteüingen dacjeliiks FRANCO thuis dagelijks Vraagt onze practische gratis Eierenlijst H. Woifsen, Veldweg 19. 1e Soester Alqem. Begrafenis-Onderneming Fa. M. Wed. D. HAKS Begrafenissen, Transporten, Regeling voor crematie Opmerkingen omtrent het Uitbreidingsplan - Soest. NEDERL. OOST-INDIE 99 99 N1EUV/S- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR SOEST EN OMSTR. Abonnementsgeld f 0.50 per 3 maanden franco per post Handel in Kunstmeststoffen, - Turfstroolsel en Granen - MIDDEL WIJKSTRAAT 18 - TEL. 141 Lange Brinkweg 31 Soest. Magazijn van degelijk Schoenwerk aan uiterst billijke prijzen. Minzaam aanbevelend, Naam Straat Huisnummer Onderteekening Burg. Qrottiestraat 4 - Telef. 113. Aanleg en onderhoud van Tuinen BELEEFD AANBEVELF.ND. VAN DEN BROEK Bestelhuizen SOESTFirma Wed. D. Haks, Tel. 37 Nieuwstraat 37 en Torenstraat 10. AMSTERDAM: Stroomarkt 19, Telef. 43919. Verder belasten onderget. zich met Verhuizingen en Transporten t. z. conc. prijzen _BeJ^«fd aar.t- VAN DEN BF' EK NIEUWSTRAAT 37, SOEST HET WONDER," VOOR IEDEREEN3 of vertrekken laat Uw Inboedel geheel of gedeeltelijk publiek ver- koopen door VENOEJMESsSTSSÏ? Zeister Venduhuis, Voorheuvel 41 TEL. 348 ZEIST en wij zijn direct bij U De hoogste waarde betaalt onder- geteekende voor alle soorten meubilaire goederen, bed den, ledikanten, kleeden, tapijten, boe ken, goud, zilver, brandkasten, piano's, orgels, antiquiten, geheele of ged. in boedels en verder alles wat waarde heeft. Contante betaling. Steeds aan huis te ontbieden. Langestraal 109B Tel. lnterc. 538. Amersfoort. J. MENKO Beëedigd Makelaar-Taxateur Beiast zich met publ. veilingen enz. doet een verbrijiker na jaren en jaren w e g, omdat het ten slotte begint te vervelen Verslijten doet men het echter niet Daarom is het 'n dankbaar artikel hetwelk Stalen met prijsopgaaf worden op verlangen gaarne toegezonden door Woninginrichters - Heuvelweg 8 TELEF. *2. Het verhoogt de eier- productie. Rembrandtlaan W.Z. 12 Soestdijk. Nette aflevering. Billijke prijzen. STEENHOFSTRAAT 5, BIJ 'T STATION SOESTDIJK, TELEF. No. 54 Beëd. Makelaap ®n Taxateur LANGE BRINKWEG 13. Onderricht voor alle Strijkinstrumenten en Mandolineles Kunnen nog eenige nieuwe of vergevorderde leerlingen geplaatst worden Het adres voor Broeirainen, Broeibakken, Plantenkassen, Hoenderhokken, Tuinhuizen en verder alle timmerwerken is KROMMEWEO 18 SOESTDIJK Steenhofstraat 1 Soestdijk Telef. 178 Aanleg en onderhoud van Tuinen Beleefd aanbevelend BURG. GR0THESTR. 41 - Tel. 140 Per 50 K.G. 25 K.G 12'/, KG. 5 K.O. 2V» KO Prijs T9.00 74.75 f2.50 f 1.10 f 0.60 Samenstelling: prima Am. Vleeschmeel, Vleeschbeenmeel, gema len Garnalen, LEVERTRAAN, GIST, Lucerne K'avermeel, Mafs- mee), Gerstemeel, Havermeel, Erwtenmeel, Rijstmeel, Lijnmeel, Tarwegries en Phosphorzure Voederkalk. Aanbevelend, KORTE BERGSTRAAT 2 Telef. 42 FERD. HUIJCKLAAN 8 Groote partij Deuren on Raamkozijden, Balken, Planken, Kraalschroten, Pannen, Pompen, Palen enz. le Aanspreker P. A. ENDENDIJK 2e Q.v. HERWAARDEN (Koster Ned. Herv. Kerk) Teief. 