BIJVOEGSEL
NIEUWE
VAN ZATERDAG 26 NOVEMBER 1904.
behoorende bij de
Amersfoortsche Courant
PLliTSELIJK NIEUWS.
De Revolutie van het Kapitaal.
Donderdagavond heeft de heer
F. van der Goes de laatste cursus
voordracht gehouden, met het onder
werp: »De revolutie van het kapitaal.
Met de beide vorige voordrachten
staat deze in nauw verband. In de
eerste voordracht, over de oorzaken
der armoede, hebben wij gezien welke
de krachten zijn, die maken dat
een steeds grooter aantal de huidige
maatschappelijke organisatie vijandig
worden, in de tweede, waarin over
de klassenstrijd werd gesproken, leer
den wij het middel kennen waardoor
de arbeiders trachten die maatschap-
pelijko organisatie door eene andere,
betere te vervangen.
Daarbij bleek dat niet een of andere
politieko partij den klassenstrijd heeft
gemaakt, maar dat die strijd is het
noodzakelijke gevolg van de door het
kapitalisme veroorzaakte klassenver-
deeldheid, en de door die klassen
verdeeling veroorzaakte armoede.
Het doel van dien klassenstrijd is
zooals toen reeds bleek, niet andeis
dan de opheffing der tegenwoordige
kapitalistische inrichting, door de
afschaffing van het privaat-bezit der
productiemiddelen en van den grond,
het brengen dier arbeidsmiddelen aan
de gemeenschap, opdat daarvan allen
en niet een klein gedeelte zullen
kunnen profiteeren.
Het socialisme is zeker van zijn
overwinning. Het ziet de oplossing
van den strijd in de gewensclite
richting zoo duidelijk, dat het kan
spreken van de zekerheid van liet
socialisme.
Reeds uit het feit, dat door de
strijd in de vakvereenigingen, door de
coöperatie en door de politieke agitatie
het aantal van hen dat zijn positie
inziet, dat dus zijn rechten en plichten
door die positie opgelegd kent, steeds
groote wordt, zou men die zekerheid
kunnen bewijzen, maar er is nog
duidelijker bewijs n.l. het feit dat de
huidige organisatie, dat juist het kapi
taal zelf, steeds een grooter aantal
individuen drijft naar de haar vijan
dige klasse. Statistische gegevens,
beroepstellingen, wijzen op een steeds
geringer worden van het aantal zelf
standige bedrijven, doen zien hoe de
meerderheid der arbeiders steeds groeit
Een groot deel van den Middenstand
velen vroeger behoorende tot de han
delskringen zijn nu reeds tot de ar
beidersklasse gaan behooren. Wy
noemen dat verschijnsel het proleta-
riseeeren van het kapitalisme^ De
klassebewuste arbeiders, de socialisten
zijn snel op weg een meerderheid te
gain uitmaken.
Doch behalve de kans om door
overmacht den strijd te winnen ge
beurt er nog iets anders, n.l. het
kapitalisme is bezig zich zelf af te
schaften. De ondergang van het kapi
taal is ook zonder de sociaal-demo
cratie mogelijk.
Daarvoor behoeft niet op de ar
beidersbeweging gewacht te worden.
Het kapitalisme zien wij reeds
overal bezig den grond onder de
eigen voeten weg te graven, zich zelf
een graf te dolven. Zonder revolu-
tionnaire arbeidersbeweging is het
kapitalisme zelf revolutionnair aan
het werk.
Men heeft hier dus te doen met
twee zeer verschillende bewegingen,
de arbeidersbeweging aan de eene
zijde, het zelfmoorden van het kapi
talisme, de revolutie door het kapitaal
aan den anderen kant.
De revolutie door het kapitaal is
in sommige landen reeds zoover ge
vorderd dat men zich bijna aan het
eind gevoelt. Voordat dit nader wordt
toegelicht, is het noodig om er op te
wijzen, van hoe groot belang zulk
eene beweging is voor de socialistische
beweging zelf.
Juist de revolutie van het kapitaal
bewijst dat de sociaaldemocraten met
hunne beweging denzelfden weg op
gaan, die der maatschappelijke ont
wikkeling.
De sociaal democratische actie is
niet gericht tegen de maatschappelijke
ontwikkeling, maar stemt met haar
inrichting volkomen overeen.
Daaruit volgt dus dat zij niet reac-
tionnair is, de socialisten willen niet
terug op den afgelegden weg, wat
trouwens eene onmogelijkheid is.
De sociaal democratie wil integen
deel die vooruitgang zooveel mogelijk
bevorderen. Zij wordt drijvend mede
gedreven met den grooten stroom.
