NIEUWE
EN ADVERTENTIEBLAD VOOR
El
VUUBSCHE, SCHERPENZEEL EN
NIEUWS-
AMERSFOORT, URN, BUNSCHOTEN, EEMNES, HAMEBSVELD, HOEVELAKEN, HOOGLAND, LEUSDEN, SOEST,
UIT MIJN DAGBOEK.
F euilleton.
No. 12
Zaturdag 10 Februari 1883.
Twaalfde Jaargang.
Uitgever: A. M. Slothouwer,
Coöperatie.
AMERSFOORTSCRE COURANT.
Abonnementsprijs voor Amersfoort per 3 maanden f 1,
Franco door liet geheele Rijk1,10.
Afzonderlijke nummers3 Cent.
Dit Blad verschijnt des Woensdags en des Zaterdags.
te Amersfoort.
Advertentiën van 16 regelsf 0,4 0.
Iedere regel meer 0,05.
Voor liet Buitenland0,074
Reclames per regel0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Advertentiën kunnen ingezon
den worden tot uiterlijk \s mor
gens ÏO uur des Woensdags en
Zaterdags.
Eenc viermaal geplaatste ad
vertentie wordt slechts driemaal
in rekening gebracht.
Er is een tijd geweest, en hij ligt
nog niet zoo heel ver achter onsdat
men met dit woord meende het middel
aan te geven om zoo niet aan alledan
toch aan verreweg de meeste maatschap
pelijke onheilen en wanverhoudingen het
höofcl te kunnen bieden.
Men herinnerde zich het bekende ver
haal van de pioniers van Rochdale,
arme fabrieksarbeidersaan allerlei el
lende ten prooi, die eindelijk besloten
hun schamele penningen bijeen te leggen
voor gemeenschappelijke inlcoopen van de
allereerste levensbehoeften. Uit dit be
scheiden begin is een vereeniging ge
groeid, die eindelijk vele duizenden pon
den sterling jaarlijks omzette, scholen,
boekerijen en een hospitaal stichtte, er,
een zegen werd voor geheel den omtrek.
Bij ons is dit voorbeeld niet zoo heel
spoedig gevolgd. Eerst in de laatste twintig
jarentoen men zich algemeen meer ging
bezig houden met maatschappelijke vraag
stukken en de geschriften der staathuis
houdkundigen ook door de mannen uit
de werkende klasse werden ter hand
genomen en vlijtig bestudeerdwerd
meer de aandacht op coöperatie geves
tigd en begon men om te zien naar
middelen, om haar in toepassing te bren
gen ter verbetering van het lot der werk
lieden.
Talrijke proeven zijn in verschillende
richting genomen. Sommige duren nog
voortzooals eenige winkelvereenigingen
waarvan de bladen ons nu en dan den
toestand vermeldenmaar zeer vele
IV.
Een banknoot van vijf pond, legde bij in de
lessenaar in de plaats van de sovereigns, welke
hij den vreemdeling overhandigde met de andere
banknoot van vijf pond: de laatste bedankte
hem beleefd en vertrok daarna. De banknoot
van tien ponddie hij ontvangen hadsloot
George in de kantoorkas, zonder er bijzonder
op te letten: hij ging aan zijn werk en dacht
nog over de onaangename ontmoeting, die hij
met den heer Dibden gehad had.
Niets bijzonders gebeurde er tot later op den
dag, toen een boodschap van de bank werd
ontvangen dat een banknoot van tien pond,
door den heer Dibden gezonden om belegd te
worden, bleek valsch te zijn. Deze was dezelfde
banknoot, welke George van den vreemdeling
had ontvangen, en die de heer Dibden zelf uit
de kas genomen en naar de bank gezonden had.