2-37 146 D HOOLWERF, Dir In verschillende dagbladen, doch voornamelijk in het Utr. Dagbl., zijn opstellen verschenen om te strijden voor het behoud van het bijzondere, het eigenaardige natuurschoon van Soest. Enkele schrijvers deden het voor komen alsof onze verantwoordelijke personen eenvoudig alles wilden opof feren aan hun bouw-woede, doch ge lukkig mag worden gezegd, dat dit ten slotte anders is uitgekomen. Drie flinke stukken duin en bosch, met bestaande parken, ongeveer 400 H.A. uitmakende, zullen als natuurmo nument bewaard blijven. Ik wijs er verder op, dat wij in de gelukkige omstandigheid verkeeren, dat het Depart. v. Oorlog drie groote terreinen in onze gemeente in eigen dom heeft, waarvan er twee als vlieg velden en één voor andere oefeningen bestemd zijn, welke terreinen te zamen bijna 800 H.A. groot zijn. Het in ge bruik zijnde vliegveld kent ieder inwoner van Soest en behoef ik dus niet nader aan te duiden het andere ligt langs de overzijde van den Soester- bergschestraat en wel tusschen Spoor weg en Straatweg naar Amersfoort, zoodat het o.m. omvat den heuvelrug, die den bezoeker zulke prachtige ver gezichten, zoowel naar Noord als Zuid, naar Oost als naar West biedt. Daar het niet is aan te nemen, dat het Dep. van Oorlog hier een samenhangende bebouwing zal aanbrengen, kunnen wij ons dus verheugen in een uitgestrekt open heideterreinHet derde mili taire terrein ligt ten Z. van den straat weg Soesterberg-Amersfoort, het is de z.g. legerplaats bij Soesterberg. In zoo ver is er dus reden om dankbaar te zijn. Maar toch, hoewel dankbaar, ben ik niet voldaan. Ik zou nog meer willen behouden en meenende dat dit voor- loopig zeker kan, zal ik dit nader uiteen zetten, waartoe ik moet beginnen met een kleine becijfering. In de laatste zes jaren is Soest vooruit gegaan van ruim 8000 tot ruim 12000 inwoners, dus een vermeedering met ongeveer 50 I Wanneer dit zoo bleef doorgaan, zouden wij na ongeveer 32 jaren onze tegenwoordige bevolking, vertien-dubbeld zien, d.w.z. een toe name met 900 De bevolking van ons geheele land neemt in dien tijd van 32 jaar toe met ongeveer 30 (dit cijfer kan iets anders zijn, doch groot zal mijn fout niet wezen). Op deze cijfers voortbouwende, zou den wij dan zien, dat Soest zoo de ruimte het toeliet na ruim 100 jaren evenveel inwoners zou tellen als het geheele land Dit bewijst dus de onmogelijkheid van een bevolkings aanwas op den voet der laatste 6 jaren en geeft mij dus het recht die aanwas voor de toekomst aanmerkelijk lager te stellen. Hoe groot die aanwas wél zal zijn, is natuurlijk met geen mogelijkheid te zeggen, maar als ik het nu eens stel op 25 I" 6 Jaar tiids- dan zou de bevolking in 30 jaren tijds ongeveer ver-drie-dubbeld zijn en na nogmaals 30 jaren, dus na totaal 60 jaar, ver- negenvoudigd. Geen wij nu eens na welk grond oppervlak Soest beschikbaar heeft om dien aanwas te huisvesten. Het thans bewoonde oppervlak onzer gemeente d.w.z. het oppervlak in gebruik voor gebouwen, Sier- en Moestuinen en de daartusschen liggende wegen, bedraagt naar mijn schatting ongeveer 250 H.A., doch zal waarschijnlijk eer minder dan meer bedragen. Gaan wij op het uitbreidingsplan na welk oppervlak men voor bewoning wenscht te bestemmen, dan is dit mis schien ongeveer 2100 H.A. Geheel Soest meet rond 4680 H.A.de niet te be bouwen oppervlakten omvatten de drie militaire terreinen, 400 H.A. bestemd als natuurmonument en wandelbos- schen, eenige weilanden nabij de Eem, het Landgoed Pijnenburg, terwijl ik er ten slotte ook toe reken de voor de industrie bestemde terreinen. Waarom men Pijnenburg (de terrei nen ten Z.O. van den Wieksloterweg) buiten het bebouwingsplan laat is mij niet duidelijk, iets waarop ik later nog