Ook zonder de handen aan de riemen
te slaan, zou men met den stroom
meegaan, doch de klassebewuste ar
beiders voelen dat het wenschelijk is,
zelf ook alle zeilen bij te zetten.
De wetenschap der maatschappij
heeft uit wat zij heeft zien gebeuren
en nog waarneemt, geleerd dat de
beweging van het socialisme is, niet
een beweging van hoop, maar van
zekerheid.
Die zekerheid ontstaat nergens an
ders door dan dat de verandering van
het kapitalisme overal zichtbaar is.
Die verandering is niet toevallig, zij
moet een oorzaak hebben.
De revolutie van hel kapitalisme
wordt bewerkt door de opheffing der
concurrentie, niet die tussclien de
arbeiders, maar tusschen de onder
nemers.
Het streven der ondernemers is
zooveel mogelijk te verkoopen, om
het winstcijfer te doen stijgen. Daar
nu productie op zoo groot mogelijke
schaal de waren goedkoopor maakt,
en met de vergrooting van het
bedrijf de bedrijfskosten betrekkelijk
verminderen, is uitbreiding de drijf
veer bij iedere onderneming.
De uitbreiding der bedrijven is
echter niet anders dan het samen
trekken, het concentreeien van de
kleinere bedrijven, want de grootere
bedrijven drukken door de concur
rentie de kleinere Jood en slokken
ze op. Dit vei schijnsel, de samen
trekking van het kapitaal geheeten,
is het verminderen van het aantal
bedrijven, en het samentrekken dier
overschietende bedrijven is steeds ge
ringer aantal handen.
Het is nauwelijks een eeuw geleden,
toen nog zoowat iedereen een klein
beetje van de productiemiddelen be
zat. Dat was de tijd van hel klein
bedrijf die nooit zal terugkeeren, en
in de meest achterlijke landen het
langst heeft geduurd
Over die concentratie van het
kapitaal verder uit te weiden, laat de
tijd niet toe, doch iemand die zijn
oogen den kost geeft, ziet het om
zich heen. Vooral Duitschland en
Amerika geven in dat opzioht spre
kende voorbeelden.
In ons land hebben nog onlangs
de warenhuizen, zooals die in de
brootste steden van Europa nog be
staan, de actie van de Middenstand
wakker gemaakt, en noch versch ligt
in het geheugen hoe de Amsterdam-
sche winkeliers alles op haren en
snaren hebben gezet om toch niet
het terrein der oude beurs aan een
warenhuis ondernemer te doen ver
koopen.
Doch wat de Middenstand ook doet,
zij kan de concurrentie van het
kapitaal niet tegen houden.
Niet alleen de handel maar ook de
industrie voelt die concentratie. De
grootindustrieelen kunnen grooten
voorraden stapelen, hebben minder
bedrijf kosten. Als tien kleine fa
brieken tien ingenieurs noodig heb
ben. zullen diezelfde fabrieken ge
concentreerd tot eene groote er slechts
een of twee noodig hebben.
Uit dit alles blijkt dat het groot
kapitaal den socialisten hulp ver
schaft, hen in de kaart speelt en dat
de revolutionaire weg mede door het
groot kapitaal wordt aangewezen.
Men zou kunnen zeggen, men kan
het vernietigen van het kapitalistisch
stelsel gerust aan het kapitaal zeil
overlaten. Immers het kapitalisme
is door de concentratie van het kapi
taal bezig de concurrentie, die het
levensbeginsel is der kapitalistische
maatschapaij, af te schaffen, bezig
zichzelf te vernietigen.
Het is een eigenaardig verschijnsel
dat juist het geringer worden van
het aantal concurrenten den strijd
feller maakt. In het klein zagen wij
dat bij de trekschuiten en dergelijke
vervoermiddelen. Men verlaagde den
prijs zoo, dat men niet alleen graf's
vervoer, maar zelfs een kop koffie
kreec Wiens kapitaalkracht het
sterkst was, die het den lamtsten tijd
uit kon zingen, overwon. Wat in het
klein plaats grijpt, gebeurt ook in
het groot.
Groote zaken concurreeren zoo lang
totdat zij met zoo weinigen zijn, dat
een afspraak kan worden gemaakt,
en de prijs wordt geregeld, met andere
woorden, de concurrentie wordt afge-
scha ft
De geschiedenis der laatste jaren
heeft ons nu dit merkwaardige ver
schijnsel doen zien, dat de groot indu-
strieelen zeiden, wij zijn rnal om ten
koste van elkander te concurreeren.
laten wij afspreken, niet langer elkaar
in de wielen rijden, maar onderling
den prijs bepalen.
In Duitschland, Frankrijk, Engeland.
Belme en vooral Amerika ook zelfs
in ons land kent men die afspraken,
de trusts en de kartellen.
