NIEUWE
Nieuws- en Advertentieblad
UTRECHT EN GELDERLAND.
ANKARSTROM.
No. 73.
Woensdag 10 September 1890.
Negentiende jaargang.
VERSCHIJNT WOENSDAG EN ZATERDAG.
BINNENLAND.
Feuilleton.
AMEBSFOORTSCHE COIRANT.
VOOR
abonnementsprijs:
Per 3 maanden 1Franco per post door het geheele Kijk.
Afzonderlijke Nummers 3 Cent.
Ingezonden stukken en berichten intezenden uiterlijk Dinsdag en Vrijdag.
Uitgever A. M. SLOTHOUWER, Amersfoort.
advertentien:
Van 16 regels 0,40 iedere regel meer 5 Cent.
Advertentiën viermaal geplaatst worden slechts driemaal berekend.
Groote letters en vignetten naar plaatsruimte.
Naar wij vernemen, zal H. M. de
Koningin met H. K. H. prinses Wilhel-
mina Donderdag van het Loo naar de
residentie komen.
Bij deze gelegenheid zal H. M. ten
paleize aldaar een dejeuner geven voor
Z. K. H. den Groothertog van Saksen en
de Groothertogin van Mecklenburg, zijne
dochter, en genoodigden uit de hofhou
ding.
De koninklijke familie zal den zelfden
dag naar het Loo terugkeeren.
De Indische begrooling voor 1891
welke eerstdaags wordt ingediend, zal
naar het Hbl. verneemt een be
langrijk tekort toonen men spreekt zelfs
van 20 millioen. Vermoedelijk is de slechte
koffieoogst de voornaamste oorzaak.
Over het asyl voor drankzuchtigen,
dat in het Noorden van ons land zal
worden opgericht, deelt de Veend. Cour.
mede:
»In de nabijheid van het Noord-Wil
lemskanaal, westelijk van Glimmen, ligt
in de gemeente Eelde de havezathe Oos
terbroek en onmiddellijk daaraan gren
zende het buitengoed Hooghullen, voor
eenige jaren gebouwd, van binnen nooit
geheel afgewerkt, thans door een huis
bewaarder bewoond en het eigendom van
de heeren Bos en Dopheide te Groningen.
De heer H. Bos von Haren, oud-voorzit
ter van de vroegere afdeeling Haren van
den Volksbond en belangstellende in het
streven der commissie van dezen Bond
om een onderzoek in te stellen aangaande
de oprichting van een asyl voor drank
zuchtigen, stelde uit eigen beweging een
voorloopig onderzoek in omtrent de ge
schiktheid van Oosterbroek en Hooghul
len. Hij gaf van zijne bevindingen kennis
aan de commissie en het gevolg hiervan
was, dat den 18. Juli jl. een nader on
derzoek werd gedaan door de heeren
prof. dr. Van der Lith te Utrecht, dr.
Ruysch te 's-Gravenhage, dr. Van Andel
te Leiden en den heer Bos. Beter dan
op andere plaatsen, waar de commissie
het terrein had opgenomen, meende zij
hier te kunnen slagen. Zij trad in onder
handeling met de heeren Bos en Dopheide
en huurde Hooghullen, waar eerlang de
gelegenheid voor drankzuchtigen zal open
gesteld worden. Daar de Volksbond deze
stichting als eerie proef moet beschouwen,
en met het fonds, daarvoor bestemd, re
kening moet houden, zal direct geen ge
neesheer-directeur op Hooghullen geplaatst
worden, doch zal men een contract trach
ten te sluiten met een geneesheer in de
buurt."
Verleden jaar brandden te Leeuwar
den de gebouwen der stoommeelfabriek
der firma J. Wybrandi af. Een der leden
dier firma werd beschuldigd de fabriek
in brand te hebben gestoken, de recht
bank achtte de beschuldiging bewezen
en veroordeelde den beschuldigde. Thans
komt de vader van den veroordeelde met
bewijzen voor den dag, dat de fabriek
was de zijne en niet die van zijn zoon.