terug kom. Mijnerzijds meen ik ze, al thans ten deele, te mogen voegen bij het voor bewoning geschikte terrein. Van dit oppervlak, ruim 400 H.A., de helft voegende bij de bovengenoemde 2100 H.A., hebben wij dus voor be woning 2300 H.A. of ongeveer 10 maal het thans in gebruik zijnde terrein. De gevolgtrekking uit een en ander is deze, dat wij voor de eerste 60 jaren zeker, misschien zelfs voor 100 jaren terrein genoeg hebben om onzen be volkingsaanwas te huisvesten. Maar als dit nu zoo is, dan doe ik de vraag of het n o o d i g is, dat onze tegenwoordige Raad besluiten neemt voor dit geheele tijdperk van 60 jaren (vermoedelijk zelfs meer) Ik erken de wenschelijkheid van het vaststellen van een bouwplan voor particuliere ter reinen. lederen dag kunnen den Raad verzoeken bereiken om op eenig af gelegen punt onzer gemeente een of meer huizen te mogen zetten en dan is het wenschelijk, dat men kan nagaan of deze passen in een toekomstig wegen net. Wordt deze vraag bevestigend be antwoord, dan is weigering m.i. uitge sloten. [Wel staat er in de bouwver ordening, dat er alleen mag worden gebouwd aan verharde wegen, maar m. i. is dit weer een ongeoorloofde vrijheidsbeperking. Als toch iemand er den voorkeur aan geeft ergens achteraf aan een zandwegje zich een rustig huisje te bouwen, met welk recht wil de gemeente hem dit dan beletten Het is om deze redenen, dat ik hiervóór reeds zeide, dat m.i. de bos- schen en bouwgronden van Pijnenburg in het uitbreidingsplan moesten zijn opgenomen. In de toelichting op dit plan wordt voor het niet-opnemen van deze gronden als reden gegeven „om verkaveling voorloopig te voorkomen M.i. voorkomt men hiermee niets. Als morgen de Heer van Pijnenburg zijn terrein als bouwterrein wil verkavelen, met welk recht wil de Raad hem dit dan beletten? Men moet dan in der haast een bouwplan voor die terrei nen uitwerken, wat nu in alle kalmte kan worden overdacht en voorbereid. Geldt zulk een bouw-aanvrage eenig gemeente-eigendom, dan is de zaak heel anders. Dan kan de gemeente antwoorden, dat zij voorloopig dit terrein niet wenscht te verkoopen en daarmee is de zaak uit. Wanneer dus de Gemeente eigen gronden buiten het bouwplan wil laten, kan zij dit gerust doen. Waar wij nu boven zagen, dat voor uitbreiding gedurende de eerstvolgende tientallen van jaren grond in overvloed aanwezig is, meen ik, dat de gemeente iets meer kan doen voor het nog voorloopig behoud van natuurschoon, dan in het voorgestelde bouwplan het geval iS. Ik heb daarbij het oog op het Mon nikenbosch met omgeving, d.w.z. de terreinen ten Oosten van den Soester- bergschenstraatweg. De gemeente heeft hier een uitgebreid grondbezit ten N. van den spoorweg naar Amersfoort en bovendien nog een klein stuk ten Z. van dien spoorweg, hetwelk aansluit bij het tweede militaire vliegterrein. De duinterreinen ten N. en de heide velden ten Z. van den spoor, de laatste met hun heerlijke glooiing naar de heuvelreeks, van waaruit men zulke prachtige vergezichten heeft, vormen thans één geheel, maar het bouwplan zet er meedoogenloos een scheidsmuur in, door een huizenreeks te ontwerpen langs de spoorbaan. Die huizenreeks komt ten deele op gemeente grond en ten deele op militair terrein. Wat dit laatste betreft vreest men klaarblijkelijk, dat „Oorlog" hier misschien kleine, aaneengesloten huisjes zou zetten, zooals reeds geschiedde nabij den ingang