Het is niets anders dan bet brengen
van alle soortgelijke bedrijven aan
een enkeling of tot een enkele ver-
eeniging. De concurentie is daarbij
dus "opgeheven en vervangen door
het monopolie.
Dat juist die trustvorming de so
cialiseering bevordert is zeer duidelijk.
Daarbij is de gang van zaken zelfs,
zeer eenvoudig.
De monopolies zullen weldra on-
houdbaar zijn. Daartegen zijn allen
uitgezonderd do enkele monopolie
houders. een paar kolenbaronnen.
petroleum koningen. Doch overigens
komt alles onder den diuk. worden
allen bevechters der monopoliën. De
algemeene eiscli al dan worden ont
evening der monopoliën door den
Staat. En dan zijn wij er voor de
helft. Dan zijn dus door de monopo
lies de productiemiddelen aan den
Staat. Dan is de maatschappij Sociaal
Maar nog niet Democratisch. Dan
heeft men het Staatssocialisme
In dien toestand gekomen, zal men
dus alle bedrijven zien overgaan in
handen van den Staat. Evengoed als
men nu reeds een gemeente-socialisme
heeft, bijv. te Amsterdam waar de
gemeente voor de tram, de gas- en
watervoorziening reeds het monopolie
heeft.
Wanneer nu de Staat de monopolies
heeft onteigend en het Staatsbesiuui
democratisch is, eerst dan heeft men
de overwinning der sociaaldeinocratie
als voldongen feit.
Dat de afschaffing of onteigening
der monopolies niet een uitsluitend
socialistischen eisch is, blijkt wel hier-
uit, dat alle politieke pai tijen haar
op hunne programma's hebben.
Nu kan men wel zeggen, nu ja, die
onteigening zit nog in een wijden zak,
als dat gebeurd, maar men vergete
niet, dat wij met die onteigening
reeds lang doende zijn. De Slaat zal
moeten onteigenen, omdat het een
algemeene eisch wordt. Dat heeft men
oezien bij de onteigening der tram
concessies te Amsterdam Daar was
ween concurrentie meer. Moest men
trammen dan had inen niet de keuze
tusschen deze of die lijn. En men
bevoelde wat het was geen concur
rentie. Het bcteekendt dat men zoo
veel moet betalen als de monopolie
houders goed dunkt. Doch telkens
en telkens werd luider geroepen 0111
naarsting dier vervoermiddelen. En
ondanks hel hevig verzet van het
orgaan der kapitalisten, het Handels
blad, dat schreeuwde van aantasting
van het particulier initiatief, is het
er eindelijk toe gekomen dat de trams
«emeentebedi ijf werden.
De concurrentie die de ziel is van
het kapitalistische stelsel, maakt ook
juist dat stelsel zoo dragelijk mogelijk.
Als Blooker te duur is neoint men
chocolade van Van Houten en bevalt
die niet dan van Nesenberend, en
zoo zal de concurrentie er toe mee
werken, dat de prijs niet abnormaal
duur wordt en de qualiteit zoo hoog
mogelijk wordt opgevoerd. Doch wan
neer de cacaofabrieken de handen
ineenslaan en niet meer concurreeren
dan is men genoodzaakt te koopen
tegen den prijs door die vereenigde
fabrikanten vastgesteld. De verbrui
kers worden dan afhankelijk.
Dat hebben wij ook gezien voor
enkele jaren toen de pretroleumprij
zen na een tijdelijke daling, als ge-
vol" van het doodconcui reeren,
zeer gestegen zijn, die stijging tenge
volge had dat een zoo noodzakelijk
artfkel enorm veel duurder werd.
Waar bleef al dat geld? Dat geld
kwam uitsluitend in de zak van den
Amerikaanschen petroleumkeizer Ro
ckefeller.
Precies hetzelfde handelen de ko
len en metaal monopoliehouders in
Duitschland en eldeis.
Zoo zal het in eene spanne tijds
gaan met alle belangrijke artikelen.
En inplaats van te moeten zwoegen
voor een kapitalistenklasse, zal hel
proletariaat en daarbij de overige klasse
moeten ploeteren voor die enkele
monopol ihouders.
Toen men dr. Kruyper vroeg wat
men moest doen met de monopolies,
heeft hij gezegd, de slechte monolies
moet men afschaffen. Welnu daar
alle monopolies slecht zijn, moeten ze
ook alle afgeschaft, dat wil zeggen
aan de gemeenschap komen. Alle
monopolies zijn schadelijk anderszijn
het geen monopolies. Een monopolie
heeft geen ander levensdoel dan scha
delijk te zijn.
