NIEUWE
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR
Zaterdag 26 Februari 1881.
t, Baarn, Bunsclioten, Eemnes, HamersyeM, HoevelaLen, Hoogland, Leusden, Soest,
1
HEERENDIENSTEN.
No. 16.
Tiende Jaargang.
Uitgever: A. M. Slothouwer,
Advertentiën kunnen inge
zonden worden tot uiterlijk
morgens 8V„ uur des Woens
dags en Zaterdags.
Eene viermaal geplaatste ad
vertentie wordt slechts drie
maal in rekening gebracht.
FEUILLETON.
De Toren van Treviso.
AMERSFOORTSOÜE COURANT.
Abonnementsprijs voor Amersfoort per S mssnden 1,
Frsnco door het geheele Kijk
Afzonderlijke nummers S Cent.
Dit Blad verschijnt des Woensdags- en des Zaterdags.
TH AMBKSÏOORT.
Advertentiën van 18 regels0,40.
Voor het Buitenland0,07'.
Iedere regel meer 0,05.
Reclames per regel0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Directe belastingen zijn öf persoonlijk
of zakelijk. Een voorbeeld van het eerste
biedt ons personeel aandat geheven
wordt van eiken ingezetene naar den maat
staf van zijn vermoedelijke gegoedheid
van het laatste de grondbelastingdie
opgebracht wordt zonder rekening te houden
wie de eigenaar van den grond is.
Hetzelfde valt op te merken bij de
belastingen in arbeid gelijk die in een
vervlogen tijdperk in ons vaderland werden
gehevenen thans in onze Oost-Indische
bezittingen nog welig bloeienondanks
de vele aansporingen om ze trapsgewijze
te verminderen en eindelijk geheel te doen
verdwijnen.
De heerendiensten vormen een gewichtig
bestanddeel van de Indische huishouding,
zooals we in korte trekken zullen trachten
te schetsen.
In vroegere tijden hadden de vorsten
de vrije beschikking over een deel van de
werkkrachten hunner onderdanen. Het is
niet waarschijnlijk dat zij daarvan misbruik
maakten in die mate dat de akkers die
de bevolking moesten voeden wegens
gebrek aan handen onbebouwd moesten
VII.
Deze zwakheid was aan de vertrouwde
vrienden van den wakkeren edelman zeer
goed bekend, en zij lieten dan ook niet na
om hem van tijd tot tijd hierin eenigszins
tegemoet te komen. Zoo waren dan ook de
meeste dergenen die zich niet op het plat
form van den toren bevonden, reeds sedert
lang bekend met het avontuur van den ouden
heer, hetgeen in de nauwste betrekking stond
tot de voorgenomene veranderingen aan den
toren, maar om hem genoegen te doen, hiel
den verscheidene hunner zich alsof zij er
niets van wisten, toen de justitieraad hierop
zinspeelde.
//Wat, weet gij niets van hetgeen mij op
mijne reis naar Italië overkomen is Al de
nieuwsbladen hebben er toen toch van ge
sproken," zeide de heer von Ehrenfels, zeer
verwonderd. „Neen, neen," riep men overal,
n wij weten er niets van en als wij er soms
iets van mochten gehoord hebben, zijn het
toch altijd maar onbestemde geruchten ge
weest."
Nu laat mij u dan kortelijk mijn onge
luk nog maar eens vertellen. Ik bevond mij
op zekeren dag in Treviso, het was drukkend
heet en ik beslootflus nadat ik eenigen tijd
blijveniets dat meermalen plaats had
onder de heerschappij der Compagnie.
Deze toch eischte in de contracten die
zij met de vorsten sloot, zulke aanzienlijke
leveringen van handels-artikelendat de
uiterste krachten mpesten worden ingespan
nen om daaraan te voldoen. In de dagen
van het cultuurstelsel ging het niet beter:
de vorstenvan lieverlede van hun
politieken invloed verstoken moesten in
de cultuur-procenten een middel vinden
tot stijving hunner zeer geslonken inkomsten.
Yoeg daarbij nog de werkzaamheden die
de bevolking werden opgelegd ten behoeve
van het gouvernement, aan openbare werken
enz., en het zal niemand verwonderen dat
de Javanen ijveriger in de weer moesten
zijn voor anderen dan voor zichzelven.
In den laatsten tijd|is dat beter geworden.
