NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
UTRECHT EN GELDERLAND.
No. 22.
Zaterdag 16 Maart 1889.
Achttiende jaargang.
Zij, die zich met
1 April op dit blad
abonneeren, ontvangen
de voor dien datum ver
schijnende nummers
gratis.
Bastaardwoorden.
BINNENLAND.
AMEBSF00RTSC1S COURANT.
VOOR
abonnementsprijs:
Per 3 maanden 1.Franco per post door het geheele Kijk.
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken en berichten intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
advertentien:
Van 16 regels 0,40 iedere regel meer B Cent.
Advertenticn viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend,
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
Onze oostelijke buren bezitten de
lofwaardige boedanigheid, dat zij zeer
naijverig zijn op de zuiverheid hun
ner taal. Voor een deel vloeit dit
voort uit een wezenlijk besef, dat bet
Duitsch, als voertuig der gedachten,
aan hooge eischen voldoet en geen
behoefte heeft aan vreemde hulp
middelen en bijmengsels; maar ook
is een zekere mate van nationale
hoogmoed in dat streven naar taal
zuivering niet te miskennen. Aan de
zelfde oorzaak is het te wijten, dat
de Regeering zich blijft verzetten
tegen den drang, om de alleen in
Duitschland gebezigde Gothische druk-
en spitse schrijfletters te vervangen
door de overal elders gebruikelijke
Latijnschelettervormen, wat voorliet
internationaal verkeer stellig menig
voordeel zou opleveren, terwijl er
geen enkel nadeel tegenover zou staan.
Nu wordt er ook van hoogerhand
op aangedrongen, dat in de scholen,
op de verschillende trappen van liet
onderwijs, de woorden van uitheem-
schen oorsprong zorgvuldig geweerd
en door zuivere Duitsche uitdrukkin
gen vervangen worden. Eenige letter
kundigen van groote verdienste, o.a.
Spielhagen zijn daartegen opgekomen
en verdedigen hel bestaansrecht van
die bastaardwoorden, die sedert lang
door goede schrijvers gebruikt zijn
en daardoor burgerrecht hebben ver
kregen.
Het komt ons voor, dat die heeren
volkomen gelijk hebben; en daar het
een vraagstuk geldt, hetwelk ook voor
ons niet van belang is ontbloot, ach
ten wij het niet ongepast, er een
woordje in mede te spreken.
Gelijk men weet zijn het vooral
onze zuidelijke broeders, die het druk
hebben over de zuivering der taal,
die zij, zonderling genoeg, »VIaamsch"
blijven noemen in plaats van Neder-
landsch, alsof zij niet in al de oude
Nederlandschegewesten thuis behoort I
van vreemde bestanddeelen. Ter
wille van dit streven noemen hun
voorgangers op taalgebied zich «puris
ten",wat al dadelijk aanwijst dat
ook bij hen de natuur een enkele
maal boven de leer gaat. Dat woord
is zooveel korter dani «voorstanders
van taalzuivering", en daarom voor
uit er mee! Voor het overige kan
men er vrede mee hebben, dat men
een comité liever comileil noemt, en
dit aanmerken als een welsprekende
hulde aan den Vlaamschen geest.
Niettemin, er is een zeer geldige
reden voor. waarom men daarginds
erg hang is voor den Franschen taal
invloed. De strijd, op dat gebied ge
voerd, is bijna zoo oud als deze eeuw,
en wanneer men de geschiedenis der
omwenteling van 1830 nauwkeurig
nagaat, zal men tot het inzicht komen
dat diezelfde strijd aan deze een ruim
aandeel had. De overwinning, door
de Vlaatnsche broeders in de laatste
jaren behaald, doordien nagenoeg ge
lijke rechten aan de beide in België
gesproken talen zijn toegekend,
juichen wij van heelerharte toe.
Het Nederlandsch heeft in vroeger
tijden onder den invloed van het
Fransch duchtig geleden, vooral na
dat de heerschappij dezer gewesten
op de Bourgondische hertogen was
overgegaan, zoo zelfs, dat geschriften
uit dien tijd voor gewone menschen
nagenoeg onleesbaar zijn. Onze groote
schrijveis van de zeventiende eeuw
hebben eigenlijk het Nederlandsch
opnieuw moeten scheppenVondel
gaf er een krachtigen stoot aan, en
nog grooter was de werking, door de
verzen van Cats teweeggebracht bij
de burgerklasse. Hot meest wellicht
heeft onze taal te danken aan de
Bijbelvertaling, op last van de Staten-
Generaal ten uitvoer gebracht „gelijk
Luiher door soortgelijken arbeid de
vader is geworden van het Duitsch
zooals het sedert zijn optreden de
schijftaal zijner beschaafde landge-
nooten is geworden.