Onteigening en naarsting door den
Staat is het eenige wat tegen een mo
nopolie te doen is. Toen in Amerika
de nroote alcoholtrust ontstond, wei-
den°er 80 fabrieken ingebracht. Na
korten tijd waren alleen nog de 10
allerbeste in werking. Zoo was het
bedrijf geconcentreerd. Is het geen
vooideel der monopolies, dat zij bet
bedrijf zoo hoog mogelijk kunnen
opvoeren. Steeds blijven slechts de
meest doelmatigste, de beste krach
ten en arbeidsmiddelen in het ge
bruik, maar levens wordt daardoor
den pas afgesneden om buiten bet
monopolie opnieuw het bedrijf op te
zetten. Teruggang is dus onmogelijk
men kan klagen en belemmeren, docb
verhinderen riiet. Men slaat dus bij
de monopolies voor een economischen
vooruitgang. Vandaar dan ook dat
slechts het eenige redmiddel is bet
monopolie te rukken uit de handen,
welke het ten nadeele van het alge
meen aanwenden.
Men ziet uit dit alles dus duidelijk,
dat de trustvorming een overgang is.
Wel droomen reaclionnairen over ver
nietiging der trusts. Doch de Staats
bemoeiing wint algemeen veld.
Men tracht nu de monopolies te
fnuiken, door staatstoezicht, door in
stelling van technische bureaux, verder
door openbaarmaking en ook door
vaststelling van de prijzen door den
Staat, bepaling van het maximum
winst enz.
Al deze middelen verhaasten do
socialiseering, daar voorde monopolie
houders er liet voordeel afgaat, als zij
niet meer zelf de prijzen kunnen vast
stellen. Zóó ziet men, dat men veel
dichter bij desocialisiischemaatsclnppij
is als men oppervlakkig wel denkt.
Eigenaardig is het dat het juist de
socialisten zijn die reeds een halve
eeuw op hun program hebben, datgene
wat nu de andere partijen uit noodweer
aaan nastreven. Het socialisme is daar
door in hetzelfde stadium als de bour-
goisie voor een eeuw. Toen kon zij
zeggen: wij zijn de Staat. Wij vei-
tegenwoordigen het algemeen belang.
Doch thans nu algemeen, zij het ook
met uiteenloopend willen, allen den
strijd tegen den laatsten vorm van
het kapitaal, het laatste bolwerk van
het kapitalistich stelsel gaan storm-
loopen, kan de sociaal democratie zeg
gen, wij zijn de vertegenwoordigers
van het algemeen belang.
Het kapitalisme zal volgens de be
redeneering van Marx vallen, omdat
het geen ander doel heeft dan winst
te maken, daardoor ontstond de over
productie, de overvoerde markt, maar
ook daardoor de op elk tijdvak van
te groote overproductie volgende
crisissen.
Slechts schijnbaar heeft liet kapi
talisme den verbruikers gebaat, door
alles goedkooper te miaken. Nimmer
was het doel daartoe, te handelen in
het welzijn der verbruikers Daar nu
na socialiseer mg vvinst maken is uil
gesloten zal ook daarom het kapita
lisme vallen.
In het slot zijner rede zette de
heer Van der Goes uiteen, welk ge
vaar het socialisme oplevert indien
het de staatsmacht wordt zonder het
democratische karakter.
Slechts de sociaal-democratie geeft
den gezonden toekomststaat, want
een socialisme zonder democratie,
waarbij dus de groote kapitalisten de
ambtenaren van den staat zijn, is
niets anders dan een naamsverande
ring Daarom moeten de arbeiders
zorgen, dat vóór het zoo ver komt,
zij politiek mochten hebben, opdat
zij niet in een nog ondraaglijke toe
stand komen dan ooit te voren.
»Jubal" hetsyinphathieke Amers-
foortsch Symfonie-orkest gaf gisteren
avond z\jn eerste concert iu dit seizoen
voor donateurs en kunstlievende leden.
Jammer dat van hen zoo weinigen
waren opgekomen. Het zeer geva
rieerde programma, waarop naast
moderne musici als Bergen en Sousa
ook de klassieke namen van Haydn,
Mendelssohn en Handel prijkten werd
op hoogst verdienstelijke wijze uitge
voerd. De verschillende nummers
afzonderlijk te bespreken ligt niet op
onzen weg, alleen willen wij vei mol
len dat na de «Serenade de Man
dolines" het applaus zoo stormachtig
en aanhoudend was, dat dit nummer
moest woiden herhaald.
Morgen-, Zondagavond Volkscon
cert, ditmaal tegen 15 cents entree.
Te oordeelen naar den verkoop dei-
plaatsbewijzen zal de zaal wel weder
uitverkocht zijn. Een ieder haakte
zich, om zich alsnog een plaatsje te
verzekeren. Meer dan 400 plaats-
kaarten worden niet uitgegeven.