van het vliegkamp. Welnu, men handhave dan het bouwplan voor het militaire terrein, waardoor men tenminste een ruimer uiteen staande bebouwing waarborgt, doch schrappe de bebouwing van den gemeentegrond Laat deze strook onbebouwd, H.H. Leden van den Raad ge zult daarmee veel doen voor het behoud van ons natuurschoon Maar tevens moet dan nog worden ontzien de driehoek on middellijk ten N. van den spoorweg en aansluitende aan den Soesterb straatweg. Ook hiervan dient nog een groot stuk langs de Z-zijde aansluitend aan Zonnegloren en aan het reeds open gehouden terrein, onbebouwd te blijven om verbrokkeling van ons natuurmonument te voorkomen. In verband daarmee ware de weg, komende van de Wiekersloot, reeds eerder, d.w.z. meer W-waarts, bij de spoorbaan te doen aansluiten. Het aantal H.A. grond, dat aldus aan de bebouwing wordt onttrokken, betrekkelijk gering, de schoonheidswinst daarentegen buitengewoon groot. Ten slotte met betrekking tot dit punt nog de opmerking dat de uitbreidings plannen één maal per 10 jaar moeten worden herzien. Wanneer men dus thans deze terreinen aan de bebouwing ont trekt,. bindt dit een toekomstige Raad in geenerlei opzicht. Wordt de terrein-nood na eenige tientallen van jaren grooter, welnu, dan is men altijd nog vrij om dan naar gelang van omstandigheden en misschin veranderde zienswijze te beslissen. Vandaar dat ik in het voorgaande een paar malen sprak van voorloopig behoud van natuurschoon. Tot zoover over het behoud van dit gedeelte van het natuurschoon. Het Utrechtsch comité van Natuur behoud drong aan op het behoud van een deel van het Soesterveen met zijn bijzonderen plantengroei. Dit terrein is geen gemeentegrond en valt dus m.i wel degelijk onder de oppervlakte, waar voor een uitbreidingsplan recht van be staan heeft. Heeft dit terrein, of een deel er van, bijzondere waarde uit plantkundig oogpunt, dan dienen be langstellenden zich den eigendom daar van te verzekeren. De Gemeente laat ons het maar dadelijk zeggen daarvoor te arm, dus moeten particu lieren dit doen, bijv. het Utr. comité oovengenoemd, al of niet met steun van Provincie, Rijk of welk ander lichaam ook. Heeft men aldus een deel uitge zocht, dat van bijzondere waarde wordt geacht, dan ware dit als „natuurpark" in het bouwplan op te nemen. De verdere bespreking van het plan moeten wij tot de volgende week uit stellen. D. v. d. E. 36. Particuliere landerijen. Koelie-ordonnanties. Op den voorgrond moet ik stellen, dat de zaken in hoofde dezes genoemd, niets met elkaar hebben uit te staan. Maar het zijn twee bijzondere instel lingen, die wij in Holland niet kennen, doch die in onze dagbladen meermalen genoemd worden. En dit is de reden, dat ik voor ik mijn reeks opstellen beëindig er nog even eenige woorden aan wil wijden. Onder particuliere landerijen heeft men te verstaan uitgestrekte terreinen, die tijdens het bestaan van de Oost-Indische Compagnie en ook nog daarna, door het Bestuur in eigendom werden afgestaan aan particulieren, soms als schenking voor bewezen of vermeende diensten, meestal echter door verkoop. Wij hebben hier dus te doen met eigendom, in tegenstelling met gehuurde gronden, die meestal in gebruik zijn voor den Suikercultuur en met erfpacht-terreinen, waarop gewoonlijk de z.g. bergcultures (koffie, thee, kina, enz.) gedreven worden. De rechten der eigenaars tegenover het Bestuur en tegenover de