In de achttiende eeuw heeft het
Nederlandsch weer een schrede ach
terwaarts gedaan, toen hier te lande
de aanbidding en nabootsing van al
wat Fransch was, tot den goeden
toon behoorde. Voorts heeft hot on
betwistbaar overwicht van den Fran
schen geest op allerlei gebiedlette
ren, kunst, regeering, ons wel ge
dwongen, een aantal woorden over
te nemen, die juist uitdrukken wat
er mee bedoeld wordt, terwijl men
zich de moeite niet gegeven heeft
om er Nederlandsche klanken voor
te zoeken, waaraan men te minder
behoefte had, omdat de eenmaal aan-
genomene overal verstaan en begre
pen werden. Een wezenlijk misbruik
wel'd van bastaardwoorden gemaakt
in de taal van het gewoon verkeer:
Justus Van Effen en de dames Wolf
en Deken hebben er genoeg over ge
toornd, en niet zonder goeden uitslag.
Met dat al hebben we thans in ons
woordenboek een niet gering aantal
woorden, wier bakermat ver van de
Noordzeestranden moet gezochi wor
den. Zullen we daarom de handen
inéénslaan, om ze uit te werpen, na
dat zij zoo langen tijd aan onzen
haard gastvrij werden toegelaten en
ons al de diensten hebben bewe
zen waartoe zij bij machte zijn? Voor
eerst zou dat ondankbaar zijn, maar
daarenboven, geheel ondoenlijk. Wij
zetten het den beste, een courant
artikel te schrijven, waarin niet min
stens een half dozijn dier genatu
raliseerde vreemdelingen voorkomen,
och, we bedoelen eigenlijkeen
opstel voor een dag- of weekblad,
geheel vrij van woorden, die, ofschoon
vreemd van oorsprong, door het ge
bruik burgerrecht hebben verkregen.
'tZou misschien kunnen, maar de
juistheid van voorstelling en de kort
heid van uitdrukking zouden er niet
door bevorderd worden.
Inzonderheid zou de moeielijkheid
blijken bij het behandelen van bijzon
dere onderwerpen, op het gebied van
staatkunde, staathuishoudkunde, be
stuur, kunst of wetenschap. Elk dier
vakken heeft om zoo te zeggen zijn
eigen taal, waaraan het buitenland
een belangrijk aandeel leverde. Wij
betwijfelen, of zelfs een Bismarck in
staat zou zijn, het ontwerp voor een
wijziging van de leger wet bijvoorbeeld
samen te stellen, geheel voldoende
aan den eisch, dien hij voor de Duit
sche scholen oplegt. Wat heeft men
niet getobt, om den vélocipedist in
een wielrijder te herdoopen, terwijl
een zelfde poging, op de Telephoon
beproefd, geheel is mislukt.
Wat wij in deze te doen hebben,
is gemakkelijk te zeggen. Waar even
goed een echt Nederlandsch woord
dienst kan doen, om met juistheid
onze gedachte te vertolken, kan de
keus niet twijfelachtig zijn. Maar dik
wijls zouden we, om het gebruik van
een algemeen verstaanbaar woord te
vermijden, de toevlucht moeten nemen
tot een omschrijving; ook bezigt men
soms het vreemde woord, om een
herhaling van hetdaarmee gelijkstaan
de Nederlandsche te ontgaan. In beide
gevallen zouden wij niet aarzelen, de
diensten van den vreemdeling te .be
nuttigen. Voorts moet er gezorgd
worden, dat in de lagere scholen de
kennis der meest gebruikelijke bast
aardwoorden niet wordt verwaarloosd.
Zij zijn nu eenmaal een onderdeel
geworden van onze taal; wij hebben
er den schat van woordklanken, die
ons ten dienste staat, mede verrijkt,
en daarmede moet bij het onderwijs
rekening worden gehouden. Vele van
die woorden worden in het spraak
gebruik gruwelijk mishandeld; dat
komt, omdat de meesten ze niet op
het gehoor leeren van bevoegden,
maar eerst later, op het gezicht, en
dan spreekt ieder ze op zijn eigen
wijze uit. Dit te voorkomen, zal wel
niet als een overbodige zorg worden
beschouwd.