De boodschap werd door een bijzonderen bode
van de bank gebracht, en zoodra de heer Dib
den vernam wat bad plaats gehadbeschuldigde
by George die banknoot in de kas gelegd te
hebben. George stemde toe dat bij twee bank
noten van vijf pond uit de kas genomen en de
banknoot in kwestie in de plaats gelegd had;
maar bij voegde er bij dat hij die van een
vreemden heer ontvangen had. Dit verklaarde
hij voor den magistraat. Maar Dibden zwoer
zijn gestaakt, zeer dikwijls ten koste der
oprichters die er, zooal niet hun geld
dan toch hun tijd aan hadden opgeofferd.
Is er dan in coöperatie niets, dat de
oplossing van de sociale quaestie langs
den weg der ontwikkeling kan in de hand
werken
Wij gelooven het wel. Maar er
moet geduld geoefend worden en men
moet van de toepassing van liet beginsel
zelf niet alles verwachten.
Coöperatie of samenwerking heeft voor-
namenlijk ten doel uitgaven voor arti
kelen van dagelijksch gebruik door ver
eeniging die den aankoop in het groot
mogelijk maakt te verminderen; endoor
vereeniging van werkkrachten de tusschen-
komst van den patroon bij overeenkom
sten tusschen werkgevers en arbeiders
overbodig te maken. Langs beide wegen
wordt kapitaal gevormd: vooreerst door
minder uitgaventen tweede door meer
inkomsten. Dat kapitaal kan strekken
om crediet te verkrijgenhetwelk dienst
baar wordt gemaakt aan het openen van
nieuwe hulpbronnen.
Men zal gezien hebben dat we hier
de drie meest bekende vormen van coö
peratie in één adem genoemd en als het
ware tot elkander in betrekking hebben
gebrachtWinkel-productie- en cre-
dietvereeniging.
In de jaren, op den Fransch-Duitschen
oorlog volgende, toen de denkbeelden der
nationaal-liberalen bij onze Oostelijke
naburen de heerschende waren en de
vrijhandelspolitiek van Delbriick nog wei
nig bestrijding vondwas ook van den
Duitschen werkman op de coöperatie zijn
hoop gevestigdterwijl een man van
ontzaglijken ijver en veel toewijdingde
Rijksdagsafgevaardigde Schültze van De-
litsch den hoogsten vorm van samenwer
king, de credietbankallerwege ingang
deed vinden. Sedert is de beweging tegen
de sociaal-democraten in het leven ge
iteden en is Bismarck aan staats-socia-
lisine gaan doen: de paden van het ge
zond verstand werden verlaten en men
dat hij een der banknoten van vijf pond gevonden
had in de lessenaar van George. Dii verklaarde
George door to zeggen, dat de persoon, die de
valsche banknoot bad achtergelaten, vijf pond
in goud verlangde en dat bij daartoe een der
banknoten gewisseld had voor vijf sovereigns
van zichzelven. Een der jongere klerken ver
klaarde evenwel, dat bij op den morgen \an
liet gebeurde aan George een sovereign tel
leen gevraagd en deze daarop geantwoord bad
«ik zou liet u met genoegen geven, maar ik
bezit op 't oogenhlik geen schilling.»
«Hierop antwoordde George dat hij die vijf
sovereigns in zijn lessenaar geborgen bad om
zijne huishuur te betalen en dus met recht kon
zeggen dat bij geen schilling bezat, want hij
mocht niet disponeren over geld dat bestemd
was om een wettelijke schuld te betalen.»
«De magistraat vroeg hem of hij meende dat
de persoon, die hem de valsche banknoot gaf,
onschuldig of met opzet gehandeld had.»
Dat was natuurlijk niet met zekerheid te zeg
gen, maar George geloofde dat luj liet onschul
dig gedaan had. Na oen nauwkeurig onderzoek
besloot men tot een gerechtelijk verhoor over
te gaan maar men zou ook een borgtocht aan
nemen. 't Is zonderling, de Dibdens eischten
botgtocht tot liet volle bedrag. Ik voor mij
geloof in de hoop dat hij hieraan niet zou kun
nen voldoen en het land verlaten.