opgezetenen zijn aan bijzondere regels onderworpen doch daar vele misbruiken waren ingeslopen, werden zij in 1836 in een reglement vastgelegd, welk reglement sedert dien meermalen is gewijzigd en aangevuld. De metterdaad door de bevolking bebouwde terreinen, worden beschouwd als aan deze in erfpacht te zijn afgestaan tegen betaling van een aandeel in den oogst (hoogstens één vijfde deel) en tegen grondhuur. Behalve ambtenaren, mag niemand zich op zoo'n land neerzetten tegen den wil van den eigenaar. De laatste kan niemand der opgezetenen van het land verwijderen of van erfpachtsrecht berooven. De opgezetenen zijn verplicht tot heerendiensten, waarvoor echter betaald moet worden. De woeste gronden zijn vrij eigen dom van den landheer. In hoofdzaak vindt men deze particu liere landerijen op Java, vrij veel ook op Celebes en enkele slechts op Sumatra. In 1915 telde men op Java 582 van deze bezittingen, te zamen grooM'/s millioen bouws met 1.8 millioen op- gezetene. De eigenaar mag zijn bezittin gen verkoopen en zoo ziet men onder hen zoowel Hollanders als Chineezen, Arabieren en Inlanders en na 1909 ook zelfs enkele Engelschen en Fran- schen. Dit laatste, gevoegd bij moeilijk heden zelfs opstandjes gerezen ten aanzien ook van Chineezen en Arabieren, heeft aanleiding gegeven tot het streven naar terugbrenging dezer bezittingen tot staatsdomein, hetgeen door een wet van 1910 is geregeld en sindsdien ook op meer of minder ruime schaal heeft plaats gehad. Uit den aard der zaak kon in de jaren n& 1920 hiervoor weinig of geen geld op de bcgrooting worden uitgetrokken, doch overigens blijkt hieruit, dat gaandeweg deze verouderde toestanden zullen verdwijnen. Wij vermelden hier nog slechts, dat "dit", terugbrengen tot staats domein kan'geschieden zoowel door vrijwilligen verkoop, als door ont eigening. Wij komen nu tot de koelie-ordon nanties, ook in de Holl. bladen vermeld onder het hoofd „poenale sankties". Deze hebben betrekking op de onderl inge rechten en verplichtingen van werkgevers en de van elders afkomstige werklieden op onder nemingen van handel, landbouw of nijverheid. Zij slaan dus niet op in landers, afkomstig uit het gewest, waar het bewuste bedrijf werkt. Als voorbeeld het volgendeeen petroleum-ontginning op de Oostkust van Borneo neemt in dienst Bandje- reezen, Javanen en Chineezen. De eerstgenoemden, afkomstig uit Band- jermasin en omstreken, behooren in dit gewest thuis; zij vallen niet onder de koelie-ordonnanties. De Javanen en Chineezen echter vallen er wèl onder en zijn als zoodanig geregi streerd door het Binnenl. bestuur, bij welk lichaam, alsmede bij den Inspec teurs van den Arbeid, het toezicht berust op de nakoming der contracts bepalingen. Deze bepalingen stellen vast de verplichtingen van den werkgever wat betreft huisvesting, vrije geneeskundige behandeling, betaling in geld of ten deele ook in natura. Zij regelen verder het aantal werkuren, de vrije dagen en de terugbetaling van genoten voor schotten. Voor beide partijen worden straffen bedreigd bij niet-nakomen der verplichtingen. De bepalingen zijn overigens ver schillend geregeld voor afzonderlijke deelen van Indië. Het zal den lezer niet onbekend zijn, dat tegen deze koelieordonnanties door verschillende personen sterk verzet is aangeteekend en dat deze aanklagers deze instelling betitelden met den naam van slavernij. Hoewel het niet te