Naar men verneemt, bestaat bij de
regeering het voornemen om de kosten
van het provinciaal bestuur, voor zooveel
het rijksbestuur is, ook voortaan ten laste
der provincie te brengen.
Als bewijs met welk eene nauw
gezetheid bij ons te lande toezicht wordt
geoefend op veè, dat levend naar Enge
land verscheept wordt, kan dienen, dat
gisterenochtend door den gouvernements
keurmeester te Rotterdam 55 schapen
werden in beslag genomen, enkel en al
leen op grond, dat zich onder dezen twee
bevonden, welke aan schuift leden. Be
doelde kudde stond ter inlading in liet
stoomschip Winsloe gereed. Na de inbe
slagname weiden de dieren naar het
openbare slachthuis vervoerd, om daar te
worden geslacht om na keuring naar
Engeland te worden gezonden.
Gedelegeerden van de verschillende
Nederl. Spoorwegondernemers kwamen
eergisteren te Utrecht bijeen, teneinde
van gedachte te wisselen over de a. s.
zomerdienstregeling.
De algemeene jaarvergadering van
de nationale christen geheel-onlhoudings-
vereeniging zal op '22 Mei as. te Am
sterdam gehouden worden.
Den 6n April vertrekt uit Rotter
dam per stoomschip Utrecht naar Oost-
Indië eene afdeeling aanvullingstroepen,
sterk 53 onderofficieren en minderen,
onder bevel van den van vei lof terug
keerenden len luitenant der infanterie,
B. G. de Vries, en onder het medege-
leide van den '2en luitenant van het wa
pen J. H. Dibbetz.
Zooals wij destijds mededeelden,
wordt door Duitsche winkeliers, bij de
Nederlandsche grenzen woonachtig, ge
klaagd over het nadeel, dat hun door den
invoer uit Nederland van hoeveelheden
kruidenierswaren beneden de 6 K.G.,
waarvan geen invoerrecht behoeft betaald
te worden, berokkend wordt. Dat de
klacht niet ongegrond is, blijkt uit een
bericht, ons toegezonden uit de grensplaats
Bracht bij Venloo. Daarin wordt ons me
degedeeld, dat verleden Woensdagmiddag
toen er geen school gehouden werd, on
geveer 5U0 kinderen uit Kaldenkirchem,
Bracht, Schaag en omstreken over de
grenzen zijn getrokken, om in winkels
aan den Kaldenkirchenweg inkoopen te
doen. Ieder bracht een pakje mede, dat
minder dan 6 K.G. woog. Bij invoer van
meel kan ieder kind bij eiken gang on
geveer M. 1 80 aan rechten verdienen.
Uitsluitend om van dien invoer in het
klein winst te trekken, zijn onlangs te
Tegelen en Malbech winkels opgericht.
Door grensbewoners zijn thans aan de
Duitsche regeering adressen gezonden,
waarin verzocht wordt, deze vrijstelling
van rechten te laten bestaan.
De heer J. van 'tLindenhout ont
ving voor de Weesinrichting te Neerbosch
f500 van de Persisvereeniging te Am
sterdam.
Weder zal onder Ede eene groote
uilgestrektheid gronds, sedert tal van
jaren in gemeenschappelijk bezit, publiek
worden verkocht. De geërfden van het
Roekelsche bosch onder Ede hebben n.l.
tot verkoop van bosschen en gronden
besloten.
Twee personen uit Driebergen, die
eene hun opgelegde straf moesten onder
gaan, waren tot dat einde in de vorige
week naar Utrecht overgekomen. Toen
zij zich daartoe te bestemder plaatse
aanmeldden, konden zij niet opgenomen
worden; er was voor hen geen plaats:
de gevangenis was te vol. Hun zou be
richt gezonden worden, wanneer zij ge
herbergd kunnen worden. U. D.