De cultures zijn langzamerhand ingetrokken,
te beginnen met de drukkendste. De
koffiecultuur kan eigenlijk niet als „heeren-
dienst" worden aangemerktomdat de
werkzaamheden in de koffietuinen betaald
worden naar gelang van de opbrengst
zij zal echter eerst dan volkomen buiten
de termen vallen, als de arbeid geheel
voldoende wordt beloondzoodat geen
dwang meer behoeft aangewend te worden
om dien te doen verrichten.
De eigenlijk gezegde /heerendiensten"
worden beheerscht door art. 57 van het
Indisch Regeeringsreglement.
//In elk gewest worden de aard en duur
der persoonlijke dienstenwaartoe de
inboorlingen verplicht zijnde gevallen
waarin de wijze en de voorwaarden waarop
zij kunnen worden gevorderd door den
had rondgeslenterd, om de gloeiende straten
met de koelheid die binnen de kerken ge
woonlijk heerscht, te verwisselen. Ik treed
dus binnen, keek eens om mij heen, en be
merkte dat de kerk met eene groote menigte
knielende menschen gevuld was, want het
was toen juist de feestdag van den bescherm
heilige der stad. Ik wilde zachtjes langs den
muur voortsluipen om niemand te storen, en
dan op die manier mij naar een der bijge
welven beg.even, van waar ik alles nauw
lettend zou kunnen gadeslaan, toen plotseling
een man voor mij stond, zoo lang als een
boom, hij droeg eene geruite kleeding, had
den strooien hoed die met een' blauwen sluier
omwonden was in de hand, en keek mij aan
dat zij werkelijk goed in den kop van een stok-
visch zouden gepast hebben."
u Goddam kunt gij mij zeggen Sir, waar
of ik den trap naar den toren zou kunnen
vinden?" dit vroeg de man in het engelsch,
en zoo hard mogelijk, zonder zich ook maar
in het minst om de aandacht der geloovigen
te bekommeren. Om maar van hem af te
komen, wees ik hem naar een hoek, alwaar
ik bij het binnentreden de bedoelde trap had
opgemerkt. De lange man drong door de
menigte heen zonder zich aan iets te storen
de lieden gaven hunne ontevredenheid te
kennen maar hij lette er niet eens op. Ik
zag hem nog juist achter een pilaar verdwij
nen, toen een kerkknecht naar mij toetrad,
met een paar zulke akelige blauwe oogen,
Gouverneur-generaal geregeldin over
eenstemming met de bestaande gebruiken,
instellingen en behoeften."
De naam //persoonlijke diensten" is niet
geheel juist.omdat deze diensten ook
dikwijls zakelijk zijn, als rustende op de
bevolking eener dessa(van een dorp)
onverschillig hoe sterk zij is.
Men onderscheidt de heerendiensten in
gewone en buitengewone de eerste weder
in algemeene en bijzondere.
Algemeene heerendiensten worden ge
vorderd naar gelang der behoeftewaar
deze zich openbaart worden dagelijks een
zeker aantal dienstplichtigen opgeroepen.
Zij bestaan in het onderhoud van wegen
bruggen dijken en andere waterkeeringen,
loodsen op de marktplaatswachthuizen
en mijlpalen voorloopig ook van district
gevangenissen en van gouvernementswege
op afgelegen plaatsen onderhouden van
logementen voor reizende ambtenaren. Nog
moet daartoe worden gerekend het be
trekken der wachtposten een taak die
de mannen bij beurten moeten verrichten.
De bijzondere diensten worden gevorderd
ten behoeve van inlandsche hoofdenen
zijn van bloot huishoudelijken aard. Een
regent heeft aanspraak op veertig dagdiensten
per jaar en dit getal vermindert naar
gelang men den ladder der inlandsche
ambtenarij afdaaltzoodat een onderdis
trictshoofd der tweede klasse er slechts vier
mag vorderen. Deze diensten worden
pantjèndiensten genoemdzij zijn van
lieverlede tot hun tegenwoordig cijfer
ingekrompenwaarbij men de inlandsche
en mij verzocht om het godshuis te verlaten.