Hij meent daarom recht te hebben op
de sommen, waarvoor de fabriek was
verzekerd en koint die nu bij de ver
schillende verzekering-maatschappijen op-
eischeo. De gebouwen der fabriek waren
verzekerd voor f 119,000 o.a. voor f20,000
bij de Aachener en Leipziger verzeke
ringmaatschappijen, f 5000 bij de Assu
rantie Compagnie van 1771 te Amster
dam, voor f 7000 bij de Ned. Ir, d. Zee-
en Brandassurantie-maatschappij, voor
f 5000 bij de Brandwaarborgmaatschappij
van 1790 te Amsterdam, voor f3500 bij
de Ned. Lloyd.
In 't geheel zijn 23 verschillende maat
schappijen gedagvaard, de verzekerde som
uit te keeren.
Omtrent het tweegevecht dat te
Selzaete aan onze grenzen plaats zou
hebben tusschen den Boulangist Roche-
forten zijn vroegeren partijgenootThiébout
wordt medegedeeld, dat hot verhinderd
is door de Nederlandsche marechausseés
De beide partijgenooten hadden den vori-
gen nacht te Gent gelogeerd en werden
voortdurend in het oog gehouden door
de politie. Toen zij hun voornemen in
België niet konden uitvoeren trokken zij
over de Nederlandsche grens, maar onze
politie was eveneens op haar hoede en
bij terugkeer op Belgisch grondgebied
had de politie onzer naburen de strijders
al dadelijk weder in de gaten. Ziende
dat 't hun onmogelijk was om te vechten
keerden de beide heeren naar Gent te
rug. Zaterdag gelukte 't hun de politie
om den tuin te leiden. Het tweegevecht
werd gehouden te Klinge, aan de Neder
landsche grens, De heer Thiébout, werd
gewond aan de dij.
Nader meldt men nog: »Het tweege
vecht heeft Zaterdagochtend te 9 uur bij
eene sluis op Nederlandsch gebied plaats
gevonden, nadat men groot bezwaar ge
had had een terrein te vinden, niet door
de politie bewaakt. Hel gevecht was zeer
vinnig van beide zijde.
Thiébout werd gewond aan den lin
kerslaap, de rechterheup en de linker
wang, maar al de wonden zijn licht. Zoo
dra er bloed zichtbaar werd, is het ge
vecht gestaakt."
Te Joure trad eergister, van wege
de afdeeling van den bond voor algemeen
kies- en stemrecht, als spreker op nburger"
Domela Nieuwenhuis. Zijn doel was, ge
lijk hij zeide, verantwoording af te leg
gen van de wijze, waarop hij gedurende
het nu bijna afgeloopen zittingjaar zijn
mandaat als volksvertegenwoordiger had
vervuld. In de eerste plaats deelde hij
mede, dat de liberale partij tijdens al de
jaren, die zij aan het bewind was, niets
had tot stand gebracht, maar dat van
de clericale partij, die thans de macht in
handen had, ook niets voor den socialis-
tischen heilstaat was te wachten.
Omtrent de onlangs plaats gehad heb
bende vergadering te Heerenveen sprak
hij geen woord, maar wel beval hij zijne
hoorders aan, om met belangstelling te
volgen de procedure, die eerstdaags stond
gevoerd te worden tegen den schrijver
van den Open Brief in Recht voor Allen
aan de minister De Savornin Lohman,
omdat de procedure stellig eene merk
waardige zou worden. N. R. Ct.
Buiten de Dampoort te Middelburg
was het in de laatste dagen niet pluis.
Wat er gebeurde'? Volgens door de Mid
del!). Ct. ingewonnen inlichtingen, werden
«steenen geworpen door onzichtbare han
den in de onmiddellijke nabijheid van rnet
een scherp oog toeziende kijkers, tevens
belanghebbenden."