Woensdagmorgen te half zeven ure
klonk door Haarlem het brandsignaal
van diie kerktorens tegelijk Spoedig was
de brandweer en de schutterij op de
been, men trok met de spuiten door de
stad, doch niemand wist te vertellen waar
de brand was. Men vroeg en vroeg nog
eens, totdat eindelijk werd opgelost waar
door het gerucht in de wereld was ge
komen. De klok van de groote kerk
toren was door de pul gegleden, was
daardoor blijven doorslaan en had de
klokluiders der andere kerken in de
meening gebracht, dat er werkelijk brand
was. Zij waren ook aan het luiden ge
gaan. Om aan de verwarring een einde
te maken moesten de Damiaten geluid
worden. De ondeugendheid van de klok
kost de gemeente een aardig sommetje,
want de spuitgasten moeten betaald
worden.
In den laatsten tijd komen in on
derscheidene bladen advei tentiën vcor,
waarin belangrijke kapitalen op hypotheek
werden aangeboden. Wordt daarop ge
schreven door notarissen, dan ontvangen
zij geen antwoord, maar komen parti
culieren om inlichtingen, dan wordt
overzending van f10 gevraagd voor
kosten van onderzoek en taxatie der
perceelen, die men wil verbinden. Die
t 10 is inen kwijt! Men zij dus op zijn
hoede en onderzoeke eerst, of de per
soon, die de gelden aanbiedt, ook een
voudig een bedrieger is. (Zw. Ct.)
Onder voorbehoud deelt het A'. v. N.
mede, dat eene Engelsche maatschappij,
werkende rnet 12 rnillioen gulden, onder
handelingen heeft aangeknoopt over den
aankoop van het Rondeel en het Doelen
hotel met de tusschen liggende huizen
(eene geheele zijde der Doelenstraat te
Amsterdam dus) om daar een groot
hotel naar het Amerikaansche stelsel te
stichten.
Volgens het Geïll. Politienieuws
zitten de rechercheurs te Amsterdam,
die op den heer Willink Ketjen het oog
houden, niet meer in het Paleis op den
Dam, doch drentelen zij voor de woning
van den lieer W. K. op en neer. Gaat
deze de stad niet uit of niet uit wande
len, dan worden zij om de 2 uur af
gelost.
Het bestuur van het 42. landhuis-
houdkundig congres, dat van 22 tot
27 Juli e. k. te Bergen-op-Zoom zal ge
houden worden, heeft, in overleg met
het hoofd-commité der feestcommissie,
eenige subcommissies benoemd voor de
regeling der verschillende te houden
feestelijkheden. Hieronder zullen o.a.
voorkomen harddraverijen, vaartochten
op de Schelde, rijtoeren in de omstreken
der stad, muziekuitvoeringen, volksver
maken, enz.
«Men meldt uit Leiden aan de
N. R. Ct.:
«In het orgaan der sociaal-democrati
sche partij Recht voor Allen van 28
Februari jl. komt een artikel voor, mel
dende, dat in het café Walhalla te
's-Gravenhage was tentoongesteld een
bijvoegsel van het Leidsche Dagblad, be
helzende een artikel over Z.M. den Koning,
bestemd om bij onverhoopt overlijden
van Z. M. openbaar gemaakt te worden.
Aangezien dat bijvoegsel in de drukkerij
van genoemd blad moest ontvreemd zijn,
zoo is daarvan bij de politie aangifte
gedaan, het gevolg waarvan is geweest,
dat werkelijk een dergelijk nog onuitge
geven bijvoegsel ir. genoemd café aan
den wand hangende werd bevonden,
hetwelk door een politie-inspecteur uit
Leiden in beslag genomen is.
Daarna volgde een onderzoek naar den
dader, welk onderzoek uit den aard der
zaak niet een van de gemakkelijkste
was. Toch mocht het der politie gisteren
gelukken twee weiklieden van het Leid
sche Dagblad te ontdekken, die vermoed
worden liet feit bedreven te hebben.
Een hunner stelde het ontvreemde in
bezit van den te Leiden wonenden sociaal
democraat Pierlot, die het op zijne beurt
naar 's-Gravenhage zond. De daders zijn
aangehouden en ter beschikking van den
officier van justitie te 's-Gravenhage ge
steld,"
Aan den Westhavendam te Elle-
woutsdijk heeft eene zand-afscliuiving
plaat* gehad bij den kop zooals vei leden
jaar. De lengte bedraagt 60 M. en de
bieedte ongeveer 30 M. De steenbestor-
ting voor het fort aldaar is afgeloopen.
Vijftien schepen losten ongeveer 1750
scheepston zwaren steen en afval van
Doornikschen, enz.