«Maar ik moet u nog vertellen dat, alvorens
eenige vervolging werd ingesteld, de jonge
Dibden aan Clara had gezegd dat hij van alle
vervolging zou afzien, indien zij zijn huwelijks-
voorstel aannam. Hierop antwoordde zij met ver-
begon rond te zwerven in de doolhoven
der theorie. Van dien tijd is ook in
Duitschland de coöperatie aan het kwij
nen geraakt.
Het laatste zouden we nu nog zoo
bepaald van Nederland niet kunnen zeg
gen: alleen een opgewekt leven is
het toch ook niet. Er zijn toongevers die
beweren dat coöperatie niets anders is
dan een kwakzalversmiddeldoor het
liberalisme in het leven geroepen om den
naderenden socialen storm te bezweren,
althans om zich bevrijd te kunnen reke
nen van iets meer en iets beters te doen.
Die zoo spreken zijn evenwel tot dusverre
in gebreke gebleven om dat meerdere en
betere aan te wijzen.
De werklieden hebben zich liet meest
aangetrokken gevoeld tot de zoogenaamde
winkelvereenigingen: misschien wel om
dat de koopmansgeest eiken Nederlander
van nature eigen is. Maar men is
daarbij op den verkeerden weg geraakt
men toog aan het winkelhouden, aan het
winkelierspelenen trad zelfs hier en
daar op als concurrent van gevestigde
handelaarsdie toen genoodzaakt waren
een strijd om prijsvermindering te be
ginnen waarin de coöperatie meestal het
onderspit dolf. Het oorspronkelijk denk
beeld was eenvoudig dit: Koopt wat ge
noodig hebt, gezamenlijk, contant, en
uit de eerste hand; dan hebt ge geen
winkelier, geen magazijn, geen bedrijfs
kapitaal enz. noodig. Het op die wijze
bespaarde geld wordt eigendom uwer
vereenigingtot vorming van een kapi
taal dat gebruikt moet worden om aan
het denkbeeld samenwerking een meer
alzijdige uitvoering te geven.
En betrekkelijk niet groot behoeft het
kapitaal te zijn waarmede de tweede trap
der coöperatiede productievereening
kan worden beklommen. Men weet dat
elke bekwame knecht baas kan worden
dat er zooveel onbekwame promo
tie maken laten we buiten rekening,
als hij slechts eenig geld kan vinden
om gereedschappen en werktuigen te
koopen en om voorts de noodige uitschot
ten te doen gedurende den tijd dat hij
zijn werkgevers crediet moet verleenen.
Stelt u nu voor een vereeniging van ar
beiders die gezamenlijk zich materieel
aanschaffen en zich met elkander verant
woordelijk stellen voor de goede uitvoe
ringvan den arbeid of gezamenlijk industrie
drijvenen ge hebt liet begin van een
belangrijke maatschappelijke hervorming.
De verdere uiteenzetting van de wijze
waarop we ineenen dat coöperatie kan
bijdragen 0111 liet levensgeluk van velen
door het verspreiden van meerdere wel
vaart te \r genmoeten we tot een
latere gelegenheid bewaren. We bepalen
ons thans nog maar tot een opmerking
ter beantwoording van de vraag, hoe
het komt dat zoo vaak pogingen tot ver
eeniging in coöperatieven zingeheel
zijn mislukt.
We gelooven dat het gemakkelijk te
zeggen is.
Er was niet aanwezig of niet in vol
doende mate, wat boven alles noodig is
namelijk kenniseerlijkheid, nauwgezet
heid en toewijding. Het gemis van het
eerste kwam uit, wanneer er inkoopen
gedaan werden die volstrekt niet in het
voordeel der leden warenmaar erger
was het, dat menige associatie te lijden
had of ten gronde ging doordien het
geldelijk beheer niet in orde en de con
trole onvoldoende was hetzij dat willens
en wetens verkeerde opgaven werden ge
daan of alleen verzuim plaats greep. Ook
moeten zijdie de coöperatie ten troon
willen verheffenuitgaan van het denk
beeld dat zij niet voor zichzelven in de
eerste plaats, maar voor de vereeniging
voor de kleine maatschappij die zij vor
men te midden der grootete zorgen
hebben.