Men schreef deze zonderlinge steenen-
werperij toe aan niets minder dan de
zwarte kunst, en vele middelen werden
aan de hand gedaan, om aan die angst
verwekkende geheimzinnigheden een einde
te maken. Een ervan is zoo vertelde
men aan het blad zelfs in practijk
gebracht. Een der steenen, waarmede
geworpen is, werd nl. gekookt in water,
met het doel om na de kookproef dien
steen, tot poeder gemalen, te verbranden.
Wat gebeurt echter'? Terwijl de steen
kookt wordt het deksel van den pot op
gelicht en verschijnt een vrouwenhoofd
in dichten nevel. Daaraan wordt mede-
deeling gedaan van het voornemen hoe
verder met den steen te handelen. Men
wil echter tegenover dat z. g. vrouwen
hoofd beleefd zijn en zal de deur open
zetten om de daderes van het kwaad
voor het laatst gelegenheid te geven zich
te beteren. Zoo gezegd zoo gedaan en
nu is alles in het reine.
Zou men zoo iets nu zoeken in het
beschaafde en verlichte Middelburg? En
toch is dit in het jaar 1890 daar ter
stede gebeurd.
Te Beerta zag men dezer dagen
een niet dikwijls voorkomend natuurver
schijnsel. Kort na 't opkomen der volle
maan vertoonde zich een fraaie maanre-
genboog aan den noordwestelijken hemel.
Hij was zoo helder, dat men zelfs de
kleuren kon onderscheiden. Ongeluk
kig bedekten spoedig regenwolken de
lucht en beletten verdere waarneming.
De IJsel is in de laatste dagen zoo
danig gewassen, dat zoowel te Deven
ter als langs de geheele rivier vele lan
derijen onder water staan. De schade,
daardoor veroorzaakt, is zeer groot.
Men meldt uit het Bildt:
Het gaat met de werkstaking zooals
het met de werkstaking in de venen van
Beets ging. De aardigheid is er af en het
meerendeel der arbeiders zou niets liever
willen, dan den arbeid hervatten, doch
met kunst en vliegwerk gelukt het de
leiders nog, de werkstaking te doen voort
duren. En ook hier zijn het weder de
hoofden der beweging, die er niets bij
verliezen.
Dat de werkstaking haar einde nadert,
is zeker. Doch de ellende, die zij na zich
sleept, zal zich zeker nog lang doen ge
voelen, en menig gezin zal het zich bitter
beklagen, dat men het oor leende aan de
mannen, die zich als leiders opwierpen.
In het nieuwe volksbadhuis te Zaam-
dijk zal in deze maand een begin worden
gemaakt met schoolbaden. Voor het toe
zicht bij de jongens hebben zich eenige
onderwijzers aangeboden, terwijl voor dat
bij de meisjes eenige jonge dames zullen
werden uitgenoodigd. Een paar proeven,
welke reeds met de jongens zijn geno
men, slaagden uitstekend.
Te Maastricht viel de hoed van een
wandelaar in het kanaal. De eigenaar be
gaf zich te water om zijn hoofddeksel
te redden en werd daarin door een kame
raad gevolgd. Deze laatste werd echter
in zijne bewegingen verhinderd door den
eerste, die zich aan hem vastklemde. Dit
werd opgemerkt door een derden per
soon, die ook in het water sprong doch
op zijne beurt door de drenkelingen werd
vastgegrepen. Alle drie zouden er slecht
zijn afgekomen, zoo niet de hulpsluis
wachter hen door het toewerpen van een
reddingsboei op het droge had gebracht.
Alleen de eerste drenkeling had genees
kundige hulp noodig.
Den heer Johar, Schmier, concert
zanger en leeraar in solozang te Amster
dam, vroeger aan de Holl. Opera ver
bonden, die zich als componist op humo
ristisch gebied naam heeft verworven, is
de hooge onderscheidiug te beurt geval
len, ter voldoening aan de bevelen van
H.H. M.M. den Koning en de Koningin,
den dank te ontvangen van H. K. H.