ontkennen valt, dat er op sommige ondernemingen, ook in de laatste paar jaren, ontoelaat bare ruwheden en zelfs wreedheden zijn voorgekomen, moet op den voor grond worden gesteld, dat zulks even zeer mogelijk is ten aanzien van contract koelies als ten aanzien van z.g. vrije koelies, zoodat hiervoor de contracten niet aansprakelijk zijn. En tegenover deze afkeurenswaardige gevallen staan verder beoordeelingen van geheel anderen aard. Zoo herinner ik mij uit een rapport van den Heer Hoetink, toenmaals Hoofdinspecteur van den Arbeid, dat hij verklaarde, als hij Chinees ware geweest, volgaarne op Billiton gewerkt zou hebben (onder de ook daar van kracht zijnde contracts bepalingen). Zoo wil ik aanhalen wat de heer Ka in het A. H.blad van 18 Juni '26 schreef over Deli„dat is daar werken geweest voor de vele Neder landers en voor de honderdduizenden Javanen, die er als contractkoelie een heel wat beter bestaan vinden dan hun desa hun zou kunnen bieden Zoo schreven eenige jongelieden, die op kosten van het Deterdingfonds Sumatra bezochten„In Holland schermt men bij voorkeur met woorden als „slavernij", „middeleeuwsche toestan den" enz., maar wat'wij zagen, loochent al deze beweringen inpersen parlement. De sociale verzorging staat op hoog peil. Hoe schitterend zijn niet de hos pitalen en de scholen voor de Koelie bevolking". "Ondanks deze gunstige verklaringen, wil ik toch~toegeven~dat de contract koelies niet' steeds en niet overal in zulke prijzenswaardige omstandigheden leven en ik wil daartoe iets aanhalen uit mijn eigen ervaring. Ik heb geweckt op de Oostkust van Borneo, dicht bij de Engelsche grens. De bevolking is daar zeer schaars en, wijl er voordien nog geen Europ. be drijven waren, niet gewend aan, noch geneigd tot geregelden arbeid. Men moest dus wel werkvolk van elders aanvoeren. Eenige Bandjereezen gingen, als afkomstig uit het gewest zelf, mee als vrije werkers voor huizenbouw. Verder kregen wij Chineesche Contract koelies, aangeworven te Singapore. Wij openden daar een nieuw bedrijf in het oerwoud en moesten ons dus zooals van zelf spreekt alle gemakken ont zeggen. Dat ook voor de koelies de toestanden op dat oogenblik niet aan trekkelijk waren, litg voor de hand. Weldra bleek dat onze prauwen ver dwenen waren en daarmee verscheidene Chineezen. De deserteurs konden echter vrij wel nergens heen, werden door de bevolking aangehouden, door den ma gistraat gestraft en bij ons teruggebracht. Wij deden wat wij konden om het onzen arbeiders in deze omstandig heden zoo goed mogelijk te maken, maar desondanks waren stakingen en relletjes niet van de lucht. Is het nu onbillijk, dat deze menschen die met veel onkosten en met voorschot zijn aangenomen, gestraft worden als zij steeds tegenwerken en hun contracts plichten niet nakomen Beteekent dat dan slavernij Zij die zoo oordeelen, deze stuurlui aan den wal, moeten dan maar een andere wijze aangeven om zulke ge- biedsdeelen, en daarmee ten slotte ook de eigen bevolking, tot ontwikkeling te brengen. W. D. SPORT VOETBAL CLUBNIEUWS V.V. SOEST Zondag a.s. speelt Soest I haar laatste competitie-wedstrijd en wel in A'foort tegen A.V.C. 1. Vertrek 1 uur per fiets vanaf den Heer v. Veenendaal. Het 2de elftal speelt eveneens zijn laatste wedstrijd tegen Woudenberg H op het Soest terrein. Aanvang 2 uur.

Historische kranten - Archief Eemland

De Soester | 1927 | | pagina 4