Onder deze omstandighedenén met
inachtneming van hetgeen hierboven is
gezegdbehoeven de voorstanders dei-
coöperatie het veld niet te ruimen, al
schijnen de tijden hun minder gunstig. Hun
beginsel heeft ongetwijfeld een toekomst.
óntwaardigmg, dat zij zeker was van de onschuld
van Hamilton en dat luj (Dibden) dit ook wel
wist; ware hij schuldig, dan zou zij hem niet
willen redden.»
In dien tijd was ik op het vaste land. Mijne
vrouw was ongesteld geweestde doctor had
haar verandering van lucht aangeraden en Italië
aangewezen. Daardoor bleef ik onbekend met
ecne advertentie in de Times, die ik nu zal
voorlezen
«Als de bejaarde heer met liet blauwe zak
boekje die op het wisselkantoor van de heeren
Dibden, ltnollys Dibden, Bellyard, Doctors
Commions, op den 2en September 18een
banknoot van tien pond wisselde, zich vervoe
gen wil bij de heeren Smith Olivier, Brick
Court, Middle Temple, zal hij hen zeer ver
plichten.»
«Ik behoef u niet meer te zeggen, dat ik de
bejaarde heer was met het blauwe zakboekje.
Maar, zooals ik reeds zeide, ik reisde van de
eene plaats naar de andere, zag niet geregeld
de Engelsclie dagbladen en bleef dus onbekend
met deze oproeping. Intusschen hadden de ge
rechtzittingen plaats en George Hamilton zat
gevangen als misdadiger. Ik heb hier het ge
tuigenverhoor bij mij liggen en zal u het voor
naamste er van \oorlezen dat helaas! geheel
tegen den gevangene was. De beschuldiging was
dat George Hamilton getracht had een valsche
banknoot van tien pond in omloop te brengen
waarvan hij wist dat zij valsch was,»
«De oude Dibden was de eerste die als ge
tuigen werd opgeroepen. Hij getuigde dat de
gevangene zijn eerste klerk was in wien hij
altijd groot vertrouwen gehad haddat eene kas
aan hem was toevertrouwddie gewoonlijk een
beperkte som gelds inhield, voornamenlijk be
stemd om te wisselendat ook grootere sommen
in die kas werden geborgen, als geen der prin
cipalen tegenwoordig was om het in de brandkast
te bergen: dat hij zelf op den bewusten mor
gen in dc kas had gelegd twee banknoten van
vijf pond en drie pond in goud: dat hij dien
zelfden namiddag geld te betalen had in de
bank, en dewijl voor de benoodigde som onge
veer vijf pond te kort kwam, de kas geopend
had om daaruit het noodige bedrag te nemen
dat hij in de plaats van de banknoten van vijf
pond, die hij er in gelegd had, een banknoot
van tien pond vond, welke, aan de bank aan
geboden zijnde, werd verklaard valsch te zijn:
dat, toen hij den gevangene hiervan rekenschap
gevraagc had, deze hem zeide, die ontvangen
te hebben van een vreemdeling voor de twee
banknoten van vijf pond: dat, bij onderzoek van
den lessenaar van den gevangenehij daar een
der banknoten van vijf pond vond die hij des
morgens in de kas had gedeponeerd.»
Verhoor: Niemand had toegang tot de kas
als de gevangene, de getuige zelf en zijn zoon.
Ieder bezat een sleutel. Het slot was een Chubb's
patent van de beste soort. Dc banknoten kende
hij aan de handteekening op de rugzijde «Wil
liam Day.»
(wor.lt vtrvolgd.)