Kroonprinses Wilhelmina, voor het Album
met zijne compositiën op gedichten van
Vader Jacob Cats en Hieroriymus v. Al
phen, hetwelk onder uiting zijner geluk-
wenschen aan H. K. H., bij gelegenheid
van haren verjaardag, door hem is aange
boden.
Toen hij in Mei 1886 te Brussel ver
blijf hield, viel den heer Schmier dezelfde
onderscheiding van de Koningin van België
ten deel, voor de compositiën aan H. M.
aangeboden.
Van de werkverschaffing door het
inkoopen van vlas zal in den aanstaanden
winter in de gemeente Westdongeradeel
wellicht niet veel komen. In de twee
vorige jaren heeft Westdongeradeel door
genoemde werkverschaffing f 6000 schade
geleden. Ofschoon die schade door een
leening gedekt is, durft men er zich niet
weer aan wagen, want de financieele
toestand laat niets buitengewoons meer
DOOR
Mr. William J. ten Hoet.
Aan Wolfgang.
15) Toen deed zijn wedervaren zich als
in een droom mij op. Daarom mijn
vriend, geef ik u een uur bedenktijd,
waarin gij u zeiven naarstig op de proef
kunt stellen of gij willens zijt een Bond
te sluiten die, éénmaal aangeknoopt
nog nooit verbroken werd."
Zonder het antwoord van den Hopman
af te wachten zette Franken zich aan 't
klavier, en terwijl hij, als ware 't zich
onbewust, met de rechterhand eenige
toonen aansloeg; afgezonderde noten,
buiten onderling harmonisch verband,
ging hij van lieverlede tot Fantazyen over,
die een meesterlijk spel verkondigden en
als uit een andere wereld overruischten.
Hoe vaak nu ook de Hopman in ernstig
beraad met zich zeiven wilde treden, zoo
dikwijls hij er naar streefde, om de wilde
besluiten, die in zijn ziel woelden en
streden, tot een punt van kalme overwe
ging te vestigen even zoo dikwijls
bracht Frankens pianospel hem daarvan
af. De kleine terz-akkoorden, waarin het
fantazeeren nu overging, welhaast inge
kort tot verminderde zevens, die als hart
verscheurende jammerkreten uit de gees
tenwereld kermden; toonen die als steeds
aanzwellende golven 1) eener zee van
klanken onstuimig te voorschijn drongen,
vrijgeworven vloekgeesten gelijk uit on-
deraardsche kolken, waarvan 't doemend
zegel gebrijzeld is. Met een verrassende
elizie moduleerde Franken, die een mees
terlijk kolorist bleek te zijn, weer naar
groote terzen, maar zijn spel bewoog zich
vooral in des en in as, bleef week en
smachtend en 't wekte in Ankarstrom
onuitsprekelijke gewaarwordingen op. 't
Stemde geheel zijn bewustzijn tot een
anders nooit gevoelden, weemoedsvollen
wellust die tranen zoo als hij ze sinds
zijn kinderjaren niet gestort had, uit zijn
oogen lokten en hem wenschen lieten
daarin te vergaan. Beide handen voor de
Er is in een Nocturne von Gona (la Calma
a duur) zoo'n pagina, heel mooi, die in C duur
staat, zoo iets, maar in kleine terz, speelde
Franken. En er komen ook dergelijke pas
sages voor inde Noctuenes van den ouden Field
met name in de 5de, (b duur) waarvan een
goede transcripte bestaat door wijlen C. Ten
Hoet Jzn., en eene latere door den Heer Schul-
hoff bewerkt.
oogen drukte de Hopman het verhitte ge
laat in 't sofakussen, toen Franken ineen
spiegel die voor hem hing, deze bewegiDg
scheen te bemerken. Fluks wijzigde hij
zijn improvizatie. Met eenige snelle passa
ges ging hij in een schaterend Allegro
over. Als een woudstroom bruischte de
muziek daarheen en met snerpende stak-
ko-akkoorden, die langs de grenzen van
't wanluidende heenstreken, eindigde hij
zijn spel en smeet toen den deksel van
't klavier krakend dicht.