Ik wilde mij hiertegen verzetten, maar de
dienaar wilde naar niets luisteren, hij zeide
dat hij mij met den engelschman had zien
spreken, dien hij ook wel spoedig de deur
zou.wijzen; wij hadden de aandacht der ge
loovigen gestoord, hoe het zij, ik moest weg.
z/In stilte verwenschte ik den langen knaap,
maar wat hielp dit? ik moest gehoorzamen
en ging naar de kerkdeur, terwijl ik nog
maar altijd heel voorzichtig voortliep en er
mij wel voor wachtte om het ongenoegen
nog meer gaande temaken. Buiten gekomen
zijnde bleef ik een oogenblik stil staande
zonnestralen verblindden mij. Yoor mij zag
ik niets dan marmeren zuilen, waarlangs de
stralen bijna loodrecht nedervielen, en in de
verte eene straat met sneeuwwitte huizen.
Juist wilde ik mij naar eene laan van pla-
taanboomen begeven die ik in mijne nabij
heid bemerkte, toen het mij toescheen alsof
er eensklaps eene zware donkere schaduw
over mij heen op den grond viel, ik wilde
naar omhoog kijken, toen ik eensklaps een
dreun op mijn hoofd en mijne schouders voel
de zoo dat ik, als door den bliksem getroffen,
bedwelmd nederviel.
z/Ik had veel pijn op de borst toen ik ein
delijk weer tot bewustzijn gekomen was, ik
kon zelfs bijna geen adem halen. Het eerste
voorwerp dat ik zag was de lange gestalte
van den Engelschman. //Goddam! hij leeft!
ambtenaren naar gelang van hun rang
voor hun gemis schadeloos stelde door
verhooging van bezoldiging.
De heerendiensten zijn zoodanig gere
geld dat de gewone(algemeene en bij
zondere te zamen van (eiken inlander
slechts één van de zes werkdagen in be
slag nemen iedere werkdag is gerekend
op twaalf urenwaaronder ook begrepen
is de tijd dien de man noodig heeft om
naar het werk en vandaar naar huis te
gaan tevens wordt er voor gezorgd dat
hij niet te ver van zijn woning ten arbeid
wordt gesteld.
Alleen voor de buitengewone heeren
diensten gelden deze regels niet. Zij kunnen
gevorderd worden in tijd van oorlogbij
overstroomingen en andere volksrampen.
Er kan dan ook slechts worden toegezien,
dat de last zoo billijk mogelijk wordt
verdeeld zoodat niet de een dubbel wordt
bezwaard de ander geheel vrijblijft.
Sommige diensten worden door de be
volking -eener dessa aan vaste personen
tegen betaling opgedragen. Inzonderheid is
dit het geval met het betrekken der
wachtpostenin een aantal dorpen heeft
men onder goedkeuring van het dessa-
hoofd bepaalde wachters aangesteld die in
de gardoe's dienstdoen.
Op het papier ziet die regeling er nog
zoo heel kwaad niet uiten werd boven
dien de hand gehouden aan het bestaande
voorschriftdat de verordeningende
persoonlijke diensten betreffendeom de
vijf jaren door den Gouverneur-generaal
worden herzien met het doel om daarin
Excuse Sir! Het doet mij leed, het zal niet
meer gebeuren. Daarop nam de kerel zeer
beleefd den hoed met den blauwen sluier
voor mij af, en ging heen."
,/Was de klok op uw hoofd gevallen?" al
dus viel een der grondeigenaars den ouden
man in de rede, ofschoon hij de geschiedenis
zeker wel reeds een dozijn malen gehoord
had." Denkt gij dat dewijl het in mijn hoofd
klopte alsof al de kerstmisklokken er te ge
lijker tijd in luiden en daarmede wees de
verteller naar zijn hoofd. //Ba, de Engelsch
man was uit verveling van den toren afge
sprongen en kwam op mijn lichaam terecht.
De beenderen van dien vent zijn zeker uit
gomelastiek vervaardigd geweest, want hij
liep gezond en wel weg, terwijl ik met mijn
gebrokeffsleutelbeen nog drie maanden lang
in dat ellendige Treviso moest blijven ver
toeven."
Een algemeen gelach volgde op die laatste
woorden, waarna de heer van Ehrenfels haas
tig voortging
„Ik merk dat gij er nog wel om lacht!
denkt gij misschien dat ik u een sprookje
verteld heb op mijn eerewoord de zaak is
juist zoo gebeurd als ik u verhaald heb.
Het ellendigste was nog, dat toen ik weer
t'huis kwam; de drukpers er zich reeds mede
bemoeid had. Ik was nu dadelijk een be
roemd man gewordenmaar heeren, opdat
de herinnering aan mijn wonderbaar ongeluk