„Zijt gij besloten?" vroeg hij met ij
zige koude.
,,Dat was ik al lang", antwoordde de
Hopman, „en ik herhaal mijn verzoek."
„Zoo zij het!" sprak de eerste en
ging zitten.
„Ik meen niet noodig te hebben u
vooraf opmerkzaam te maken dat van
magische teekenen, tooverkringen, formu
lieren en hoe al die dingen heeten, waar-
meè listige bedriegers zwakkelingen om
strikken, hier geen sprake wezen kan.
Slechts door vast willen, onafgebroken
vorschen en dringend gebed kan het den
onnoozelcn, armzaligen mensch eindelijk
toch gelukken dal zijn innerlijk oog zich
ontsluit en dat hij tot aanschouwing
komt. Zoo gelukte dat Swedenborg, zoo
gelukte 't mij, den allergeringsten zijner
leerlingen; toch mag ik me niet verheu
gen in die helderheid, die den Meester
ten deele viel. Dit was de grond waarom
ik nimmer bij u aandrong, mij in het
innige wezen van dat wat u kwelt een
blik te laten werpen, want ik weet maar
al te wel dat ik alleen het dekkleed niet
geheel opheffen kan. Gij moet zelf zien.
De wijze van het aanschouwen vermag
ik niet eens aan te duiden; maar wel
ben ik overtuigd dat al uw twijfelingen
zullen worden opgelost. Wat daarvan
nogthans overblijven mocht zullen blik
ken in dit voortreffelijk boek dan wel
ontzenuwen."
Franken reikte bij deze woorden den
Hopman een boek over, gebonden in
zwart leder. Het was Swedenborgs Sum-
maria expositio sensus prohetici.
„Nu is het," ging hij voort nzoowat
elf uur. Gij hebt een uur den tijd tot
sterking in den gebede zoowel als tot
lezen in dit gewijd geschrift. Van u al
leen hangt het dan af het tijdstip te ver
haasten dat uwe wenschen vervult;
slechts moet ik u verzoeken dat gij, wat
er ook gebeure, uwe houding niet wij
zigt allerminst uwe plaats verlaat. Een
vergrijp van dezen aard zou de allerver
schrikkelijkste gevolgen hebben. Ik zelf
studeer inmiddels nog een weinig in on
ze Meesters Apocalypsis explicata, waar
van ik mij sinds lang heb voorgenomen
een Hoogduitsche vertaling te maken."
Franken sloeg nu een kwartijn op en
ging op de Sofa naast den Hopman zit
ten.
't Lezen van een geschrift, als dat waar
van zoo even de titel genoemd is, en
welks inhoud wellicht het allerduisterste
is, van al wat Swedenborg geschreven
heeft zou op een kalmer gemoed dan dat
van den Hopman die schier tot waan
zin toe opgewonden was niet zonder
uitwerking gebleven zijn en men kan
daaruit besluiten tot welk peil de op zich
zelf reeds krampachtige gemoedsbewe
gingen werden opgezweept. Wat Sweden
borgs rijk gemoed, zijn sterke fantasie,
zijn kinderlijk geloof zich afgeschilderd
heeft, de overtuiging van de werkelijk
heid der visioenen, die hij tot zijn dood
toe heilig betuigd heeft gehad te hebben
dit alles stond met vlammende trekken
in dat boek, welks woorden als vonken
vuur in Ankarstroms ziel vielen en
hij kon niet begrijpen, hoe Franken, toen
't kwart voor twaalven sloeg, bij 't lezen
van een even belangwekkend boek
schijnbaar door slaap overweldigd, met hel
hoofd in 't canapé-kussen zonk en weidia
gerust insliep.
t Sloeg twaalfen met den eersten
slag ging de deur open, die naar de
bouwvallige vertrekken geleidde; de Hop-
